Arnold de Haan Hoogleraar inspanningsfysiologie Vrije Universiteit Amsterdam

Transcriptie

1 Arnold de Haan Hoogleraar inspanningsfysiologie Vrije Universiteit Amsterdam Waardoor loopt een topatleet op de 800 of 1500 meter op latere leeftijd wél een heel redelijke halve marathon, maar zal de marathonloper zich nooit ontwikkelen tot een explosief sprinter? Kan de wielrenner met de rapste benen zó trainen dat hij ook in een bergetappe als eerste over de meet komt? De vragen zijn een wat platte vertaling van het onderzoeksterrein van Arnold de Haan, hoogleraar inspanningsfysiologie aan de faculteit der Bewegingswetenschappen aan de Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam. Naast de sport richt zijn onderzoek zich ook op de gezondheidszorg en dat terrein vindt hij eigenlijk belangrijker. Maar veel processen tijdens revalidatie en in sporttraining zijn vergelijkbaar. 31

2 Hoe is het vakgebied waarbinnen u werkzaam bent te omschrijven? Onze onderzoeksgroep binnen de faculteit der Bewegingswetenschappen heet officieel Systems physiology en we richten ons dus op het fysiologisch systeem van de mens, op de fysiologie van de spieren en het terrein van de inspanningsfysiologie, zegt Arnold de Haan. In ons onderzoek neemt de werking en aansturing van spieren een belangrijke plaats in. We zijn hier minder specifiek bezig met de hartfunctie en de circulatie. Zelf is hij vooral bezig met de processen die zich op celniveau afspelen. De Haan onderzoekt hoe de spiereigenschappen zich aanpassen als zich bijvoorbeeld door training of tijdens revalidatie veranderingen voordoen in het lichaam. Maar hij kijkt ook naar wat er gebeurt als mensen gedwongen bedrust moeten houden of als om andere redenen de activiteit vermindert. Ruimtevaarders die in een toestand van gewichtloosheid verkeren, zijn daar een exceptioneel voorbeeld van, maar vormen wel een interessant onderzoeksthema. We kijken dus ook hoe we negatieve veranderingen kunnen tegengaan. Wat is er bijvoorbeeld nog mogelijk als de diagnose dwarslaesie is gesteld? Hoe kun je de effecten verminderen en hoe kunnen mensen dan nog zo goed mogelijk deelnemen aan de samenleving? Hoe is dit gebied als onderwerp voor wetenschappelijk onderzoek ontstaan en hoe heeft het zich in de afgelopen jaren ontwikkeld binnen uw universiteit? De Haan vertelt dat aan de VU en binnen zijn faculteit een aantal onderzoekslijnen is uitgezet, waar dit er één van is. Dit is voortgekomen uit het systeem van de voorwaardelijke financiering en je moet je programma binnen strikte lijnen opstellen. We zijn bezig met fundamenteel en toegepast onderzoek op het terrein van sport en revalidatie. De Haan is tevens directeur van MOVE, een samenwerkingsverband van de faculteit der Bewegingswetenschappen, het VU medisch centrum en het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam. MOVE doet internationaal toonaangevend wetenschappelijk onderzoek naar het bewegen en het bewegingsapparaat van gezonde en zieke mensen, met als doel het bewegend functioneren te verbeteren en/of te behouden. MOVE ziet de noodzaak het bewegen te optimaliseren met het oog op genezing bij ziekte, reparatie en regeneratie te bevorderen, prestaties te verbeteren dan wel schade te voorkomen. MOVE wil hieraan bijdragen middels translationeel wetenschappelijk onderzoek naar het menselijk bewegingsapparaat en bewegen. Hierbij zal kennis vanuit fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek zo veel mogelijk worden geïntegreerd. 32 Sport en haar professoren - Sportwetenschap in ontwikkeling

3 Tot mijn veertiende heb ik gevoetbald. Daarna speelde ik tot mijn vijftigste basketbal en we zijn zelfs één keer kampioen van Nederland geworden. Maar enerzijds door tijdgebrek en anderzijds door mijn fanatisme, ben ik gestopt. Ik kan mezelf niet intomen en heb vele blessures achter de rug. Wat is de aard en de omvang van uw aanstelling en hoe is uw onderzoeksgroep samengesteld? In 1998 werd Arnold de Haan benoemd tot hoogleraar aan de Manchester Metropolitan University. Later volgde zijn aanstelling in Amsterdam. Zijn vakgroep telt 19 stafleden, 4 postdocs en 20 promovendi. Hij begeleidt momenteel 12 promovendi, van wie 4 promovendi uit Manchester, die hun onderzoek deels in Manchester en deels in Amsterdam uitvoeren. De staf wordt voornamelijk gefinancierd uit de eerste geldstroom en deels door de revalidatiecentra waarmee de groep van De Haan samenwerkt. Voor het onderzoek van promovendi bestaat deels financiering uit andere bronnen: TNO, de Nederlandse Hartstichting, het Revalidatiefonds, InnoSportNL. Maar die externe financiering zal omhoog moeten, zegt De Haan. Want de universiteiten moeten steeds meer inleveren. Ik zou ook wel gebruik willen maken van de tweede geldstroom, maar dat is momenteel niet het geval. Op welke wijze en met welke motivatie bent u als wetenschapper zelf op dit terrein terechtgekomen? De Haan studeerde af als biochemicus aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en had het bijvak fysiologie van de mens. In het kader van een onderzoek naar vermoeidheid ging hij bij ratten de metabolieten in de spieren meten. Voor mijn promotieonderzoek ben ik me gaan toeleggen op de relatie tussen kracht en energie en op de energetische veranderingen die gekoppeld zijn aan vermoeidheid. Vervolgens ben ik steeds meer onderzoek bij de mens gaan doen, aanvankelijk binnen de Interfaculteit Lichamelijke Opvoeding (IFLO, een samenwerkingsverband van de UvA en de VU), welke later de faculteit der Bewegingswetenschappen aan de VU is geworden. Welke is uw eigen betrokkenheid bij de sport? Tot mijn veertiende heb ik gevoetbald. Daarna speelde ik tot mijn vijftigste basketbal, we zijn zelfs één keer kampioen van Nederland geworden. Maar enerzijds door tijdgebrek en anderzijds door mijn fanatisme, ben ik gestopt. Ik kan mezelf niet intomen en heb vele blessures achter de rug. Ik denk dat ik wel 25 of 30 keer een zweepslag heb gekregen. Maar ik was ook jaren- 33

4 lang trainer/coach van het basketbalteam van mijn dochter en dat was heel erg leuk om te doen. Wat betreft de stand van zaken van het onderzoek binnen uw vakgebied, wat zijn in Nederland en elders de belangrijkste vragen en thema s die aan de orde zijn? We zijn op een heel fundamenteel niveau bezig om te kijken naar de randvoorwaarden die je aan training en revalidatie moet stellen om het gewenste effect te bereiken, zegt De Haan. Toegespitst op de sport geeft hij het voorbeeld van een algemeen uitgangspunt van veel coaches: het trainingsprogramma bestaat uit een samenspel van kracht- en duurtraining. De atleet moet sterker worden, maar de spieren moeten ook leren zo goed mogelijk gebruik te maken van zuurstof om zo efficiënt mogelijk veel energie te leveren voor de te leveren inspanning. Maar, zo vraagt De Haan zich af, hoe beïnvloeden die beide trainingsprocessen elkaar? Mijn idee is dat het effect van de duurtraining minder is als er ook krachttraining plaatsvindt en andersom. Dan is het interessant om te onderzoeken waar het fysiologisch gezien precies misgaat. 34 Sport en haar professoren - Sportwetenschap in ontwikkeling

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Sport en haar professoren Sportwetenschap in ontwikkeling Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op