ONTWIKKELINGSVISIE

Transcriptie

1

2

3 NOORDVLEUGEL UTRECHT ONTWIKKELINGSVISIE d.d. 16 april 2007 verdichting en kwaliteit

4 Noordvleugel Utrecht: het beste van 2 werelden in zich verenigd Het Nieuwsblad van de Randstad van 30 juni 2030 kopt: De Utrechtse regio profileert zich als een van de kerngebieden van de Noordvleugel van de Randstad. Naast de dubbelstad Amsterdam-Almere, onderscheidt de Noordvleugel Utrecht zich door zijn diversiteit en heeft het een kleinschaliger metropolitaan karakter. De economische motor wordt gevormd door kennis en creativiteit, waarbij het zakelijke en het artistieke zijn verstrengeld. Nieuwe technieken op het gebied van schone energie en vervoersmiddelen, een explosieve ontwikkeling van de biotechnologie, cultuur en entertainment hebben aan belang gewonnen. Kwaliteiten en identiteit Internationale toplocaties, hoogwaardige grootstedelijke en landelijk-dorpse woonmilieus, vermaarde culturele en onderwijsvoorzieningen trokken de afgelopen decennia de juiste bedrijven naar de Noordvleugel Utrecht. De kansen die voortkwamen uit de landschappelijke kwaliteit, de centrale ligging, de kwaliteit van de openbare ruimte, de aantrekkelijke historische binnensteden, diversiteit van economie en cultuur en de schaal zijn in de Noordvleugel Utrecht benut. De Noordvleugel Utrecht heeft overgangen van dynamiek naar rust, van land naar water, van polder naar zand, van grote stad naar groene wei. Het is een gebied met twee gezichten: stedelijk en landelijk tegelijk. De regio lonkt naar het drukke westen en is verankerd in het landelijke en bosrijke oosten. Het Nieuwsblad van de Randstad 30 juni 2030 Deze overgangen heeft de Noordvleugel Utrecht weten te benutten. Het is een gebied met een eigen identiteit die het beste van 2 werelden verenigt. Door de ligging fungeert de Noordvleugel Utrecht in 2030 nog steeds als draaischijf voor allerlei vormen van verkeer tussen de mainports van de Randstad en oostelijk en zuidelijk Nederland. Een verkeersinfarct zou catastrofaal zijn voor de Nederlandse economie. Daarom is na 2006 tijdig geïnvesteerd in verbetering van de autobereikbaarheid (Ring Utrecht, Driehoek A1, A27 en A28). De kwaliteit van het openbaar vervoer is sterk verbeterd en is het Rappe RandstadSpoor in gebruik genomen, dat alle centra binnen de regio snel en frequent met elkaar heeft verbonden en daarnaast directe aansluiting heeft gegeven op de steden binnen de Randstad. De inrichting van de openbare ruimte heeft in 2030 in vergelijking met de situatie van 2006 veel meer aandacht gekregen. Bewoners, markt en overheid voelen zich gezamenlijk verantwoordelijk en nemen initiatief om de openbare ruimte aantrekkelijk te maken en te houden. De bebouwing is verdicht. De grote vraag naar (centrum)stedelijke woonmilieus was de aanleiding om aantrekkelijke urbane gemengde woonwerkmilieus in de steden te bouwen, zoals het voormalige Jaarbeursterrein in Utrecht en het spooremplacement in Amersfoort. Herstructurering van verouderde bedrijventerreinen en wooncomplexen en efficiënter ruimtegebruik, onder meer door verkleining van en vermindering van het aantal milieuhinderzones, bood soelaas. Groene en stedelijke landschappen zijn ontwikkeld op specifieke locaties en hierdoor kon de diversiteit aan hoge kwaliteit woonmilieus verder toe-

5 nemen. Voorkomen kon worden dat het gehele landelijk gebied versnipperd en vol is geraakt met bebouwing. Bovendien is er meer dan ooit ingespeeld op de behoefte aan groenparken in en nabij de stad, waar de bevolking geniet van slow life. Sterke punten van de Utrechtse economie voor de toekomst zijn het grote innovatie-potentieel door de kennisinfrastructuur van Universiteiten, hogescholen en topinstituten en de hoogopgeleide bevolking. De kennisinstituten trekken ieder jaar weer nieuwe hoogopgeleide mensen uit de rest van het land, Europa en zelfs vanuit de rest van de wereld. Zij worden aangetrokken door de hoogwaardige woon- en werkmilieus, het culturele leefmilieu, de centrale ligging en de goede bereikbaarheid van de randstedelijke arbeidsmarkt. Global villages en landschapssteden Het beter benutten van de kwaliteiten en het versterken van de identiteit heeft geleid tot economische diversiteit met daarin een aantal hotspots, broedplaatsen in de global villages en landschapssteden. De Noordvleugel Utrecht is al tientallen jaren sterk gericht op de creatieve bedrijvigheid, zoals organisatieadviesbureaus, (technische) ontwerpbureaus, communicatiebureaus, architectenbureaus, enzovoorts. Zowel de creatieve kern van wetenschappers, architecten, ICT-ers, docenten en medici, als de bohémiens, zoals vormgevers en ontwerpers, kunstenaars, musici en fotografen werken in het brede aanbod van Utrechtse kennisintensieve organisaties en bedrijven. De Utrechtse regio staat nog steeds op nr. 1 met zijn nationale centrum van multimedia en gaming. Aan de oostkant van Utrecht is het lifesciencecluster, de Food Valley nabij Wageningen. In de creatieve wateras, evenwijdig aan de A2, is de creatieve industrie in industrieel erfgoed, forten, kerken en boerderijen tot bloei gekomen. De 3 steden Utrecht, Hilversum en Amersfoort zijn complementair aan elkaar, doordat zij zich gespecialiseerd hebben. Gelijktijdig hebben zij een gevarieerd economisch aanbod. Meer dan ooit is de regio er in geslaagd keuzes te maken en daarbij variatie te behouden, hetgeen stabiliteit oplevert. Keuzes, die gebaseerd waren op de cultuur en de karakteristiek van het dorp, de stad, de streek. Utrecht is de stad van kennis, ontmoeting en festivals. Utrecht heeft een transactiemilieu, stedelijk, interdisciplinair, open en tolerant en multifunctioneel. Utrecht vervult een rol als broedplaats voor creatieve en innovatieve ontwikkelingen. Hier speelt duidelijk het schaalvoordeel bijvoorbeeld ten opzichte van Amsterdam; starters kunnen zich in betrekkelijke luwte ontwikkelen. Amersfoort is de stad van advies, ontwerp en bouwen. Een creatieve werkplaats met een open en gevarieerd milieu, gericht op verbindingen en interactie. De professionals die hier werken, wonen in een ruime zone van de Utrechtse Heuvelrug tot en met Amsterdam. Ook is Amersfoort de poort tot de Randstad vanuit het noorden en oosten. Hilversum is al circa 80 jaar de multimedia-stad, met een sterk ruimtelijk cluster van aan de met multimedia en gaming verbonden activiteiten. Productie, opleiding, commercie rond media activiteiten zijn hier geconcentreerd. Noordvleugel Utrecht in Europa De kwaliteitsverbetering van de Noordvleugel Utrecht heeft een plaats in macroveranderingen in de samenleving. Nieuwe technieken op het gebied van schone energie en vervoermiddelen, een explosieve ontwikkeling van de biotechnologie, cultuur en entertainment hebben aan belang gewonnen. Daarnaast blijft het belang van Europa groeien. De welvaart in de EU-landen is hoog. Binnen dit gunstige Europese economische klimaat floreert de Noordvleugel Utrecht. Internationaal excelleert Nederland in het verschaffen van zekerheid en betrouwbaarheid in bijvoorbeeld patenten, verzekeringen, recht en op de beurs. Vele van de bedrijven die hieraan en hierin werken, hebben zich gevestigd in de Noordvleugel Utrecht. Het beste van twee werelden Duidelijk is geworden dat het blijven aanjagen, stimuleren, zoeken naar nieuwe impulsen cruciaal zijn. Ruimtelijk zijn broedplaatsen, rommelzones en spannende gebieden voorwaarden voor het ontstaan van creatieve bedrijvigheid. De overheid ontwikkelde strategieën en incisies om hot spots te laten opbloeien en doorgroeien tot een internationaal niveau. Met één been in de Randstad en met het andere in het landelijk gebied. Gespecialiseerd in zakelijke dienstverlening en in creatieve beroepen. De Noordvleugel Utrecht heeft het beste van 2 werelden in zich verenigd. Dit vraagt blijvend aandacht, zodat de kwaliteiten behouden blijven en nieuwe kansen benut kunnen worden.

6 Inhoudsopgave Samenvatting 09 1 De NV Utrecht 1.1 De NV Utrecht Het Noordvleugelprogramma De Ontwikkelingsvisie Over de totstandkoming Status van deze visie Leeswijzer 20 2 Behoefte en opgaven Ruimtelijk-economische positie trends en ontwikkelingen economische betekenis van de Noordvleugel Utrecht opgaven De woningbehoefte tot trends en ontwikkelingen plannen tot opgaven woningbehoefte opgaven woonmilieudifferentiatie Groen-blauwe kwaliteiten en recreatie karakteristieken van het Utrechtse landschap nationale landschappen water recreatie opgaven Infrastructuur Nota Mobiliteit en Netwerkanalyse opgaven 32

7 NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie Ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht Bestuurlijke uitgangspunten Ruimtelijke keuzes versterken van de economische potenties versterken van de groen-blauwe structuur totstandbrengen van toplocaties versterken van bestaand stedelijk gebied veiligstellen van de bereikbaarheid Versterking van de ruimtelijke hoofdstructuur in de A-opties Aanvullende zoekruimte in de B-opties De keuzes in de B-opties gewesten Gooi en Vechtstreek en Eemland stadsgewest Utrecht De Ontwikkelingsvisie Hoe verder? 4.1 Functies van de Ontwikkelingsvisie Strategische agenda voor beleidsaspecten Kader voor de vervolgactiviteiten 57 Bijlage 1: Oplossingsrichtingen Netwerkanalyse Utrecht 61 Bijlage 2: Concretisering van de B-opties 63 Bijlage 3: Resultaten expert judgement infrastructuurkosten 68 Voetnoten 70 Colofon 73

8

9 Samenvatting De Ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht opgaven geeft de visie van de NV Utrecht-partners op de gewenste toekomst van hun gebied in ruimtelijk en economisch opzicht met bijzondere aandacht voor de verstedelijkingsvraagstukken, mede in relatie tot de groen-blauwe kwaliteiten van het gebied. De visie plaatst ook een aantal kwesties op de agenda van het overleg met het Rijk en concludeert dat er binnen de Noordvleugel Utrecht een aantal gebiedsgerichte verkenningen moet worden gemaakt. Bij die verkenningen staat de vraag centraal of de in de visie neergelegde ontwikkelingsrichtingen ook daadwerkelijk realiseerbaar zijn. De verstedelijkingsbehoefte, de economie en de mobiliteit blijven groeien. Binnen het NV Utrecht-gebied is er in de periode een behoefte aan woningen. Daarnaast is er een behoefte aan werkgelegenheidslocaties. Dit is een complexe opgave omdat de bestaande infrastructuur nauwelijks nog capaciteit beschikbaar heeft en omdat in en om de regio een aantal nationale landschappen ligt. Gekoppeld aan de behoefte aan woningen moet intensief worden ingezet op het behouden van de groene longen én op de ontwikkeling van nieuwe groen-blauwe gebieden. Het betreft gebieden die in sommige situaties ook geschikt moeten zijn voor Kernbegrippen in deze visie zijn verdichting en kwaliteit. recreatie. Tenslotte staat de regio Utrecht voor de opgave ruimte te bieden voor de verschillende wateropgaven (in termen van NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie internationale concurrentiepositie De regio Utrecht vervult een essentiële rol in de economie van Nederland. Door de centrale ligging vervult de regio een schakelfunctie tussen de Randstad en andere regio s in Nederland. De regio is een goede vestigingsplaats voor hoogwaardige dienstverlening, creatieve industrie en de sector van de life-sciences. Tevens fungeert de regio als (nationale) ontmoetingsplaats. De aanwezigheid van zowel (grote) steden, dorpen als ook kleine kernen en historische linten, een grote verscheidenheid aan landschappen, een grote diversiteit aan woonmilieus én een hoog opgeleide bevolking betekenen dat de Noordvleugel Utrecht zich kan onderscheiden van andere gebieden in de Randstad. kwaliteit, kwantiteit en veiligheid) en het verder versterken van de bereikbaarheid. De NV Utrecht heeft daarom gezocht naar een kwalitatief hoogwaardig antwoord, met veel aandacht voor de landschappelijke kwaliteiten en de groene waarden van de Noordvleugel Utrecht. Er is voor gekozen om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden binnen de bestaande steden en dorpen en van de bestaande infrastructuur van openbaar vervoer en auto. Waar dat niet kan zijn uiterste inspanningen vereist om rode functies te combineren met de belangen van natuur, water en landschap.

10 10 de A-opties: verdichting en kwaliteit bij bestaande bebouwing Stedelijke toplocaties voor wonen en werken De Noordvleugel Utrecht maakt deel uit van de Randstad, één van de metropolitane regio s in Europa. Dat stelt hoge eisen aan de vestigingslocaties voor bedrijven en aan de woningmarkt. Om de regio op dit punt hoogwaardig te kunnen positioneren is het van belang een beperkt aantal (stedelijke) toplocaties tot stand te brengen, met ruimte voor wonen en werken. Het accent in de Ontwikkelingsvisie ligt vooral op het realiseren van het juiste (vestigings)klimaat voor wonen én werken en het investeren in duurzame kwaliteit. In de steden gaat het om de volgende locaties: - realiseren van toplocaties voor wonen en werken in het centrum van Utrecht, het stationsgebied van Amersfoort en Hilversum en het ontwikkelen van het centrum van Leidsche Rijn; - versterken van het multimodaal bedrijvenpark en -knooppunt Lage Weide; - versterken van twee thematische toplocaties: De Uithof en omgeving voor (onder meer) biowetenschappen en het Mediapark in Hilversum; - benutten van de economische potenties aan de (inter)- nationale transportassen, zoals met name de rijkswegen A1, A2 en de A12. De Noordvleugel Utrecht kiest ervoor om de schaarse ruimte op de toplocaties en langs de (inter)nationale transportassen vooral in te zetten voor het versterken van de vier clusters zakelijke diensten, onderwijs en ontmoeting, creatieve industrie en nieuwe media en life-sciences/medisch cluster. Landelijke toplocaties In het landelijk gebied gaat het om de realisatie van een aantal buitenhuizen, buitenplaatsen en herenhuizen in landelijke stijl met als doel woningen in het topsegment aan te bieden en tegelijk de cultuurhistorische waardevolle landschappen te beschermen en te versterken. Daarnaast wordt ruimte gereserveerd voor landelijk en dorps wonen langs landschappelijke dragers, zoals de Kromme Rijn, Oude Rijn en Vecht, op de Utrechtse Heuvelrug en in de bestaande oude linten en kernen. Versterken en kwaliteitsimpuls van bestaand stedelijk gebied De ruimte binnen de Noordvleugel Utrecht is schaars (mede vanwege het grote aantal nationale landschappen in en om de regio) en de grond kent een hoge grondprijs. Daarom is het gewenst de ruimte binnen de bebouwde kom optimaal te benutten voor het realiseren van extra woningen en het versterken van de regionale werkgelegenheid. Echter wel binnen de doelstelling om het bestaand stedelijk gebied ook daadwerkelijk een kwaliteitsimpuls te geven. Het toevoegen van woningen in bestaand stedelijk gebied en het herstructureren van bestaande bedrijventerreinen draagt op vele manieren bij aan de vitaliteit van de binnensteden. Bij het toevoegen van woningen in bestaand bebouwd gebied wordt gestreefd naar versterking van de ruimtelijke kwaliteit en naar een evenwichtige, gedifferentieerde opbouw van de woningbouwprogramma s en de woonmilieus. Voltooiing (grote) uitleglocaties De komende jaren worden de grote uitleglocaties voltooid. Voor een deel zal de realisatie van de woningen echter ook plaatsvinden na 2015; het gaat dan met name om de afronding van Leidsche Rijn en het verder ontwikkelen van de locatie Rijnenburg.

11 In totaal is ruim de helft ( woningen) van de totale woningbouwopgave voor de periode te realiseren in deze zogenaamde A-opties (zie tabel). de combinatie van locaties waar openbaar vervoer een goede rol kan spelen in de afwikkeling van het verkeer. Bij de grotere locaties is er sprake van een integrale ontwikkelingsopgave, wat betekent dat er naast het realiseren van woningen ook ruimte wordt gezocht voor de realisatie van bedrijven en (recreatie) voorzieningen. Het gewest Gooi en Vechststreek heeft vanaf 2015 alleen nog ruimte beschikbaar voor vervangende nieuwbouw. De resterende woningbouwopgave van de beide gewesten zal, in de periode na 2020, gerealiseerd worden in Flevoland. Het gaat om tot woningen. In het Noordvleugelprogramma van het Rijk wordt hierin voorzien door de ontwikke- aanvullende zoekruimte in de B-opties ling van Almere-Oost. Na het realiseren van een groot deel van de woningbouw- Stadsgewest Utrecht opgave in de zogenaamde A-opties resteert er een taakstel- Voor het zoeken naar geschikte ontwikkelingszones voor de ling van woningen. Hiervoor zijn verschillende ontwik- resterende woningbouwopgave van tot woningen kelings-zones (de zogenaamde B-opties) onderzocht en voor het stadsgewest Utrecht zijn de adviezen van de Netwerk- vervolgens ook afgewogen. De volgende criteria hebben een analyse Utrecht gevolgd. In de ontwikkelingszones is sprake belangrijke rol gespeeld in het afwegingsproces: de benutting van integrale opgaven, er zal in een nadere verkenning per zone NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie van het (bestaand) netwerk van openbaar vervoer, de effecten op de (auto)mobiliteit, de aansluiting bij bestaande en geplande investeringen in het openbaar vervoer- en autonetwerk, de mogelijkheden om de diversiteit in woonmilieus te kunnen blijven garanderen (en daarbij aan te sluiten bij de vraag), de ligging ten opzichte van de Randstad, de mogelijkheden om de landschappelijke structuur te versterken, de relatie met de nationale landschappen en de (water-)veiligheid. Gooi en Vechtstreek en gewest Eemland Het gewest Eemland kan binnen haar mogelijkheden tot woningen realiseren. Er wordt de keuze gemaakt voor gezocht worden naar optimale combinaties van wonen, werken en (groen-blauwe) voorzieningen. De stappen voor de invulling van de B-opties zijn als volgt: - het optimaal benutten van de mogelijkheden van Randstadspoor (bestaande en nieuwe haltes) en de bestaande en geplande (auto) infrastructuur als dragers voor ontwikkeling; - het versterken van het voorzieningenniveau in en bij bestaande kernen (bij voorkeur gekoppeld aan haltes van openbaar vervoer). 11

12 Optimaal benutten van de mogelijkheden van Randstadspoor en van bestaande en geplande (auto) infrastructuur In de eerste plaats kiest de NV Utrecht voor ontwikkelingsgebieden die liggen aan het openbaar vervoersysteem Randstadspoor. Vervolgens hebben gebieden die aansluiten bij bestaande en geplande (auto) infrastructuur de voorkeur boven locaties waarvoor nieuwe infrastructuur nodig is. Ontwikkeling van een (stevige) locatie aan de binnenring van de Randstad verdient daarbij, vanuit de resultaten van de Netwerkanalyse Utrecht, de voorkeur boven verspreide groei op een groot aantal verschillende plaatsen. Dit leidt er allereerst toe dat er, boven op het bouwprogramma volgens de A-opties, in het stadsgewest Utrecht, gekozen wordt voor een extra verdichting rondom de geplande en eventueel nieuwe haltes van Randstadspoor. Daar waar mogelijk wordt een combinatie gemaakt met kantoren en/of bedrijven. Wanneer de mogelijkheden van Randstadspoor in bestaand stedelijk gebied optimaal zijn benut, wordt gezocht naar gebieden waar kan worden aangesloten bij bestaande en geplande (auto) infrastructuur en naar locaties die bij voorkeur liggen aan de binnenring van de Randstad. Er wordt daarom gekozen voor een integrale ontwikkelingsopgave in de Oude Rijnzone. De NV Utrecht is zich ervan bewust dat er een spanningsveld bestaat tussen de ontwikkelingsopgave in de Oude Rijnzone en het beleid voor de nationale landschappen. In een nog te starten integrale gebiedsverkenning zal samen met alle betrokken partijen bezien moeten worden welke ontwikkelingsrichtingen daadwerkelijk haalbaar zijn. Kleinschalig bouwen in en bij bestaande kernen In de volgende stap kiest de NV Utrecht voor de realisatie van extra woningen gekoppeld aan andere openbaar vervoerslijnen dan Randstadspoor. Denk dan aan de toevoeging van woningen in bestaande kernen, daar waar gebruik kan worden gemaakt van bestaande (hoogwaardige) busvoorzieningen. Realisatie van deze woningen kan op de lange termijn ook een versterking betekenen voor het voorzieningenniveau in bestaande kernen. Daarnaast kan worden gedacht aan het toevoegen van woningen aan een historische lintenstructuur. Dit sluit aan bij de ambitie om de landschappelijke dragers, waar de historische linten deel van uit maken, te versterken. Ook zijn dit de landschappen waar landelijke (top)milieus kunnen worden gerealiseerd. Kernen waar kan worden aangesloten bij bestaande/geplande openbaar vervoerlijnen hebben de voorkeur boven de kernen waar dat niet het geval is. Extra opgave in geplande woningbouwlocaties Mocht er in de eerste twee stappen onvoldoende ruimte worden gevonden om de woningbouwtaakstelling te kunnen realiseren, dan kiest de NV Utrecht voor extra opgaven binnen reeds geplande woningbouwlocaties. In bijvoorbeeld Rijnenburg is rekening gehouden met woningen. Tot 2015 wordt daarbij rekening gehouden met woningen in een groen-blauwe setting, direct daarop aansluitend komen daar nog woningen bij. Op dit moment wordt overigens bekeken of het mogelijk is de volledige opgave van woningen vóór 2015 te realiseren. Het is wellicht mogelijk om binnen de gewenste ambities van deze integrale opgave van groen, blauw en rood nog extra woningen toe te voegen. Onder de randvoorwaarde dat de daarbij horende infrastructuur uit de ontwikkeling kan worden gefinancierd, moet nader onderzoek uitwijzen welk aantal 12

13 mogelijk kan worden toegevoegd aan de woningen. akkoord opgesteld waarin de reikwijdte, de verdeling van de versterken van de groen-blauwe kwaliteiten verantwoordelijkheden, de financiering en de fasering van de genoemde planstudies is vastgelegd. In het bestuursakkoord De inspanningen van de NV Utrecht zijn, naast het realiseren van de woningbouwopgave, gericht op het ondersteunen en ontwikkelen van de groen-blauwe kwaliteiten. Het gaat dan om het verder brengen van de al lopende projecten, zoals het zijn ook afspraken gemaakt over mobiliteitsmanagement en openbaar vervoer (zogenaamde pakketstudies). De inzichten uit de Ontwikkelingsvisie zullen betrokken worden bij de pakket- en planstudies. Ontwikkelingsprogramma Groene Hart, Nieuwe Hollandse Waterlinie, Ecologische Hoofdstructuur en de Groene Uitweg. functies van de Ontwikkelingsvisie Daarnaast richt de NV Utrecht zich op het versterken van de De Ontwikkelingsvisie heeft drie functies: voor het NV Utrecht-gebied karakteristieke zone, die loopt van het Vechtplassengebied naar het Noorderpark en via de Heuvelrug naar de Grebbelinie in de Gelderse Vallei. In deze zone raken de overgangen tussen hoog en droog, laag en nat én de belangrijkste noord-zuid-gerichte landschappelijke structuren elkaar. - Ten eerste een inhoudelijke. Het is de gezamenlijke visie van de NV Utrecht-partners op de ruimtelijke en economische ontwikkeling. Dat stelt de partners in staat om hun (eigen) plannen op elkaar af te stemmen en om een gemeenschappelijk ambitie te presenteren aan het Rijk. - Ten tweede een agenderende. Het is de strategische NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie versterken van de bereikbaarheid De economie van Utrecht groeit hard en heeft gunstige perspectieven op verdere groei. De bereikbaarheid van de regio moet goed zijn om werknemers via het openbaar vervoer of de auto naar hun werklocaties te laten reizen en om de dienstverlenende sector gemakkelijk benaderbaar te houden. Vanuit de resultaten van de Netwerkanalyse Utrecht is besloten dat het Ministerie van Verkeer en Waterstaat samen met de regionale besturen maatregelenpakketten vast gaat stellen voor de korte en de lange termijn om de bereikbaarheid van Utrecht te verbeteren. Het starten van planstudies voor (delen van) de Ring Utrecht en voor de Driehoek Amersfoort-Hilversum-Utrecht (A1, A27, A28) zijn hierbij de belangrijkste eerste stappen. Het Rijk en de regio hebben in het najaar van 2006 een bestuurs- agenda voor een aantal beleidsaspecten, die dient als basis voor de bespreking met de rijkspartners. - En tenslotte een kaderstellende. De Ontwikkelingsvisie geeft een kader waarbinnen een aantal gebiedsverkenningen zal worden gemaakt. De Ontwikkelingsvisie agendeert de volgende kwesties op regionale en nationale agenda s: - Het vormt het kader voor de met het Rijk overeengekomen planstudies infrastructuur voor de Ring Utrecht en de Driehoek Amersfoort-Hilversum-Utrecht (doorlopend tot Almere). - Het maakt duidelijk dat er een spanningsveld is tussen de verstedelijkingsbehoefte en het beleid voor de nationale landschappen. Hierover zal nader overleg met lokale, regionale en rijkspartners plaats moeten vinden. 13

14 14 - Het maakt duidelijk dat er een investeringsbehoefte is om de groen-blauwe opgave te kunnen realiseren en dat het Rijk daarbij betrokken moet worden. - Het geeft aan dat er een ondersteuning nodig is voor de realisatie van het omvangrijke binnenstedelijke woningbouwprogramma. - Het onderbouwt het kabinetsbesluit om in Almere woningen ten behoeve van de NV Utrecht te accommoderen. Hierover zullen in samenhang met de totale opgave van Almere uitwerkingen gemaakt moeten worden. gebiedsgerichte verkenningen In de Ontwikkelingsvisie is een aantal zoekrichtingen en voorkeursrichtingen aangegeven, zowel ten aanzien van de A- als de B-opties. Hoewel voor de Ontwikkelingsvisie veel onderzoek is verricht, zal bezien moeten worden in hoeverre de zoekrichtingen haalbaar en realistisch zijn en hoe die zoekrichtingen nader ingevuld kunnen worden. Daarbij staan onder meer de volgende vragen centraal: - Wat zijn de extra te maken investeringskosten aan infrastructuur om de bereikbaarheid per openbaar vervoer en per auto te kunnen garanderen, maar ook om de veiligheid van de locatie te kunnen waarborgen? - Weegt de extra verstedelijkingsopgave op tegen de ingreep die in het landschap wordt gedaan en onder welke randvoorwaarden - Is binnen een vergroting van de verstedelijkingsopgave in de betreffende ontwikkelingszone het juiste woonmilieu te realiseren? - Welke fasering en financiering past bij de geschetste ontwikkelrichtingen. Voor de in de ontwikkelingsvisie voorgestelde ontwikkelingszones Oude Rijnzone, Rijnenburg, Kromme Rijn/ Lekzone en Amersfoort-Eemland zullen integrale gebiedsgerichte verkenningen worden gemaakt. In deze gebiedsverkenningen staat dus de vraag centraal of de geschetste ontwikkelingsricht ing(en) haalbaar en realistisch zijn. De betrokken partijen zullen gezamenlijk met de rijkspartners onderzoeken wat in elke zone de optimale samenhang is tussen wonen, werken, mobiliteit en groenblauw en welke definitieve voorstellen ontwikkeld kunnen worden. Tenslotte zal de NV Utrecht deelnemen aan de integrale gebiedsverkenning die Almere gaat uitvoeren (Structuurvisie Almere). Daarbij worden ook de woningen aan de oost-zijde voor de Noordelijke delen van de NV Utrecht betrokken. sectorale uitwerkingen Naast de vijf integrale gebiedsverkenningen komen er vier sectorale uitwerkingen. Ten eerste betreft het een nader onderzoek naar de behoefte aan werkgelegenheidslocaties. Ten tweede komt er een uitwerking Groenblauw waarin de groenblauwe opgaven worden vertaald naar concrete projecten en een investerings- en uitvoeringsprogramma. Ook wordt in de uitwerking Groenblauw nagedacht over de mogelijkheden voor landelijk wonen en de groene werklandschappen. Als derde sectorale uitwerking kan de Binnenstedelijke Opgave worden genoemd. Naast een actualisatie van de richtcijfers uit de Ontwikkelingsvisie zal er met name ook worden ingegaan op de randvoorwaarden waaronder de binnenstedelijke opgave gerealiseerd kan worden. Tenslotte komt er een uitwerking Randstadspoor, waarin wordt gezocht naar de ontwikkelingsmogelijkheden rondom de haltes van Randstadspoor, inclusief de mogelijkheden om nieuwe

15 haltes te openen en bestaande lijnen eventueel te verlengen. In de regio Utrecht wordt er ook gewerkt aan de Pakket- en Planstudies Ring Utrecht en de Driehoek Utrecht-Amersfoort- Hilversum (en Almere). Deze activiteit is een afgeleide van de Bestuursovereenkomst Bereikbaarheid Utrecht en wordt uitgevoerd in nauwe samenhang met de vervolgactiviteiten van de Ontwikkelingsvisie. Bij alle uitwerkingen bestaan er nauwe raakvlakken met lopende trajecten. Daarbij speelt bijvoorbeeld het ontwikkelingsprogramma Groene Hart en het Noordvleugelprogramma een belangrijke rol. Bij de nadere verkenningen zijn andere bestuurlijke partners hard nodig. Vooral de in de ontwikkelingszones gelegen gemeenten zullen nauw bij het vervolgproces betrokken worden, maar dat geldt ook voor relevante maatschappelijke partners. NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie

16 16

17 1 De NV Utrecht NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie De NV Utrecht In deze Ontwikkelingsvisie geeft de NV Utrecht 1 aan hoe hij tot 2030 de integrale ontwikkeling van de Noordvleugel Utrecht als onderdeel van de Randstad ziet. Het kabinet Balkenende 2 bracht in 2004 de Nota Ruimte uit, met een planhorizon tot In de aanloop naar de Nota Ruimte ontstond de bestuurlijke samenwerking onder de vlag van de NV Utrecht met als doel een gezamenlijke inbreng bij het Rijk te bewerkstelligen. Het samenwerkingsverband, dat wij NV Utrecht noemen, bestaat uit zeven overheden: de provincie Utrecht en de grote gemeenten met hun omliggende gewesten in het bundelingsgebied, te weten Utrecht, Amersfoort, Hilversum en het Bestuur Regio Utrecht, het gewest Eemland en het gewest Gooi en Vechtstreek. De begrenzing van de NV Utrecht valt samen met die van het bundelingsgebied zoals dat in de voorloper van de Nota Ruimte, de Vijfde Nota, was opgenomen. Dit bundelingsgebied noemen wij Noordvleugel Utrecht. 1.2 Het Noordvleugelprogramma De Ontwikkelingsvisie is opgesteld in opdracht van de minister van VROM. Samen met de Verkenning Ring Utrecht, die over de infrastructuur gaat, is de visie onderdeel van het Noordvleugelprogramma. De Nota Ruimte schetst de Randstad als één stedelijk netwerk. Voor de ordening van ruimtelijk-economische functies, de mobiliteit, het landschap en de waterproblematiek kijkt het Rijk naar de samenhang binnen de vleugels waar zich complexe opgaven voordoen. Het Rijk heeft in de Uitvoeringsagenda van de Nota Ruimte voor de Randstad drie vleugels als integrale programmaonderdelen benoemd: de Noordvleugel, de Zuidvleugel en het Groene Hart. De NV Utrecht beschouwt de Noordvleugel Utrecht niet alleen als onderdeel van de Randstad maar ook als scharnier of draaischijf tussen de Randstad en de rest van Nederland en Europa. De minister van VROM heeft de NV Utrecht in 2005 gevraagd zijn visie en de daarbij horende investeringsplannen gezamenlijk met de Noordvleugel aan te leveren en deze af te stemmen met het rijksprogramma voor de Noordvleugel. Het kabinet heeft op 25 augustus 2006 zijn besluitvorming over de Noordvleugel vastgelegd in de Noordvleugelbrief. De brief geeft aan dat in het gebied van de NV Utrecht twee projecten uit het programma Noordvleugel van belang zijn: de Ontwikkelingsvisie Utrecht en de Verkenning/Regionale Netwerkanalyse Utrecht. Vanuit een viertal overwegingen (over de internationale concurrentiepositie, verstedelijking, bereikbaarheid en groen-blauw) zijn in de Noordvleugelbrief drie besluiten opgenomen: - Het kabinet wacht af welke keuze de regio in het najaar van 2006 maakt voor de verstedelijking op de B-opties. - Het Kabinet houdt rekening met een overloop van à woningen vanuit de NV Utrecht naar Flevoland (na 2020). Het Rijk verzoekt de regio om eerst de capaciteit binnen het plangebied NV Utrecht maximaal te benutten, 17

18 met inachtneming van de beperkingen die voortkomen uit het beleid voor nationale landschappen en uit de realisatiekosten. - De NV Utrecht zal het initiatief nemen om samen met de Ministeries van LNV en VROM oplossingen te verkennen voor het spanningsveld tussen het beleid voor de nationale landschappen en de verstedelijkingsopgave van de NV Utrecht. Daarbij zal de regio ook de investeringsbehoefte voor de groen-blauwe opgaven in beeld brengen. Vanuit de resultaten van de Netwerkanalyse Utrecht zal het Ministerie van Verkeer en Waterstaat samen met de regionale besturen maatregelenpakketten vaststellen voor de korte en de lange termijn om de bereikbaarheid van Utrecht te verbeteren. Het Rijk en de regio hebben in het najaar van 2006 een bestuursakkoord opgesteld waarin de reikwijdte, de verdeling van de verantwoordelijkheden, de financiering en de fasering van de genoemde planstudies is vastgelegd. In het bestuursakkoord zijn ook afspraken gemaakt over mobiliteitsmanagement en openbaar vervoer (zogenaamde pakketstudies). In deze pakketstudies zullen de MIT-planstudies voor (delen van) de Ring Utrecht en voor de Driehoek Amersfoort-Hilversum-Utrecht (deze loopt door tot Almere) de belangrijkste eerste stappen zijn. Conform de beleidslijn in de Nota Mobiliteit wordt in de studies gekeken naar het oplossend vermogen van diverse samenhangende maatregelenpakketten. 1.3 De Ontwikkelingsvisie De Ontwikkelingsvisie is het eerste integrale ruimtelijk-economische kader van de Noordvleugel Utrecht. Het integrale karakter heeft betrekking op de aspecten wonen, werken en infrastructuur ( rode functies), natuurwaarden ( groen ) en waterbeheer ( blauw ). In deze visie zijn ze volledig op elkaar afgestemd. Voor de periode tot 2015 zijn de uitgangspunten van de streekplannen als gegeven genomen. 2 Deze keuze veronderstelt dus dat de in de streekplannen opgenomen projecten in 2015 zijn gerealiseerd. Deze Ontwikkelingsvisie beschrijft de ruimtelijke keuzes die een invulling geven aan de regionale behoefte aan nieuwe woningen, bedrijventerreinen, groengebieden en infrastructuur voor de periode Ook is de relatie met de wateropgaven gelegd. Concreet levert de visie de ruimtelijk programmatische basis voor de infrastructurele planstudies die overeengekomen zijn tussen het Rijk en de regionale partners, verenigd in het Utrechts Verkeers- en Vervoersberaad (UVVB). Ook worden de ingrediënten aangedragen voor de uitwerkingen op meer lokaal en regionaal niveau, waarop ook gedoeld wordt in de Noordvleugelbrief van het Kabinet waar het gaat om de spanning tussen de woningbehoefte en het rijksbeleid voor de nationale landschappen. 1.4 Over de totstandkoming Bij het opstellen van deze Ontwikkelingsvisie zijn de ministeries VROM, Verkeer en Waterstaat (VenW) en van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) betrokken geweest. De betrokkenheid was gericht op de afstemming met de Verkenning, de bepaling van de woningbehoefte, de inbreng van kennis en de voorbereiding van het Bestuurlijk Overleg Noordvleugel. 18

19 Het eerste concept van de Ontwikkelingsvisie verscheen - en als kader voor de sectorale uitwerkingen. NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie in oktober 2005 en is in dat najaar voorgelegd aan de gemeenteraden, de besturen van het stadsgewest Utrecht en de gewesten Gooi en Vechtstreek en Eemland en aan Provinciale Staten van Utrecht. Daarnaast is er overleg geweest met vertegenwoordigers van waterschappen en maatschappelijke organisaties en is er oriënterend gesproken met Noord-Holland over de Gooi en Vechtstreek en met de gemeente Woerden en de provincies Gelderland en Flevoland. De opmerkingen op de concept Ontwikkelingsvisie zijn in het voorjaar van 2006 neergelegd in een eerste reactienota en zijn verwerkt in het tweede concept van de Ontwikkelingsvisie. De reacties hadden betrekking op de onderstaande punten: betere onderbouwing van de behoeftecijfers in de verschillende woonmilieus, betere uitwerking van de groene en blauwe belangen, zorgvuldige afstemming tussen de ruimtelijke ontwikkeling op de beschikbare infrastructuur, onderzoek naar een mogelijk hogere ambitie voor het bouwen in bestaand stedelijk gebied. vraagtekens ten aanzien van de hoge maximale aantallen te bouwen woningen in de verschillende ontwikkelingszones (het laadvermogen ), het opnemen van de Flevoland optie als onontkoombare ontwikkeling voor de opvang van (een deel van) de woningbehoefte voor de gewesten Eemland en het gewest Gooi en Vechtstreek. Het tweede concept van de Ontwikkelingsvisie (d.d. 9 oktober 2006) is, evenals het eerste concept, voorgelegd aan de achterbannen van de NV partners met de vraag in te stemmen met de visie: - als strategische agenda voor verder overleg in regionaal verband en met het Rijk, - als kader voor nadere integrale gebiedsverkenningen, Gelijktijdig is de visie opnieuw ook aan niet deelnemende overheden en (maatschappelijke) organisaties voorgelegd met een verzoek om reactie. De reacties en de beantwoording vanuit de NV Utrecht zijn samengevat in een tweede reactienota. De NV partners hebben positief gereageerd en hebben tevens ingestemd met de Ontwikkelingsvisie als agenda voor de vervolgstappen, waaronder nader overleg in regionaal verband en met het Rijk. De meeste (maatschappelijke) organisaties zijn het erover eens dat het tweede concept van de Ontwikkelingsvisie is verbeterd ten opzichte van de versie van oktober De kanttekeningen die zij hebben geplaatst hebben vooral betrekking op de wijze waarop de (maatschappelijke) organisaties zich betrokken voelen bij de totstandkoming van de Ontwikkelingsvisie. Daarnaast zijn er door zowel een aantal NV partners als door een aantal (maatschappelijke) organisaties opmerkingen gemaakt over de wijze en het tempo van besluitvorming. Tenslotte benadrukken meerdere partijen het belang van het eerst volledig benutten van de binnenstedelijke opgave alvorens (plantechnisch) naar andere (uitleg) locaties te gaan kijken. De reacties uit de tweede achterbanraadpleging hebben geleid tot een aanscherping en een verduidelijking van de teksten in de voorliggende Ontwikkelingsvisie maar deze hebben niet geleid tot een aanpassing van de inhoudelijke lijn van het verhaal. 19

20 1.5 Status van deze visie Deze Ontwikkelingsvisie is het product van intensieve samenwerking tussen de zeven partijen van de NV Utrecht en is te beschouwen als een gezamenlijk overeengekomen raamwerk van uitgangspunten, afwegingen en een richtingbepaling. Het is een gezamenlijke agenda voor de afstemming van de besluitvorming over de integrale ruimtelijke ontwikkeling. Deze visie is geen formele planfiguur met rechtskracht, zoals een streekplan of een bestemmingsplan. Er is evenmin sprake van een voorgeschreven procedure van totstandkoming. Rechtskracht krijgen onderdelen van de visie als ze worden opgenomen in een streekplan, een regionaal structuurplan of een bestemmingsplan. Planvormen die wel voorgeschreven procedures kennen. die het afgelopen jaar is gedaan. Hoofdstuk 3 beschrijft de feitelijke Ontwikkelingsvisie Het schetst naast de ruimtelijke keuzes ook de mogelijke consequenties van keuzes en de verschillende aspecten die nog moeten worden uitgezocht. In hoofdstuk 4 is aangegeven welke vervolgstappen worden voorzien en geeft tevens aan met welke partijen in de komende periode nauw moet worden samengewerkt om de Ontwikkelingsvisie tot een realistisch en uitvoerbaar kader te maken. Als agenda is de Ontwikkelingsvisie, ondanks het ontbreken van rechtskracht, geen vrijblijvend document. De gezamenlijke inbreng vanuit de NV Utrecht zal hiermee in Den Haag agendazettend zijn. De uitwerking op onderdelen gaat verder in - op het schaalniveau afgestemde - allianties. Het is de basis voor afspraken tussen Rijk en regio, zoals zeer omvangrijke investeringen in de infrastructuur. 1.6 Leeswijzer Dit document is als volgt opgebouwd. Het volgende hoofdstuk gaat over de programmatische opgaven van de Noordvleugel Utrecht en de trends waarmee het gebied te maken heeft. Het bevat voor een belangrijk deel samenvattingen van de opgaven voor zowel de economie en werkgelegenheid, als voor wonen, groen-blauw en infrastructuur. Bij het opstellen van de opgaven is gebruik gemaakt van een aantal achtergrondstudies 20

21 2 behoefte en opgaven NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie De Noordvleugel Utrecht onderscheidt zich van de andere delen van de Randstad door zijn grote verscheidenheid in landschappen, zijn diversiteit in woonmilieus en het meer kleinschalige metropolitane karakter. De combinatie van unieke landschapselementen, de centrale ligging, het internationale vestigingsklimaat en de hoog opgeleide bevolking is het unique selling point in de ruimtelijkeconomische structuur. Daarnaast ontwikkelen Amsterdam en Almere zich de komende jaren steeds meer tot een dubbelstad. De invloed daarvan zal zich via Hilversum tot in Utrecht en Amersfoort doen gelden. 3 Desondanks behouden beide economische kerngebieden hun eigen identiteit. 2.1 Ruimtelijk-economische positie trends en ontwikkelingen samenwerken in netwerken leidt tot innovatie Economische groei wordt steeds meer bepaald door samenwerkingsverbanden tussen (grote en kleine) bedrijven, onderzoeksinstituten en onderwijsvoorzieningen, tussen ontwerpers en makers. Door het functioneren in netwerken en door de toenemende interactie tussen mensen ontstaat er een bredere overdracht van kennis, wat tot nieuwe inzichten leidt, wat creativiteit oproept en wat tot innovaties leidt. De combinatie van onderzoek, ontwikkeling, productie en handel in één regio, en daarmee de bundeling van talent, trekt vervolgens weer nieuwe bedrijven aan. internationalisering Steeds vaker maken bedrijven en instellingen deel uit van internationale conglomeraten. In die ontwikkeling moet de Noordvleugel Utrecht zijn positie bepalen: voldoet de regio aan de eisen die het internationale bedrijfsleven stelt op het gebied van vestigingsfaciliteiten, aanbod op de arbeidsmarkt, zakelijke dienstverlening, leefkwaliteit, woningaanbod, bereikbaarheid? Bij dit laatste gaat het niet alleen over de internationale bereikbaarheid over de weg, maar ook die van Schiphol en de aansluiting op het internationale net van hogesnelheidstreinen naar het oosten en het zuiden economische betekenis van de Noordvleugel Utrecht diversiteit Binnen de Randstad heeft de Noordvleugel Utrecht, na Amsterdam, het grootste bruto regionaal product, de grootste financiële sector en een relatief lage werkloosheid. De zakelijke dienstverlening is sterk vertegenwoordigd in de Noordvleugel Utrecht (60%). Volgens de laatste onderzoeken van de Rabobank 4 heeft Utrecht hierdoor van alle provincies de sterkst groeiende economie van Nederland. Daarnaast maakt het grote aandeel kennisintensieve en creatieve bedrijven, onder meer rond kenniscentrum De Uithof en het Mediapark Hilversum en op kleinere schaal in de centra van Utrecht en Amersfoort én de aanwezigheid van een palet aan universitaire en HBO-opleidingen, dat de Utrechtse regio de hoogst opgeleide beroepsbevolking van Nederland heeft. 21

22 Utrecht is bij uitstek de ontmoetingsplaats van Nederland, waar gastvrijheid de boventoon voert of het nu gaat om bedrijven of bewoners. Het toenemend belang van vrije tijd en leisure en het belangrijker worden van de creatieve industrie (kunst, cultuur en multimedia) versterken deze functie nog. De centrumfunctie van Utrecht blijkt ook uit het bijzonder groot aantal banen dat een inwoner van deze regio binnen korte tijd kan bereiken. Dat ligt veel hoger dan het Nederlands gemiddelde. Zie het overzicht in de onderstaande tabel 2.1. Het grote aantal nationale landschappen, de aanwezigheid van de Utrechtse Heuvelrug en de landschappelijke kwaliteiten in de gewesten Eemland en Gooi en Vechtstreek maken dat de Noordvleugel Utrecht een grote aantrekkingskracht op recreanten uitoefent van binnen en buiten de regio. Deze specifieke kwaliteit kan worden ingezet als economische kracht van de regio. De aanwezigheid van het multimodale bedrijvenpark Lage Weide, met o.a. de grootste binnenhaven van Nederland, levert een uniek aantrekkingskracht op voornamelijk de distributie- en transportsector in ons land. Er is een geschakeerd aanbod aan werklocaties: van kleinschalig met een lokale oriëntatie tot hoogstedelijk met een nationale en internationale functie. De populariteit van de Noordvleugel Utrecht als vestigingslocatie is daarbij zichtbaar in de prijzen die voor bedrijfsgrond worden betaald. Deze behoren tot de hoogste in het land. Bereikbaarheid De regio Utrecht is de draaischijf van Nederland met water-, spoor- en snelwegen. Op het station van Utrecht Centraal komen jaarlijks meer passagiers aan dan op de luchthaven Schiphol. Ook Amersfoort fungeert als knooppunt voor openbaar vervoer. Vandaar komen en vertrekken intercity s naar alle bestemmingen in de Randstad en in Noord en Oost-Nederland. Daarnaast is de spoorlijn door het Gooi de drukst bezette spoorlijn in Nederland. Ondanks de centrale ligging en de aanwezigheid van het nationale knooppunt van de spoorwegen en een groot aantal rijkswegen is de bereikbaarheid niet altijd even goed. De top zes van duurste files van Nederland voor het goederenvervoer ligt geheel in of nabij de Noordvleugel Utrecht (met als belangrijkste de rijkswegen A1, A2, A12, A27 en A28). De komende jaar zal de transportsector, en daarmee de automobiliteit, fors groeien. Het is belangrijk om verkeer van en naar de Nederlandse mainports Schiphol en Rotterdam op een goede manier te faciliteren. Ook door en naar Utrecht opgaven Voor bedrijventerreinen was de behoefte voor de periode geraamd op netto 580 ha (bruto 812 ha). 5 Op basis van de meest recente inzichten van het Centraal Planbureau 22

23 over nieuwe prognoses is besloten de behoeftecijfers licht naar beneden bij te stellen. De exacte hoogte van de behoeftecijfers en de concrete vertaling naar (potentiële) locaties is nu niet 2.2 De woningbehoefte tot trends en ontwikkelingen gemaakt, dat wordt in een later stadium verder uitgewerkt (zie ook hoofdstuk 4). Hierbij wordt een relatie gelegd met o.a. de integrale opgaven in de ontwikkelingszones. Als het gaat om het aanbod aan extensieve bedrijvigheid voor bijvoorbeeld de productiesector is gebleken dat de behoefte in de Noordvleugel Utrecht de komende jaren kleiner wordt. Dit komt vooral door de stormachtige economische ontwikkeling van de BRIC-landen. 6 groeiende bevolking Voor grote delen van Nederland is er nu of binnen enkele jaren sprake van een dalende bevolkingsgroei, voor sommige delen van het land is zelfs sprake van een afname van de bevolking. 7 Binnen de Utrechtse regio blijft de bevolking (en daarmee de behoefte aan woningen) de komende jaren echter toenemen. De centrale ligging en een reeks van andere factoren maken dat de regio Utrecht voor veel mensen een goede plek is om te Erkend moet echter ook worden dat de Noordvleugel Utrecht een gebied is met een schaarste aan ruimte, een hoge grondprijs en veel ambities. Het accommoderen van de bestaande regionale bedrijvigheid blijft voor het functioneren van de regionale wonen. Daardoor is er meer vraag naar woningen dan aanbod. En als gevolg daarvan is de druk op de woningmarkt hoog, blijven de prijzen stijgen en nemen de wachtlijsten van woningzoekenden toe. NOORDVLEUGEL UTRECHT ontwikkelingsvisie economie evenwel belangrijk, maar een expliciete keuze voor het faciliteren van extensieve bedrijvigheid ligt de komende jaren niet meer voor de hand. Daar staat tegenover dat de voor de Utrechtse regio belangrijke sectoren transport en handel, die relatief ook veel ruimte vragen, nog wel zullen groeien. Dat vraagt om investeringen in verouderde productielocaties in de vorm van herstructurering of transformatie. Wat betreft de kantorenmarkt is destijds geen expliciete lange termijn raming gemaakt. Ook nu wordt ervan uitgegaan dat er binnen de lopende plannen voldoende aanbod voor kantoren mogelijk is. Er blijkt met name grote behoefte te bestaan aan woningen in de centra van de steden en in de groene buitenwijken. De nabijheid van en de diversiteit aan voorzieningen, de ligging nabij infrastructuur (auto en openbaar vervoer) en betaalbaarheid van de woningen vormen hierbij belangrijke vestigingscriteria. Ook de behoefte aan landelijk wonen neemt toe, maar in vergelijking tot het stedelijk wonen betreft het een relatief kleine toename. 23

24 inzetten op kwaliteit In de afgelopen decennia is de aandacht van kwantiteit al enigszins verschoven naar kwaliteit. Deze trend zet zich ook de komende jaren voort. Het verbeteren van een groot aantal na-oorlogse wijken en het realiseren van nieuwe woningen in een gemengd stedelijk milieu op de vrijkomende locaties heeft dan ook hoge prioriteit. Daarnaast blijft er veel aandacht voor architectuur, kwaliteit van de openbare ruimte en de keuze van het te gebruiken materiaal. De Ontwikkelingsvisie gaat uit van een woningbehoefte van woningen als maximaal noodzakelijk productieniveau van nieuwe en vervangingswoningen voor de Noordvleugel Utrecht in de periode Hier geldt dat de daadwerkelijke behoefte in 2015 leidend is voor de uiteindelijke productie. Er is van uitgegaan dat er in de periode in totaal woningen worden gesloopt (iets minder dan per jaar). In tabel 2.2 is de woningbehoeftenraming weergegeven voor de periode plannen tot 2015 De woningbehoeftenraming geeft aan wat er gebouwd zou moeten worden in de periode 2015 tot In de planning tot 2015 zitten voor het NV Utrecht-gebied woningen. 8 Die komen vooral tot stand bij de verdere ontwikkeling van Leidsche Rijn en door de start van de ontwikkeling in Rijnenburg (beide gemeente Utrecht). Ook zal de woningbouwlocatie Houten-Zuid afgerond worden. In het gewest Eemland is in het streekplan, naast de verdere ontwikkeling van Vathorst (gemeente Amersfoort), voorzien in een aantal uitbreidingslocaties waarvan de locatie in Bunschoten (Rengerswetering) de grootste is. In het gewest Gooi en Vechtstreek gaat het met name om ontwikkeling van de locaties Bloemendalerpolder/KNSF-terrein (Muiden/ Weesp), Anna s Hoeve te Hilversum en Blaricummermeent opgaven woningbehoefte De woningbehoeftencijfers in de Ontwikkelingsvisie hebben betrekking op de periode Deze cijfers zijn afgeleid van de behoeftecijfers die beschikbaar zijn voor de periode De woningbehoeftencijfers komen tevens overeen met de rijksprognose Primos opgaven woonmilieudifferentiatie In de woonmilieudifferentiatie is een onderscheid gemaakt tussen (centrum) stedelijk, groen-stedelijk, dorpse en landelijke woonmilieus. 11 Het onderscheid in woonmilieus is gemaakt vanuit gebiedskenmerken zoals de ligging, dichtheid van de bebouwing, de woningtypen (bijvoorbeeld gestapeld of grondgebonden), het voorzieningenniveau en de mate van functiemenging. 24