Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen."

Transcriptie

1 Examen VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 vrijdag 16 mei uur economie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter dit examen is een erratum opgenomen. Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen. Dit examen bestaat uit 47 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 64 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. GT-0233-a-14-1-o

2 Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Slagvaardig met geld! Bij de beantwoording van de vragen 1 tot en met 6 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 1 en 2 in de bijlage. Bert Zuiderwerk is gek op drummen. Hij wordt vandaag 18 jaar. Als cadeau heeft hij maar één wens: een nieuw drumstel. Zelf heeft hij maar 500 gespaard. De rest zal hij moeten lenen. Hij laat zijn oog vallen op het nieuwe drumstel uit de onderstaande advertentie. Nu geen maar p 1 Noem voor Bert twee voordelen van lenen voor een nieuw drumstel in vergelijking met sparen voor een nieuw drumstel. Gebruik informatiebron 1. 1p 2 Bert kijkt naar de mogelijkheid van een persoonlijke lening, die hij in 5 jaar wil terugbetalen. Hoeveel gaat hij dan in totaal betalen aan rente? A 357,20 B 502,80 C 1.357,20 D 2.002,80 Bert schrikt van de kosten van een lening. Zijn oude drumstel is niet kapot, dus hij kan nog even wachten. Hij informeert bij de bank naar mogelijkheden om te sparen. De hoogste rente krijg je op internetspaarrekeningen. Ook kijkt Bert met veel belangstelling naar de informatie over de rendementsrekening. 1p 3 Noem een reden waarom banken bij een internetspaarrekening een hogere rente vergoeden dan bij een gewone spaarrekening. GT-0233-a-14-1-o 2 / 17 lees verder

3 Gebruik informatiebron 2. 2p 4 Leg uit wat de bank bedoelt met de reclamezin voor de rendementsrekening: Wel de voordelen, maar niet de nadelen van beleggen op de beurs! Bert heeft weinig verstand van beleggen en weet niet wat hij moet verwachten van die Dow Jones Euro Stoxx 50 Index. Zijn vader helpt hem en doet een voorspelling over het rendement voor de komende 5 jaar: jaar 1: - 5% jaar 2: +3% jaar 3: +7% jaar 4: +9% jaar 5: +12% Als Bert gaat sparen, legt zijn vader nog eens 500 extra spaargeld bij het geld van Bert. Gebruik informatiebron 2. 2p 5 Ga er vanuit dat de voorspelling van zijn vader uitkomt. Ga uit van een bedrag aan spaargeld van Hoeveel zal Bert aan het einde van het vijfde jaar uitgekeerd krijgen volgens de voorwaarden van de bank, als hij het totale bedrag van zijn spaargeld op de rendementsrekening zet? Schrijf je berekening op. 1p 6 Op de internetspaarrekening zal het eindbedrag lager zijn dan bij de rendementsrekening. In beide gevallen is het totale spaartegoed dat Bert na 5 jaar heeft niet genoeg om dat nieuwe drumstel te kopen. Vervelend aan die rendementsrekening is ook dat ik niet tussentijds kan bijstorten, zegt Bert. Noem nog een ander nadeel van de rendementsrekening in vergelijking met de internetspaarrekening. GT-0233-a-14-1-o 3 / 17 lees verder

4 De arbeidsmarkt voor vrouwen Bij de beantwoording van de vragen 7 tot en met 11 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 3 en 4 in de bijlage. Van oudsher is het percentage vrouwen met een baan lager dan het percentage mannen met een baan. De Nederlandse regering is al een tijd bezig om hier verandering in te brengen. En met redelijk succes. De arbeidsdeelname van vrouwen is de laatste dertig jaar sterk toegenomen. Echter, een groot deel van de vrouwen met een baan werkt in deeltijd. Het percentage vrouwen met een deeltijdbaan is fors hoger dan bij mannen. 2p 7 In Nederland worden maatregelen genomen om meer vrouwen aan het werk te krijgen én vrouwen meer uren te laten werken. Eén ervan is een goede kinderopvangregeling. Welke andere maatregelen kan de overheid nemen om de arbeidsdeelname van vrouwen te bevorderen? Noem een financiële maatregel en een niet-financiële maatregel. 2p 8 Vooral in tijden van een krappe arbeidsmarkt wordt de discussie over de noodzaak van een grotere arbeidsdeelname door vrouwen weer actueel. Waarom vooral dan? Gebruik in je antwoord de woorden vraag en aanbod. Gebruik informatiebron 3. 1p 9 Uit een onderzoek is gebleken dat vooral hoogopgeleide vrouwen gebruikmaakten van betaalde kinderopvang. Hoeveel procent van de hoogopgeleide vrouwen koos in 2007 voor een betaalde vorm van oppas of opvang? A 10% B 20% C 30% D 40% E 60% GT-0233-a-14-1-o 4 / 17 lees verder

5 Gebruik informatiebron 4. 1p 10 Naast een lagere arbeidsdeelname door vrouwen is een ander probleem dat in het bedrijfsleven weinig vrouwen een topfunctie hebben. Dit probleem wordt vaak het glazen plafond genoemd. Uit een onderzoek bij bedrijven bleek dat in slechts 2% van de bedrijven de directie volledig uit vrouwen bestond. Bij hoeveel procent van de ondervraagde bedrijven bestond de directie voor minder dan de helft uit vrouwen? A 1,4% B 10% C 14% D 75% E 86% 2p 11 In Noorwegen moeten beursgenoteerde bedrijven minimaal 40% vrouwen in de directie hebben. In Nederland zijn de meningen verdeeld over een dergelijke maatregel. Ook sommige vrouwen in de top van het Nederlandse bedrijfsleven zitten er niet op te wachten. Geef een argument voor en een argument tegen het instellen van een verplicht minimumpercentage vrouwen in de directie. Wie pikt er een graantje mee? Bij de beantwoording van de vragen 12 tot en met 17 moet je soms gebruikmaken van informatiebron 5 in de bijlage. Droogte zorgt voor stijgende graanprijzen De productie van graan is belangrijk als grondstof voor menselijk voedsel en als voedsel voor dieren. Door de bevolkingstoename en toenemende welvaart in landen als China en India neemt de consumptie van vlees toe. Voor een kilo kip is drie kilo voer nodig en voor een kilo rundvlees vijf kilo. Daarom is steeds meer landbouwgrond nodig voor de productie van veevoer. Ook het gebruik van biobrandstoffen zorgt voor een grotere vraag naar landbouwgrond. naar: Trouw, 2010 Gebruik informatiebron 5. 1p 12 Een groot gedeelte van de graanproductie gaat op aan veevoer. Bereken in een decimaal hoeveel procent van de totale productie van graan in 2009 wordt gebruikt als voedergranen. Schrijf je berekening op. GT-0233-a-14-1-o 5 / 17 lees verder

6 1p 13 Doordat veel landbouwgrond wordt gebruikt voor de productie van veevoedergewassen, stijgen de prijzen van granen. Hieronder staan drie verschijnselen. 1 meer vraag naar landbouwgrond 2 prijs van landbouwgrond stijgt 3 stijgende kosten worden doorberekend In welke regel staan deze verschijnselen zo dat een logische gedachtegang ontstaat? A de vraag naar veevoeder stijgt stijgende graanprijzen B de vraag naar veevoeder stijgt stijgende graanprijzen C de vraag naar veevoeder stijgt stijgende graanprijzen D de vraag naar veevoeder stijgt stijgende graanprijzen E de vraag naar veevoeder stijgt stijgende graanprijzen F de vraag naar veevoeder stijgt stijgende graanprijzen 1p 14 Een andere oorzaak voor de forse prijsstijgingen moet gezocht worden in de droogte die heerste in het Zwarte Zeegebied (Rusland). Dit gebied is van oudsher een leverancier van onder andere graan. In Rusland was een hittegolf oorzaak van een mislukte graanoogst. De Russische overheid heeft een exportverbod voor graan aangekondigd om te voorkomen dat de prijzen in Rusland zelf verder gaan stijgen. Verklaar waarom een exportverbod binnenlandse prijsstijgingen kan voorkomen. 1p 15 De laatste jaren was de prijs van graan juist laag. Veel graanproducerende landen in de Europese Unie (EU) stelden als oplossing voor dit probleem voor: het gezamenlijk instellen van importheffingen op bijvoorbeeld tarwe en rijst uit landen van buiten de EU. Noem een nadeel voor de Europese consument van importheffingen. 1p 16 Er worden voorstellen gedaan om het Europese landbouwbeleid na 2013 te hervormen. Er moet milieuvriendelijker en marktgerichter gewerkt worden. Wat wordt bedoeld met marktgerichter werken? A Boeren moeten de producten die ze produceren zelf naar de markt brengen. B Boeren moeten producten verbouwen die ze zelf op de markt moeten verkopen. C Boeren moeten producten verbouwen waar behoefte aan is. D Boeren moeten zich laten omscholen tot marktkoopman. GT-0233-a-14-1-o 6 / 17 lees verder

7 1p 17 Het landbouwbeleid van de EU bestaat voor een deel uit exportsubsidies. Dit systeem van exportsubsidies belemmert een vrije handel. Vooral de ontwikkelingslanden hebben nadeel van dit beleid. Verklaar waarom sommige ontwikkelingslanden nadeel van deze exportsubsidies hebben. Slopen we het heilige huis of niet? Bij de beantwoording van de vragen 18 tot en met 23 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 6 en 7 in de bijlage. Jan Bloemen moet zijn aangifte voor de inkomstenbelasting gaan doen. Jan heeft er niet zoveel verstand van maar gelukkig is buurman Ab Visser belastingdeskundige. Ze vullen ieder jaar samen het aangifteprogramma inkomstenbelasting in. Deze keer moet het aangifteprogramma van 2010 ingevuld worden. 2p 18 Hieronder staan twee beweringen over de inkomstenbelasting. Geef van beide beweringen aan of ze juist zijn of onjuist. 1 Door de heffingskortingen wordt je belastbaar inkomen lager. 2 De ingehouden loonheffing verlaagt je belastbaar inkomen. Doe het zo: 1 = juist / onjuist 2 = juist / onjuist GT-0233-a-14-1-o 7 / 17 lees verder

8 Jan heeft een eigen huis en dat heeft gevolgen voor de te betalen inkomstenbelasting. Ab heeft Jan opdracht gegeven om een aantal gegevens bij de hand te hebben als ze de aangifte gaan invullen. Jan heeft over 2010 de volgende gegevens verzameld: WOZ-waarde hypotheeksom betaalde hypotheekrente betaalde aflossing op de hypotheek Gebruik informatiebron 6. 2p 19 Het belastbaar inkomen van Jan wordt beïnvloed door het bezit van het eigen huis en de hypotheek. Met welk bedrag daalt of stijgt zijn belastbaar inkomen? Schrijf je berekening op en vermeld erbij of het gaat om een daling of een stijging. Gebruik informatiebron 7. 2p 20 Ab heeft uitgerekend dat Jan over 2010 een belastbaar inkomen heeft van en dat zijn heffingskortingen bedragen. Welk bedrag moet Jan over 2010 aan inkomstenbelasting betalen na aftrek van de heffingskortingen? Schrijf je berekening op. Jan leest regelmatig in de krant dat de hypotheekrenteaftrek ter discussie staat. Sommige politieke partijen willen deze aftrek volledig afschaffen. Andere politieke partijen willen de hypotheekrenteaftrek beperken tot de maximale tariefschijf van 42%. Weer andere politieke partijen willen de hypotheekrenteaftrek ongewijzigd laten en roepen: Kom niet aan ons heilige huisje. Jan vraagt Ab wat de gevolgen kunnen zijn van de aftrekbeperking. Gebruik informatiebron 7. 1p 21 Stel dat de hypotheekrenteaftrek zo wordt beperkt dat het belastingvoordeel van de afgetrokken hypotheekrente maximaal 42% is. Heeft Jan in zijn huidige situatie voordeel of nadeel van deze beperking van de hypotheekrenteaftrek of maakt het voor hem niet uit? A maakt niet uit, want hij kan evenveel rente aftrekken B nadeel, want hij heeft minder belastingvoordeel C voordeel, want hij heeft meer belastingvoordeel D voordeel, want zijn belastbaar inkomen is nu hoger GT-0233-a-14-1-o 8 / 17 lees verder

9 2p 22 Jan is zeker geen voorstander van wijziging in de aftrekbaarheid van de hypotheekrente. Jan heeft het huis tien jaar geleden gekocht en de waarde van zijn woning is in totaal met gestegen. Jan verwacht dat het afschaffen van de aftrekbaarheid van de hypotheekrente zal leiden tot een waardedaling van koophuizen. Geef een argument voor de mening van Jan. 1p 23 Ab vindt dat de afschaffing van de hypotheekrenteaftrek voor huizenbezitters samen moet gaan met de afschaffing van de huurtoeslag voor mensen met een huurwoning. Ben jij voor of tegen afschaffing van de huurtoeslag als de hypotheekrenteaftrek afgeschaft wordt? Geef een argument voor je mening. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard! Bij de beantwoording van de vragen 24 tot en met 28 hoef je géén gebruik te maken van informatiebronnen in de bijlage. In de jaren 2007 tot en met 2009 bevond Nederland zich in een economische crisis. Eén van de gevolgen hiervan was een daling van het consumentenvertrouwen. Het consumentenvertrouwen wordt vastgesteld op basis van de antwoorden in een enquête op vijf vragen die gaan over het economisch klimaat en de koopbereidheid. Zie onderstaande tabel. Consumentenvertrouwen Economisch klimaat Koopbereidheid Economische situatie afgelopen 12 maanden Bron: CBS Economische situatie komende12 maanden komende Gunstige tijd voor grote aankopen GT-0233-a-14-1-o 9 / 17 lees verder

10 1p 24 Eind 2009 en in 2010 is de economische situatie weer enigszins verbeterd. Volgens economen was het voor economische groei toen wel noodzakelijk dat het consumentenvertrouwen zou gaan stijgen. Hieronder staan drie economische verschijnselen. 1 bestedingen nemen toe 2 mensen zijn geneigd meer te kopen 3 productie neemt toe In welke regel staan de verschijnselen in een zodanige volgorde dat ze de gedachtegang van deze economen goed weergeven? A consumentenvertrouwen stijgt economie groeit B consumentenvertrouwen stijgt economie groeit C consumentenvertrouwen stijgt economie groeit D consumentenvertrouwen stijgt economie groeit E consumentenvertrouwen stijgt economie groeit F consumentenvertrouwen stijgt economie groeit 2p 25 Naast het consumentenvertrouwen is het voor de groei van de economie ook van belang dat de rente niet te veel stijgt. Geef een argument waarom een hogere rente de economische groei weer zal kunnen afremmen. 1p 26 Het consumentenvertrouwen is van belang voor producenten en de detailhandel, maar het is niet voor iedereen even belangrijk. Leg uit waarom een supermarkt minder belang zal hechten aan het consumentenvertrouwen dan een elektronicawinkel. 1p 27 Eind 2010 waren het consumentenvertrouwen en het onderdeel oordeel over het economisch klimaat verbeterd. Toch bleef de koopbereidheid laag. Leg uit dat het mogelijk is dat de koopbereidheid laag bleef ondanks de stijging van het consumentenvertrouwen. 1p 28 Iedereen heeft er belang bij dat de koopbereidheid hoog is. De overheid kan deze beïnvloeden. Ze kan natuurlijk niet de lonen van iedereen verhogen, maar er zijn wel andere mogelijkheden. Noem een maatregel die de overheid kan nemen om de koopbereidheid te laten stijgen. Leg ook uit waarom deze maatregel werkt. GT-0233-a-14-1-o 10 / 17 lees verder

11 De melkprijs zal blijven stijgen Bij de beantwoording van de vragen 29 tot en met 35 hoef je géén gebruik te maken van informatiebronnen in de bijlage. Uit de krant: De zuivelmarkt heeft zich de laatste maanden van 2010 flink hersteld. Ondanks de crisis van de afgelopen jaren zijn de vooruitzichten voor de lange termijn volgens de Rabobank goed. Nu het ergste van de economische crisis achter de rug lijkt, is de handel in zuivelproducten wereldwijd weer toegenomen. We zien vier dingen gebeuren, zegt een deskundige van de Rabobank. 1 Supermarkten hebben hun zuivelprijzen verlaagd. 2 De groothandel heeft zijn voorraden aangevuld. 3 Kopers begeven zich weer op de wereldmarkt op zoek naar meer voorraad. 4 De productie in de ontwikkelde landen groeit nauwelijks meer. Hoewel er meer melk zal komen uit de minder ontwikkelde landen zal de prijs van melk gaan stijgen, aldus de deskundige. 1p 29 In het krantenartikel staat dat de prijs van melk de komende tijd weer zal stijgen ondanks dat er meer melk op de wereldmarkt zal komen. Leg uit hoe het mogelijk is dat de prijs van melk kan stijgen ondanks dat het aanbod toeneemt. Ronald is een boer met 90 koeien. Een koe geeft per dag gemiddeld 30 liter melk. De inkomsten op de boerderij zijn afhankelijk van de melkprijs. Ronald kreeg in 2010 gemiddeld 27,75 per 100 liter melk. 2p 30 Bereken de omzet van Ronald in 2010 (365 dagen). Schrijf je berekening op. GT-0233-a-14-1-o 11 / 17 lees verder

12 Hier staan de bedrijfsgegevens van Ronald over 2011 omschrijving bedrag periode omzet per jaar inentingen per maand voer per kwartaal stroomverbruik per jaar diverse kosten per jaar 1p 31 Maak gebruik van de gegevens in de bovenstaande tabel. Bereken de nettowinst van Ronald over Schrijf je berekening op. 1p 32 Ronald vindt de nettowinst maar laag. De bedrijfskosten op zijn boerderij zijn namelijk erg hoog. De kosten zijn onder te verdelen in variabele kosten en vaste kosten. Welke kosten behoren tot de vaste kosten? A afschrijvingskosten melkmachine B inenten van koeien C voer voor de koeien 1p 33 Ronald doet alles alleen op de boerderij. De koeien worden twee keer per dag gemolken en dat kost steeds drie uur. Ze worden gemolken door middel van een melkmachine. De koeien moeten ook nog gevoerd worden en er zijn nog heel veel andere werkzaamheden die uitgevoerd moeten worden. Ronald zou graag de arbeidsproductiviteit willen verhogen. Deze arbeidsproductiviteit wordt gemeten in liters melk per gewerkt uur. Welke aanpassing zal de arbeidsproductiviteit per gewerkt uur doen stijgen? A een snellere melkmachine gebruiken B extra personeel aannemen C het personeel langer laten werken D minder koeien gaan houden 1p 34 De laatste jaren komen er steeds grotere melkstallen met soms wel duizend koeien, waardoor het steeds moeilijker is geworden voor de kleinere boeren om hun bedrijf voort te kunnen zetten. De grotere stallen kunnen de melk tegen lagere kosten produceren. Leg uit hoe boeren met grotere stallen tegen lagere kosten kunnen produceren. 1p 35 Vroeger stelde de overheid een minimumprijs vast voor de melk. Ronald zegt tegen zijn vader: Zo n minimumprijs was voor sommigen erg voordelig. Voor wie was zo n minimumprijs voordelig? Leg je antwoord uit. GT-0233-a-14-1-o 12 / 17 lees verder

13 Zuivere koffie! Bij de beantwoording van de vragen 36 tot en met 41 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 8 en 9 in de bijlage. Koffie is een belangrijke grondstof in de wereld. Ongeveer 25 miljoen boeren in 80 landen leven van de opbrengst van hun koffieoogst. De afgelopen jaren, zeker eind 2010, hebben zij geen klagen: nog niet eerder was koffie deze eeuw zo duur. Maar de hoge prijs heeft ook schaduwkanten. Volgens Roel Vaessen, secretaris van de European Coffee Federation, wordt ieder jaar gemiddeld 2 procent meer koffie gedronken. Het aanbod is momenteel krap. Droogte heeft namelijk in Latijns-Amerika de oogst aangetast. In Colombia hebben bovendien veel boeren de afgelopen jaren hun verouderde koffieplanten vervangen door nieuwe. Een jonge plant biedt pas een goede oogst na drie jaar. Daardoor had Colombia last van een lagere oogst. naar: Fairtrade bijlage, Trouw, 23 oktober p 36 In september 2010 kostte 1 pound (0,453 kilo) koffie gemiddeld 163 dollarcent. In september 2005 kostte een pound koffie 78 dollarcent. Bereken in twee decimalen met hoeveel procent de prijs van een pound koffie is gestegen tussen september 2005 en september Schrijf je berekening op. GT-0233-a-14-1-o 13 / 17 lees verder

14 1p 37 Naast andere marktinvloeden zoals mislukte oogsten, blijken speculanten verantwoordelijk te zijn voor de stijgende prijzen. Speculanten kopen grote partijen koffie op om ze later met winst door te kunnen verkopen. Hieronder staan vijf economische verschijnselen. 1 opkopen partij koffiebonen 2 prijzen op de wereldmarkt stijgen 3 partij koffie wordt opgeslagen 4 aanbod op de wereldmarkt daalt 5 partij koffie met winst verkopen In welke regel staan de verschijnselen zo dat een logische gedachtegang ontstaat? A B C D E F Op de koffiemarkt zijn steeds meer opkopers actief die werken voor producenten met een keurmerk. Voorbeelden van zo n keurmerk zijn Max Havelaar en Utz Certified. Uitgangspunt van deze keurmerken is Fairtrade, oftewel eerlijke handel. De koffieboeren ontvangen daardoor een minimumprijs. Deze prijs garandeert de koffieboeren een kostendekkend inkomen. Gebruik informatiebronnen 8 en 9. 2p 38 Na een lange periode waarin de Fairtrade prijs op het niveau van de minimumprijs lag, is de wereldmarktprijs gestegen en ontvingen de producenten in de periode 2008 tot en met 2010 een premie boven op de wereldmarktprijs. De premie op de wereldmarktprijs wordt gebruikt om de boeren te laten investeren in nieuwe technieken. Leg uit waarom de boeren midden 2010 eerder bereid waren om te investeren dan in de situatie vijf jaar daarvoor. GT-0233-a-14-1-o 14 / 17 lees verder

15 Gebruik informatiebron 9. 1p 39 In de informatiebron wordt een marktsituatie weergegeven. Hoe hoog is de minimumprijs van Fairtrade? A 50 dollarcent B 125 dollarcent C 175 dollarcent D 225 dollarcent 1p 40 Fairtradeproducenten organiseren vaak samen reclamecampagnes om Fairtradeproducten te promoten. Dit ondanks het feit dat deze producenten elkaars concurrenten zijn. Noem een reden waarom Fairtradeproducenten, die elkaars concurrenten zijn, toch op deze manier samenwerken. Uit onderzoek is gebleken dat consumenten die bekend zijn met het keurmerk, bereid zijn om 10 % meer te betalen voor Fairtrade producten. Prijzen liggen echter vaak nog hoger. Sommige consumenten hebben moeite met deze hogere prijzen getuige de onderstaande reactie op de site van Trouw naar aanleiding van de Fairtrade bijlage. "Al die zogenaamde Fairtradeproducten, of het nu koffie, chocolade of bananen of wat dan ook is, zijn veel te duur. Daarom zou iedereen deze rommel moeten boycotten." Janneke, Winterswijk op , 15:42 2p 41 Vul de open plekken in als antwoord op de reactie op de website van Trouw. Maak bij (4) een duidelijke afweging. Doe het zo: Maak de volgende zinnen af. Een nadeel van Fairtradeproducten voor de consument is 1, maar een voordeel van Fairtradeproducten voor de producent is echter 2. Ik vind dat we deze producten 3 (kies wel of niet) moeten boycotten, omdat 4. Schrijf op je antwoordblad: 1 = 2 = 3 = 4 = GT-0233-a-14-1-o 15 / 17 lees verder

16 Armer worden van werken Bij de beantwoording van de vragen 42 tot en met 47 moet je soms gebruikmaken van informatiebronnen 10, 11 en 12 in de bijlage. Mevrouw Derksen, 39 jaar, is gescheiden. Ze woont samen met haar twee kinderen Tanja (8 jaar), Toosje (9 jaar) en twee honden in een huurhuis. Mevrouw Derksen heeft tot twee jaar geleden gewerkt en inmiddels is haar WW-uitkering gestopt. Ze is nu afhankelijk van de WWB-uitkering, de wet werk en bijstand. 1p 42 Wat voor soort uitkering is de WWB en hoe wordt deze betaald? A een sociale verzekering betaald uit premies B een sociale verzekering betaald uit belastingen C een sociale voorziening betaald uit premies D een sociale voorziening betaald uit belastingen 1p 43 De WWB bedraagt voor alleenstaande ouders 70% van het minimumloon. Gehuwden en samenwonenden krijgen niet 2 x 70%, maar 100%. Dat komt omdat sommige kosten in verhouding lager worden als je met meer mensen in een huis woont. Leg uit dat sommige kosten in verhouding lager worden als je met meer mensen in een huis woont. Gebruik informatiebron 10 en 11. 2p 44 Mevrouw Derksen heeft recht op zorgtoeslag. Ze wil graag weten of ze ook in aanmerking komt voor huurtoeslag. Ze betaalt 400 huur per maand. Komt mevrouw Derksen ook in aanmerking voor huurtoeslag? Laat mede met behulp van een berekening zien waarom wel of waarom niet. GT-0233-a-14-1-o 16 / 17 lees verder

17 De gemeente Uitwellingerga, waar mevrouw Derksen woont, kent allerlei regelingen voor mensen die in de WWB zitten. Mevrouw Derksen is vrijgesteld van het betalen van gemeentelijke belastingen en ze krijgt korting op het lidmaatschap van verenigingen zoals de voetbalvereniging, waar beide kinderen lid van zijn. Gebruik informatiebron 12. 2p 45 Het lidmaatschap van de voetbalvereniging bedraagt 90 per kind per jaar. Bereken het totale voordeel in euro s dat mevrouw Derksen heeft per maand vanwege de vrijstelling van belastingen (heffingen) en de korting op de contributie voor de voetbalvereniging. Schrijf je berekening op. 1p 46 Uiteindelijk berekent mevrouw Derksen dat ze netto per maand overhoudt om te besteden. Het liefst zou mevrouw Derksen weer aan het werk gaan. Ze heeft een baan aangeboden gekregen tegen het minimumloon. Noem naast geld twee andere motieven om te werken. Mevrouw Derksen belt met het gemeenteloket dat over de uitkeringen gaat. Voordat ze haar baan aanneemt wil ze eerst weten welke financiële gevolgen dit zal hebben. De medewerker van het gemeenteloket waarschuwt mevrouw Derksen voor een koopkrachtafname ondanks dat het minimumloon hoger is dan haar uitkering. Ik weet het mevrouw, het klinkt raar: u gaat meer verdienen maar houdt minder geld over. Dit heet nu de armoedeval, aldus de medewerker. Gebruik informatiebron 11. 2p 47 Leg aan de hand van de informatiebron uit dat je bij een hoger loon minder geld kunt overhouden. Bronvermelding Een opsomming van de in dit examen gebruikte bronnen, zoals teksten en afbeeldingen, is te vinden in het bij dit examen behorende correctievoorschrift, dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd. einde GT-0233-a-14-1-o 17 / 17 lees verder

18 erratumblad economie CSE GL en TL Centraal examen vmbo Tijdvak 1 Opgaven Aan de secretarissen van het eindexamen van de scholen voor vmbo, Bij het centraal examen economie GL en TL vmbo op vrijdag 16 mei, aanvang uur moeten de kandidaten de volgende mededeling ontvangen. Deze mededeling moet bij het begin van de zitting worden voorgelezen en/of aan de kandidaten worden uitgereikt. Op pagina 17, bij vraag 47 moet de zin Gebruik informatiebron 12. vervangen worden door Gebruik informatiebron 11. Het College voor Examens Namens deze, de voorzitter, drs. H.W. Laan GT-0233-a-14-1-o-E

19 Bijlage VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 economie CSE GL en TL GT-0233-a-14-1-b

20 Slagvaardig met geld! informatiebron 1 Tarieven persoonlijke lening (maandbedragen in euro s) geleend bedrag (in ) effectieve rente op jaarbasis 12 mnd 24 mnd 36 mnd 48 mnd 60 mnd ,5% 44,60 23,71 16,78 13,35 11, ,5% 89,19 47,92 33,57 26,70 22, ,7% 133,29 70,62 49,84 39,51 33, ,7% 177,71 94,16 66,45 52,69 44, ,4% 220,78 116,34 81,67 64,43 54,16 informatiebron 2 Rendementsrekening en internetspaarrekening bij BerendsBank Rendementsrekening: Wel de voordelen, maar niet de nadelen van beleggen op de beurs! Kenmerken rendementsrekening: Looptijd 5 jaar Eenmalig instappen al vanaf 500 Bijstorten niet mogelijk Tegoed alléén vrij opneembaar bij overlijden Beperkte beleggingsrisico s Het rendement De hoogte van de rente is afhankelijk van het koersverloop van de Dow Jones Euro Stoxx 50 Index. Deze index bestaat uit de 50 grootste beursgenoteerde bedrijven van de eurolanden. De rente wordt pas na 5 jaar berekend en dan samen met de inleg bijgeschreven op een aparte rekening. De rente per jaar is gelijk aan de stijging of daling in procenten van de index. De rente per jaar kan op deze rekening nooit minder bedragen dan - 4% en nooit meer dan + 10%. Internetspaarrekening: BerendsBank heeft bij Internet Sparen altijd een hoge en redelijk stabiele rente. Op dit moment bedraagt de rente 4%. U mag vrij geld storten en opnemen zonder boete. GT-0233-a-14-1-b 2 / 7 lees verder

21 De arbeidsmarkt voor vrouwen informatiebron 3 Keuze van werkende vrouwen voor oppas of opvang naar opleiding Keuze voor oppas of opvang naar opleiding 100% 80% 60% Legenda: huishoudens zonder opvang onbetaalde oppas door familie betaalde privé-oppas betaalde opvang (kinderdagverblijf, peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang) 40% 20% 0% laagopgeleid bron: CBS middelbaar opgeleid hoogopgeleid informatiebron 4 Het aandeel vrouwen in de directie Aandeel vrouwen in de directie 30 % van de bedrijven % 90% 70% 50% 30% 10% 0% aandeel vrouwen in de directie GT-0233-a-14-1-b 3 / 7 lees verder

22 Wie pikt er een graantje mee? informatiebron 5 Wereldproductie (mln. ton) van enkele granen tarwe voedergranen rijst granen totaal bron: Landbouw Economische Berichten 2010, LEI Wageningen Slopen we het heilige huis of niet? informatiebron 6 Tabel eigenwoningforfait WOZ-waarde van de woning eigenwoningforfait meer dan niet meer dan 0 12,500 0 % ,20 % ,30 % ,40 % ,55 % ,8% van de WOZ-waarde van de woning boven GT-0233-a-14-1-b 4 / 7 lees verder

23 informatiebron 7 Tarieven box 1 (werk en woning) schijf belastbaar inkomen uit werk en woning tarief heffing over totaal van de schijven 1 t/m ,45 % t/m ,95 % t/m % meer dan % Zuivere koffie! informatiebron 8 Prijsvorming Fairtrade Fairtrade betaalt bovenop de wereldmarktprijs een vaste premie. Met de premie financiert de groep investeringen in nieuwe technieken en ook projecten voor de hele gemeenschap of het hele dorp, zoals scholen, infrastructuur en sanitaire voorzieningen. Als de wereldmarktprijs onder een bepaald niveau zakt, dan betaalt Fairtrade een minimumprijs die de kosten van duurzame productie dekt. Verder garandeert Fairtrade dat producenten en werknemers gelijke kansen hebben. Voor hetzelfde werk moet iedereen evenveel loon krijgen. Kinderarbeid is verboden en Fairtrade stelt milieueisen. GT-0233-a-14-1-b 5 / 7 lees verder

24 informatiebron 9 Gemiddelde koffieprijzen per jaar in dollarcent per pound 250 dollarcent Legenda: wereldmarktprijs Fairtrade prijs Armer worden van werken informatiebron Bijstandsnormen De WWB kent landelijke normen voor mensen van 18 tot 21 jaar, van 21 tot 65 jaar en voor mensen die 65 jaar of ouder zijn. Voor elk van deze groepen geldt een apart normbedrag. Voor gehuwden en samenwonenden tussen de 21 en 65 jaar is dat 100% van het minimumloon. Voor alleenstaande ouders tussen de 21 en 65 jaar: 70% van het minimumloon. Voor alleenstaanden tussen de 21 en 65 jaar: 50% van het minimumloon. Het minimumloon op 1 juli 2010 bedraagt 1.416,00 per maand. GT-0233-a-14-1-b 6 / 7 lees verder

25 informatiebron 11 Kan ik huurtoeslag in 2010 krijgen? Voor de huurtoeslag moet uw huur lager zijn dan 647,53 per maand. Bent u jonger dan 23? Dan ligt de grens op 357,37 per maand. Bovendien mag uw inkomen niet te hoog zijn. Niet hoger dan per jaar als u alleenstaand bent, of als u samenwoont. Kan ik zorgtoeslag in 2010 krijgen? Om zorgtoeslag te krijgen, moet u 18 jaar of ouder zijn, de Nederlandse nationaliteit hebben, een Nederlandse zorgverzekering hebben en uw inkomen mag niet te hoog zijn. Niet te hoog betekent: lager dan per jaar. Als u een toeslagpartner hebt, mag uw inkomen samen maximaal per jaar zijn. informatiebron 12 Tarieven gemeentelijke belastingen en kortingen op lidmaatschap Afvalstoffenheffing 2010 huishouden per maand per jaar 1 persoon 20,85 250,20 2 personen 22,64 271,68 3 personen of meer 24,46 293,52 Hondenbelasting 2010 hond bedrag per hond per jaar eerste hond 111,96 tweede hond 175,44 derde hond en meer 222,48 Kortingen De korting op lidmaatschappen bedraagt maximaal 150 per jaar per gezinslid. Deze wordt door de gemeente betaald. einde GT-0233-a-14-1-b 7 / 7 lees verder

26 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 economie CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 41 en 42 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. Voorts heeft het College voor Examens (CvE) op grond van artikel 2 lid 2d van de Wet CvE de Regeling beoordelingsnormen en bijbehorende scores centraal examen vastgesteld. Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 36, 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: 1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examinator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het College voor Examens. 2 De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen. 3 De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het College voor Examens. GT-0233-a-14-1-c 1 lees verder

27 De gecommitteerde voegt bij het gecorrigeerde werk een verklaring betreffende de verrichte correctie. Deze verklaring wordt mede ondertekend door het bevoegd gezag van de gecommitteerde. 4 De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast. 5 Indien de examinator en de gecommitteerde daarbij niet tot overeenstemming komen, wordt het geschil voorgelegd aan het bevoegd gezag van de gecommitteerde. Dit bevoegd gezag kan hierover in overleg treden met het bevoegd gezag van de examinator. Indien het geschil niet kan worden beslecht, wordt hiervan melding gemaakt aan de inspectie. De inspectie kan een derde onafhankelijke gecommitteerde aanwijzen. De beoordeling van de derde gecommitteerde komt in de plaats van de eerdere beoordelingen. 2 Algemene regels Voor de beoordeling van het examenwerk zijn de volgende bepalingen uit de regeling van het College voor Examens van toepassing: 1 De examinator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten, het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat. 2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examinator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel. Scorepunten zijn de getallen 0, 1, 2,..., n, waarbij n het maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score minder dan 0 zijn niet geoorloofd. 3 Scorepunten worden toegekend met inachtneming van de volgende regels: 3.1 indien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen aantal scorepunten toegekend; 3.2 indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel; 3.3 indien een antwoord op een open vraag niet in het beoordelingsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten als juist of gedeeltelijk juist aangemerkt kan worden, moeten scorepunten worden toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel; 3.4 indien slechts één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld; 3.5 indien meer dan één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal; 3.6 indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven; 3.7 indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord; GT-0233-a-14-1-c 2 lees verder

28 3.8 indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen; 3.9 indien een kandidaat op grond van een algemeen geldende woordbetekenis, zoals bijvoorbeeld vermeld in een woordenboek, een antwoord geeft dat vakinhoudelijk onjuist is, worden aan dat antwoord geen scorepunten toegekend, of tenminste niet de scorepunten die met de vakinhoudelijke onjuistheid gemoeid zijn. 4 Het juiste antwoord op een meerkeuzevraag is de hoofdletter die behoort bij de juiste keuzemogelijkheid. Voor een juist antwoord op een meerkeuzevraag wordt het in het beoordelingsmodel vermelde aantal scorepunten toegekend. Voor elk ander antwoord worden geen scorepunten toegekend. Indien meer dan één antwoord gegeven is, worden eveneens geen scorepunten toegekend. 5 Een fout mag in de uitwerking van een vraag maar één keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld. 6 Een zelfde fout in de beantwoording van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld. 7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij kan de fout of onvolkomenheid mededelen aan het College voor Examens. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de definitieve normering van het examen rekening gehouden. 8 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven. 9 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen. Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur. De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzetting van score naar cijfer. NB1 Het College voor Examens heeft de correctievoorschriften bij regeling vastgesteld. Het correctievoorschrift is een zogeheten algemeen verbindend voorschrift en valt onder wet- en regelgeving die van overheidswege wordt verstrekt. De corrector mag dus niet afwijken van het correctievoorschrift. NB2 Het aangeven van de onvolkomenheden op het werk en/of het noteren van de behaalde scores bij de vraag is toegestaan, maar niet verplicht. Evenmin is er een standaardformulier voorgeschreven voor de vermelding van de scores van de kandidaten. Het vermelden van het schoolexamencijfer is toegestaan, maar niet verplicht. Binnen de ruimte die de regelgeving biedt, kunnen scholen afzonderlijk of in gezamenlijk overleg keuzes maken. NB3 Als het College voor Examens vaststelt dat een centraal examen een onvolkomenheid bevat, kan het besluiten tot een aanvulling op het correctievoorschrift. Een aanvulling op het correctievoorschrift wordt zo spoedig mogelijk nadat de onvolkomenheid is vastgesteld via Examenblad.nl verstuurd aan de examensecretarissen. GT-0233-a-14-1-c 3 lees verder

29 Soms komt een onvolkomenheid pas geruime tijd na de afname aan het licht. In die gevallen vermeldt de aanvulling: NB a. Als het werk al naar de tweede corrector is gezonden, past de tweede corrector deze aanvulling op het correctievoorschrift toe. b. Als de aanvulling niet is verwerkt in de naar Cito gezonden WOLF-scores, voert Cito dezelfde wijziging door die de correctoren op de verzamelstaat doorvoeren. Een onvolkomenheid kan ook op een tijdstip geconstateerd worden dat een aanvulling op het correctievoorschrift ook voor de tweede corrector te laat komt. In dat geval houdt het College voor Examens bij de vaststelling van de N-term rekening met de onvolkomenheid. 3 Vakspecifieke regels Voor dit examen kunnen maximaal 64 scorepunten worden behaald. Voor dit examen zijn de volgende vakspecifieke regels vastgesteld: Voor rekenfouten worden geen punten afgetrokken. Wanneer echter de kandidaat bij een berekening kennelijk verzuimd heeft door schatting controle op het antwoord uit te oefenen, wordt voor deze fouten één punt afgetrokken tot een maximum van twee punten voor het geheel van de open vragen 4 Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. Slagvaardig met geld! 1 maximumscore 2 voorbeelden van juiste voordelen: Hij kan het drumstel direct kopen (en gebruiken). Hij kan gebruikmaken van de aanbieding (geen maar 1.500). Tegen de tijd dat hij genoeg gespaard heeft, zijn de drumstellen wellicht veel duurder. Tegen de tijd dat hij genoeg gespaard heeft, is dit drumstel wellicht uit de collectie. per juist vermeld voordeel 1 2 A GT-0233-a-14-1-c 4 lees verder

30 Vraag Antwoord Scores 3 maximumscore 1 voorbeelden van een juiste reden: De bank maakt minder kosten, (omdat de klant alles via de pc kan regelen.) De bank maakt minder kosten, (omdat er minder of geen bankafschriften meer opgestuurd hoeven te worden.) De bank wil deze vorm van sparen stimuleren/promoten (vanwege de kostenvoordelen). 4 maximumscore 2 Uit het antwoord moet blijken dat een klant met deze rekening wel vrijwel volledig kan profiteren van (flinke) koersstijgingen van aandelen 1 maar bij een koersdaling kan de rente nooit minder dan -4% bedragen 1 5 maximumscore 2 voorbeeld van een juiste berekening: totale rendement: = 25% 1 uitgekeerd wordt: = Opmerkingen Wanneer is gewerkt met -5 in plaats van -4 (en/of 12 in plaats van 10) is er sprake van een doorwerkende fout wat betreft het tweede scorepunt. De tweede deelscore alleen toekennen wanneer een correcte berekening is gemaakt op basis van een spaarbedrag van maximumscore 1 voorbeelden van een juist vermeld nadeel: Tussentijds kan Bert geen spaargeld opnemen. Bij de internetspaarrekening ben je redelijk zeker van ongeveer 4%, bij de rendementsrekening moet je nog maar afwachten hoeveel je krijgt. de minimuminleg van 500 GT-0233-a-14-1-c 5 lees verder

31 Vraag Antwoord Scores De arbeidsmarkt voor vrouwen 7 maximumscore 2 een financiële maatregel, bijvoorbeeld: 1 belastingvoordelen subsidiëren van thuishulp een niet-financiële maatregel, bijvoorbeeld: 1 beter geregeld zwangerschapsverlof en/of ouderschapsverlof voorlichting over de wenselijkheid dat vrouwen gaan werken 8 maximumscore 2 voorbeeld van een juist antwoord: Bij een krappe arbeidsmarkt is er meer vraag naar arbeid dan aanbod van arbeid 1 en juist dan is het belangrijk dat iedereen die kan werken ook gaat werken 1 9 D 10 D 11 maximumscore 2 een argument voor het instellen van een verplicht minimumpercentage, bijvoorbeeld: 1 Bedrijven zijn het verplicht en moeten er dus meer werk van maken. afbreken van old boys netwerken een argument tegen het instellen van een verplicht minimumpercentage, bijvoorbeeld: 1 Vrouwen in de top krijgen het stempel dat ze er zitten om te voldoen aan het percentage. Het moet gaan om de kwaliteit van de persoon, niet om het geslacht Wie pikt er een graantje mee? 12 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste berekening: / x 100% = 49,5% voedergranen 13 A GT-0233-a-14-1-c 6 lees verder

32 Vraag Antwoord Scores 14 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste verklaring: Het binnenlands aanbod blijft op peil. (Er is dan voldoende aanbod van graan voor de Russische binnenlandse markt, waardoor prijsstijgingen worden voorkomen.) 15 maximumscore 1 voorbeeld van een juist vermeld nadeel: Consumenten moeten een hogere prijs betalen. 16 C 17 maximumscore 1 voorbeelden van een juiste verklaring: Ontwikkelingslanden kunnen niet/moeilijker concurreren tegen lage wereldmarktprijzen. Ontwikkelingslanden zijn vaak vanwege hun monocultuur voor hun exportinkomsten afhankelijk van landbouwproducten. Slopen we het heilige huis of niet? 18 maximumscore 2 1 = onjuist 1 2 = onjuist 1 19 maximumscore 2 voorbeeld van een juiste berekening: eigenwoningforfait x 0.55% = belastbaar inkomen daalt met = Opmerking Wanneer niet is aangegeven dat het een daling betreft maximaal 1 scorepunt toekennen. GT-0233-a-14-1-c 7 lees verder

33 Vraag Antwoord Scores 20 maximumscore 2 voorbeeld van een juiste berekening: Belastbaar inkomen Schijf 1, 2, Schijf x 0,52 = Heffingskortingen Verschuldigd bedrag B Opmerking Afrondingsverschillen niet fout rekenen. 22 maximumscore 2 voorbeeld van een juist argument: Door de afschaffing van de renteaftrek zullen de netto woonlasten stijgen, 1 waardoor er minder vraag komt naar huizen en de prijzen zullen dalen 1 23 maximumscore 1 voorbeelden van een juist argument: argument voor: zowel huurders als eigenaren van koophuizen hebben dan financieel nadeel van de veranderingen. argument tegen: afschaffing huurtoeslag gaat meestal ten koste van de minder verdienende mensen. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard! 24 C 25 maximumscore 2 voorbeeld van een juist argument: Door een hogere rente zullen mensen minder snel gaan lenen of meer gaan sparen 1 Hierdoor wordt minder geïnvesteerd/gekocht. Dit zorgt voor minder economische groei 1 GT-0233-a-14-1-c 8 lees verder

34 Vraag Antwoord Scores 26 maximumscore 1 voorbeelden van een juiste uitleg: Bij supermarkten gaat het voornamelijk om primaire levensbehoeften. Consumenten moeten die goederen wel kopen. Een elektronicawinkel verkoopt goederen die niet noodzakelijk zijn. Bij een laag consumentenvertrouwen zullen consumenten eerder van deze aankopen afzien. 27 maximumscore 1 voorbeelden van een juiste uitleg: Na een economisch mindere periode zullen consumenten eerst hun spaarrekening weer aanvullen voordat ze weer meer uitgeven. Sommige consumenten zullen met hun bestedingen wachten, omdat ze onzeker zijn over hun toekomst. 28 maximumscore 1 voorbeelden van een juiste maatregel: verlagen van het btw-tarief, want consumenten zullen eerder bereid zijn goederen aan te schaffen als de prijzen lager zijn. verlagen van de loon- en inkomstenbelasting, want het besteedbaar inkomen zal stijgen en hierdoor zullen consumenten eerder bereid zijn te kopen. Opmerking Alleen als een juiste maatregel is genoemd en de werking ervan goed is uitgelegd het scorepunt toekennen. De melkprijs zal blijven stijgen 29 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste uitleg: Doordat de vraag (in verhouding) meer stijgt dan het aanbod. 30 maximumscore 2 voorbeeld van een juiste berekening: 90 x 30 = liter per dag x 365 dagen per jaar = liter per jaar x 27,75/100 = Opmerking Een juiste uitkomst met decimalen ook goed rekenen. GT-0233-a-14-1-c 9 lees verder

35 Vraag Antwoord Scores 31 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste berekening: ( x 12) ( x 4) = A 33 A 34 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste uitleg: De vaste kosten per koe of per liter melk zullen dalen zodra er meer (massa)productie is. 35 maximumscore 1 voor de melkproducenten. voorbeeld van een juiste uitleg: Een minimumprijs biedt de producent de garantie dat hij minimaal deze prijs voor de melk krijgt. Zo heeft hij meer zekerheid omtrent de opbrengst. Opmerking Alleen als zowel 'de melkproducenten' wordt vermeld en een juiste uitleg is gegeven het scorepunt toekennen. Zuivere koffie! 36 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste berekening: (163-78) / 78 x 100% = 108,97% stijging 37 D 38 maximumscore 2 voorbeeld van een juist argument: In 2005 is de Fairtradeprijs slechts kostendekkend, 1 terwijl in 2010 in de Fairtradeprijs een premie is opgenomen om te kunnen investeren 1 39 B 40 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste uitleg: De Fairtrade markt in zijn geheel (alle producenten), is gebaat bij meer bekendheid en meer bewustwording van de noodzaak van Fairtrade. Als de hele Fairtrade markt groeit, profiteren ze daar allemaal van mee. GT-0233-a-14-1-c 10 lees verder

36 Vraag Antwoord Scores 41 maximumscore 2 voorbeeld van juiste antwoorden: 1 = hogere prijzen (voor de consumenten) 2 = een eerlijke/hogere prijs (voor de producenten) 1 3 = wel/niet 4 = niet moeten boycotten: alleen als de boeren een eerlijke prijs voor de koffie krijgen, zijn ze verzekerd van een goed bestaan. wel moeten boycotten: wij maken de boeren weer afhankelijk van ons. Ze moeten geprikkeld worden zelf de concurrentie het hoofd te bieden. 1 Opmerking Alleen scorepunt toekennen wanneer 1 én 2 en 3 én 4 juist zijn. Armer worden van werken 42 D 43 maximumscore 1 voorbeeld van een juiste uitleg: Gehuwden en samenwonenden kunnen sommige kosten delen (en een alleenstaande niet. Hierdoor worden de kosten per persoon lager.) 44 maximumscore 2 ja voorbeeld van een juiste berekening: jaarinkomen: 70% van = 991,20 x 12 = ,40 1 Huur ( 400) ligt onder de grens ( 647,53) en inkomen ligt onder de grens ( ) 1 Opmerking Alleen als na ja een juiste berekening is gegeven, het scorepunt/de scorepunten toekennen. 45 maximumscore 2 hondenbelasting: ( 111, ,44) /12 = 23,95 1 afvalstoffenheffing 24,46 lidmaatschap: 180 /12 = 15,00 1 totaal: 63,41 GT-0233-a-14-1-c 11 lees verder

37 Vraag Antwoord Scores 46 maximumscore 1 voorbeelden van een juist vermeld motief: sociale contacten zinnige dagbesteding aanzien 47 maximumscore 2 voorbeeld van een juiste uitleg: Voor beide toeslagen geldt dat je boven een bepaalde inkomensgrens geen recht meer hebt op toeslag 1 Als je net onder de grens zit en door een kleine loonsverhoging erboven komt, houd je minder geld over 1 5 Inzenden scores Verwerk de scores van de alfabetisch eerste vijf kandidaten per examinator in het programma WOLF. Zend de gegevens uiterlijk op 23 mei naar Cito. De normering in het tweede tijdvak wordt mede gebaseerd op door kandidaten behaalde scores. Als het tweede tijdvak op uw school wordt afgenomen, zend dan ook van uw tweede-tijdvak-kandidaten de deelscores in met behulp van het programma WOLF. 6 Bronvermeldingen informatiebron 3 informatiebron 5 CBS Landbouw Economische Berichten 2010, LEI Wageningen GT-0233-a-14-1-c 12 lees verder einde

38 aanvulling op het correctievoorschrift economie GL en TL Centraal examen vmbo Tijdvak 1 Correctievoorschrift Aan de secretarissen van het eindexamen van de scholen voor vmbo Bij het centraal examen economie GL en TL: Op pagina 5 van het correctievoorschrift, bij vraag 5 moet het volgende toegevoegd worden bij Opmerkingen Ook een juiste berekening met samengestelde interest moet goed gerekend worden, zoals bij 1.000*0,96*1,03*1,07*1,09*1,10 = 1.268,56. Wanneer een foutief percentage wordt gehanteerd, wordt het eerste scorepunt niet toegekend en wordt het tweede scorepunt alleen toegekend bij een doorwerkende fout. Ik verzoek u dit bericht door te geven aan de correctoren economie GL en TL. Het College voor Examens, Namens deze, de voorzitter, drs H.W. Laan GT-0233-a-14-1-c-A

Slagvaardig met geld!

Slagvaardig met geld! Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. Slagvaardig met geld! 1 maximumscore 2 voorbeelden van juiste voordelen: Hij kan het drumstel direct kopen (en gebruiken). Hij

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 economie CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 economie CSE GL en TL GT-0233-a-14-1-b Slagvaardig met geld! informatiebron 1 Tarieven persoonlijke lening (maandbedragen in euro s) geleend bedrag (in ) effectieve

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 economie CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2016

Correctievoorschrift VMBO-KB 2016 Correctievoorschrift VMBO-KB 2016 tijdvak 1 economie CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 tijdvak 1 Engels CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 tijdvak 1 Arabisch CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 Arabisch CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 tijdvak 1 Arabisch CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 Frans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 tijdvak 1 Engels CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 1 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 tijdvak 1 Arabisch CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2013

Correctievoorschrift VMBO-KB 2013 Correctievoorschrift VMBO-KB 2013 tijdvak 2 Engels CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 tijdvak 1 Engels CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen.

Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen. Examen VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 vrijdag 16 mei 13.30-15.30 uur economie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter dit examen is een erratum opgenomen. Achter het correctievoorschrift zijn

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 tijdvak 1 Spaans CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 1 Frans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2014

Correctievoorschrift VWO 2014 Correctievoorschrift VWO 2014 tijdvak 2 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 Arabisch CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 1 Arabisch CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 tijdvak 2 Engels CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 tijdvak 1 Arabisch CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 tijdvak 2 Engels CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2013

Correctievoorschrift VWO 2013 Correctievoorschrift VWO 2013 tijdvak 2 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 Correctievoorschrift VMBO-BB 203 tijdvak wiskunde CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 tijdvak 1 wiskunde CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2014

Correctievoorschrift VWO 2014 Correctievoorschrift VWO 2014 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2014

Correctievoorschrift VWO 2014 Correctievoorschrift VWO 2014 tijdvak 1 Russisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 tijdvak 1 Nederlands CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 1 Arabisch CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2014

Correctievoorschrift HAVO 2014 Correctievoorschrift HAVO 2014 tijdvak 2 management & organisatie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 2 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 1 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 tijdvak 1 wiskunde CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2014

Correctievoorschrift VWO 2014 Correctievoorschrift VWO 04 tijdvak wiskunde C Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2015

Correctievoorschrift HAVO 2015 Correctievoorschrift HAVO 2015 tijdvak 1 Arabisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2015

Correctievoorschrift HAVO 2015 Correctievoorschrift HAVO 2015 tijdvak 2 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 beeldende vakken CPE GL en TL tekenen Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 tijdvak 1 Duits CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 tijdvak 1 biologie CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2017

Correctievoorschrift VMBO-KB 2017 Correctievoorschrift VMBO-KB 2017 tijdvak 1 Arabisch CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 1 Frans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2016

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2016 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2016 tijdvak 1 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2016

Correctievoorschrift VMBO-KB 2016 Correctievoorschrift VMBO-KB 2016 tijdvak 1 Spaans CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013

Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 Correctievoorschrift VMBO-BB 2013 tijdvak 1 Nederlands CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 tijdvak 1 wiskunde CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017 Voorbeeld Examen economie CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 1 Duits CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 tijdvak 1 Nederlands CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 tijdvak 1 aardrijkskunde CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2016

Correctievoorschrift VWO 2016 Correctievoorschrift VWO 2016 tijdvak 1 Arabisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014

Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 Correctievoorschrift VMBO-BB 2014 tijdvak 1 maatschappijleer 2 CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2012

Correctievoorschrift VMBO-BB 2012 Correctievoorschrift VMBO-BB 2012 tijdvak 1 Engels CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 tijdvak 1 Engels CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2016

Correctievoorschrift HAVO 2016 Correctievoorschrift HAVO 2016 tijdvak 1 Arabisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2013

Correctievoorschrift VWO 2013 Correctievoorschrift VWO 2013 tijdvak 1 Arabisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 tijdvak 1 wiskunde CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 beeldende vakken CPE GL en TL textiele werkvormen Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2016

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2016 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2016 tijdvak 1 Arabisch CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 1 Duits CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 tijdvak 1 Duits CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2013

Correctievoorschrift HAVO 2013 Correctievoorschrift HAVO 2013 tijdvak 1 Russisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017 tijdvak 2 Engels CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014

Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 Correctievoorschrift VMBO-KB 2014 tijdvak 2 wiskunde CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2016

Correctievoorschrift HAVO 2016 Correctievoorschrift HAVO 2016 tijdvak 1 management & organisatie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2015

Correctievoorschrift VWO 2015 Correctievoorschrift VWO 2015 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2013

Correctievoorschrift HAVO 2013 Correctievoorschrift HAVO 2013 tijdvak 2 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2016

Correctievoorschrift VWO 2016 Correctievoorschrift VWO 2016 tijdvak 1 Russisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 tijdvak 1 biologie CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2015

Correctievoorschrift HAVO 2015 Correctievoorschrift HAVO 2015 tijdvak 1 Russisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2019

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2019 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2019 tijdvak 2 Engels CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2014

Correctievoorschrift VWO 2014 Correctievoorschrift VWO 2014 tijdvak 1 Engels Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015

Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 Correctievoorschrift VMBO-BB 2015 tijdvak 1 Engels CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016

Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 Correctievoorschrift VMBO-BB 2016 tijdvak 1 Engels CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2013

Correctievoorschrift HAVO 2013 Correctievoorschrift HAVO 2013 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2019

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2019 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2019 tijdvak 1 Engels CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015

Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 Correctievoorschrift VMBO-KB 2015 tijdvak 1 Spaans CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2016

Correctievoorschrift VMBO-KB 2016 Correctievoorschrift VMBO-KB 2016 tijdvak 2 Engels CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO

Correctievoorschrift HAVO Correctievoorschrift HAVO 2011 tijdvak 1 Arabisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2015

Correctievoorschrift HAVO 2015 Correctievoorschrift HAVO 205 tijdvak 2 wiskunde A Het correctievoorschrift bestaat uit: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 2 wiskunde CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2013

Correctievoorschrift VMBO-KB 2013 Correctievoorschrift VMBO-KB 2013 tijdvak 1 Duits CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2015

Correctievoorschrift HAVO 2015 Correctievoorschrift HAVO 2015 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2018

Correctievoorschrift HAVO 2018 Correctievoorschrift HAVO 2018 tijdvak 2 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2012

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2012 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 Duits CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2017 tijdvak 1 Spaans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2014

Correctievoorschrift HAVO 2014 Correctievoorschrift HAVO 2014 tijdvak 2 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2015 beeldende vakken CPE GL en TL tekenen, handenarbeid, textiele werkvormen, audiovisuele vormgeving Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2017

Correctievoorschrift HAVO 2017 Correctievoorschrift HAVO 2017 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Aanleveren scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2015

Correctievoorschrift VWO 2015 Correctievoorschrift VWO 2015 tijdvak 1 Russisch Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2010 tijdvak 2 Frans CSE GL en TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2014

Correctievoorschrift HAVO 2014 Correctievoorschrift HAVO 2014 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift HAVO 2012

Correctievoorschrift HAVO 2012 Correctievoorschrift HAVO 2012 tijdvak 1 Spaans Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 6 Bronvermeldingen

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2012

Correctievoorschrift VMBO-KB 2012 Correctievoorschrift VMBO-KB 2012 tijdvak 1 Duits CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores

Nadere informatie