DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009

Transcriptie

1 DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009 Ontwikkeling van de LEA in Nederlandse gemeenten

2 Utrecht, december 2009

3 Ontwikkeling van de LEA in Nederlandse gemeenten DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009

4 2 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009]

5 INHOUDSOPGAVE Conclusies en beschouwing 4 1 Inleiding Inleiding 1.2 Werkwijze 1.3 Respons en representativiteit 2 Factsheet LEA 13 3 Het overleg: partners en kwaliteit 15 4 De inhoud van de Lokale Educatieve Agenda Thema s op de agenda 4.2 Enkele onderwerpen nader bekeken 5 Het proces 25 6 Knelpunten en successen Knelpunten 6.2 Successen 7 Meer weten? 32 3

6 CONCLUSIES EN BESCHOUWING De stand van de LEA in 2009 In 2006 was de samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen een kwetsbare aangelegenheid geworden. De wettelijke regeling betreffende het op overeenstemming gericht overleg was buiten werking gesteld en de verantwoordelijkheden van de gemeente ten aanzien van onderwijsbeleid waren aanzienlijk gereduceerd. Het was de vraag of er nog een perspectief was op een lokaal onderwijsbeleid, waarin zowel schoolbesturen als gemeenten zich zouden kunnen vinden. De oplossing werd gezocht in het construct van de Lokale Educatieve Agenda. Deze werd de onderlegger voor een nieuwe overlegstructuur, die werd ontworpen door schoolbesturen en gemeenten gezamenlijk, met actieve ondersteuning door het ministerie van OCW. De agenda werd gebaseerd op het principe van gelijkwaardigheid en wederkerigheid van gemeente en schoolbesturen. Ze kreeg een eerste inhoudelijke invulling via een drie-kolommentabel, waarin onderwerpen werden benoemd en verantwoordelijkheden geschetst. De Rijksoverheid benoemde later enkele onderwerpen, die verplicht onderwerp van overleg moeten zijn. Waar staan we nu met de agenda drie jaar later? Een landsbrede LEA In meer dan 90% van de gemeenten wordt inmiddels gewerkt met een Lokale Educatieve Agenda. De meeste LEA s zijn inmiddels ook de opstartfase voorbij. Het overleg is op gang gebracht en er zijn plannen gemaakt. De uit - voering begint op gang te komen en in één op de tien gemeenten is men al bezig met evaluatie of bijstelling. Vooral gemeenten zijn doorgaans tevreden over de kwaliteit van het overleg. Bij de schoolbesturen is de helft over het algemeen wel tevreden, maar 20% is ontevreden en bijna een derde stelt dat er grote verschillen zijn in de kwaliteit van het overleg tussen de gemeenten. De ontevredenheid heeft vooral te maken met zaken als stroperige besluitvorming, slechte informatievoorziening en een gebrek aan visie en deskundigheid bij de gemeenten. Al met al kunnen we stellen dat de LEA inmiddels landsbreed is ingevoerd en leidt tot een redelijke maar nog lang niet optimale mate van tevredenheid bij de gesprekspartners. Een variëteit aan inhouden Op de LEA worden zo ongeveer alle thema s besproken die in het onderwijsbeleid voorkomen en actueel zijn. De topper is nog steeds de vooren vroegschoolse educatie, maar ook zorg in en om de school, doorlopende leerlijnen en de brede school zijn vaste onderwerpen. De LEA s zijn ontvankelijk voor nieuwe beleidsontwikkelingen. Onderwerpen als de Centra voor jeugd en Gezin, VVE in de kinderopvang, harmonisatie van voorschoolse voorzieningen, passend onderwijs en onderwijs en de arbeidsmarkt stijgen 4

7 [CONCUSIES EN BESCHOUWING] met stip. Bij sommige onderwerpen heerst er twijfel of verschil van mening over de vraag of dit op de LEA thuishoort. Dat geldt bijvoorbeeld voor de onderwijshuisvesting, waar meestal een apart overleg voor is, maar dat in één op de vijf gemeenten is geïntegreerd in het LEA-overleg. Taalbeleid is nu vooral een verantwoordelijkheid van de scholen, maar komt toch voor op een aantal LEA s. Een betrekkelijk nieuw thema als Natuur- en milieu educatie wordt door één op de vijf gemeenten en een derde van de scholen als een interessant onderwerp voor de LEA beschouwd. Opmerkelijk is dat het middelbaar beroepsonderwijs steeds vaker deelneemt aan het lokaal overleg. We zien dus dat de LEA s enerzijds een vaste inhoudelijke component hebben met de grote thema s van het actuele onderwijsbeleid, met daarnaast een groot reservoir aan onderwerpen dat in een deel van de gemeenten relevant wordt geacht. De onderlinge verhoudingen Een belangrijke reden voor de introductie van de Lokale Educatieve Agenda in 2006 was dat er bij veel schoolbesturen onvrede heerste over de ongelijkwaardigheid van het toenmalige overleg. Op dit punt heeft de LEA duidelijk verbetering gebracht. Verreweg de meeste besturen typeren de relatie met de gemeente nu als gelijkwaardig en wederkerig. De gemeenten geven ook aan dat de gelijkwaardigheid is toegenomen. Meer dan 80% van de schoolbesturen geeft nu aan veel belang te hechten aan de afspraken met de gemeente. Regionale samenwerking tussen gemeenten gaat vooral over het thema leerplicht/rmc, maar ook wel over andere thema s. Regionale LEA s, waar ook de schoolbesturen aan deelnemen, komen slechts sporadisch voor. Over treurnis en vreugde op de LEA Circa een derde van de gemeenten en school - besturen noemt een aantal knelpunten. Sommige punten zijn daarbij gelijk. Men vindt dat er te weinig financiële middelen beschikbaar zijn en dat het nog ontbreekt aan integraal beleid. Ook de verdeling van verantwoordelijk - heden is niet altijd helder. Schoolbesturen noemen verder gebrek aan daadkracht bij de gemeente, onduidelijkheid over de rollen en verantwoordelijkheden en verschillen in prioriteiten of aanpak. Gemeenten spreken over een moeizame samenwerking. Enerzijds is men in gesprek met elkaar en is men het vaak eens. Anderzijds blijft men zoeken naar een betere balans in de samenwerking en een gezamenlijke beleidslijn. Schoolbesturen zijn daarbij kritischer dan gemeenten. Dit blijkt ook bij het noemen van successen. Twee derde van de gemeenten noemt successen, maar bij de schoolbesturen doet slechts een kwart dit. Vooral het realiseren van projecten, een goede samenwerking en het integraal werken worden als successen genoemd. Voortgang op integraal werken wordt zowel bij de knelpunten als bij de successen genoemd. Het is duidelijk dat men dit een belangrijk onderwerp vindt, waarbij men trots is op geboekte vooruitgang, maar ook nog vaak frustraties ondervindt. Beschouwing Het gaat in grote lijnen wel goed met de Lokale Educatieve Agenda. De implementatie heeft nagenoeg de hoogst denkbare stand bereikt en de partners zijn overwegend tevreden over dit instrument. De agenda s vertonen een grote rijkdom aan inhouden en volgen enerzijds de landelijke prioriteiten maar hebben anderzijds een duidelijk lokaal profiel. Er zijn nog aardig wat knelpunten om tot een echt effectief en integraal lokaal onderwijsbeleid te komen, maar er worden ook successen geboekt waar men met trots op terugziet. Enkele aandachtspunten voor de komende jaren tekenen zich duidelijk af uit dit en eerdere onderzoeken. Ten eerste kijken gemeenten aanzienlijk positiever tegen de LEA aan dan schoolbesturen. Deze zijn niet ontevreden over de LEA, maar wel veel minder tevreden dan de gemeenten. Ze noemen ook vaker knelpunten en minder 5

8 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] vaak successen. Ze willen vaak meer resultaat zien dan nu wordt behaald. Hier ligt een kwetsbaar punt voor de LEA, want als schoolbesturen te lang frustraties ondervinden en de gemeente als stroperig blijven ervaren, kan dit afbreuk doen aan de bereidheid om integraal beleid te ontwikkelen en concreet zaken te doen. Een tweede aandachtspunt betreft de variëteit van onderwerpen op de agenda. Het is enerzijds goed dat de agenda s rijkelijk zijn gevuld, maar er dreigt hier ook overladenheid die de agenda onwerkbaar kan maken. Het aanbrengen van een zekere differentiatie in de agenda, met onderscheid tussen hoofdonderwerpen en vaak wel belangrijke en interessante sublijnen zou hier goed kunnen uitpakken. Een derde aandachtspunt is de inrichting van de gemeentelijke organisatie voor onderwijsbeleid. In sommige gemeenten is die kwantitatief en kwalitatief goed op orde, maar soms is er te weinig capaciteit of expertise in de ambtelijke organisatie om op het vereiste niveau aan de LEA te kunnen werken. Het zou goed zijn als gemeenten inzet op dit punt eens kritisch bezien en waar nodig verbeteren. 6

9 1 INLEIDING Hoe vordert de ontwikkeling van Lokale Educatieve Agenda s in gemeenten? In deze rapportage beschrijven we hoe ver gemeenten zijn met deze agenda, met wie zij samenwerken en welke thema s aan bod komen (medio 2009). Ook schoolbesturen hebben we hierover bevraagd. 7

10 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] 1 Deze tabel is afkomstig uit het Bestuurlijk Arrangement Lokaal Onderwijsbeleid (OCW, 2005) en tevens opgenomen in de LEA-informatie aan gemeenten en schoolbesturen: o.a. de Handreiking LEA. 1.1 Achtergrond Voor gemeenten ligt er de uitdaging om in nieuwe verhoudingen met schoolbesturen en overige partners te zorgen voor een sterke sociale infrastructuur voor de jeugd. Voor enkele thema s binnen het brede onderwijs- en jeugdbeleid hebben en houden gemeenten wettelijke taken. Op andere beleidsterreinen zijn scholen wettelijk verantwoordelijk, zoals het taalbeleid en de wachtlijstproblematiek. Tenslotte zijn er diverse terreinen waarop de gemeente samen met andere partners overleg voert en afspraken maakt, zoals zorg in en om de scholen. Voor dat overleg tussen gemeente, schoolbesturen en eventueel andere relevante partners is het instrument van de Lokale Educatieve Agenda (LEA) geïntroduceerd. Door goed samenspel tussen gemeente, scholen en andere partners in het lokaal onderwijs- en jeugdbeleid kunnen de beleidsthema s verder worden ingevuld en uitgewerkt. Een hulpmiddel hierbij is de zogenaamde Drie-kolommentabel uit Veel gemeenten zijn hiermee aan de slag gegaan, zo blijkt uit het LEA-ondersteuningstraject. 1 In deze Drie-kolommentabel zijn de diverse beleids - thema s verdeeld naar verantwoordelijkheid: voor scholen/schoolbesturen, voor gemeenten en de gezamenlijke overlegthema s. De tabel is vaak als input gebruikt voor een discussie met Categorie 1 Categorie 2 Categorie 3 Eindverantwoordelijke Scholen In overleg tussen partners Gemeenten Uitvoering Scholen Gemeenten en scholen Gemeenten Beleidsthema s Onderwijsprestaties Taalbeleid Ouderbetrokkenheid Informatievoorziening aan ouders en leerlingen Doorstroom PO VO Wachtlijsten overgang PO en VO Wachtlijsten speciaal onderwijs Toegankelijkheid Spreiding zorgleerlingen Voor- en vroegschoolse educatie Kinderopvang Opvang jeugdigen die buiten de boot dreigen te vallen Vroegsignalering Zorg in en om de school Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Voortijdig schoolverlaten Spreiding achterstandsleerlingen, als overlegpunt Onderwijsachterstanden, als overlegpunt Schoolmaatschappelijk werk Afgestemd aanbod van verschillende scholen en schoolsoorten Reboundvoorzieningen Veiligheid in de school Leerplicht / schoolverzuim RMC Schakelklassen Leerlingenvervoer Huisvesting Veiligheid rond de school Brede school Peuterspeelzaalwerk Spreiding jeugdvoorzieningen Preventief lokaal jeugdbeleid, vijf functies Tabel 1 De Drie-kolommentabel uit

11 [INLEIDING] de schoolbesturen en vervolgens ook met andere partijen. Op basis van die discussie wordt uiteindelijk vaak een gemeente-specifieke keuze gemaakt uit de thema s van deze tabel. Ook nieuwe beleidsontwikkelingen kunnen in dezelfde systematiek worden opgenomen in de LEA. In jaarlijkse brochures vanaf 2008 zijn de belangrijke ontwikkelingen op een rij gezet (de reeks Nieuwe ontwikkelingen op de LEA (Oberon, 2008 en 2009)). We beschrijven hier nog de meest actuele ontwikkelingen (eind 2009): A. Wet- en regelgeving (in ontwikkeling) 1. Wetsvoorstel OKE; 2. Zorg (ZIOS/ZAT, CJG, Passend onderwijs); 3. Wet investeren in jongeren (WIJ); 4. Verantwoording OAB-middelen. 1. OKE-wetsvoorstel: Harmonisatie voorschoolse voorzieningen en VVE Het wetsvoorstel Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (OKE) is vlak voor het zomerreces goedgekeurd in de ministerraad ( ). De behandeling in de Tweede Kamer is gepland in de week van 8 december. Begin oktober zijn de schriftelijke vragen van de fracties openbaar gemaakt, waarop op 3 november er een reactie is gekomen van de staatssecretaris. Er zijn vragen gesteld en antwoorden gegeven over de volgende thema s: Kwaliteitseisen en kwaliteitsborging; Doorgaande lijn; Financiën; Dekkend aanbod VVE; Toezicht en handhaving. Op onze LEA-website ( vindt u onder kopje VVE alle vragen en antwoorden terug. Vanaf 1 augustus 2010 treedt naar verwachting het wetsvoorstel in werking. De hoofdpunten van het wetsvoorstel zijn: 1. Kwaliteitsimpuls voor het reguliere peuterspeelzaalwerk: leidster-kindratio 1 op 8, groepsgrootte maximaal 16 en altijd 1 beroepskracht voor de groep. De kwaliteit van het peuterspeelzaalwerk is dan op hoofdlijnen gelijk aan de kinderopvang. 2. Meer en betere voorschoolse educatie via VVE-programma s. Er moet 100% aanbod zijn voor doelgroeppeuters en er komen eisen aan de voorschoolse educatie. Deze zijn onder meer: vier dagdelen, altijd twee beroepskrachten voor een groep en bijscholing van leidsters wordt verplicht. Om financiële drempels weg te halen voor ouders van doelgroeppeuters, worden de kosten voor voorschoolse deelname aan peuterspeelzaal en kinderopvang gelijk trekken (de peuterspeelzaal wordt goedkoper). De GGD houdt toezicht op de nieuwe kwaliteitseisen voor het peuterspeelzaalwerk. 3. Gemeenten, schoolbesturen en gezags - organen van peuterspeelzalen en kinder - opvang worden verplicht om afspraken te maken over een doorlopende lijn, de uitwisseling van gegevens en het realiseren van randvoorwaarden. Het is belangrijk dat afspraken worden gemaakt op basis van gelijkwaardigheid. Mocht dit redelijkerwijs niet lukken, kan de gemeente (als uiterste instrument) de afspraken geldig verklaren/opleggen aan partijen (beperkte doorzettingsmacht). 4. Met betrekking tot het onderwijsachterstandenbeleid ( ) wijzigen de volgende zaken: Vanaf 1 januari 2011 is er niet langer een specifieke uitkering, maar een storting in Gemeentefonds (een decentralisatie-uitkering). Voor GSB-gemeenten geldt dat al vanaf 2010 de storting in het Gemeentefonds gaat plaatsvinden. De financiering via het Gemeentefonds gaat via school - gewichten (telling 1 oktober 2009) en leerlingen uit impulsgebieden. Op gemeentelijk niveau zal er dus een aanzienlijke herverdeeleffect 9

12 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] gaan plaatsvinden. In de meicirculaire 2010 wordt hierover meer duidelijkheid verwacht. Er komt meer geld om 100% voorschools aanbod te bereiken (incl. extra s voor 4 dagdelen en bereiken laatste groep). Schatting begroting: miljoen, miljoen. Er is geen geoormerkt percentage voor schakelklassen of voor coördinatiekosten meer. Naast of in plaats van schakelklassen mag door gemeenten ook ander taalbeleid worden gevoerd (bijvoorbeeld onder - steuning aan vroegschoolse educatie of bredere taalondersteuning). De verantwoordelijkheid voor het onderwijs, incl. een aanpak onderwijsachter - standen, blijft volledig bij scholen liggen. 2. Zorg OCW en J&G hebben in een beleidsbrief van 10 juni 2009 kenbaar gemaakt dat ze willen overgaan tot een wettelijke borging van zorg in en om de school inclusief de Zorg- en AdviesTeams (ZAT s) om zo 100% dekking te waarborgen. Dit betreft dan o.a. een verplichting voor gemeente en schoolbesturen om afspraken te maken over de taakverdeling t.a.v. zorg in en om de school, waarbij de gemeente de regietaak krijgt. Aanbevolen wordt dat gemeenten voor jongeren in het vo en mbo regionaal gaan samenwerken, conform het advies Zorg voor jongeren in het v(s)o en mbo (Oberon/KBA, 2009). In het wetsvoorstel CJG en regierol gemeenten in de jeugdketen van de minister van J&G (juli 2009) is eveneens een verplichting opgenomen voor gemeenten en zorginstellingen om afspraken te maken over de wijze van samenwerken. Instellingen worden verplicht om mee te werken aan de totstandkoming en nakoming ervan. Het toezicht op het houden aan de afspraken komt bij de inspecties te liggen (ITJ). De gemeente krijgt een aanwijzingsbevoegdheid richting zorginstellingen, wanneer de partijen er onderling niet uitkomen. Waar dat nodig en wenselijk is, kunnen gemeenten regionaal samenwerken. Ten aanzien van passend onderwijs is er deze zomer een pas op de plaats gemaakt ter reflectie op de voortgang en knelpunten. Op 2 november heeft staatssecretaris Dijksma de nieuwe koers rond passend onderwijs bekend gemaakt. De staatssecretaris gaat de financiering van passend onderwijs ingrijpend veranderen. Het geld voor leerlingen die extra zorg nodig hebben leerlingen met een zogenaamd rugzakje - gaat vanaf augustus 2012 direct naar scholen. Het bedrag per leerling ligt niet langer vast en ouders en scholen hoeven geen indicatie meer voor extra zorg aan te vragen, zoals in de huidige rugzakfinanciering. Scholen bepalen in overleg met de ouders aan welke zorg het kind behoefte heeft en waaraan ze het geld besteden. Daarnaast krijgen leraren meer begeleiding in de omgang met zorgleerlingen en komen er meer onderwijsassistenten om zorgleerlingen te ondersteunen. 3. Wet investeren in jongeren (WIJ) De recent aangenomen Wet investeren in jongeren verplicht gemeenten jongeren van 18 tot 27 jaar, die zich melden voor een uitkering, een aanbod te doen. Dit kan een baan zijn, een vorm van scholing of een combinatie van beide, afgestemd op de situatie van de jongeren. Een groot deel van de doelgroep is voortijdig schoolverlater. De wet is juni 2009 aan - genomen door de Tweede Kamer en is per 1 oktober 2009 in werking getreden. 4. Verantwoording OAB-middelen Oberon krijgt met enige regelmaat vragen over de verantwoording van de OAB-middelen. Met de grote steden (de G31) zijn prestatie - afspraken gemaakt over VVE en schakelklassen over de periode en over de verantwoording van de besteding van de bijbehorende Brede Doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid (BDU SIV). In het Besluit brede doeluitkering sociaal, integratie en veiligheid 10

13 [INLEIDING] (Staatsblad 264 van 26 april 2005), staan de regels voor de BDU SIV van het Grotesteden - beleid (GSB). Uiterlijk 15 juli 2010 moeten de GSB-gemeenten een aanvraag indienen tot vaststelling van de BDU s. Die aanvraag moet vergezeld gaan van een verantwoordings - verslag over de realisatie van de doelstellingen in de derde periode van het GSB ( ) en van een financieel verslag over de besteding van de verleende voorschotten. Op de website is veel informatie te vinden over de BDU SIV, zoals een rubriek met vragen en antwoorden (FAQ). 1.2 Werkwijze In het voorjaar van 2006 is bij gemeenten en schoolbesturen een eerste meting uitgevoerd naar de stand van zaken ten aanzien van lokaal onderwijs- en jeugdbeleid. In het voorjaar van 2007, 2008 en 2009 is deze meting herhaald. De vragenlijsten bevatten vragen over o.a. de volgende thema s: Lokaal onderwijsbeleid; LEA en huisvesting; Zorg; Bestuurlijke verhoudingen Deze rapportage is verder aangevuld met meer kwalitatieve informatie afkomstig uit het landelijke LEA-ondersteuningstraject (zie ook Respons en representativiteit Gemeenten Van de 466 benaderde (deel)gemeenten vulden 170 de digitale vragenlijst in, en 100 werkten mee aan een verkorte telefonische versie van de vragenlijst. Op die manier zijn uiteindelijk bij 270 Met de overige (niet G31)-gemeenten, zijn geen prestatieafspraken gemaakt. De verantwoording over de specifieke uitkering voor het onderwijsachterstandenbeleid (schakelklassen en VVE), vindt jaarlijks plaats via de gemeenterekening. De gemeenten die een specifieke uitkering ontvangen voor VVE en schakelklassen moeten zich jaarlijks verantwoorden over de rechtmatige besteding van die specifieke uit - kering onderwijsachterstandenbeleid. In een afzonderlijke bijlage bij de gemeenterekening wordt de verantwoordingsinformatie over het onderwijsachterstandenbeleid opgenomen. Oberon en VNG komen na de jaarwisseling met informatie over de afhandeling van de huidige OAB-periode die 31 december 2010 afloopt. Op de websites van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: en van het Centraal bureau voor de Statistiek: is informatie terug te vinden over de SISA- verantwoordingssystematiek (Single Information, Single Audit). (deel)gemeenten gegevens verzameld. De totale respons komt daarmee op 57%. Deze respons is representatief naar gemeentegrootte. Schoolbesturen De peiling onder schoolbesturen is bedoeld om een indruk te krijgen van de opvatting van schoolbesturen over de LEA. Het gaat ons hier in mindere mate om representativiteit. De vragenlijst is digitaal ingevuld door 344 schoolbesturen. Leeswijzer We vatten eerst in een factsheet (hoofdstuk 2) de belangrijkste cijfermatige gegevens over gemeenten en de Lokale Educatieve Agenda samen. Vervolgens gaan we in hoofdstuk 3 in op het overleg tussen gemeenten en anderen. In hoofdstuk 4 schetsen we de inhoud van de Lokale Educatieve Agenda. Omdat er dit jaar nieuwe beleidsontwikkelingen zijn rondom het onderwerp zorg, besteden we daar in dit hoofdstuk extra aandacht aan. Hoofdstuk 5 gaat over het proces waarin de agenda tot stand komt. Tot slot gaan we in hoofdstuk 6 in op knelpunten en successen. 11

14 12 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009]

15 2 FACTSHEET LEA Hoeveel gemeenten hebben een Lokale Educatieve Agenda? Hoe ver is deze gevorderd? Een LEA in vrijwel alle gemeenten Net als vorig jaar heeft het overgrote deel van de gemeenten het overleg met schoolbesturen vormgegeven met behulp van een Lokale Educatieve Agenda. Gebrek aan tijd, geld of behoefte aan een nieuwe vorm van overleg worden genoemd als redenen om niet volgens het model van de LEA te werken. In 2008 werd in vrijwel alle gemeenten LEA-overleg gevoerd, in 2009 ook in de inwoners-gemeenten. Kleinere gemeenten blijven nog wat achter. 38% 91% 90% 92% Figuur 1 Percentage gemeenten die overleggen met schoolbesturen (op een LEA-manier) 2006 overleg 2007 overleg overleg 2 overleg op LEA manier 2009 overleg 2009 overleg op LEA manier Minder dan inwoners 23% 88% 87% 68% 85% 69% Tussen de en inw. 43% 92% 97% 70% 93% 76% Tussen de en inw. 61% 88% 96% 81% 100% 93% Meer dan inwoners 63% 94% 100% 94% 100% 96% Tabel 2 Percentage gemeenten met (LEA-)overleg naar gemeentegrootte 2 Vanaf 2008 is de vraag naar het aantal gemeenten met een LEA anders gesteld: er is meer expliciet gevraagd naar (het streven naar) overleg op een LEA-manier : men probeert op een aantal beleidsthema s o.b.v. gezamenlijkheid en gelijkwaardigheid tot afspraken te komen. In voorgaande jaren is gevraagd naar structureel overleg tussen gemeenten en schoolbesturen over lokaal onderwijsbeleid. In 2008 voert 93% van de gemeenten overleg met schoolbesturen over lokaal onderwijsbeleid, 4% zegt dit van plan te zijn. In 2009 voert 91% van de gemeenten overleg met schoolbesturen overleg over lokaal onderwijsbeleid en zegt 7% dat van plan te zijn. 13

16 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] Fase Opstartfase 52% 31% 29% Er is overleg met partners geweest en er zijn thema s gekozen 25% 33% 23% Er zijn concrete werkplannen en afspraken gemaakt 13% 12% 19% De Lokale Educatieve Agenda is in uitvoering 10% 21% 21% De Lokale Educatieve Agenda is geëvalueerd/bijgesteld* 3% 9% * De fase van evaluatie/bijstelling was in de enquête van 2007 geen keuzemogelijkheid. Tabel 3 Fase waarin de LEA zich bevindt 3 Zo blijkt uit aanvullend onderzoek: een recente telefonische enquête onder mbo-locaties (Oberon, i.v.) Van opstartfase naar uitvoeringsfase Het LEA-beleid vordert geleidelijk. Wel verkeert medio 2009, net als in 2008, nog steeds bijna een derde van de gemeenten in de opstartfase. In 2007 was dat ruim de helft. Bij een kwart van de gemeenten is er overleg geweest met partners en zijn er thema s gekozen. Wat betreft het maken van concrete werkplannen en afspraken is er een kleine stijging te zien ten opzichte van voorgaande jaren: een vijfde van de gemeenten heeft dat gedaan. Eveneens een vijfde van de gemeenten met een LEA heeft de LEA al in uitvoering. In 2007 was dat nog maar 10%. Een klein deel van de gemeenten (9%) heeft de LEA al geëvalueerd en/of bijgesteld. De externe overlegpartners In de 2009-meting hebben we gevraagd of een aantal specifieke partijen deelneemt aan de LEA. Dat levert een volgende beeld op: Het middelbaar beroepsonderwijs is in driekwart van de gemeenten betrokken bij de opzet van de LEA en zit daarmee aan de onderhandelingstafel bij het LEA overleg. Veelal is dit echter beperkt tot het thema voortijdig schoolverlaten. 3 Dit geldt ook voor besturen van peuterspeel - zalen en in iets mindere mate voor besturen van de kinderopvang. In een derde van de gemeenten zijn de welzijnsinstellingen en de jeugd(gezondheids)zorg bij de opzet van de LEA betrokken. Gemeenten tevreden en schoolbesturen redelijk tevreden over de kwaliteit van het LEA-overleg De helft van de gemeenten is tevreden over de kwaliteit van het LEA-overleg met school - besturen, nog eens 15% is zelfs zeer tevreden. Een kwart is enigszins tevreden. Slechts 5% is niet tevreden. De schoolbesturen zijn kritischer. Van hen is de helft over het algemeen tevreden over het LEA-overleg. Een derde geeft aan dat de tevredenheid wisselt per gemeente. Een vijfde van de schoolbesturen is ontevreden (20%) over het overleg met de gemeente(n). 14

17 HET OVERLEG: PARTNERS EN KWALITEIT 3 In hoeverre wordt er overlegd tussen gemeente en schoolbesturen? Zijn zij tevreden over de kwaliteit van het overleg? Welke externe partijen zijn erbij betrokken? Sinds de vernieuwde bestuurlijke verhoudingen zijn gemeente en schoolbesturen in andere verhoudingen tot elkaar komen te staan. Het gaat om nieuwe procedures, meer openheid in het invullen van verantwoordelijkheden en soms een andere aansturing van de uitvoering en monitoring/evaluatie. In 2007 was al te zien dat steeds meer gemeenten overleg voerden met schoolbesturen en anderen en dat dit overleg een meer structureel karakter kreeg. In 2008 en 2009 voeren vrijwel alle gemeenten overleg met schoolbesturen. Gemeenten zijn, evenals voorgaande jaren, over het algemeen tevreden over de kwaliteit van het overleg met schoolbesturen. Schoolbesturen die met meerdere gemeenten te maken hebben, geven regelmatig aan dat de kwaliteit van het overleg wisselt per gemeente. Overleg in vrijwel alle gemeenten Vrijwel alle gemeenten voeren overleg met schoolbesturen, met de Lokale Educatieve Agenda als basis. Van de ondervraagde gemeenten geeft 92% aan dat zij overleg voeren met schoolbesturen, 7% is dat van plan. Het overgrote deel doet dat aan de hand van de Lokale Educatieve Agenda of heeft plannen daartoe (95%). Vrijwel alle (98%) ondervraagde schoolbesturen hebben aangegeven dat ze met één (60%) of meer gemeenten overleg voeren in het kader van lokaal onderwijs- en jeugdbeleid. Van deze schoolbesturen overlegt 87% op een LEA-manier. Vorig jaar gaf eveneens 98% van alle ondervraagde schoolbesturen aan dat ze met één of meer gemeenten structureel overleg voerde, in 2007 was dat 96% en in 2006 ging het om 63%. Gemeenten zonder (LEA-)overleg Er is een heel kleine groep gemeenten (3%) die niet overlegt met de schoolbesturen. Het gaat hierbij vooral om kleine gemeenten. Daarnaast is er een groep die wel overlegt met school - besturen maar dit niet op een LEA-manier doet en dat ook niet van plan is: 5%. Dit betekent dat er in totaal zo n 8% van de ondervraagde gemeenten niet met een LEA werkt en dat ook niet van plan is. Betrokkenheid van externe partijen In 2009 is niet meer gevraagd naar de betrokkenheid van schoolbesturen voor primair en voortgezet onderwijs bij de opzet en uitvoering van de LEA. In voorgaande jaren bleek al dat zij in zo goed als alle gemeenten sterk betrokken zijn bij de LEA. In 2009 zijn in driekwart van de ondervraagde gemeenten scholen/schoolbesturen van mbo bij de opzet van de LEA betrokken. Dit geldt ook voor besturen van peuterspeelzalen, voor de besturen van kinderdagverblijven is dit nog in 69% van de gemeenten het geval. De Jeugd - gezondheidszorg (GG&GD, Bureau Jeugdzorg en de Thuiszorg) en de welzijnsinstellingen zijn in een derde van de gemeenten bij de opzet van de LEA betrokken. 15

18 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] Externe partijen Scholen/schoolbesturen mbo Betrokken bij opzet LEA % Besturen van peuterspeelzalen 74% Besturen van kinderdagverblijven 69% Jeugd(gezondheids) zorg 33% Welzijnsinstellingen 30% Tabel 4 Externe partijen die zijn betrokken bij de opzet van de LEA* Tevredenheid over de kwaliteit van het overleg Bijna tweederde van de ondervraagde gemeenten is tevreden tot zeer tevreden over de kwaliteit van het overleg met schoolbesturen. Ruim een kwart is enigszins tevreden. Slechts enkele gemeenten zijn niet tevreden over de kwaliteit van het overleg. Deze percentages zijn ongeveer gelijk aan die van 2006, 2007 en De schoolbesturen zijn wat kritischer over de kwaliteit van het LEA-overleg. Ongeveer de helft van de ondervraagde schoolbesturen is over het algemeen wel tevreden over het overleg. Een derde geeft aan dat de kwaliteit van het overleg verschilt per gemeente. Bij overleg met meerdere gemeenten worden grote verschillen in focus, daadkracht, beleidsvormend vermogen, professionaliteit en deskundigheid van gemeenten geconstateerd. Het overleg is sterk afhankelijk van de kwaliteit van ambtenaren en school - bestuurders en van een gedeelde visie op gelijkwaardig partnerschap. Overleg met gemeente(n) Over het algemeen tevreden 51% Dat wisselt per gemeente 29% Over het algemeen ontevreden 20% Tabel 6 Tevredenheid schoolbesturen: kwaliteit overleg met gemeente(n) Een vijfde van de ondervraagde schoolbesturen is ontevreden over het LEA-overleg. Deze schoolbesturen geven aan dat er sprake is van stroperige besluitvormingsprocedures en onregelmatig overleg met een onoverzichtelijke structuur. Bovendien worden er te weinig afspraken vast Niet tevreden 1% 2% 2% 5% Enigszins tevreden 30% 26% 27% 26% Tevreden 48% 52% 49% 49% Zeer tevreden 11% 15% 15% 15% Weet niet 2% 0% 3% 4% We hebben geen structureel overleg 9% 5% 5% 2% Deze vraag is alleen gesteld in de digitale versie van de vragenlijst. Tabel 5 Tevredenheid gemeenten: kwaliteit overleg met schoolbesturen 16

19 [HET OVERLEG: PARTNERS EN KWALITEIT] gelegd en zouden gemeenten moeten zorgen voor een betere informatievoorziening naar de scholen toe. Ook spelen een gebrek aan financiële middelen, maar ook aan visie en deskundigheid bij de gemeente een rol. Reorganisaties en personele wisselingen hebben eveneens een negatieve invloed op de kwaliteit van het overleg. Sommige schoolbesturen geven aan dat zij het gevoel hebben dat er alleen rekening wordt gehouden met de grote spelers of dat politiek gevoelige onderwerpen worden afgehouden. Maar er klinken zeker ook positieve geluiden: goed voorbereid, constructief overleg op basis van gelijkwaardigheid en gevoerd in een open sfeer wordt zeer gewaardeerd. 17

20 18 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009]

21 4 DE INHOUD VAN DE LOKALE EDUCATIEVE AGENDA Welke thema s staan er op de LEA? Hoe wordt er omgegaan met de overlegverplichtingen? En welke nieuwe beleidsontwikkelingen spelen een rol? Tabel 7a Thema s op de Lokale Educatieve Agenda van gemeenten Gemeenten Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) 94% Zorg in en om de school (bv ZAT) 78% Doorlopende leerlijnen 75% Brede school 70% Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) 54% Onderwijshuisvesting 53% Doorstroom po-vo 52% Passend onderwijs 50% Taalbeleid 47% Veiligheid in en om de school 46% Schakelklassen 42% Harmonisatie voorschoolse voorzieningen 39% Voortijdig schoolverlaten (VSV) 36% Sport en bewegen 35% Cultuureducatie 28% Segregatie 28% Integratie (allochtoon/autochtoon) 27% Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt 23% Buitenschoolse opvang 22% Doorstroom vmbo-mbo 18% Onderwijskwaliteit/zwakke scholen 15% Opvang minderjarige asielzoekers en nieuwkomers 7% Iets anders 20% Deze vraag is alleen gesteld in de digitale versie van de vragenlijst. 4.1 Thema s op de agenda VVE, zorg, doorlopende leerlijnen en brede school veel besproken thema s Aan de gemeenten die de opstartfase achter de rug hebben, is gevraagd welke thema s bij hen op de LEA staan. Voor- en vroegschoolse educatie staat net als voorgaande jaren in bijna alle gemeenten op de agenda. De VVE-geldstroom loopt gedeeltelijk nog via gemeenten, zij zijn verantwoordelijk voor het voorschoolse deel. Het thema zorg in en om de school staat ook dit jaar weer hoog op de agenda: de afstemming tussen zorgstructuren binnen de school met de (gemeentelijke) zorg buiten de school is daarbij van groot belang. Ook de doorlopende leerlijnen en de brede school zijn, net als in 2008, belangrijke thema s op de LEA. De Centra voor Jeugd en Gezin staan als thema in meer dan de helft van de ondervraagde gemeenten op de agenda. Onderwijshuisvesting, doorstroom po-vo en passend onderwijs worden ook door de helft van de gemeenten als belangrijke onderwerpen genoemd. Vervolgens worden taalbeleid (47%), veiligheid in en om de school (46%), schakelklassen en de harmonisatie van voorschoolse voorzieningen (39%) genoemd. Het voortijdig schoolverlaten stond voorgaande jaren in meer dan de helft van de gemeenten als beleidsthema op de agenda, nu is dat bij wat minder gemeenten het geval (waarschijnlijk vanwege de regionale convenant-ontwikkelin- 19

22 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] gen in 2007 en 2008). Ook sport en bewegen, cultuureducatie, segregatie, integratie, de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en buitenschoolse opvang worden lang niet overal in LEA-verband besproken. Dat geldt nog sterker voor de doorstroom vmbo-mbo, onderwijskwaliteit en opvang van minderjarige asielzoekers. Een vijfde van de gemeenten noemt andere dan de door ons genoemde thema s, zoals bijvoorbeeld maatschappelijke stages, ict, monitoring, school - begeleiding, ouderbetrokkenheid en natuur- en milieu educatie. Aan de gemeenten die nog in de opstartfase van de LEA verkeren, hebben we gevraagd welke thema s ze graag op zouden willen nemen. De meeste gemeenten met een LEA in voorbereiding vinden dat de thema s zorg in en om de school, Centra voor Jeugd en Gezin en voor- en vroegschoolse educatie op de agenda zouden moeten staan (alle 80%). Een belangrijk thema is ook de brede school (60%). Andere veelgenoemde thema s zijn passend onderwijs, doorlopende leerlijnen en de harmonisatie van voorschoolse voorzieningen (alle 54%). De helft van de ondervraagde gemeenten zou graag het thema onderwijshuisvesting op de agenda willen zetten. Overige thema s zijn: doorstroom po-vo (43%), veiligheid in en om de school (40%), sport en bewegen (34%), taalbeleid (29%), schakelklassen (29%), cultuureducatie (26%) en buitenschoolse opvang (23%). Beduidend minder dan in 2008 jaar wordt het thema voortijdig schoolverlaten genoemd (vorig jaar nog in 47% van de gemeenten, nu in slechts 17%). Ook de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt (14%), segratie (11%) en integratie (6%), doorstroom vmbo-mbo (9%), de opvang van minderjarige asielzoekers en nieuwkomers (6%) en onderwijskwaliteit (6%) staan niet bovenaan het lijstje van gewenste thema s voor op de LEA. Tot slot noemt 11% nog andere thema s zoals ouderbetrokkenheid, school - begeleiding en een warme overdracht van de voorschoolse periode naar de vroegschoolse periode. Integraal beleid: CJG en zorg Gemeenten Zorg in en om de school (bv ZAT) 80% Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) 80% Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) 80% Brede school 60% Passend onderwijs 54% Doorlopende leerlijnen 54% Harmonisatie voorschoolse voorzieningen 54% Onderwijshuisvesting 51% Doorstroom po-vo 43% Veiligheid in en om de school 40% Sport en bewegen 34% Taalbeleid 29% Schakelklassen 29% Cultuureducatie 26% Buitenschoolse opvang 23% VSV 17% Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt 14% Segregatie 11% Doorstroom vmbo-mbo 9% Integratie (allochtoon/autochtoon) 6% Opvang minderjarige asielzoekers en nieuwkomers 6% Onderwijskwaliteit/zwakke scholen 6% Iets anders 11% Deze vraag is alleen gesteld in de digitale versie van de vragenlijst. Tabel 7b Gewenste thema s op de Lokale Educatieve Agenda van gemeenten in de opstartfase Bijna een kwart van de ondervraagde gemeenten voerde al voor 2006 een integraal onderwijsen jeugdbeleid. Ruim een kwart deed dat vanaf of na Een derde van de gemeenten is van plan om een integraal onderwijs- en jeugdbeleid 20

23 [DE INHOUD VAN DE LOKALE EDUCATIEVE AGENDA] te gaan voeren. Het overige deel (17%) voert geen integraal beleid. De volgende thema s worden gezamenlijk door de afdelingen jeugd en onderwijs opgepakt. Centra voor Jeugd en Gezin 97% Zorg in en om scholen 92% Jeugdvoorzieningen 72% Passend onderwijs 59% Anders 13% Deze vraag is alleen gesteld in de digitale versie van de vragenlijst. Tabel 8 Gezamenlijke thema s afdeling jeugd en onderwijs De thema s Centra voor Jeugd en Gezin en Zorg in en om de scholen worden het meest integraal opgepakt (97% en 92%). Het thema jeugd - voorzieningen wordt in driekwart van de gemeenten gezamenlijk opgepakt en daarna volgt passend onderwijs (59%). Voorbeelden van andere thema s die gezamenlijk worden opgepakt zijn: aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, brede schoolontwikkeling, overdracht van voorschools-po en po-vo. Nieuwe beleidsontwikkelingen Ook nieuwe ontwikkelingen in onderwijs- of jeugdbeleid kunnen op de LEA worden geplaatst. Aan de gemeenten is gevraagd of zij een aantal recente beleidsontwikkelingen hebben genomen in het overleg over lokaal onderwijs - beleid. Ja Centra voor Jeugd en Gezin 97% VVE in de kinderopvang 88% Harmonisatie voorschoolse voorzieningen De nieuwe ontwikkelingen zijn, zoals te zien is in tabel 9, zeker onderwerp van gesprek. Het belangrijkste thema wordt gevormd door de Centra voor Jeugd en Gezin. Ook VVE in de kinderopvang en de harmonisatie van voorschoolse voorzieningen zijn belangrijke nieuwe onderwerpen voor overleg. In ruim driekwart van de gemeenten gelden de maatschappelijke stages en passend onderwijs als nieuwe thema s en in ruim de helft van de gemeenten staat onderwijs en de arbeidsmarkt als nieuw onderwerp op de LEA. Enkele gemeenten noemen daarbij nog armoedebestrijding bij kinderen, de brede school, combinatiefuncties en veiligheid als nieuwe beleidsontwikkelingen. 4.2 Enkele onderwerpen nader bekeken In deze paragraaf bespreken we een aantal actuele onderwerpen wat uitgebreider. CJG en schoolmaatschappelijk werk In 2011 moet in iedere gemeente tenminste één Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) geopend zijn. Het gaat om een fysiek inlooppunt waar gezinnen met kinderen tot 23 jaar terecht kunnen met vragen en waarbij alle hulpdiensten aangesloten zijn om de hulpvragen te beant- Ja 81% Maatschappelijke stages VO 78% Passend onderwijs 77% Onderwijs en de arbeidsmarkt (bijvoorbeeld werkleerplicht) 55% Deze vraag is alleen gesteld in de digitale versie van de vragenlijst. Tabel 9 Nieuwe thema s overleg lokaal onderwijsbeleid: gemeenten 21

24 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] woorden. De inrichting van het CJG wordt als wettelijke plicht van gemeenten verankerd. Op de vraag of er al sprake is van ontwikkeling van deze Centra voor Jeugd en Gezin (CJG s) antwoordden nagenoeg alle ondervraagde gemeenten dan ook met ja. De CJG s moeten schakelen met bureau Jeugdzorg en de Zorg- en Adviesteams (ZAT s). In 60% van de gemeenten vindt er al afstemming plaats tussen de CJGontwikkeling en de ZAT s, 38% is nog niet zo ver, maar is het wel van plan en in slechts 2% van de gemeenten vindt er nog helemaal geen afstemming plaats. Daar waar afstemming reeds plaatsvindt worden volgens de gemeenten in de helft van de gevallen ook al uitvoerings - afspraken gemaakt (49%). Van de school - besturen geeft 78% aan dat er in de gemeente(n) waarmee zij overleg voeren als sprake is van de ontwikkeling van CJG s, daarvan geeft nog eens 42% aan dat er afstemming plaatsvindt tussen de CJG-ontwikkeling en de ZAT s en 47% is dat van plan. Daar waar volgens de besturen afstemming plaatsvindt, worden dikwijls ook al uitvoeringsafspraken gemaakt (60%). Volgens 5% van de schoolbesturen is er nog helemaal geen CJG-ontwikkeling gaande in de gemeente(n) waarmee zij overleggen, 17% weet het niet. Naast de vraag naar de stand van zaken rond de ontwikkeling van de CJG s is ook aan gemeenten en schoolbesturen gevraagd of gemeenten bijdragen aan schoolmaatschappelijk werk op scholen. Van de gemeenten geeft driekwart aan dat zij hier inderdaad een bijdrage aan levert. Ruim de helft van de schoolbesturen geeft hetzelfde aan (57%). Volgens een derde (32%) van de schoolbesturen levert de gemeente geen bijdrage aan schoolmaatschappelijk werk en 11% weet het niet. Huisvesting In de meeste gemeenten wordt het overleg over onderwijshuisvesting apart gevoerd van de LEA (56%). Een vijfde geeft aan dat het overleg over onderwijshuisvesting is geïntegreerd in het LEAoverleg en in de rest van de gemeenten (23%) wordt dit overleg zowel binnen de LEA als apart gevoerd. De meningen zijn verdeeld over de vraag of het wenselijk is om het overleg over huisvesting te integreren in de LEA. Sommige gemeenten vinden het efficiënt om het overleg te integreren. Dat geldt vooral wanneer thema s van de LEA direct samenhangen met huisvesting, zoals bijvoorbeeld het geval is bij de brede school, VVE en de veiligheid in en om de school. Andere gemeenten kiezen er bewust voor de beide onderwerpen strikter te scheiden. Veel gemeenten vinden de LEA-thema s van een geheel andere orde en geven aan dat hierbij ook andere mensen en instanties betrokken zijn. Ook heeft de gemeente in het overleg over huisvesting een andere positie dan in het LEA-overleg, namelijk die van subsidieverstrekker en niet die van gelijkwaardige partner. Verder stellen enkele gemeenten dat er over huisvesting vaak onenigheid bestaat, wat een constructief en op consensus gericht overleg over meer inhoudelijke onderwijsthema s in de weg kan staan. Van de ondervraagde schoolbesturen vindt 61% het niet wenselijk om huisvesting deel te laten uitmaken van de LEA. Over het huisvestingsbeleid in de gemeente is 44% van de schoolbesturen tevreden tot zeer tevreden. De meerderheid van de school - besturen is hierover echter niet of slechts enigszins tevreden (56%). Als belangrijke knelpunten noemen zij het gebrek aan financiële middelen, het trage besluitvormingsproces en een gebrek aan visie en beleid, vooral op de langere termijn. Anders dan bij de schoolbesturen is bijna driekwart van de gemeenten (74%) tevreden tot zeer tevreden over het huisvestingsbeleid. 18% van de gemeenten is niet tot enigszins tevreden en 8% weet het niet. Net als de schoolbesturen geven ook verschillende gemeenten aan de financiën als knelpunt te zien. Daarnaast signaleren zij soms een gebrek aan wederzijds vertrouwen in het huisvestingsoverleg tussen gemeenten en schoolbesturen. Begin/medio 2010 zal vanuit het landelijke LEA-ondersteuningstraject een brochure over LEA en huisvesting verschijnen. 22

25 [DE INHOUD VAN DE LOKALE EDUCATIEVE AGENDA] Lokaal taalbeleid Na het wegvallen van het GOA-beleid is taal - beleid primair de verantwoordelijkheid van de scholen. Toch is dit thema op veel LEA s terug te vinden, bijvoorbeeld waar het gaat om taal - monitoring en doorlopende leerlijnen voorschools-po-vo-mbo. Daarbij komt dat schakelklassen en de aanpak van laaggeletterdheid wel voor een belangrijk deel onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid vallen. Bij 59% van de ondervraagde gemeenten en 45% van de ondervraagde schoolbesturen staat taalbeleid op de Lokale Educatieve Agenda. Veel meer gemeenten (82%) dan schoolbesturen (56%) vinden het zinvol om gezamenlijk taalbeleid te voeren. Een groot deel van de gemeenten (41%) zou daarbij een aan jagende of initiërende rol willen spelen, een wat kleiner deel vindt een faciliterende rol beter passen (33%). Andere mogelijkheden die worden genoemd zijn gecombineerde rollen, met aan jagende, regisserende én faciliterende aspecten. Afstemmen, samenwerken en stimuleren zijn hierbij van belang. Een klein deel van de gemeenten (12%) ziet bij dit onderwerp helemaal geen rol voor zichzelf weggelegd. Eind 2009 is vanuit het landelijke LEA-ondersteuningstraject een brochure Taal op de LEA uitgegeven met informatie en handvatten voor het gezamenlijk (schoolbesturen en gemeente) vormgeven van een lokaal taalbeleid. Natuur- en milieu educatie (NME) Vanuit het landelijk overheidsbeleid wordt een impuls gegeven aan beleid op het vlak van duurzaamheid, groenvoorzieningen en natuuren milieu educatie. Zo kan men bijvoorbeeld investeren in groene leer- en speelplekken. Eén op de vijf (19%) gemeenten vindt natuur- en milieu educatie een interessant onderwerp voor de LEA en één op de tien gemeenten besteed er ook daadwerkelijk aandacht aan. Ruim de helft (54%) twijfelt, maar staat er wel voor open. De overige gemeenten (27%) vinden NME geen onderwerp voor overleg met de schoolbesturen. De meeste gemeenten (89%) besteden (nog) geen of nauwelijks aandacht aan dit onderwerp binnen de LEA. Gemeenten Tabel 10 NME, interessant voor de LEA Schoolbesturen Ja 19% 35% Misschien 54% 46% Nee 27% 19% De schoolbesturen denken er iets anders over: van hen geeft 35% aan het een interessant onderwerp voor de LEA te vinden, maar slechts 9% besteed er ook daadwerkelijk aandacht aan. Bijna de helft (46%) twijfelt en vindt het misschien wel interessant. Eén op de vijf schoolbesturen denkt dat NME niet op de LEA thuishoort (zie ook tabel 10). Gemeenten Schoolbesturen Ja 11% 9% Nauwelijks 21% 39% Nee 68% 52% Tabel 11 Aandacht besteed aan NME op de LEA Onderwijskwaliteit De kwaliteit van het onderwijs is in principe primair een zaak van de scholen, maar gemeenten en scholen kunnen bij grote problemen wel samenwerken om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en zo het aantal zwakke scholen terug te dringen. Schoolbesturen kunnen bijvoorbeeld bepaalde faciliteiten bij de gemeente aanvragen. Het onderwerp staat bij 26% van de gemeenten en bij 17% van de schoolbesturen op de LEA. De meeste van deze gemeenten en schoolbesturen (beide 82%) geven aan dat er geen serieuze problemen op het vlak van onderwijskwaliteit spelen (bij de overige gemeenten en schoolbesturen is dit wel het geval). Aan de schoolbesturen is vervolgens gevraagd welke rol de gemeente hierbij op zich zou moe- 23

26 [DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2009] ten nemen. De helft (52%) vindt dat dit een faciliterende rol zou moeten zijn, slechts 6% vindt een aanjagende of initiërende rol geschikt en 39% ziet helemaal geen rol voor de gemeente weggelegd. Een enkeling noemt monitoring en een toezichthoudende rol. Middelbaar beroepsonderwijs De afgelopen jaren zijn ROC s en AOC s in toe - nemende mate partij geworden in het helpen aanpakken van maatschappelijke problemen. Dit heeft tot gevolg dat gemeenten en MBOinstellingen op een aantal terreinen met elkaar in gesprek zouden moeten komen en elkaar ontmoeten op gemeenschappelijke belangen, zoals het voorkomen van schooluitval, de opvang van risicojeugd, het tegengaan van jeugdwerkloosheid, het streven naar sociale integratie en het versterken van de lokale economie. Inmiddels zijn scholen en schoolbesturen voor middelbaar beroepsonderwijs in bijna driekwart van de gemeenten betrokken bij de opzet van de LEA en zitten daarmee aan de onderhandelingstafel bij het LEA-overleg. Uit aanvullend onderzoek weten we dat dit zich overigens meestal nog beperkt tot voortijdig school - verlaten (telefonische enquête, Oberon). Aan gemeenten is gevraagd of zij tevreden zijn over de relatie met de MBO-instellingen waar hun jongeren naartoe gaan (zie tabel 12) en hoeveel contact zij daarmee hebben (zie tabel 13). Tweederde van de gemeenten is enigszins tot zeer tevreden over de relatie met de MBO-instellingen, slechts 5% is niet tevreden. Een derde van de gemeenten heeft geen contact met de instellingen en kan er daarom niets over zeggen. Een deel verklaart dit door toe te voegen dat er geen jongeren in de eigen gemeente naar het MBO gaan, maar wél daarbuiten. Eén op de vijf gemeenten heeft juist veel contact met de MBO-instellingen waar hun jongeren naartoe gaan en de helft heeft af en toe contact. Tabel 13 Gemeenten Veel contact 19% Af en toe contact 49% Geen contact 33% Mate van contact met MBO-instellingen Bij veel gemeenten loopt de relatie met het MBO via de leerplichtambtenaar en gaan de contacten met name over uitval en verzuim. Volgens sommige gemeenten is de registratie hiervan nog niet helemaal op orde. Gemeenten Niet tevreden 5% Enigszins tevreden 30% Tevreden 31% Zeer tevreden 3% Weet niet 32% Tabel 12 Tevredenheid gemeenten over relatie met MBO-instellingen 24

27 5 HET PROCES Hoe typeren gemeenten en schoolbesturen hun relatie? Wordt er regionaal samengewerkt? Welke middelen worden ingezet? Relatie gelijkwaardig en wederkerig Van de ondervraagde schoolbesturen in het primair onderwijs typeert 82% de huidige relatie met de gemeente als gelijkwaardig en weder - kerig. Van de gemeenten typeert ongeveer een even groot deel (80%) de relatie met de schoolbesturen op dezelfde manier. Slechts 3% van zowel de gemeenten als de schoolbesturen in het primair onderwijs geven aan dat er van een gelijkwaardige en wederkerige relatie geen sprake is. Van de besturen in het voortgezet onderwijs ervaart 81% de relatie met de gemeente als gelijkwaardig en wederkerig, maar omgekeerd typeert slechts 59% van de gemeenten de relatie met de schoolbesturen in het voortgezet onderwijs op dezelfde manier. Van de schoolbesturen geeft 11% aan dat de typering gelijkwaardig en wederkerig niet van toepassing is als het gaat om de relatie met de gemeenten. Van de gemeenten geeft 25% aan dat deze typering niet van toepassing is op deze relatie. De percepties van gemeenten en schoolbesturen in het voortgezet onderwijs ten aanzien van hun onderlinge relatie, lijken dus nogal van elkaar te verschillen. Volgens 29% van de gemeenten zijn de verhoudingen in het lokaal onderwijsbeleid/jeugdbeleid de afgelopen twee jaar niet veranderd, 46% vindt de verhoudingen een beetje gelijkwaardiger en 22% vindt de verhoudingen veel gelijkwaardiger. Aan de schoolbesturen is gevraagd welk belang zij hechten aan afspraken met gemeenten. Het overgrote deel van alle ondervraagde school - besturen vindt de afspraken met gemeenten belangrijk tot zeer belangrijk (84%). Steeds meer regionale samenwerking Samenwerking tussen verschillende gemeenten vindt structureel plaats rondom het thema leerplicht/rmc. Van alle ondervraagde gemeenten geeft 70% aan ook over andere thema s op regionaal niveau te overleggen. In tabel 14 is een overzicht te vinden van de thema s die in regionaal overleg aan bod komen. Een heel belangrijk thema op de regionale agenda is de samenwerking tussen onderwijs en jeugdvoorzieningen. Ook de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt en de schoolbegeleiding zijn regelmatig onderdeel van het regionale overleg. Daarnaast heeft bijna de helft van de gemeenten aangegeven dat het regionale overleg nog op andere thema s betrekking heeft, zoals Centra voor Jeugd en Gezin, ZAT, leerlingen - vervoer, jeugdgezondheidszorg, (breed) jeugd - beleid, alcoholpreventie en maatschappelijke stages. Middelen: inzet eigen middelen voor uitvoering LEA Zo n 73% van de ondervraagde gemeenten meldt eigen gemeentelijke middelen, die niet 25