Welzijn vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 November 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Welzijn Vooraf Kennisbank Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Welzijn Vooraf Leerdoelen In deze opdracht kijk je naar het welzijn van mensen in Nederland, de Verenigde Staten en Nigeria. Onder welzijn wordt meestal verstaan de mate waarop in iemands behoeften is voldaan op materieel en immaterieel gebied (goederen, gezondheid, sociale contacten, enz.). Welzijn is moeilijk meetbaar maar er is wel een standaard voor ontwikkeld: de IMO ( Index van de Menselijke Ontwikkeling). Aan het eind van deze opdracht: Kun je wat beschrijven wat welzijn is en hoe de Verenigde Naties welzijn meten. Kun je minimaal twee zaken opnoemen waar het IMO (Index van de Menselijke Ontwikkeling) rekening mee houdt. Kun je benoemen hoe laag of hoe hoog Nederland, de Verenigde Staten en Nigeria genoteerd staan op de IMO. Kun je twee overeenkomsten en twee verschillen beschrijven van de onderwijssituaties in de drie landen, met speciale aandacht voor de situatie op het platteland. Eindproduct Het eindproduct van deze opdracht is een woordpuzzel. De woorden uit de woordpuzzel komen uit deze opdracht. Beoordeling Door de puzzel op te lossen, laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Werkwijze Groepsgrootte Deze opdracht doe je alleen. Je mag natuurlijk wel overleggen met klasgenoten. Tijd Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig. Pagina 2

4 Kennisbank Kennisbank In deze opdracht vergelijk je het welzijn tussen rijkere en armere landen. Bestudeer, voor je met de opdracht begint, de volgende twee Kennisbankitems. KB: Kenmerken ontwikkelingslanden - 1 KB: Kenmerken ontwikkelingslanden - 2 Kijk of je antwoord kunt geven op de volgende vragen: Wat wordt bedoeld met een centrum-periferie-relatie? Wat wordt bedoeld met een informele economie? Hoe ziet de bevolkingspiramide van een ontwikkelingsland er uit? Waarom hebben veel ontwikkelingslanden een hoge schuld bij rijke westerse landen? Stap1 Pagina 3

5 Welzijn - Index Menselijke Ontwikkeling Je kent vast wel de uitdrukking geld maakt niet gelukkig. Hoe arm of rijk je bent zegt niet alles. Je kunt nu eenmaal niet alles in geld uitdrukken. Niet alles is te koop voor geld. Dat wordt uitgedrukt in het begrip welzijn. Om welzijn op nationale schaal te meten wordt naar ontwikkeling gekeken. De Verenigde Naties meten het welzijn van mensen met behulp van de Index van de Menselijke Ontwikkeling (IMO, meer bekend met de Engelse term HDI, de Human Development Index). Deze IMO houdt rekening met drie zaken: Volksgezondheid: de gemiddelde levensverwachting bij de geboorte. Kennis: analfabetisme en het deel van de bevolking dat de basis-, voortgezet en hoger onderwijs doorloopt. Levensstandaard: BNP per hoofd van de bevolking vergeleken met de koopkracht in dollars. Index Menselijke Ontwikkeling Met behulp van de IMO kun je landen onderling vergelijken. Nederland staat altijd hoog op de IMO. Positie + land Positie + land 1 Noorwegen 177 Sierra Leone 2 Australië 178 Burundi 3 Verenigde Staten 179 Guinea 4 Nederland 180 CA Republiek 5 Duitsland 181 Eritrea 6 Nieuw-Zeeland 182 Mali 7 Ierland 183 Tsjaad 8 Zweden 184 Mozambique 9 Zwitserland 185 Congo Pagina 4

6 10 Japan 186 Niger 1. Links de 10 landen die het hoogst genoteerd zijn op de IMO. Wat valt je op? 2. En wat valt je op als je kijkt naar de 10 landen die het laagst genoteerd zijn op de IMO? Stap2 Nederland, de VS en Nigeria De schaal van de IMO loopt van 0 tot 1. Met een 1 is de score perfect, maar geen enkel land in de wereld haalt de 1. Hieronder de scores van Nederland, de VS en Nigeria. Je ziet ook de scores op de afzonderlijke onderdelen: gezondheidszorg, onderwijs en inkomen. Inkomen Je begint met het vergelijken van de inkomstencijfers van de Verenigde Staten, Nederland en Nigeria. Tabel - Inkomstencijfers Nigeria, Nederland en VS vergeleken. Land BNP per hoofd Nigeria 2420 dollar Pagina 5

7 Nederland dollar Verenigde Staten dollar Het gemiddelde inkomen in Nigeria is veel lager dan in Nederland en de Verenigde Staten. Het verdiende geld is bovendien in Nigeria veel ongelijker verdeeld: in Nigeria verdient de rijkste 20% van de bevolking 12 keer zoveel als de armste 20% van de bevolking. In de Verenigde Staten is die verhouding 8:1 en in Nederland 5:1. Nigeria is een land waar enorme rijkdom en bittere armoede naast elkaar bestaan. De Nigeriaanse zakenman Alhaji Aliko Dangote is in 2012 uitgeroepen tot de rijkste man van Afrika. Hij beschikte in 2013 over een kapitaal van 16,1 miljard dollar, rijk geworden met de verkoop van cement en transportmiddelen. Aan de andere kant zie je dat twee-derde van de plattelandsbevolking minder dan $ 1,25 per dag verdient. Je ziet in de figuur drie Lorenzcurven getekend (I, II en III). Welke curve hoort bij Nederland? Welke bij Nigeria en welke bij de VS? Stap3 Onderwijs Je gaat Nederland, de VS en Nigeria vergelijken op het gebied van onderwijs. Tabel - Onderwijsgegevens Nederland, de VS en Nigeria vergeleken. Onderwijs Nederland Verenigde Staten Nigeria Aantal basisscholen ± ± ± % jongens dat basisonderwijs volgt 100% 95,4% 60,1% % meisjes dat basisonderwijs volgt 100% 95,61% 54,8% verhouding jongens meisjes op de basisschool* 1,00 1,00 0,91 Pagina 6

8 verhouding jongens meisjes in de voortgezet onderwijs* 0,99 1,01 0,88 verhouding jongens meisjes in de voortgezet onderwijs* 1,12 1,41 0,71 * Bij 1,0 zijn er evenveel jongens als meisjes. Bij een getal onder de 1,0 zijn er meer jongens dan meisjes. Bij een getal boven 1,0 zijn er meer meisjes dan jongens die dat type onderwijs volgen. In Nederland (16,7 miljoen inwoners) is er 1 basisschool op ongeveer inwoners. In de Verenigde Staten (315 miljoen inwoners) is er 1 basisschool op ongeveer inwoners. In Nigeria (158 miljoen inwoners) is er 1 basisschool op ongeveer inwoners. Nigeria heeft dus een groot tekort aan schoolgebouwen. Daarnaast zijn de klassen er overvol en is er een groot tekort aan leermiddelen. Nederland en de Verenigde Staten kennen de leerplicht: kinderen (tot 18 jaar) moeten naar school. Nigeria heeft geen leerplicht en veel kinderen gaan niet naar de basisschool, ook al is het onderwijs gratis. Van de kinderen die wel basisonderwijs volgen, stopt de helft na de laatste klas en gaat niet naar het voortgezet onderwijs. 1. Kun je een reden bedenken waarom er in Nigeria minder meisjes dan jongens naar school gaan, anders dan in Nederland en de Verenigde Staten? Stap4 Gezondheidszorg in cijfers Je vergelijkt Nederland, de VS en Nigeria ook op het gebied van volksgezondheid. Tabel - Gegevens gezondheidszorg Nederland, VS en Nigeria vergeleken Gezondheidszorg Nederland VS Nigeria Uitgaven gezondheidszorg in % van BNP 11,9 17,9 5,1 Aantal artsen per 1000 inwoners 3,92 2,67 0,4 Kindersterfte (0-1 jaar)* 4,0 7,5 124,1 Sterfte kinderen jonger dan 5 jaar ** 3,4 6,4 78,0 Pagina 7

9 Moedersterfte** 6,0 21,0 640,0 Aantal mensen met hiv/aids Aantal mensen met malaria*** Aantal mensen met tuberculose*** 8,5 4,7 171,0 Levensverwachting 81 jaar 79 jaar 52 jaar * gemeten per duizend geboren kinderen ** gemeten per honderdduizend geboortes *** gemeten per honderdduizend mensen Zoals je in de tabel kunt zien, zijn de verschillen tussen Nederland en de VS behoorlijk. Maar de verschillen tussen deze twee landen en Nigeria zijn enorm. Nigeria besteedt veel minder geld aan de gezondheidszorg dan in Nederland en de Verenigde Staten. Van alles wat er in een land verdiend wordt, het BNP, gaat maar 5% naar de gezondheidszorg, in Nederland meer dan twee keer zoveel (bijna 12%) en de VS zelfs meer dan drie keer zoveel (bijna 18%). Zo is er één arts voor 2500 mensen in Nigeria, in de VS is er één arts voor 375 mensen en in Nederland is één arts voor 255 mensen. In Nederland zijn er naar verhouding tien keer zo veel artsen als in Nigeria. Wrang is dat van alle artsen in Nigeria een kwart naar de VS is verhuisd omdat daar veel meer te verdienen valt. Gezondheidszorg De gevolgen kun je ook terugvinden in de tabel: kinder- en moedersterfte in Nigeria zijn torenhoog en beide staan in de top tien. Er zijn ook veel meer mensen ziek in Nigeria dan in Nederland of de VS. Eén op de drie Nigerianen heeft malaria. En er is maar één land met meer hiv/aidspatiënten dan Nigeria, dat is Zuid-Afrika. Beantwoord de volgende vragen. 1. Kijk naar de grafiek en beantwoord dan deze vraag: hoe kun je verklaren dat de levensverwachting in Nigeria bijna 30 jaar minder is dan in Nederland en de Verenigde Staten? 2. In veel ontwikkelingslanden, ook in Nigeria, zie je het weglopen van de hersenen (in het Engels: braindrain). Het weglopen van de hersenen wordt ook wel kennisvlucht genoemd. Wat zouden ze daarmee bedoelen? Bespreek de antwoorden op de vragen met een klasgenoot. Pagina 8

10 Stap5 Voor je aan de afsluiting van deze opdracht begint, maak je eerst de volgende toets. Vergelijk, na het beantwoorden van de vragen, jouw antwoorden met de goede antwoorden. Heb je vragen fout, zorg dan dat je begrijpt waarom je antwoord niet goed is. Welzijn kn.nu/moj9f 1 van 12 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. De relatie tussen een dominant kerngebied en andere gebieden. Het dominante gebied is het centrum, de andere gebieden vormen de periferie. Op landelijk niveau wordt de relatie tussen stad en platteland met deze term aangegeven. a. Uitvoertekort b. Monocultuur c. Centrum-periferie-relatie d. IMO of HDI oftewel: Index Menselijke Ontwikkeling of Human Development Index. 2 van 12 Pagina 9

11 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. Wanneer een land voor de export afhankelijk is van één product heeft het een... a. Armoedegrens b. Monocultuur c. Analfabeten d. IMO of HDI oftewel: Index Menselijke Ontwikkeling of Human Development Index. 3 van 12 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. Hiermee wordt het welzijn gemeten. a. Armoedegrens b. Centrum-periferie-relatie c. Analfabeten d. IMO of HDI oftewel: Index Menselijke Ontwikkeling of Human Development Index. 4 van 12 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. Wanneer een land minder verdient met de export van producten dan het betaald voor de import van producten heeft het een... a. Uitvoertekort b. Monocultuur c. Centrum-periferie-relatie d. Analfabeten 5 van 12 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. Zo noem je mensen die niet kunnen lezen en schrijven. a. Ruilvoet b. Monocultuur c. Analfabeten d. IMO of HDI oftewel: Index Menselijke Ontwikkeling of Human Development Index. 6 van 12 Pagina 10

12 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. De verhouding tussen de waarde van de export en de waarde van de import. a. Ruilvoet b. Monocultuur c. Analfabeten d. IMO of HDI oftewel: Index Menselijke Ontwikkeling of Human Development Index. 7 van 12 Lees de omschrijving. Kies het begrip dat het beste past bij de beschrijving. De grens waarop men nog net genoeg geld heeft om in de basisbehoeften te voorzien. In Nederland is dit zo n 28 euro per dag voor een alleenstaande en in Amerika slechts 1 dollar per dag. De armoedegrens is dus erg verschillend per land. a. Armoedegrens b. Centrum-periferie-relatie c. Analfabeten d. IMO of HDI oftewel: Index Menselijke Ontwikkeling of Human Development Index. 8 van 12 Vaak wordt het inkomen per hoofd van de bevolking als maatstaaf voor de welvaart genomen. Er zijn echter meerdere nadelen aan deze maatstaaf. Vink de nadelen aan. a. Er wordt geen rekening gehouden met het welzijn van mensen. b. Er wordt geen rekening gehouden met de prijsverschillen tussen landen. c. Er wordt geen rekening gehouden met de informele sector. d. Er wordt geen rekening gehouden met inkomensverschillen. e. Er wordt geen rekening gehouden met de staatsschuld. 9 van 12 Als je ontwikkelingslanden vergelijkt met rijke westerse landen zie je vaak een verschil in bevolkingsgroei en het sterftecijfer. Waar of niet waar? I In ontwikkelingslanden is de bevolkingsgroei hoger dan in rijke westerse landen. II In ontwikkelingslanden is het sterftecijfer hoger dan in rijke westerse landen. Pagina 11

13 a. I en II zijn beide waar b. I is waar, II is niet waar c. I is niet waar, II is waar d. I en II zijn beide niet waar 10 van 12 Bij het meten van welzijn met de Index van de Menselijke Ontwikkeling (IMO) wordt rekening gehouden met de volksgezondheid, het kennisniveau en de levensstandaard. In welk werelddeel liggen het meeste landen die het laagst scoren op de IMO? a. Afrika b. Zuid-Amerika c. Azië d. Australië 11 van 12 Bij het meten van welzijn met de Index van de Menselijke Ontwikkeling (IMO) wordt rekening gehouden met de volksgezondheid (1), het kennisniveau (2) en de levensstandaard (3). De score op de IMO wordt dus mede bepaald door het aantal analfabeten (A), het BNP per hoofd van de bevolking (B) en de levensverwachting (C). a. 1 = A, 2 = B, 3 = C b. 1 = A, 2 = C, 3 = B c. 1 = B, 2 = A, 3 = C d. 1 = B, 2 = C, 3 = A e. 1 = C, 2 = A, 3 = B f. 1 = C, 2 = B, 3 = A 12 van 12 In de meeste ontwikkelingslanden zijn de inkomensverschillen tussen de rijkste inwoners en armste inwoners erg groot. Een manier om de inkomensverschillen in een land in beeld te brengen is de Lorenzcurve. In de figuur zie je drie Lorenzcurves. Pagina 12

14 Eén van drie curves past het best bij een ontwikkelingsland. Welke? a. curve I b. curve II c. curve III Stap6 Eindproduct: puzzel Maak de volgende puzzel. Als je alle woorden goed hebt ingevuld, zie je van boven naar beneden op het gele kader een woord dat al vaak gevallen is deze opdracht. Welk woord zoeken we? Puzzelwoorden 1. Ander woord voor niet ziek. 2. Afkorting, onderdeel van de term die we gebruiken voor het gemiddelde inkomen in een land: het per hoofd van de bevolking. 3. Hieraan is een groot gebrek in Nigeriaanse scholen. 4. Term voor kinderen die verplicht naar school gaan. 5. Een ongelijke inkomensverdeling noemen we de Lorenz-. 6. De mensen die in een land wonen. 7. De toestand die aangeeft in welke mate je hebt wat nodig is en dat het goed met je gaat. Pagina 13

15 8. Een van de drie zaken waarmee de VN de Index van de Menselijke Ontwikkeling meten, naast volksgezondheid en levensstandaard. Pagina 14

16 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 November 2016 om 15:34 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Arm en rijk; Verschillen in welvaart en welzijn in de eigen regio en Nederland; doelen Burgerschap; Aardrijkskunde; Leefbaarheid; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Gebruikte Wikiwijs Arrangementen content, VO. (z.d.). Extra opgaven vmbo-kgt34. Pagina 15