(uitgaande van een groep met 30 leerlingen) Print het leerlingenbestand. Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart

Transcriptie

1 lesbrieven leerkrachtenbestand Lesbrief 3: DE ontdekking (uitgaande van een groep met 30 leerlingen) Print het leerlingenbestand Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart Opdracht 1: Horizonverfraaiing Verhaal deel 2: De ontdekking Opdracht 2: Laat maar draaien Opdracht 3: Steentjes hijsen avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel

2 VERHAAL DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL (±10 MIN.) deel 1: DE LAATSTE ANSICHTKAART De weg slingert zich door het landschap. Het is alsof dit het einde van de wereld is. Rechts van Sibrand en Aisha zijn uitgestrekte weidevelden. Links van hen een lange dijk die de zee tegenhoudt. Sibrand stopt de auto. Ze stappen uit en klimmen bovenop de dijk. Sibrand vouwt de enorme landkaart uit. De kaart wappert in de wind. Laat me de ansichtkaart nog eens zien. Aisha pakt de ansichtkaarten uit haar tas. Ze houdt de laatste kaart voor zich en kijkt naar de afbeelding. 2 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

3 Dit moet het zijn. Het is een schitterend gezicht. Grote grijze windmolens steken fel af tegen de blauwe lucht. Aisha kijkt naar de wieken van de molens. Ze draaien langzaam. Sibrand wijst naar de molens. Ze zijn enorm. Het lijkt of ze langzaam draaien maar eigenlijk gaan ze net zo hard als een auto. Net zo hard als Sunny? vraagt Aisha. Zo hard als een racewagen, antwoordt Sibrand. 'Er staat ook een oudje tussen', merkt Aisha op. 'Ja', zegt Sibrand, ' oude molens hebben vier wieken, de moderne drie. Sibrand pakt de verrekijker en tuurt om zich heen. Waar zou Sjors zijn?' Aisha pakt de verrekijker van hem af. Het koord zit nog om Sibrands nek. Eeeeh, ik stik', kraamt Sibrand uit. Hij trekt het koord over zijn hoofd heen. Aisha tuurt van de ene molen naar de andere. Op de molens staan letters. Prezenti, Salti en Korodi. Dat zijn de namen van de leeuwen van Sjors', roept Aisha enthousiast. Hij heeft de windmolens namen gegeven. Die daar heet Prezenti. Aisha holt naar de eerste molen. Onder in de mast zit een stalen deur en daarboven is de naam Prezenti geschilderd. Aisha klimt het trapje op. Ongeduldig morrelt ze aan de klink maar de deur zit op slot. Misschien die daar. Aisha rent naar de deur van de tweede windmolen, die Salti heet. Maar ook die deur zit stevig op slot. Dan moet het Korodi zijn. Natuurlijk, dat was zijn favoriete leeuw. Hijgend rent Aisha naar de derde molen waar ze uitgeput aankomt. Ze geeft een flinke ruk aan de klink. Dicht. Aisha zakt moedeloos door haar knieën. Sjors, waar ben je toch?', verzucht ze. Ze barst in snikken uit. Ze is moe van de lange reis. Een reis die misschien wel voor niets is geweest. Sibrand, die net hijgend ook bij de molen is aangekomen, gaat naast haar zitten en probeert haar gerust te stellen. Het komt allemaal goed. Maar Aisha is ontroostbaar. Dit was de laatste ansichtkaart. Waar moeten we nu naartoe?' Sibrand heeft geen flauw idee. Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 3

4 Hij slaat zijn arm om haar heen en staart voor zich uit. Het waait een beetje en de molens bewegen traag. Hun schaduwen schieten over het gras. De wieken maken een zacht zoevend geluid. Iedere keer als één van de drie wieken beneden komt, hoor je het brommen van de wind langs het grote blad. Een heel ander geluid dan het gepiep en gekraak van de oude houten molen, die een eindje verdrop staat. Wacht eens even', zegt Sibrand opeens, 'Sjors is zelf toch geen leeuw?', Nee, natuurlijk niet, oen, zegt Aisha. Sibrand springt op. De leeuwentemmer staat altijd tussen de leeuwen', roept hij uit. 'Ome Sjors woont natuurlijk in de oude molen. Tussen Prezenti, Salti en Korodi. Aisha veert op. Dat is het. Je bent geweldig, Sieb. Ze rent weg in de richting van de oude houten molen. Naast de molen ziet ze een luik dat openstaat. Het lijkt wel een ondergrondse tunnel. Ze stapt naar voren om naar beneden te kijken. Pas op, dat is levensgevaarlijk. Sibrand kan Aisha nog net op tijd tegenhouden. Hij wijst naar het luik. Daaronder zit een schoepenrad. Als je daarin valt, word je tot een miljoen stukjes gemalen. Dit noemen ze een gemaal. Sibrand legt Aisha uit hoe de molen werkt. Als de wind de wieken laat draaien, komt het schoepenrad in beweging. En zo pompen ze het water uit de slootjes terug naar de zee. Zonder deze molen zou alles hier onder water komen. Sibrand opent voorzichtig de deur van de molen. Sjors, bent u daar?' Geen antwoord. Sibrand loopt naar binnen en gebaart Aisha dat ze hem moet volgen. Een grote ronde kamer met in het midden een houten paal. Sibrand wijst naar de paal. Kijk, dat is de as van de molen. Als de wieken van de molen draaien, draait de as ook. Sibrand klimt via een klein trapje naar boven waar de keuken is. Op tafel ligt een opengeslagen boek. Er staat een leren koffer met daarin nog veel meer boeken. Naast een trap staat een kleine tafel waarvan het blad omhoog is geklapt. Sibrand bestudeert de tekening die op de tafel ligt. Dit is het ontwerp voor een nieuwe molen', fluistert hij. 4 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

5 OPDRACHT 1: HORIZONVERFRAAIING (±40 MIN MIN. BESPREKEN) Sibrand en Aisha komen in een prachtig landschap met een oude windmolen en een aantal moderne, nieuwe windmolens. Windmolens bestaan al eeuwen. Toch vinden sommige mensen dat windmolens niet mooi zijn in de natuur. Andere mensen vinden ze juist prachtig! Het hangt er natuurlijk ook vanaf op welke plek de windmolen staat TIP Laat de leerlingen zelfstandig werken. Benodigdheden Verf Oude tijdschriften Servetten Inpakpapier Kranten Karton Stiften Potloden Scharen Lijm Papier Voorbereiding Verzamel al het knutselmateriaal wat je maar voor handen hebt. Materiaalkeuze bepaalt grotendeels de vrijheden in de ontwerpen van de leerlingen. Opdracht In dit gedeelte van de opdracht ontwerpen en maken de leerlingen een windmolen voor een zelfbedachte plek. De leerlingen zullen volop ideeën hebben: wat dacht je van een windmolen waar de rotorbladen lijken op blaadjes en de mast op de stam van een boom. Van een windmolen in de kleuren van hun favoriete voetbalclub tot een windmolen die er prachtig uitziet als een kunstwerk... TIP De rotorbladen mogen niet te zwaar worden! Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 5

6 Vragen en antwoorden Prezenti, Salti en Korodi zijn moderne windmolens die schone energie maken. Kun je ook nadelen bedenken van moderne windmolens? Horizonvervuiling, slagschaduw, ze zijn heel duur, materialen zijn niet altijd duurzaam, wind is niet altijd aanwezig, vogels en vleermuizen hebben er last van, geluidsoverlast. TIP Geef de leerlingen de volgende achtergrondinformatie: Wetenschappers hebben om geluidsoverlast te verminderen goed naar uilen gekeken. Uilen vliegen bijna geluidloos omdat ze donsveertjes aan hun vleugels hebben. Bij windmolens worden kleine borsteltjes op de wieken gemaakt om de donsveertjes na te bootsen. Er zijn mensen die een windmolen lelijk vinden. Ze noemen het horizonvervuiling. Hoe zou jij het vinden als er een windmolen naast de school wordt gebouwd? En hoe zou die windmolen eruit moeten zien? Laat de leerlingen brainstormen; hier is natuurlijk alles mogelijk. TIP Vervolg de Uitvinders lesbrief op een ander moment als je merkt dat de concentratie verslapt. Vervolg Lesbrief 3: De ontdekking 6 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

7 VERHAAL DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL (±15 MIN.) deel 2: DE ontdekking Sssst, stil Sibrand en Aisha houden hun adem in. Boven horen ze iemand lopen. Er komt een man de trap af. Zijn gezicht gaat verscholen achter een stapel boeken. Sjors?' Aisha! Sjors laat van schrik zijn boeken uit zijn handen vallen. Meissie, wat fijn om jou te zien', zegt hij. 'Oooh, wat heb ik jou gemist. Sjors bekijkt zijn kleine nichtje. Je bent gegroeid, meissie. Dat hoop ik wel. In twee jaar', grinnikt Aisha. Twee jaar, vier maanden en drie weken', mompelt Sjors. Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 7

8 Er is geen dag voorbij gegaan dat ik niet aan je heb gedacht. Sibrand staat er een beetje ongemakkelijk bij. Eh, zal ik me dan maar even voorstellen?' Aarzelend stapt hij naar Sjors en steekt zijn hand uit. Dit is Sieb, de slimste uitvinder van de hele wereld. En mijn beste vriend', zegt Aisha Sjors geeft Sibrand een stevige handdruk en trekt hem naar zich toe. Sibrand wordt uit balans gebracht en vangt zichzelf op door Sjors stevig vast te pakken. Die moet hard lachen om de onhandige Sibrand. Ga zitten en vertel. Hoe komen jullie hier?' Aisha en Sibrand vertellen alles over hun avonturen. Over Sunny de elektrische auto en hoe ze elkaar hebben leren kennen. Hoe ze hem dankzij de ansichtkaarten hebben gevonden. En over de enge kerel die hen achtervolgt. Sjors schrikt. Hoezo enge kerel?' Sibrand kijkt even achterom, alsof hij bang is dat er iemand meeluistert. Een enge vent op een motor achtervolgt ons. Sjors wordt helemaal wit. Daar was ik nu zo bang voor..., zegt hij. Dat is nou net de reden waarom ik twee jaar geleden ben weggegaan. U was toch bang voor de leeuwen?', roept Aisha verbaasd. Sjors lacht. Is dat wat ze denken? Dat ik bang was? Niets is minder waar. Ome Sjors ziet de verbazing op het gezicht van zijn kleine nichtje en legt het hele verhaal uit. Zoals je weet ben ik gek op boeken. Ik lees over leuke, interessante dingen. Maar helaas ook over ernstige zaken. We vervuilen het milieu en verbranden veel te veel olie. Het wordt steeds warmer op aarde en steeds meer dieren sterven uit. Ik zoek naar oplossingen en heb ideeën. Goede ideeën, al zeg ik het zelf. Op een dag heb ik ze verteld aan een paar slimme professoren. Ze waren erg geïnteresseerd en toen... Aisha en Sibrand zitten op het puntje van hun stoelen. En toen?' Sjors pakt een oud koffieblik uit het keukenkastje. Hij opent het blik en haalt een stuk papier tevoorschijn. Hij vouwt het open en legt het voorzichtig op tafel. Op het papier zijn letters geplakt die uit een krant zijn geknipt. Aisha leest ze hardop. Zoek niet verder naar de ultieme bron van energie. Anders vermoorden we jou en... 8 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

9 Aisha huivert en schuift de brief boos weg. Sibrand pakt de dreigbrief op en leest verder....anders vermoorden we jou en jouw familie. Snap je het nu?', vraagt Sjors. Sibrand knikt begripvol. U bent weggegaan zodat ze u en uw familie met rust zouden laten. Maar wie heeft die dreigbrief gestuurd? Ome Sjors haalt zijn schouders op Ik heb geen idee. Iemand die niet wil dat ik de bron vind. Misschien wel iemand die ook op zoek is naar de ultieme bron van energie? zegt Aisha. Aisha en Sibrand worden er stil van. Wat een treurige bedoening ineens', roept ome Sjors. Ik wil die elektrische auto wel eens zien waar jullie over hebben verteld. Hij pakt de hand van Aisha en neemt haar mee naar buiten. Kijk daarginds staat ie. Boven op de dijk. Sibrand wijst naar Sunny en holt er naartoe. Sjors en Aisha volgen. Sieb is een beetje onhandig en af en toe verlegen. Maar hij is echt héél slim, zegt Aisha tegen Sjors. Sibrand doet net of hij het niet hoort en gaat in de auto zitten. Kijk Sunny heeft geen stuur. Je rijdt door de bochten door je lichaam te kantelen. Sibrand beweegt naar links waardoor de wielen die kant op wijzen. Vol bewondering kijkt ome Sjors naar de auto. Tof karretje. Sunny is een elektrische auto. De motor zit daarachter. En dit is het belangrijkste deel', legt Sibrand uit. Hij wijst naar de voorwielen. Deze wielen zijn meteen de accu s van de auto. Het zijn zonnewielen die je kunt laden met zonne-energie. Maar als het bewolkt is schijnt de zon niet. Dan moet je heel lang wachten voordat ze geladen zijn. Daarom ben ik op zoek naar de ultieme bron van energie voor deze wagen. De bron die u ook zocht voordat u werd bedreigd door die enge kerels. Sjors begint nu te fluisteren. In het geheim ben ik doorgegaan. Ik heb gezocht naar allerlei vormen van groene energie. Het was een lange tocht maar dat hoef ik jullie niet te vertellen. Aisha knikt en pakt de ansichtkaarten. Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 9

10 Dankzij deze kaarten hebben we je gevonden. Ze geeft de stapel kaarten aan Sjors. Die pakt ze voorzichtig aan. We hebben veel van onze reis geleerd hè Sieb?', zegt Aisha. Dat je energie uit de grond kunt halen bijvoorbeeld. Of uit de zee. Maar wat is nou de ultieme bron van energie?', wil Sibrand weten. Sjors zucht. Die bron zoek ik nog steeds. Ik ben overal geweest en heb alle mogelijke vormen van energie bestudeerd. Maar niet één daarvan is de ultieme. Als het niet waait, is er geen windenergie. En 's nachts doen de zonnecollectoren het niet. Er is altijd wel iets. Sjors steekt wanhopig zijn handen in de lucht. Per ongeluk laat hij de ansichtkaarten uit zijn hand vallen. De kaarten vallen neer naast het rechter voorwiel van de auto. Sjors buigt zich voorover om ze op te rapen. En dan verandert de blik van Sjors. In zijn ogen verschijnt een twinkeling. Hij pakt de ansichtkaarten op. Met de kaarten in zijn hand wijst hij naar het wiel. Dat is het! Jouw zonnewiel is de oplossing. Je kunt het laden met zonneenergie maar net zo goed met windenergie. Snappen jullie het? Het maakt niet uit welke energie je er in stopt, je moet de energiebronnen combineren. Dat is het. Het gaat om het netwerk van alle energiebronnen. Op de ene plek haal je energie uit een oude mijn en ergens anders haal je energie uit water. Je rijdt van windmolen naar boerderij. Van steenkoolmijn naar zee en weer terug.' Sibrand knikt. Dat ik daar zelf niet op ben gekomen? Ome Sjors legt zijn hand op Sibrands schouder. Het is jouw uitvinding Sibrand. Jouw zonnewielen hebben laten zien dat het kan. Jullie hebben bewezen dat je met groene energie overal je auto op kunt laden. Sibrand haalt zijn schouders op. We hebben u alleen maar gevolgd. U heeft alle energiebronnen gevonden. Aisha kijkt met een scheef hoofd naar het wiel van de auto. Het vangt nu precies het zonlicht. Het Zonnewiel, we noemen de uitvinding Het Zonnewiel', roept ze enthousiast.' 'Onze ontdekking', zegt Sjors, 'want we hebben niets uitgevonden, we hebben iets ontdekt.' Sibrand kijkt vastberaden voor zich uit. Ik moet de professor en de investeerders vertellen over deze ontdekking. Nu zullen ze wel geld in Sunny stoppen. Wacht even Sibrand, zegt ome Sjors, deze ontdekking moet je op een 10 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

11 hele bijzondere manier presenteren. Alleen dan zullen mensen inzien dat het iets heel bijzonders is. Presentatie; daar draait het om. Wat vind jij Aisha? Aisha knikt. Wij zijn mensen van het circus. Wij weten hoe belangrijk een goede show is. Ome Sjors steekt zijn vinger in de lucht. Briljant. We maken er een speciale circusshow van. We presenteren de ontdekking van Het Zonnewiel in het circus! Ome Sjors doet net alsof hij een presentator is. Hij zet zijn hand aan zijn mond en schreeuwt naar de windmolens. Dames en heren, met trots presenteren we: Sunny en Het Zonnewiel. Sibrand aarzelt. Wat bedoelt u met we? Ome Sjors gaat enthousiast verder. Jij, Aisha en ik, samen met het circus. Wij gaan de ontdekking van Het Zonnewiel presenteren. We maken er een geweldige circusact van. Maar ome Sjors, ben je niet bang dat ze je zullen vermoorden nu we de ultieme bron van energie hebben gevonden? vraagt Aisha. Maar ome Sjors schud zijn hoofd vastberaden. Deze ontdekking is té belangrijk. Dit moet de hele wereld weten. Maar je hebt gelijk Aisha. We moeten heel voorzichtig zijn. Sibrand rijdt met Sunny terug naar de oude windmolen terwijl ome Sjors en Aisha te voet gaan. Geen van beiden zegt iets. Het geluid van de molens en het soppende gras onder hen is het enige dat Aisha hoort. Aisha fantaseert hoe het zal zijn als ze weer thuis komen. Ze stelt zich voor hoe ze met z n allen rond het kampvuur zitten. Sibrand te gast, tussen de clowns die hem in de maling nemen. De acrobaten die niet stil kunnen zitten en mama die een warme deken om haar heen slaat. Iedereen luistert naar de spannende verhalen van ome Sjors en zelfs ome Dirk is weer gelukkig. Iedereen is er behalve de messenwerper die... Aisha schrikt op uit haar dagdroom door een vreemd geluid. Heel in de verte hoort ze gebrom. Het gebrom van een motor. Dit geluid herkent ze maar al te goed. Dit is de motor van de achtervolger. Aisha knijpt in de hand van ome Sjors. Die heeft het geluid ook gehoord en klimt boven op de dijk om te kunnen zien waar het geluid vandaan komt. In de verte ziet hij een zwarte schim die steeds dichter bij komt. Die schurk weet waar jullie zijn, roept hij naar beneden. Snel, wegwezen hier, die gek is er sneller dan je denkt. Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 11

12 OPDRACHT 2: LAAT MAAR DRAAIEN (±15 MIN. + 5 MIN. BESPREKEN) Ome Sjors woont in een oude windmolen. Prezenti, Salti en Korodi zijn moderne windmolens met drie wieken. Die worden ook wel rotorbladen genoemd. We gaan die rotorbladen eens goed onderzoeken. TIP Laat de leerlingen werken in groepjes van 2. Benodigdheden 15 satéstokjes 15 rietjes ø 5mm 15 kurken 45 cocktailprikkers 15 stukken karton 6 x 5 cm linialen potloden scharen rolletjes plakband Voorbereiding Verzamel alle benodigdheden en zorg dat alle materialen al klaar liggen op de tafels. Na het beluisteren van het verhaal kan met de leerlingen gesproken worden over: Hoe ziet een windmolen eruit? Wat doet een windmolen? Welke onderdelen heeft een windmolen? Waar staan windmolens? 12 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

13 Achtergrondinformatie windmolens De voordelen van windenergie: Wind is een duurzame energiebron, waar de mensheid onbeperkt over kan beschikken. Door het opwekken van windenergie zullen we minder fossiele brandstoffen gebruiken. Dit betekent vermindering van de uitstoot van koolstofdioxide. Schone energie dus. We zullen ook minder afhankelijk worden van de olieproducerende landen. Vragen en antwoorden Waarom draait de propeller nu wel? Door de schuine stand van de rotorbladen duwt de wind de propeller weg. In welke richting draait de propeller? Dit is afhankelijk van de stand van de rotorbladen. Kun je een manier bedenken om de propeller de andere kant op te laten draaien? De stand van de rotorbladen veranderen: deze moet je andersom schuin zetten. Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 13

14 OPDRACHT 3: steentjes HIJSEN (±25 MIN.) De oude windmolens werden gebruikt om water weg te pompen of om graan te malen. Ze werden ook gebruikt als hijswerktuig. Zo konden ze de zakken gemalen graan naar de zolder takelen. Vandaag gaan jullie steentjes hijsen. TIP Laat de leerlingen werken in groepjes van 2. Benodigdheden 15 propellers van het eerste gedeelte 15 stukken karton ±50 x 25 cm voor koker 15 stukken stevig karton 17 X 17 cm dient als voet 15 spijkers 15 plastic zakjes met verschillend aantal steentjes 15 stukjes garen of touw van ±60 cm lang scharen rolletjes plakband linialen Föhn Voorbereiding Knip stukjes garen of touw van ± 60 cm lang. Verzamel verder alle overige benodigdheden. Vul de boterhamzakjes met steentjes. Maak 15 zakjes met 1 steentje, 15 zakjes met 2 steentjes tot maximaal 3 steentjes. Veiligheid: de föhn niet te dicht bij de materialen houden anders wordt de föhn erg warm. Sommige föhns hebben een koude stand, gebruik die als die aanwezig is. Als de föhn geen koude stand heeft kan hij warm worden en uitvallen vanwege een beveiliging. Laat de föhn dan even afkoelen dan doet hij het daarna gewoon weer. TIP Er kan een wedstrijdelement toegevoegd worden door het hijsen te meten met een stopwatch. 14 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking

15 TIP Het rietje moet minstens 5 cm uitsteken aan de voorkant anders lopen de rotorbladen aan tegen de mast. Vragen en antwoorden Hoe hoog kwam het zakje met 1 steentje? Hoe hoog kwam het zakje met 2 steentjes? Hoe hoog kwam het zakje met 3 steentjes? Is het je gelukt om nog meer steentjes omhoog te krijgen? Zo ja hoeveel cm? Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking 15

16 Optioneel De vorige opdracht kan uitgebreid worden door meer materiaal aan te bieden en te experimenteren hoe de rotorbladen het beste draaien. (koffiebekertjes, plastic flesjes, ribbelkarton etc.) Benodigdheden Föhn Diverse materialen voor de rotorbladen Opdrachten 1. Ontwerp nu 2, 3 of 4 nieuwe rotorbladen waarmee jij denkt het beste een zakje met steentjes op te kunnen hijsen. Je krijgt van de leerkracht te horen welke materialen je hiervoor mag gebruiken. Je hebt er 20 minuten de tijd voor. 2. Bevestig de rotorbladen op de propeller. Hang het zakje met steentjes eraan. 3. Je kunt nu een föhn gebruiken. Gebruik de föhn steeds van dezelfde afstand. Vragen en antwoorden Hoeveel steentjes konden jullie hijsen? Wie hebben de meeste steentjes kunnen hijsen? Hoe zagen hun propellers eruit? Waarom denk je dat die propellers de meeste steentjes kon hijsen? 16 Leerkracht Lesbrief 3: DE ontdekking