Werk voor Ervaringsdeskundigen.

Transcriptie

1 Werk voor ervaringsdeskundigen samenvatting van de maatschappelijke Business Case door H. Henkens, J.W. Eggink (maart 2010) In 2008 is het Transitie-experiment werk voor ervaringsdeskundigen gestart als onderdeel van het landelijke Transitieprogramma in de langdurende zorg (TPLZ). De opdracht van het Transitieprogramma is om hardnekkige persistente problemen in de zorg en dienstverlening aan te pakken. Het maatschappelijke probleem waar dit experiment zich op richt, wordt beschreven als een cirkel van machteloosheid: een staat waarin werkgevers, uitkeringsinstanties, onderwijs en de beroepsgroep elkaar gevangen houden binnen bestaande normen, regels en grenzen. Dit resulteert voor de kwetsbare burger en cliënt in een situatie van machteloosheid, afhankelijkheid, ontoegankelijkheid van voorzieningen, betutteling, stigmatisering en non-participatie. In dit experiment wordt op een geheel andere manier tegen dit probleem aangekeken, waardoor kracht en eigen regie ontstaat. De cirkel van kracht kenmerkt zich door ervaringen, herstelverhalen, bondgenootschap en mogelijkheden. De verschillende stakeholders, die bijeenkomen in het Comité van Aanbeveling, zijn zich bewust van hun gezamenlijke verantwoordelijkheden en verkennen mogelijkheden om te breken met belemmerende opvattingen en werkwijzen in de zorg, het onderwijs en de dienstverlening. Deze verschuiving wordt gerealiseerd in het Transitieexperiment Werk voor Ervaringsdeskundigen. mbc Werk voor Ervaringsdeskundigen samenvatting 1.2 ( )

2 De maatschappelijke Business Case geeft een totaalbeeld van het project werk voor ervaringsdeskundigen. Door het project vanuit verschillende invalshoeken te beschrijven komen het inhoudelijke, economische en maatschappelijke nut samen. Deze grondige analyse geeft inzicht in de reële kansen, risico s, continuïteit en kopieerbaarheid van het experiment. Het doel van deze mbc is om in samenwerking met verschillende stakeholders te komen tot structurele financiering door het aantonen van significante maatschappelijke voordelen van het project. Werk voor ervaringsdeskundigen is opgestart door de cliëntenorganisatie van de GGzE, met als belangrijkste doelstellingen: (1) het ontwikkelen van herstelondersteuning en herstelondersteunende zorg, en (2) het werk maken van ervaringsdeskundigheid door opleiding, werk en beroepsontwikkeling. De reflectiegroep bestaande uit ervaringsdeskundigen stuurt het experiment inhoudelijk aan. Ervaringsdeskundigen ontlenen hun expertise aan eigen herstelervaringen met het overleven van een psychische aandoening en aan hun cliëntenrol in de psychiatrie. Het programma dat wordt aangeboden bestaat uit een integraal aanbod van vier deelproducten die gezamenlijk bijdragen aan een herstelondersteunend arbeidsleertraject voor ervaringsdeskundigen in het begeleiden van cliënten en kwetsbare burgers in hun herstel en maatschappelijke participatie. Uit de verhalen die gedurende dit experiment zijn opgetekend blijkt de grote meerwaarde voor de verschillende groepen (Trimbos Instituut). Ten eerste ervaren cliënten en kwetsbare burgers ervaringsdeskundig begeleiders als meerwaarde, waarbij de betrokkenheid groot is, de wij-zij kloof niet bestaat en erkenning en hoop op nieuwe mogelijkheden geboden wordt. Daarnaast hebben vrijwilligers & cursisten een plek waar zij sterk kunnen worden, hun ervaringen kunnen gebruiken en ervaringskennis kunnen ontwikkelen en waar door ondersteuning en cursussen inzicht en zelfvertrouwen wordt opgedaan. Studenten hebben de mogelijkheid om beroepscompetenties te verwerven op het gebied van ervaringsdeskundigheid en kunnen daarmee gekwalificeerd de arbeidsmarkt betreden. Tenslotte levert het voor de beroepsgroep waardevolle inzichten in herstelondersteunende zorg, die de kwaliteit van de zorg verbeteren. Kortom: ervaringsdeskundigheid biedt alle deelnemers een nieuw en krachtig perspectief op herstel, waarbij het ervaren van psychische problematiek en kwetsbaarheid juist tot voordeel is. Voor de continuïteit van het project is het belangrijk dat een omgeving wordt gecreëerd waarin recht gedaan wordt aan ervaringsdeskundigheid, waarin ervaringsdeskundige kennis als meerwaarde wordt gezien en waarin de mogelijkheid bestaat om te kwalificeren op basis mbc Werk voor Ervaringsdeskundigen samenvatting 1.2 ( )

3 van ervaringsdeskundigheid. Binnen het integrale aanbod van producten worden deelactiviteiten aangeboden die vier belangrijke processen ondersteunen: 1. Het herstelproces van cliënten en kwetsbare burgers Deelactiviteiten zijn: individuele herstelcoaching (1), herstelwerkgroepen & bouwgroepen (2), ondersteuning bij maatschappelijke participatie (3), zorgconsulentschap (4), crisiskaartconsulent (5). Daarnaast worden er trainingen aangeboden: Herstellen doe je zelf (6), de Brug (7), eigen regie (8) en health for you (9). Tenslotte helpt de digitale cursus E-health (10) bij het maken van een eigen herstelverhaal 2. De ontwikkeling van ervaringskennis en empowerment Deelactiviteiten zijn: vrijwilligerswerk (wordt op maat aangeboden) (1), de cursussen: Werken Met Eigen ervaring (2), Zorg en crisiskaart consulent (3), TOED (Training Ontwikkeling Ervaringsdeskundigheid) (4) en Voorwerk (5). Als vrijwilliger zijn er mogelijkheden tot: deelname aan het maatjesproject, (mede) geven van voorlichting, gastvrouw/heer op afdelingen, bij inloop en informatie, (mede) organiseren van themabijeenkomsten, deelname aan specifieke projecten/groepen (bijvoorbeeld Open Kapel, Klaverblad, werkgroep forensische zorg, Dwang en Drang) en deelname aan activiteiten binnen Maatschappelijke Steunsystemen (6). Tenslotte vinden er oriëntatiebijeenkomsten (7) plaats. 3. Het leerproces door het aanbieden van onderwijs en verschaffen van werkervaring tot ervaringsdeskundig werknemer Deelactiviteiten zijn: (1) assessment en selectie, (2) verwerven en matchen aan stage- of arbeidsleerplek, (3) Opleiding SPW 4 Ervaringsdeskundigheid, (4) Opleiding SPH 5 ervaringsdeskundigheid, (5) on the job- coaching en supervisie (6). 4. De ontwikkeling van Herstelondersteunende zorg (HOZ) Deelactiviteiten die worden geboden zijn: workshops voor teams over (1) Herstel en Ervaringsdeskundigheid, (2) teamcoaching, (3) coaching van werk- en stagebegeleiders, (4) deskundigheidsbevordering (workshop herstel, ervaringsdeskundigheid en herstelondersteunende zorg ). De benoemde producten en activiteiten worden gerealiseerd binnen een zelfstandige cliëntgestuurde eenheid. De eenheid is nauw gelieerd aan de GGzE en heeft verbindingen met diverse centra binnen de GGzE (afdeling Opleidingen en Promenzo) en met externe partners (onderwijs, uitkering, gemeente). Het doel is om in cliënten te bereiken, 600 personen vrijwilligerswerk en cursussen aan te bieden en 150 studenten in de opleiding te hebben. Dit is een significante groei in vergelijking met 2009, waarin 1000 cliënten, 200 vrijwilligers & cursisten en 36 studenten bereikt worden. De inhoudelijke aansturing van de eenheid zal in handen van de ervaringsdeskundigen komen te liggen. mbc Werk voor Ervaringsdeskundigen samenvatting 1.2 ( )

4 Met oog op de toekomst zijn ook de risico s in kaart gebracht. Gaandeweg worden deze risico s steeds duidelijker gedefinieerd en ondervangen. Het risico bestaat dat er niet voldoende stageplaatsen of arbeidsleerplekken beschikbaar gesteld worden. Daarnaast moet de onderwijsinstelling in staat zijn deze specifieke opleidingen kostendekkend aan te bieden. Hiervoor hebben inmiddels veel belangstellenden zich gemeld. Tenslotte is het een complexe taak om de uitvoering te managen in relatie tot de diversiteit in regelgeving m.b.t. de financiering en het inhoudelijk bewaken van de kwaliteit. Om de kans van slagen van het project te vergroten bestaan reeds samenwerkingsverbanden met de Gemeente Eindhoven en de randgemeenten, ROC Eindhoven, Fontys Hogeschool Sociale Studies, UWV-Zuid, WZI Gemeente Eindhoven, Ergon, Novadic-Kentron, Promenzo, HEE, Conquest, Kenniscentrum Phrenos, Stichting Rehabilitatie 92 en het Trimbos Instituut. De exploitatie van 2009 (1,8 miljoen euro omzet) en verwachting naar 2014 (2,6 miljoen euro omzet) zoals uitgewerkt in de Organisatorische Case geven een duidelijk beeld van het actuele probleem van Werk voor Ervaringsdeskundigen. Het programma heeft, ongeacht de ontwikkelingen binnen opleiding of werkveld, een structureel tekort van circa ,- euro vanaf De voornaamste reden hiervoor is dat in 2011 de subsidieverstrekking vanuit het Transitie Programma afloopt en hier nog geen structurele vervangende financiering voor gevonden is. Een scenario analyse geeft duidelijk weer dat een aanpassing in een set variabelen (groei personeel, studentenaantallen, opbrengsten en doorbelasting) geen grote invloed heeft op het financiële resultaat van de organisatie. De flexibele organisatie van het project maakt het mogelijk om in te spelen op veranderingen in de omgeving, waardoor het financieel tekort in verschillende scenario s relatief gelijk blijft. Echter, er bestaat een duidelijk verschil in omzet tussen de scenario s. Uiteindelijk is aanvullende financiering noodzakelijk voor continuering van het project. Het unieke van deze mbc is dat het een reguliere kostenbaten afweging weet te combineren met het behaalde maatschappelijk rendement. De maatschappelijke effecten van het project zijn uitgewerkt in kwalitatieve en kwantitatieve baten. De kwalitatieve baten zijn benoemd en door wetenschappelijk onderzoek onderbouwd. Het gaat hierbij om: (1) verbetering van de kwaliteit van leven, toename van empowerment en hoop, eigen regie én (2) toename van maatschappelijke participatie, stigmareductie, vermindering eenzaamheid én (3) effectieve arbeidsrehabilitatie en vermindering schooluitval. mbc Werk voor Ervaringsdeskundigen samenvatting 1.2 ( )

5 Grafiek 1; Maatschappelijke kosten & baten (gekwantificeerd) Daarnaast bedragen de gekwantificeerde baten naar schatting 2.31 miljoen euro per jaar vanaf 2014, waarvan in 2011 al 75% gerealiseerd kan worden. Deze effecten vallen ten deel aan verschillende stakeholders. De tabel laat grote maatschappelijke baten zien ten gevolge van het experiment. De gemeten (kwantitatieve) effecten zijn: vermindering van zorggebruik van cliënten (groen), vermindering van uitgaven aan uitkering (paars) en de inzet van vrijwilligers (blauw). Het saldo (baten werkgever - kosten uitkerende instantie) van de aanspraak op ziektegeld in het kader van Artikel 29b (rood) is opgeteld bij de totale baten. Per saldo betekent dit dat het maatschappelijke rendement van het project in deze businesscase positief is, maar wel inzet van stakeholders vraagt. Om het toekomstige financieringstekort op te lossen is het project afhankelijk van de bereidheid en het vermogen van stakeholders om gezamenlijk een bijdrage te leveren. Dit document levert bewijs voor de absolute meerwaarde van het project voor de maatschappij én de stakeholders. In grafiek 2 (volgende pagina) wordt de meerwaarde zichtbaar door de maatschappelijke baten (groen) af te zetten tegen het verwachte tekort op de exploitatie (rood). mbc Werk voor Ervaringsdeskundigen samenvatting 1.2 ( )

6 Grafiek 2; Confrontatie exploitatie en maatschappelijke baten Deze maatschappelijke Business Case heeft concrete implicaties. Voor bestuurders kan het experiment inhoudelijk gezien worden als een breekijzer om zorg en dienstverlening in te stellen op nieuwe verhoudingen, waarin ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid van de cliënt een belangrijkere plaats hebben dan vroeger. Aan de hand van dit document kunnen bestuurders: (1) nieuwe structuren inbedden, (2) regionaal en landelijk optreden als pleitbezorger voor een beleidskader voor herstelondersteuning en ervaringsdeskundigheid, (3) substitutie faciliteren van reguliere zorg naar herstelondersteuning en (4) de eigen organisatie sturen om ruimte te creëren voor ervaringsdeskundigen binnen het personeelsbestand en deskundigheidsbevordering van medewerkers. Uiteindelijk zal de visie om vanuit herstel te werken consequenties hebben voor alle bedrijfsprocessen binnen de stakeholders. mbc Werk voor Ervaringsdeskundigen samenvatting 1.2 ( )