Populisme en het einde van het politieke middenveld

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Populisme en het einde van het politieke middenveld"

Transcriptie

1 Waterlandstichting Populisme en het einde van het politieke middenveld August Hans den Boef Hoogst verwarrend hoe verschillend journalisten de term populisme hanteren. De ene keer gaat het om een ideologie, de andere keer om een attitude, dan weer om een vorm van versimpelend taalgebruik. Meestal zijn politici de actoren, maar het kunnen ook sporttrainers of tv-makers zijn. Er zit weinig systeem in het gebruik van de term. Sarah Palin zou je vergeleken met Rita Verdonk een hyperpopulist moeten noemen. Dat gebeurde echter niet, Palin heette verfrissend. De enige keer dat je op LexisNexis haar naam direct gekoppeld ziet aan de term populisme was in De Telegraaf van 2 oktober, en dan nog gaat het om een geciteerde uitspraak van haar politieke tegenstander Andrew Halcro. Misschien komt dat omdat media de leiders van gevestigde partijen - Bush, en inmiddels ook Berlusconi - zelden populistisch noemen. Wel als populistisch golden de Amerikaanse leden van het House of Representatives die tegen de crisisplannen van Bush stemden. Dat waren onverantwoordelijke lieden die slechts aan hun komende herverkiezing dachten. Terwijl een aantal van de congresleden duidelijke argumenten gaf voor hun tegenstem. Waarom zouden bedrijven en rijke ondernemers in s hemelsnaam belastingverlaging krijgen? Waarom sluist de regering het geld niet direct door naar de gedupeerden in de vorm van renteloze leningen? Naar bonafide, hard werkende huizenbezitters voor wie de hypotheek te hoog is geworden? Naar mensen die buiten hun schuld werkeloos zijn geworden? Naar al die Amerikaanse gemeentes die door de dalende huizenprijzen minder inkomsten krijgen, maar wel tegen een hogere rente bij de bank moeten lenen en daardoor allerlei investeringen niet meer kunnen betalen en binnenkort zelfs geen lopende zaken? Juist dit type populisme zou door de media serieuzer genomen moeten worden. De Belgische auteur David van Reybrouck wees dit jaar in zijn pamflet Pleidooi voor populisme op de ondervertegenwoordiging van de laaggeschoolde kiezer in de bestaande partijen, zowel in fysiek als in ideologisch opzicht. Net als de Britse socioloog Ernesto Laclau breekt hij een lans voor een links populisme dat de armere, lageropgeleide kiezers serieus neemt. pagina 1 van 5 -

2 Afwijken Als er een systeem zit in de kwalificatie populisme, zetelt dat dus vooral in het afwijken van de norm van het politieke midden, van de gevestigde partijen. Na de tijden van verzuiling en vervolgens polarisatie bloeide in Nederland het poldermodel: een model van politieke consensus waarin het middenveld onder elkaar alle lakens uitdeelde. Dit middenveld bestond behalve uit werkgevers en vakbonden uit de met hen via veelsoortige lijnen gelieerde politieke partijen CDA, PvdA en VVD. Volgens hun marketeers drie brands die respectievelijk staan voor markt & religie, markt & solidariteit en markt & individu. Meer had Nederland aan het eind van de vorige eeuw immers niet nodig. CDA, PvdA en VVD zijn dan ook de drie partijen die sinds jaar en dag regeren. In wisselende combinaties weliswaar, maar daarmee geven ze de kiezer telkens weer het idee dat hij werkelijk iets te kiezen heeft. Zeker omdat er de laatste decennia altijd een bijwagentje nodig is, willen twee van de drie grote brands op een comfortabele kamermeerderheid kunnen steunen. Nu is dat ChristenUnie, maar als de reformatorische christenen teveel hun conservatieve zedentrommeltje blijven roeren, kunnen ze uiteraard weer worden afgelost. Waarschijnlijk door GroenLinks, dat als polderpartij onder Femke Halsema c.s. op de PvdA is gaan lijken zoals de Kleine Zaal van het Concertgebouw op de Grote Zaal. Een politicoloog als Jos de Beus signaleert een ontwikkeling van kartelpartijen naar campagnepartijen. Het eerste type bestaat uit een verzameling beroepspolitici die deel uitmaakt van het overheidsapparaat, banen en subsidies verdeelt met andere kartelpartijen en nieuwe partijen uitsluit. Type twee verweeft het verkiezingprogramma met de autobiografie van de authentieke leider, via een professionele organisatie met politieke vertegenwoordigers, sponsors, vrijwilligers en deskundigen, als media-adviseurs en andere parajournalisten. Op dit moment zie ik een overgangsstadium waarin de gevestigde partijen van het politieke midden nog enigszins vasthouden aan het kartelmodel en de nieuwkomers deels ook noodgedwongen het campagnemodel gebruiken. De eerste scheur in de macht van het politieke midden ontstond in Door de electorale overwinning kon de Lijst Pim Fortuyn getalsmatig geen bijwagen meer genoemd worden. Jan Peter Balkenende moest in zijn eerste kabinet deze omvangrijke LPF als coalitiepartner opnemen, wat het verdwijnen van het poldermodel symboliseerde. Eens maar nooit weer, heeft het politieke middenveld toen gedacht. Want toen de SP eind 2006 nog groter werd dan de LPF vier jaar pagina 2 van 5 -

3 eerder, gold deze partij per definitie als een onaanvaardbare coalitiepartner voor Balkenende. Niet alleen omdat Marijnissen ook volgens collega Wouter Bos veel te links was, maar vooral omdat een kabinet met de SP de verdwijning van het poldermodel zou bestendigen. Uitstel van executie. Als er nu verkiezingen zouden zijn, halen de drie partijen van Balkenende IV nauwelijks zestig zetels, een trend die al enige tijd in de peilingen valt waar te nemen. Het politieke middenveld lijkt structureel een kwijnende minderheid te worden: geen drie grote partijen meer, maar vijf of zelfs zes middelgrote. Het gevolg is dat in de toekomst altijd meer dan drie partijen nodig zullen zijn voor een stabiele basis in het parlement. De onderhandelingen over zo n kabinet zullen zich dan ook niet meer bewegen via het poldermodel en evenmin louter de belangen van het politieke middenveld beogen. Flanken Kortom, na de ontzuiling begroeten we de ontpoldering, een proces dat veel media helaas nog beschrijven volgens de normen van het poldermodel zelf. Zij hebben daarbij een weinig kritisch oog voor de manier waarop het politieke middenveld zijn best doet om het beeld van zijn onmisbaarheid uit te dragen. Daarin gelden partijen die erbuiten staan, uitgezonderd de beproefde bijwagentjes, als de flanken, zoals Bos deze onlangs kwalificeerde. Deze flanken - SP, PVV, TON - heten vaak populistisch. In plaats van dankbaar de zegeningen van het politieke middenveld te roemen, stellen zij die juist ter discussie. Omdat zij de laatste jaren kiezers weglokken van de polderpartijen, dienen de flanken te worden gediskwalificeerd. PvdA-dinosaurus Ed. van Thijn waarschuwde vorig jaar bij zijn afscheid als senator voor het ontstaan van een Nederlandse Weimar-republiek. CDA-topman Doekle Terpstra startte zelfs een heuse volksbeweging tegen zijn concurrenten Wilders en Verdonk. Die angst voor electoraal verlies hebben de spindoctors van het politieke middenveld vertaald in een negatieve constructie van het populisme. De flanken hebben daarin louter negatieve eigenschappen. Geen van hun partijen beschikt over regeringservaring. Ze willen ook helemaal niet meeregeren, maar liever het nobele kabinet op een onredelijke manier aanvallen. Ze zijn de slechte stuurlui aan wal en schreeuwen politieke eisen die ondoordacht, onhaalbaar, wereldvreemd, radicaal, extremistisch of misschien wel staatsgevaarlijk zijn. Hun electoraat bestaat in het gunstigste geval uit misleide proteststemmers, maar vaker uit rancuneuze kleinburgers, louche sujetten, randfiguren, querulanten, pagina 3 van 5 -

4 negativisten, cynici, ignoranten, naaktlopers, hele en halve criminelen en vooral laaggeschoolden. Of zoals dat tegenwoordig heet: laaggeletterden. Ze stemden nota bene tegen de Europese Grondwet! Die constructie van een losgeslagen populistisch electoraat klopt absoluut niet met wat wetenschappelijke onderzoekers als André Krouwel en Kees Aarts de afgelopen jaren rapporteren. Want wanneer het om electorale verschuivingen gaat, voltrekken die zich meestal binnen een beperkt cluster. De ene kiezer twijfelt tussen CDA, VVD en PVV en TON. Een andere kiezer tussen PvdA, SP en GroenLinks. Een derde tussen CDA, CU en SGP. De onvrede over acht jaar Kok vertaalde zich in 2002 in de stedelijke gebieden in een stem op de LPF en in de provincie in een stem op het CDA. Twee partijen die destijds voor de kiezer tot hetzelfde cluster behoorden. Bovendien is geen van de nieuwe partijen antidemocratisch. De LPF betrok zelfs verstokte niet-stemmers bij de verkiezingen. Is het een probleem dat het in ons land gemakkelijker is dan bijvoorbeeld in Groot-Brittannië om met een nieuwe partij te komen? Je zou dat toch ook juist als een vorm van democratie kunnen zien? Desondanks nemen media vaak de populisme-constructie over van het politieke middenveld. Pas toen de SP meer kamerleden had dan de VVD, werd ze serieus genomen en sommige media doen dat nog steeds niet. Het feit dat de leiding van de Partij voor de Dieren lid is van de Kerk van de Zevendedags Adventisten wordt als iets merkwaardigs beschreven, terwijl daarentegen in het conservatieve reformatorisme en evangelisme van de ChristenUnie progressieve trekjes worden ontdekt. Deze attitude van het vanzelfsprekend onderschatten en soms zelfs diskwalificeren van de flanken is echter heel wat anders dan inhoudelijk kritiek uiten op hun standpunten. Wilders een gevaarlijk ongeleid projectiel noemen en de akelige standpunten van zijn partij fileren, bevordert waarschijnlijk een gezonde democratie. Dat is echter heel wat anders dan het per definitie kwalificeren van zijn PVV (c.q. SP, TON, PvdD) als tweederangs omdat die buiten het politieke middenveld opereert. Vooral voor journalisten is het poldermodel geschiedenis. Zij dienen zich daarom in de concurrentiestrijd tussen het traditionele middenveld en de nieuwkomers op te stellen als nieuwsgierige waarnemers, niet als deelnemers. Analyseer kritisch de populistische programma s en praktijken. Genadeloos, maar wel aan de hand van dezelfde objectieve criteria die op het politieke middenveld worden toegepast. Een van de bevindingen zal zijn dat populisme ook binnen dit middenveld voorkwam en nog steeds voorkomt. En dat wij dat vroeger anders noemden. pagina 4 van 5 -

5 August Hans den Boef is auteur van God als hype. Dit stuk verscheen eerder in kortere vorm in De Journalist van 15 oktober. pagina 5 van 5 -

Nieuw Haags Peil van 26 februari 2006

Nieuw Haags Peil van 26 februari 2006 Nieuw Haags Peil van 26 februari 2006 Na een korte stijging van de Groep Wilders naar 8 zetels is de score nu weer 6 zetels. Bij de overige partijen zijn er slechts kleine verschuivingen. De drie linkse

Nadere informatie

Nieuw Haags Peil van 17 oktober 2005

Nieuw Haags Peil van 17 oktober 2005 Nieuw Haags Peil van 17 oktober 2005 Ook deze week kennen we amper verschuivingen. Het is opmerkelijk hoe lang inmiddels de het patroon zo constant blijft. Is dit een stilte voor de storm? Of is er sprake

Nadere informatie

Nieuw Haags Peil van 1 augustus 2005

Nieuw Haags Peil van 1 augustus 2005 Nieuw Haags Peil van 1 augustus 2005 De vakantieperiode met weinig nieuws uit Den Haag, is traditioneel een periode met weinig verschuivingen. De enige ontwikkeling, die we zien, is het wat wegzakken van

Nadere informatie

Het oordeel over de politieke partijen in Woordenwolk

Het oordeel over de politieke partijen in Woordenwolk Het oordeel over de politieke partijen in Woordenwolk Naast kwantitatieve methoden in het onderzoek -een vraag stellen met antwoorden waaruit men kan kiezen en de resultaten in percentages worden uitgedrukt-

Nadere informatie

Wat vindt men van de uitspraken over Wilders en de PVV

Wat vindt men van de uitspraken over Wilders en de PVV Wat vindt men van de uitspraken over Wilders en de PVV In het weekend van 31 oktober en 1 november is een discussie ontbrand rondom Wilders en de PVV. Er zou een rapport zijn van drie wetenschappers over

Nadere informatie

16 januari Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie?

16 januari Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie? 16 januari 2017 Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online

Nadere informatie

De Stemming van 18 december 2016

De Stemming van 18 december 2016 De Stemming van 18 december 2016 Hoewel er wel belangwekkende gebeurtenissen waren op het politieke vlak, zoals de aanvullende verklaring inzake het verdrag met Oekraine en de positieve prognose van het

Nadere informatie

Ontwikkeling politieke voorkeur in 2015

Ontwikkeling politieke voorkeur in 2015 Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het

Nadere informatie

Onderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010

Onderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010 Onderzoek stemgedrag jongeren Door NCRV Rondom 10 en Netwerk 28 mei 2010 Ben je van plan om op 9 juni te gaan stemmen? Ja 698 83,1 Nee 39 4,6 Ik weet het nog niet 103 12,3 Stemgedrag PVV/ Wilders PvdA

Nadere informatie

De Stemming van 20 januari 2019

De Stemming van 20 januari 2019 De Stemming van 20 januari 2019 Nog steeds zitten we in een stabiele periode van de electorale voorkeur. De verschuivingen van deze week zijn beperkt. De vier regeringspartijen zijn samen nog weer tw zetels

Nadere informatie

Verkiezingsuitslagen. Drechtsteden

Verkiezingsuitslagen. Drechtsteden Verkiezingsuitslagen Provinciale Staten, 2 maart Inhoud: 1. Opkomst 2. Winnaars en verliezers 3. Zetelverdeling Provinciale Staten 4. Verschil tussen gemeenten Bijlage 1 De VVD heeft bij deze verkiezingen

Nadere informatie

Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007

Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007 Nieuw Haags Peil van 14 oktober 2007 Er is een groot aantal kiezers, dat op een partij van Rita Verdonk zal gaan stemmen, als die opgericht wordt. Omdat dit echter nog niet het geval is en Verdonk wel

Nadere informatie

De cruciale periode

De cruciale periode De cruciale periode 1990-1994 Maurice de Hond Peil.nl Vaak merk ik dat bij beschouwingen over electorale ontwikkelingen in Nederland, de lange-termijn-trends over het hoofd worden gezien. Zo ook weer bij

Nadere informatie

Uitslagen Drechtsteden Verkiezing Tweede Kamer

Uitslagen Drechtsteden Verkiezing Tweede Kamer Uitslagen Verkiezing Tweede Kamer Inhoud 1 Opkomst in regio iets hoger dan gemiddeld 2 Wie zijn winnaars en wie de verliezers(s)? De opkomst voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 15 maart was hoog.

Nadere informatie

It s the economy stupid

It s the economy stupid It s the economy stupid De achtergrond van sterke stijging van SP en daling van PVV in de afgelopen maand De peiling van deze week is een voortzetting van het patroon dat zich aandient sinds half december.

Nadere informatie

21 januari 2019 Auteur: Petra Klapwijk KINDERPARDON

21 januari 2019 Auteur: Petra Klapwijk KINDERPARDON 21 januari 2019 Auteur: Petra Klapwijk KINDERPARDON Samenvatting CDA-kiezers verdeeld over verruiming kinderpardon Kiezers van regeringspartij CDA zijn verdeeld over de versoepeling van het kinderpardon.

Nadere informatie

Puzzel: welke regering krijgen we?

Puzzel: welke regering krijgen we? Puzzel: welke regering krijgen we? Korte omschrijving werkvorm Leerlingen leren door het invullen van de werkbladen welke politieke partijen met elkaar kunnen samenwerken op basis van de verkiezingsuitslag

Nadere informatie

Effecten van de campagne van de TK2012 tot 5 dagen voor de verkiezingen

Effecten van de campagne van de TK2012 tot 5 dagen voor de verkiezingen Effecten van de campagne van de TK tot 5 dagen voor de verkiezingen Hoe de uitslag woensdag a.s. ook zal zijn, we hebben nu al een heel bijzondere periode meegemaakt. In twee weken tijd is de electorale

Nadere informatie

2016 / Maurice de Hond

2016  / Maurice de Hond De NOS heeft aangekondigd zich ten aanzien van de weergave van de peilingen vooral te beperken tot de Peilingwijzer. O.a. met als argument dat pas na het bekend worden van 3 a 4 verschillende peilingen

Nadere informatie

Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.

Een democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat

Nadere informatie

De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose

De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose Aanvankelijk leek deze verkiezingen zich te voltrekken op een manier waarbij VVD en PvdA ieder steeds meer kiezers weg gingen trekken van andere partijen.

Nadere informatie

Na het aftreden van Minister de Graaf

Na het aftreden van Minister de Graaf Na het aftreden van Minister de Graaf Minister de Graaf is gisteren afgetreden. Hoe reageert Nederland er nu op en hoe moet het nu verder? Gisteren is Minister De Graaf afgetreden. Vindt u het terecht

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijwetenschappen vwo I

Eindexamen maatschappijwetenschappen vwo I Opgave 4 Politieke besluitvorming: de waarde van opiniepeilingen tekst 4 Strategisch kiezen 5 10 15 20 25 30 35 40 Hiermee is echter allerminst gezegd dat peilingen géén invloed zouden hebben op wat mensen

Nadere informatie

De verkiezing van Trump en wat dit betekent voor TK2017

De verkiezing van Trump en wat dit betekent voor TK2017 De verkiezing van Trump en wat dit betekent voor TK2017 Al lange tijd wijs ik op de twee parallelle werelden, die zowel in Nederland als in andere landen, te zien is onder het electoraat. Er is een groep,

Nadere informatie

7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk. Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij

7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk. Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij 7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij PvdA-kiezers: 'PvdA moet partij voor gewone man op links worden' De PvdA kan kiezers terug winnen als ze zich profileren op

Nadere informatie

Verkiezingen Op weg naar een nieuw kabinet

Verkiezingen Op weg naar een nieuw kabinet Verkiezingen 2017 Op weg naar een nieuw kabinet 1 4-3-2017 Trends deze verkiezingen 2 En we hebben te maken met externe factoren Woorden en daden CPB doorberekeningen 3 Nut van de CPB-doorrekening Reality

Nadere informatie

De Stemming van 23 juni 2019

De Stemming van 23 juni 2019 De Stemming van 23 juni Deze week zien we geen verdere veranderingen in electorale voorkeuren. Het is interessant om 3 maanden na de Provinciale Statenverkiezingen te zien in welke mate de opgekomen kiezers

Nadere informatie

EenVandaag: Politicus van het Jaar 2009 EénVandaag Opiniepanel - 10 december respondenten

EenVandaag: Politicus van het Jaar 2009 EénVandaag Opiniepanel - 10 december respondenten EenVandaag: Politicus van het Jaar 2009 EénVandaag Opiniepanel - 10 december 2009-32.000 respondenten Beste politicus 2009 Nebahat Albayrak (PvdA) Justitie Jan Peter Balkenende (CDA) minister-president

Nadere informatie

Diversiteit in de Provinciale Staten

Diversiteit in de Provinciale Staten Onderzoek Diversiteit in de Provinciale Staten Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale Staten (PS) onderzocht. Het gaat

Nadere informatie

Politiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting

Politiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting Politiek en politici in het nieuws in vijf landelijke dagbladen Samenvatting Otto Scholten & Nel Ruigrok Stichting Het Persinstituut De Nederlandse Nieuwsmonitor Amsterdam, april 06 1 Inleiding Puntsgewijs

Nadere informatie

De Stemming van 9 juni 2019

De Stemming van 9 juni 2019 De Stemming van 9 juni Er zijn geen verschuivingen deze week waargenomen. De peiling is gelijk aan die van de vorige week. Wel zijn er naast deze rapportage twee aparte gescheiden rapportages. De ene over

Nadere informatie

16 mei Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu?

16 mei Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu? 16 mei 2017 Onderzoek: Formatie is vastgelopen: wat nu? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online

Nadere informatie

19 maart Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen

19 maart Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen 19 maart 2015 Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van

Nadere informatie

30 oktober 2018 Auteur: Rozemarijn Lubbe. Aantreden Rob Jetten

30 oktober 2018 Auteur: Rozemarijn Lubbe. Aantreden Rob Jetten 30 oktober 2018 Auteur: Rozemarijn Lubbe Aantreden Rob Jetten Samenvatting Nieuwe partijleider Jetten levert D66 in peiling nog geen zetels op Samenvatting Rob Jetten krijgt nog weinig vertrouwen van D66-kiezers.

Nadere informatie

Verkiezingsuitslagen Drechtsteden

Verkiezingsuitslagen Drechtsteden Verkiezingsuitslagen Tweede Kamer, 13 september De verkiezingen voor de Tweede Kamer van 13 september waren tot het eind toe spannend. De VVD en PvdA zijn de grootste winnaars. Ten koste van PVV, CDA en

Nadere informatie

Infographic: De uitslag

Infographic: De uitslag Infographic: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over peilingen en over

Nadere informatie

De PVV in het land en in de peiling

De PVV in het land en in de peiling De PVV in het land en in de peiling Zowel in als in is de PVV in de laatste peilingen van Peil.nl lager uitgekomen dan bij de verkiezingen zelf. Een analyse naar de reden hiervan geeft een beter beeld

Nadere informatie

De week waarin alles anders werd (of niet?)

De week waarin alles anders werd (of niet?) De week waarin alles anders werd (of niet?) Er is waarschijnlijk geen week geweest in de Nederlandse politieke geschiedenis waar in een korte tijd zoveel veranderde als de afgelopen 7 dagen. In die periode

Nadere informatie

Tussenbalans. Maurice de Hond Peil.nl

Tussenbalans. Maurice de Hond Peil.nl Tussenbalans Maurice de Hond Peil.nl Inleiding We zitten nu in een windstille periode van deze verkiezingen. Het startschot van de campagne is eigenlijk gegeven op 1 april, toen de 20 ambtelijke commissies

Nadere informatie

Opgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie

Opgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie Opgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie tekst 5 5 Het tweede kabinet-balkenende (CDA, VVD, D66) trad aan op 27 mei 2003. Op 30 juni 2006 bood minister-president Balkenende het ontslag

Nadere informatie

ANALYSE FORUM VOOR DEMOCRATIE

ANALYSE FORUM VOOR DEMOCRATIE ANALYSE FORUM VOOR DEMOCRATIE Vervolganalyse Peiling september 2017 1. Belangrijkste uitkomsten 1.1 Electoraal speelveld Forum voor Democratie is een geduchte concurrent van 50 Plus en PVV en ook van VVD,

Nadere informatie

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011 Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen

Nadere informatie

Wat zou hier de reden van kunnen zijn?

Wat zou hier de reden van kunnen zijn? 1 Welke verschillen bepalen de verschillen in uitkomsten? Maurice de Hond 2 Centrale vraag Regelmatig zijn er forse verschillen tussen de gepubliceerde peilingen van Peil.nl en de Politieke Barometer van

Nadere informatie

Gelijke naleving van de wet?

Gelijke naleving van de wet? Gelijke naleving van de wet? Niraï Melis Maart 2014 Politiek en Gender in Nederland en Europa? In maart 2014 waren in een week tijd drie belangrijke onderwerpen in het nieuws. Er is nog steeds sprake van

Nadere informatie

De Stemming van 8 april 2018

De Stemming van 8 april 2018 De Stemming van 8 april 2018 Om de reactie van de kiezers te meten op de besluitvorming van het kabinet inzake de WIV, hebben we gisteren een apart onderzoek uitgevoerd. De resultaten van vandaag zijn

Nadere informatie

Verkiezingen Provinciale Staten (nog) geen referendum

Verkiezingen Provinciale Staten (nog) geen referendum PVV, D66 aan kop VVD levert flink in Verkiezingen Provinciale Staten (nog) geen referendum Aan het einde van het kalenderjaar wordt duidelijk dat, in navolging van de PvdA, de VVD electoraal gezien ook

Nadere informatie

Verkiezingsonderzoek Tweede Kamerverkiezingen 22 november 2006 in opdracht van NOS en ANP

Verkiezingsonderzoek Tweede Kamerverkiezingen 22 november 2006 in opdracht van NOS en ANP Verkiezingsonderzoek Tweede Kamerverkiezingen 22 november 2006 in opdracht van NOS en ANP Deel 4. Stemkeuze naar diverse kenmerken Gewenste kern van de regeringscombinatie CDA+VVD 42% 66% 94% 79% 52% 27%

Nadere informatie

Onderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012

Onderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Onderzoek Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Nederland heeft een stelsel met evenredige vertegenwoordiging. Op 12 september 2012 waren er vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal:

Nadere informatie

24 mei Onderzoek: Formatie: D66 wil niet met CU

24 mei Onderzoek: Formatie: D66 wil niet met CU 24 mei 2017 Onderzoek: Formatie: D66 wil niet met CU Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 28 637 Kabinetscrisis en -formatie Nr. 17 HERDRUK 1 BRIEF VAN DE INFORMATEURS Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Het Mediapodium van Wilders

Het Mediapodium van Wilders Het Mediapodium van Wilders Meer weten? Onderzoekers Nieuwsmonitor Joep Schaper Nel Ruigrok 06 27 588 586 nel@nelruigrok.nl www.nieuwsmonitor.net Inleiding NOS wil Wilders geen podium bieden kopte de website

Nadere informatie

National Elections for the House of Representatives 2010

National Elections for the House of Representatives 2010 National Elections for the House of Representatives 2010 Vragenlijst afgenomen in het LISS panel Versie 1.0 Datum december 2010 Auteur(s) Maarten Streefkerk T: +31 13 466 2149 E: M.IJ.C.Streefkerk@uvt.nl

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 1155 woorden 5 februari 2006 6,4 37 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

Nadere informatie

Discussie rondom verloren verkiezingen van PvdA

Discussie rondom verloren verkiezingen van PvdA Discussie rondom verloren verkiezingen van PvdA Wouter Bos heeft gezegd dat de PvdA fouten heeft gemaakt tijdens de campagne in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Wat vindt men hiervan? Wat is

Nadere informatie

De Stemming van 26 juni 2016

De Stemming van 26 juni 2016 De Stemming van 26 juni 2016 Ook deze week zijn er geen verschuivingen in politieke voorkeur. Maar de uitslag van het Britse Referendum en de onderzoeken over een mogelijk Nederlands Referendum over een

Nadere informatie

De echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010

De echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010 De echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010 Het was fascinerend om te zien hoe op 3 maart s avonds door politici en media gereageerd werd op een uitslag die door de NOS en ANP

Nadere informatie

RUZIE OVER DE FUSIE?

RUZIE OVER DE FUSIE? RUZIE OVER DE FUSIE? resultaten van een enquête onder gemeentebestuurders en raadsleden in Noord-Holland, Utrecht en Flevoland Amsterdam, november 2011 Projectnummer: 1578 ERGO: BUREAU VOOR MARKT- EN BELEIDSONDERZOEK

Nadere informatie

D66 leidt in aanloop naar Europese verkiezingen dankzij vastberaden eurofielen

D66 leidt in aanloop naar Europese verkiezingen dankzij vastberaden eurofielen D66 leidt in aanloop naar Europese verkiezingen dankzij vastberaden eurofielen Gegroeid optimisme over toekomst Europa vertaalt zich niet in afname euroscepsis 15 mei Een week voor de verkiezingen voor

Nadere informatie

VERKIEZINGSUITSLAG 2017

VERKIEZINGSUITSLAG 2017 VERKIEZINGSUITSLAG 2017 MAART 2017 AAN DE SLAG MET #1 DE WERKVORM IN HET KORT De leerlingen krijgen twee werkbladen. Ze verdiepen zich eerst in de zetelverdeling voor de verkiezingen. Daarna bekijken ze

Nadere informatie

Peilingwijzer als centrale indicator van de electorale ontwikkelingen van Nederland?

Peilingwijzer als centrale indicator van de electorale ontwikkelingen van Nederland? Peilingwijzer als centrale indicator van de electorale ontwikkelingen van Nederland? Drs. Maurice de Hond (Peil.nl) Net zoals al lang in de VS wordt sinds 2010 in Nederland via geavanceerde berekeningen

Nadere informatie

Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag.

Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. In beeld: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over de verkiezingsuitslag

Nadere informatie

De Stemming van 8 januari 2017

De Stemming van 8 januari 2017 De Stemming van 8 januari 2017 Ten aanzien van drie weken geleden zien we dat de PVV voor het eerst in twee maanden iets daalt. De partij gaat van 36 naar 35 zetels. Met name zien we kiezers gaan naar

Nadere informatie

Nieuw Haags Peil van 8 oktober

Nieuw Haags Peil van 8 oktober Nieuw Haags Peil van 8 oktober Voor het eerst sinds april 2003 is het CDA in onze peiling weer boven de PvdA gekomen. De uitslag voor de drie grootste partijen ligt heel dicht bij de uitslag van de Tweede

Nadere informatie

Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011

Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Onderzoek Diversiteit in Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en Eerste Kamer in 2011 Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale

Nadere informatie

Verkiezingsuitslagen Drechtsteden

Verkiezingsuitslagen Drechtsteden Verkiezingsuitslagen PROVINCIALE STATEN 18 MAART Inhoud Hoe hebben inwoners van de regio bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten gestemd? Wat zou in de regio de grootste partij zijn en wie is de

Nadere informatie

1 Welke partij heeft uw voorkeur c.q. op welke partij heeft u gestemd bij de Tweede Kamerverkiezing?

1 Welke partij heeft uw voorkeur c.q. op welke partij heeft u gestemd bij de Tweede Kamerverkiezing? CDA ChristenUnie D66 GroenLinks Partij voor de Dieren PvdA PVV SGP SP VVD 50PLUS Niet gestemd Anders Weet niet CDA ChristenUnie D66 GroenLinks Partij voor de Dieren PvdA PVV SGP SP VVD 50PLUS Niet gestemd

Nadere informatie

Gepensioneerden over de coalitie. Een peiling van ANBO

Gepensioneerden over de coalitie. Een peiling van ANBO 6-9-2016 Gepensioneerden over de coalitie. Een peiling van ANBO Deze peiling over de huidige opinie van gepensioneerden over de coalitie is uitgevoerd door seniorenorganisatie ANBO. Het betreft een online

Nadere informatie

EP2019: Analyse van het Opkomst- en het Timmermans-effect

EP2019: Analyse van het Opkomst- en het Timmermans-effect EP2019: Analyse van het Opkomst- en het Timmermans-effect Dat er maar twee maanden zaten tussen EP2019 en en via Peil.nl we bij beide verkiezingen meer dan 10.000 respondenten hebben ondervraagd, maakt

Nadere informatie

16 augustus 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe. 100 jaar vrouwenkiesrecht

16 augustus 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe. 100 jaar vrouwenkiesrecht 16 augustus 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe 100 jaar vrouwenkiesrecht Samenvatting Veel mensen zijn toe aan een vrouwelijke premier Samenvatting...en zij zijn favoriet Van de huidige actieve vrouwelijke

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting door H. 1327 woorden 6 oktober 2015 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting geschiedenis 7.1 De Franse filosoof en jurist Charles de Montesquieu

Nadere informatie

SLOTPEILING PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN

SLOTPEILING PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN SLOTPEILING PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN 16 maart 2015 VVD, PvdA en SP stijgen PVV en D66 leveren in Aftreden bewindslieden bevestigt kiezers vooral in partijvoorkeur VVD en PvdA tonen licht herstel;

Nadere informatie

VVD. De VVD wil dat de overheid zich weinig bemoeit met de economie. Mensen en bedrijven weten zelf wel wat goed voor ze is.

VVD. De VVD wil dat de overheid zich weinig bemoeit met de economie. Mensen en bedrijven weten zelf wel wat goed voor ze is. VVD De VVD wil dat de overheid zich weinig bemoeit met de economie. Mensen en bedrijven weten zelf wel wat goed voor ze is. De overheid moet wel zorgen voor veiligheid. Daarom moet de overheid overlast

Nadere informatie

23 november Onderzoek: Proces Wilders

23 november Onderzoek: Proces Wilders 23 november 2016 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

NEDERLANDERS WILLEN GEEN NEXIT

NEDERLANDERS WILLEN GEEN NEXIT Ondanks euroscepsis: NEDERLANDERS WILLEN GEEN NEXIT Persbericht I&O Research 14 maart 2016 VVD en PVV grootste partijen Op dit moment zou de VVD 27 zetels halen, op de voet gevolgd door de PVV (25 zetels).

Nadere informatie

Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen

Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Voor: NPS/NOVA Hugo van der Parre Datum: 28 januari 2009 Project: 91804 Copyright: 2010. Synovate Ltd. Alle rechten voorbehouden. De concepten en ideeën die

Nadere informatie

DE VERKIEZINGSUITSLAG

DE VERKIEZINGSUITSLAG DE VERKIEZINGSUITSLAG MAART 2017 - POLITIEK IN PRAKTIJK DOCENTENHANDLEIDING DE WERKVORM IN HET KORT Leerlingen leren door het invullen van de werkbladen dat politieke partijen met elkaar moeten samenwerken

Nadere informatie

29 maart 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe. De brexit

29 maart 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe. De brexit 29 maart 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe De brexit Samenvatting Meerderheid wil dat GB lid blijft van EU Samenvatting Meeste mensen willen in EU blijven Veel mensen in Nederland zien het liefst dat de brexit

Nadere informatie

Voorwoord 9. Inleiding 11

Voorwoord 9. Inleiding 11 inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma

Nadere informatie

De stemming van 15 juli 2012, speciaal thema: Determinanten van het stemgedrag

De stemming van 15 juli 2012, speciaal thema: Determinanten van het stemgedrag De stemming van 15 juli 2012, speciaal thema: Determinanten van het stemgedrag De komende 3 weken, 6-8 weken voor de verkiezingen, met de Kamer op reces, zullen we naast de peilingen zelf, elke week op

Nadere informatie

17 oktober Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte

17 oktober Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte 17 oktober 2017 Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

Mocht jij bij deze verkiezingen stemmen? Heb je bij deze verkiezingen ook gestemd? Ja 55,9% Nee 44,1% Totaal. Ja 98,5% Nee 1,4% Zeg ik niet 0,1%

Mocht jij bij deze verkiezingen stemmen? Heb je bij deze verkiezingen ook gestemd? Ja 55,9% Nee 44,1% Totaal. Ja 98,5% Nee 1,4% Zeg ik niet 0,1% Mocht jij bij deze verkiezingen stemmen? Ja 55,9% Nee 44,1% Heb je bij deze verkiezingen ook gestemd? Ja 98,5% Nee 1,4% Zeg ik niet 0,1% Op welke partij heb je gestemd? PvdA 27,1% D66 17,9% VVD 16,4% SP

Nadere informatie

Interpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen

Interpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen Interpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen Ook bij tussentijdse verkiezingen bestaat de behoefte de uitslag te interpreteren naar een landelijke trend. Hoewel dat door een

Nadere informatie

Voorlopige uitslag Amsterdam. Project: 12213 Verkiezingen Tweede Kamer 2012 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen

Voorlopige uitslag Amsterdam. Project: 12213 Verkiezingen Tweede Kamer 2012 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen Verkiezingen 2012 Tweede Kamer Voorlopige uitslag Amsterdam Project: 12213 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen Samenstelling publicatie: Jeroen Slot Cor Hylkema Oudezijds Voorburgwal

Nadere informatie

Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken?

Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken? Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken? Maurice de Hond/Peil.nl De overwinning van de PvdA bij de Nederlandse Europese Parlementsverkiezingen en de uitslag van de Deense parlementsverkiezingen

Nadere informatie

PS2019 worden historische verkiezingen

PS2019 worden historische verkiezingen PS2019 worden historische verkiezingen Maurice de Hond Peil.nl Ook zonder de aanslag van gisteren in Utrecht zouden de verkiezingen van morgen al historisch worden. Een keer eerder hadden we in Nederland

Nadere informatie

Het geheugenverlies van de kiezer en het effect daarvan op de peilingen

Het geheugenverlies van de kiezer en het effect daarvan op de peilingen Het geheugenverlies van de kiezer en het effect daarvan op de peilingen Bij ieder steekproefonderzoek is de mate van representativiteit een probleem. Gelden de uitspraken die gedaan worden op basis van

Nadere informatie

VVD leidt in zetelpeiling

VVD leidt in zetelpeiling VVD leidt in zetelpeiling Waardering Klaver op niveau waardering Pechtold In de nieuwste zetelpeiling van TNS NIPO leidt de VVD, met 27 virtuele zetels. Op enige afstand volgen D66, SP en PVV. Ten opzichte

Nadere informatie

De Stemming van 19 mei 2019

De Stemming van 19 mei 2019 De Stemming van 19 mei Hoewel de bewegingen niet groot zijn, zien we ook deze week wel wat veranderingen binnen het electoraat. Zowel FVD als VVD trekken wat meer kiezers vorige week. Vergelijken we de

Nadere informatie

13 juni Onderzoek: PvdA-achterban positiever over formeren

13 juni Onderzoek: PvdA-achterban positiever over formeren 13 juni 2017 Onderzoek: PvdA-achterban positiever over formeren Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 55.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een

Nadere informatie

Reputatiemanagement en CDA. Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA

Reputatiemanagement en CDA. Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA Reputatiemanagement en CDA Michael Sijbom, campagneleider/hoofd communicatie CDA Opzet presentatie 2 1. Trends en ontwikkelingen 2. Verkiezingen 2010: verval CDA en JPB 3. Wat doen bij reputatieschade

Nadere informatie

1. Wat is uw functie? 2 In welke branche opereert uw branche?

1. Wat is uw functie? 2 In welke branche opereert uw branche? Landbouw, bosbouw en visserij Industrie Energievoorziening Waterbedrijven en afvalbeheer Handel Vervoer & opslag Horeca Informatie en communicatie (ICT / media) Financiële dienstverlening Verhuur en handel

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming Samenvatting door een scholier 1381 woorden 10 december 2006 6,3 3 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Periode 2 Hoofdstuk

Nadere informatie

21 maart 2019 Auteur: Lisette van Vliet. Dag na Provinciale Statenverkiezingen

21 maart 2019 Auteur: Lisette van Vliet. Dag na Provinciale Statenverkiezingen 21 maart 2019 Auteur: Lisette van Vliet Dag na Provinciale Statenverkiezingen Samenvatting FVD-kiezer doet voorzichtige handreiking aan kabinet Veel kiezers die gisteren Forum voor Democratie hebben gestemd,

Nadere informatie

Verder zien we ook nog een licht herstel bij D66. De 11 waarop deze partij staat is nog steeds 8 minder dan bij TK2017. Versch. t.o.v. 4 aug.

Verder zien we ook nog een licht herstel bij D66. De 11 waarop deze partij staat is nog steeds 8 minder dan bij TK2017. Versch. t.o.v. 4 aug. De Stemming van 25 augustus Bij de eerste peiling na het reces is goed te merken dat de glans wat verdwenen is van FVD. Hoewel 16 zetels nog steeds 14 meer zijn dan de 2, die men nu in de Tweede Kamer

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5 Samenvatting door Joris 2529 woorden 12 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Politieke stromingen Er

Nadere informatie

Verkiezingsuitslagen Drechtsteden

Verkiezingsuitslagen Drechtsteden Verkiezingsuitslagen Verkiezingen Europees Parlement Hoe stemden de inwoners van de bij de verkiezingen voor het Europees Parlement? Wijkt hun stemgedrag af van de landelijke uitslag? En, welke en werden

Nadere informatie

Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer

Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer Verdieping Verkiezingen Eerste Kamer Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van het krachtenveld De macht in de provincie herhaalt u kennis over onze staatsinrichting: de Eerste Kamer wordt gekozen door

Nadere informatie

POLITIEKE PEILING I&O RESEARCH

POLITIEKE PEILING I&O RESEARCH POLITIEKE PEILING I&O RESEARCH Persbericht 1 februari 2016 PVV en VVD gaan virtueel aan kop Op dit moment zou de PVV 27 zetels halen, op de voet gevolgd door de VVD (26 zetels). Rekening houdend met statistische

Nadere informatie

Persoonlijke gegevens raadsleden

Persoonlijke gegevens raadsleden Persoonlijke gegevens raadsleden Dit document bevat de volgende gegevens van raadsleden: Aantal raadsleden naar gemeentegrootte 1998-2016. Aantal raadsleden naar politieke partij 1998-2016. Aandeel vrouwelijke

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Module 5

Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie

Nadere informatie