DE GEPLANDE AANLEG VAN DE NIEUWE VERBINDINGSWEG Nx TE STABROEK EN KAPELLEN

Transcriptie

1 ADVIES OP EIGEN INITIATIEF VAN DE PROVINCIALE MINA-RAAD over DE GEPLANDE AANLEG VAN DE NIEUWE VERBINDINGSWEG Nx TE STABROEK EN KAPELLEN Goedgekeurd tijdens de plenaire zitting van 19 mei

2 Inleiding Reeds enige jaren bestaan er ideeën om tussen de A12 Havenweg en de meer oostelijk gelegen dorpen een nieuwe verbinding te voorzien ter vervanging van de N111 doorheen de dorpskern van Stabroek. Op die manier hoopt men het drukke centrum van Stabroek te ontlasten. Dagelijks krijgt dit centrum een (te) hoog aantal personenwagens (woonwerkverkeer van en naar de haven) en in mindere mate vrachtverkeer te verwerken. Volgens sommige partijen zou een nieuwe verbindingsweg de oplossing bij uitstek zijn om deze mobiliteitsproblemen op te lossen. Een conglomeraat van organisaties en verenigingen, met name de Fietsersbond, Natuurpunt, Benegora, de polderbesturen van Stabroek en Hoevenen, de plaatselijke afdeling van KWB en ACV-Antwerpen, zijn echter een andere mening toegedaan. Tijdens de Dag van de Aarde op 24 april 2005 maakten zij duidelijk dat er alternatieven zijn voor een nieuwe verbindingsweg. Het is de bevoegdheid van het provinciebestuur om een ruimtelijk uitvoeringsplan voor de realisatie van deze verbindingsweg op te maken vooraleer een nieuwe verbindingsweg kan aangelegd worden. De PMINA-raad wil met onderhavig advies op basis van een gedegen afweging van argumenten en alternatieven en een grondige maatschappelijke discussie een aanzet geven om in de besluitvorming de juiste keuzes te maken. Wat zegt het Ruimtelijk Structuurplan Provincie Antwerpen (RSPA)? In het RSPA wordt de N111 tussen de N117 en de N11 geselecteerd als secundaire weg type II (verzamelende functie). Daarbij wordt het deel van de N111 tussen de N11 en de A12 niet geselecteerd als secundaire weg maar wordt gesteld dat in een streefbeeld zal onderzocht worden hoe een verbinding kan gerealiseerd worden tussen de N111 en de A12 (RSPA, richtinggevend deel pag ). Ten aanzien van het personenvervoer in de haven wordt in het RSPA (richtinggevend deel, pag ) het volgende gesteld. In het verbindend streekvervoer is een belangrijk knelpunt het ontbreken van een relatie tussen de haven op beide oevers van de Schelde en Beveren enerzijds en de Voor- en Noorderkempen anderzijds. Openbaar vervoer in het havengebied is een ondankbare 2

3 opdracht. Dat heeft te maken met de lange natransportafstanden. Om de opvang van het nog altijd toenemend woonwerkverkeer ook in de toekomst op te kunnen vangen is het noodzakelijk dat een vervoersorganisatie wordt gerealiseerd onder impuls van de havenbedrijven (bedrijfsvervoersplannen), het stedelijk havenbedrijf, de provincie en de werknemersorganisaties. In het kader van een dergelijke organisatie zal de invulling van de aangegeven leemte door een verbindende lijndienst zeker noodzakelijk zijn. Een mogelijke structuur voor het havenverkeer wordt weergegeven op de kaart. Het systeem zou als volgt kunnen worden samengesteld. I Een netwerk van havenknooppunten - station Noord met bijhorende aanvoer via streekvervoer en stadstrams; - een knooppunt ter hoogte van A12 en de spoorlijn 11 met de toegangsweg in de richting van Tijsmanstunnel; - een knooppunt op linkeroever; - station Beveren. II Streekbuslijnen - Hoogstraten - Brecht; - Malle - Brecht - Wuustwezel - Kalmthout - Stabroek - rechteroever van de haven - Tijsmanstunnel - linkeroever van de haven (Liefkenshoektunnel-West) - Beveren. III Goederenlijn 11 - Eventueel gebruik van goederenlijn 11 door enkele P-treinen vanuit de haven (BASF, GM). IV Transportsystemen - belbussen, taxi s, ophaaldienst door bedrijven zelf (o.a. werknemersvervoer), carpooling (personenauto s). V Mobiliteitsmanagement - Instelling van mobiliteitscentrale: monitoring van het ketenmobiliteitssysteem, centrale gebruikersinformatiedienst; studiedienst die de diverse onderdelen van het havenverkeer continu afstemt; - Oprichting van een stuurgroep die het geheel opvolgt vanuit de bestuurlijke niveaus. 3

4 Tenslotte doet de provincie in het RSPA de suggestie aan het Vlaams gewest om een streefbeeld uit te werken voor de A12 ten noorden van Antwerpen met inbegrip van de gewenste verbindingen tussen het noordoosten van Antwerpen en de haven (RSPA, richtinggevend deel, pag. 237). Stand van zaken Het Vlaams gewest heeft ondertussen een streefbeeldstudie voor de A12 opgesteld. Deze studie vertrekt vanuit de premisse dat een nieuwe ontsluitingsweg noodzakelijk is en bestudeert verder enkel alternatieven voor het sluiten en/of aanleggen van de ontsluitingen van de A12 (lees meer, minder of anders ingerichte op- en afritcomplexen) en voor de alternatieve liggingen van de nieuwe verbindingsweg die Nx wordt genoemd. Deze studie doet geen onderzoek naar alternatieven zoals een verbeterd openbaar vervoer, nieuwe fietsverbindingen, In hun gemeentelijke ruimtelijke structuurplannen doen de gemeenten Stabroek en Kapellen een suggestie voor deze problematiek naar het provinciebestuur toe. Beide gemeenten hebben echter een afwijkende visie. Kapellen is voorstander van een tracé dat de A12 verbindt met de N11 tussen de dorpskernen van Stabroek en Hoevenen door. Dit tracé loopt enerzijds door de Speciale Beschermingszone in uitvoering van de Europese vogelrichtlijn Schorren en Polders van de Beneden-Schelde (Bvr ; dit is een zogenaamd vogelrichtlijngebied), kruist de 2 verbindingswegen tussen deze dorpskernen (Ettenhoven en Hoge Weg) en zou verderlopen parallel aan de Waterstraat. Vanaf de gemeentegrens tussen Kapellen en Stabroek loopt het tracé doorheen het beschermd landschap Het Rood en omgeving (MB ). Stabroek maakt geen keuze maar laat wel verstaan dat een nieuwe doorsnijding van de open ruimte niet gewenst is omdat zijn een beleid willen voeren ter versterking van de open ruimte. Het provinciebestuur heeft onlangs een studieopdracht gegeven om een tracéstudie op te maken voor de nieuwe verbindingsweg Nx. Daarin zullen verschillende alternatieve tracés onderzocht worden. 4

5 Nood aan een nieuwe weg? Momenteel worden er studies uitgevoerd om de verschillende mogelijke tracés te onderzoeken. De vraag kan gesteld worden of de aanleg van een dergelijke weg een reële noodzaak is. De PMiNa-raad is van mening dat andere alternatieven eerst grondig onderzocht moeten worden. De vrees bestaat immers dat een nieuwe weg meer verkeer zal aantrekken. Bovendien loopt het voorlopige tracé voor de nieuwe weg door een vogelrichtlijngebied (waardoor in elk geval een passende beoordeling dient opgemaakt te worden) en langs het beschermd landschap Het Rood en omgeving (waar volgens het beschermingsbesluit geen nieuwe grootschalige infrastructuur mag aangelegd worden). De Polder Ettenhoven en het landbouwgebied tussen de Hoge Weg en de N11 wordt bovendien versnipperd door de inplanting van de verbindingsweg. Een rendabele landbouwuitbating in deze polder wordt dan zeer moeilijk, zoniet onmogelijk. Minstens 15 landbouwers werken hier op hoogproductieve landbouwgrond. Alternatieven voorhanden De PMiNa-raad is van mening dat de aanleg van de nieuwe verbindingsweg niet de meest duurzame wijze is om de verkeerscongestie te Stabroek op te lossen. Volgens de raad zijn er betere alternatieven beschikbaar. Deze alternatieven situeren zich op drie vlakken: 1. het uitbouwen van een goede verbinding met het openbaar vervoer tussen het havengebied en de noordelijke Kempen. 2. korte en veilige fietsverbindingen naar de haven 3. het herinrichten van de bestaande doorgang van de N111 door het centrum van Stabroek en van de doorgang van de N11 door Kapellen Ten eerste dient het openbaar vervoer goed uitgebouwd te worden. Momenteel is er geen openbaar vervoerverbinding tussen de Noorderkempen en het havengebied en een zeer beperkte openbaar vervoerverbinding tussen de stad en het havengebied. Hier kunnen verschillende sporen gevolgd worden: a. Een personentreinverbinding tussen Antwerpen-Centraal en het rangeerstation Antwerpen-Noord en voor- en natransport met bussen van deze stopplaats naar de bedrijven in de haven toe. Om deze verbinding te realiseren hoeft geen nieuwe infrastructuur aangelegd te worden. De bestaande spoorlijn 12 (Antwerpen-Essen- Roosendaal) heeft in Sint Mariaburg (Ekeren) een aftakking naar het rangeerstation Antwerpen-Noord. In het rangeerstation Antwerpen-Noord is een stopplaats op wandelafstand van Opel Belgium (één van de grootste werkgevers in de haven). Die aftakking wordt momenteel enkel gebruikt voor goederenvervoer per trein; de stopplaats wordt enkel gebruikt voor één trein s morgens en één s avonds waarmee het NMBS-personeel vanuit Antwerpen-centraal naar het rangeerstation geraakt. Essentieel is dat de dienstregeling niet alleen voldoende treinen inlegt tijdens de ochtend- en de avondspits maar ook op het moment dat de ploegenwissel gebeurt omdat zeer veel bedrijven in het noordelijke deel van de haven continue draaien. Deze lijn dient als een stoptrein te rijden met haltes in Antwerpen-Noord (het nieuwe station Groenendaal), Noorderdokken en Ekeren. Op termijn kan die lijn verlengd worden via goederenlijn 11 tot in Berendrecht of Zandvliet zodat ook de polderdorpen een snelle treinverbinding met de stad krijgen. b. Een personentreinverbinding tussen Essen en het rangeerstation Antwerpen-Noord. Ook deze lijn kan zonder bijkomende infrastructuurwerken gerealiseerd worden. De bestaande spoorlijn 12 (Roosendaal-Essen-Antwerpen) heeft ook in deze richting in Sint Mariaburg (Ekeren) een aftakking die naar het rangeerstation Antwerpen-Noord leidt. Deze aftakking wordt nu uitsluitend voor goederenverkeer gebruikt. Ook hier dient de dienstregeling ook rekening te houden met de ploegenwissels. Deze lijn dient 5

6 als een stoptrein te rijden met haltes in Essen, Wildert, Kaltmhout, Heide, Sint- Mariaburg en Kapellen. c. Vanaf de bestaande stopplaats Antwerpen-Noord (in het vormingstation Antwerpen- Noord, vlak bij het natuurreservaat De Kuifeend) dient een voor en natranstport naar de verschillende bedrijven georganiseerd te worden. Dat kan hetzij met openbaar vervoer (De Lijn) hetzij met de bestaande bedrijfsvervoersbussen. d. Een nieuwe busverbinding die Brecht (waar het nieuwe IR-station voorzien wordt) via Kalmthout en Stabroek verbindt met de haven (eventueel doorgetrokken naar Doel en Beveren); Binnen de haven dienen dan uiteraard transferia voorzien te worden waar de pendelaars kunnen overstappen op hetzij andere openbaar vervoerbuslijnen die de haven ontsluiten, hetzij op de bestaande bedrijfsvervoersbussen. e. Een sneltramlijn van Antwerpen naar Stabroek en via Putte en Kapellen terug naar Antwerpen, in eigen bedding. In tweede instantie kan er ook een betere fietsverbinding tussen Stabroek en de haven voorzien worden. Door de bestaande oude fietstunnels onder het knooppunt van de A12 en de R2 weer open te maken wordt een veilige verbinding tussen Stabroek-centrum, Putte en de haven gerealiseerd. Bijkomend dienen 2 nieuwe fietstunnels voorzien te worden ter hoogte van de Smalle weg (waar een nieuw aansluitcomplex voor de Main Hub voorzien wordt) en ter hoogte van de Bunderdijk. Beide routes moeten dan wel doorgetrokken worden doorheen het rangeerstation (waar nu reeds een heel netwerk aan goed uitgeruste wegen met ondertunneling van de spoorbundels voorzien is) zodat aansluiting op de Noorderlaan mogelijk wordt. Ook de verbinding over het kanaaldok, momenteel via de Lillobrug, dient verbeterd te worden met de fietsbus, die permanente aansluiting geeft op een veerpont. Op die manier kan de haven ook vanuit Kapellen en Hoevenen vlot per fiets bereikt worden. Ten derde bestaan er mogelijkheden om de bestaande doortocht in het centrum van Stabroek opnieuw in te richten. Ondermeer door de heraanleg van de parkeerruimte langsheen de N111 kan er veel ruimte gewonnen worden. Een dergelijke herinrichting kan ook de veiligheid van het centrum van Stabroek ten goede komen. Deze herinrichting moet enerzijds zorgen voor een leefbare dorpscentrum waarbij (al dan niet met ongelijkgrondse kruisingen voor voetgangers en fietsers) de N111 het dorp niet meer in twee snijdt maar juist verbindt. Daarnaast moet de mogelijkheid voorzien worden om een vrije busbaan te voorzien zodat het openbaar vervoer (zowel de bestaande lijnen 73 (Antwerpen-Putte) en 77 (Antwerpen-Zandvliet) als de nieuw te voorziene lijn Brecht-Kalmthout-Stabroek-Haven veel sneller doorgang vindt dan het lokale en doorgaande particulier vervoer. Deze vrije busbaan kan ook opengesteld worden voor de bedrijfsvervoersbussen die het woonwerkverkeer in de haven verzorgen. Ook in Kapellen kan de ondertunneling van de spoorweg (die momenteel wordt aangelegd) voor een vlottere doorgang van het verkeer zorgen. De PMINA-raad dringt er op aan dat pas indien blijkt dat deze drie voormelde acties niet mogelijk zijn en/of onvoldoende resultaat bereiken, de aanleg van bijkomende weginfrastructuur overwogen kan worden. 6

7 Belangrijke knelpunten Mocht, in tegenstelling tot wat de PMINA-raad in het vorige punt adviseert, de aanleg van de verbindingsweg Nx toch verkozen worden dan rijzen alleszins volgende zware knelpunten. Momenteel bestaan er plannen voor verschillende tracés. In alle gevallen loopt de geplande verbindingsweg door het Vogelrichtlijngebied Schorren en polders van de Beneden-Schelde. Dit betekent dat er voor de aanleg van de verbindingsweg gelijktijdig vogelrichtlijngebied gecompenseerd zal moeten worden. Uit de ervaring met de lijdensweg van de realisatie van het Deurganckdok is gebleken dat Europa niet licht over nalatigheden bij het uitvoeren van werken in vogelrichtlijngebieden gaat. Bovendien loopt een tracé doorheen het beschermd landschap Het Rood en omgeving, wat een bijkomend knelpunt vormt. Hiervoor zal hetzij het beschermingsbesluit ingetrokken moeten worden of op zijn minst aangepast. Dat laatste vereist een nieuw openbaar onderzoek. Het is evident dat verschillende maatschappelijke groepen niet akkoord zullen gaan met een intrekking of afzwakking van het beschermingsbesluit en bijgevolg de kans op lange juridische procedures aanzienlijk zijn. Dat minstens 15 landbouwers de toekomst van hun bedrijf gehypothekeerd zien, is een ander, niet minder belangrijk knelpunt. Ook voor hen is een verdere versnippering van deze open ruimte ontoelaatbaar. De aanleg van de weg zou een aantal percelen on- of moeilijk bereikbaar maken. Besluit De PMiNa-raad is van mening dat nu reeds uitgaan van de nood aan een nieuwe verbindingsweg te voorbarig is. De raad wijst op verschillende alternatieven, zoals openbaar vervoer, de herinrichting van bestaande wegeninfrastructuur en in beperkte mate de aanleg van bijkomende wegenis. Volgens de PMiNa-raad is het niet meer dan logisch dat deze alternatieven voldoende onderzocht worden vooraleer wordt overgegaan tot het opmaken van een ruimtelijk uitvoeringsplan voor de nieuwe verbindingsweg. De nieuwe verbindingsweg kan er slechts komen als alle andere alternatieven ongeschikt blijken te zijn. 7