Waardering van recreatief groen in de leefomgeving & bekendheid, gebruik en waardering van recreatieve routenetwerken in Zuid-Holland

Transcriptie

1 Prinses Catharina Amaliastraat 5 Postbus JL Den Haag T (070) F (070) E atenvelde@nbtcniporesearch.nl I Waardering van recreatief groen in de leefomgeving & bekendheid, gebruik en waardering van recreatieve routenetwerken in Zuid-Holland Resultaten op de extra vragen van de provincie Zuid-Holland in de jaarmeting van het CVTO 2015 Memo ING Bank BTW nr. NL B01 NBTC-NIPO Research Op al onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing, gedeponeerd bij de KvK Den Haag onder nummer juli 2015 Wij onderschrijven de MOA/ESOMAR/ICC code voor marktonderzoek

2 Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 2

3 Achtergrond De provincie Zuid-Holland werkt aan een aantrekkelijke leefomgeving in het dichtstbevolkte deel van Nederland. Zij werkt daarom samen met haar partners aan een goed leef- en vestigingsklimaat in Zuid-Holland door te zorgen voor voldoende recreatiegebieden dichtbij huis. Hiertoe investeert de provincie in recreatie en natuur voor bewoners en bezoekers. Het recreatiebeleid maakt onderdeel uit van de Beleidsvisie Groen. Met de Beleidsvisie Groen geeft de provincie aan hoe zij de groentaak oppakt. Een van de ambities die in de Beleidsvisie Groen is geformuleerd betreft de Groenbeleving: meer en beter groen om de stad, meer en betere fiets-, wandel- en vaarroutes. Het Uitvoeringsprogramma Groen geeft aan in welke groenprojecten de provincie concreet investeert. Het Uitvoeringsprogramma wordt jaarlijks geactualiseerd. Het Uitvoeringsprogramma 2015 bouwt voort op de eerdere uitvoeringsprogramma's Groen en focust op bereikbaarheid van het groen vanuit de stedelijke gebieden. Daarnaast steekt de provincie extra geld in fiets-, wandel- en vaarroutes en recreatieve voorzieningen. Met het Uitvoeringsprogramma Groen wordt dan ook onder meer ingezet op het realiseren van toename van recreatie in het groen. Om de voortgang voor het realiseren van de doelen uit de Beleidsvisie Groen te meten is door de provincie Zuid-Holland tevens een monitoringprogramma groen ontwikkeld. Daarbij is ieder thema uitgewerkt in een afzonderlijk deelprogramma. Met het monitoringprogramma groen wordt op samenhangende en gestandaardiseerde wijze de input en de output gemeten. Ook worden de effecten gemeten, zoals de effecten op de kwaliteit van natuurterreinen of gebruik en tevredenheid bij recreanten. Als onderdeel van het monitoringsprogramma voor het onderdeel groenbeleving is dit onderzoek uitgevoerd. Zo kan het Uitvoeringsprogramma Groen worden gemonitord met betrekking tot groenbeleving en kan er tussentijds worden geëvalueerd en indien nodig worden bijgestuurd. Opnieuw is de waardering voor het recreatief groen in de leefomgeving van Zuid-Hollanders in kaart gebracht. Maar het onderzoek geeft nu ook inzicht in de bekendheid, gebruik en waardering van verschillende typen recreatieve routenetwerken in Zuid-Holland. NBTC-NIPO Research heeft in mei 2013 in opdracht van de provincie Zuid-Holland een zogenaamde 0-meting uitgevoerd, gevolgd door een 1-meting in september Doel van deze metingen was de mate van tevredenheid vaststellen van inwoners van Zuid-Holland met de groenvoorzieningen in hun directe woonomgeving. Het onderzoek dat NBTC-NIPO Research nu voor de provincie Zuid- Holland heeft uitgevoerd als onderdeel van het monitoringsprogramma groenbeleving borduurde hier op voort. Het onderzoek is inmiddels door ons uitgevoerd en in dit memo beschrijven wij kort de resultaten, waarbij we soms ook vergelijkingen maken met eerder uitgevoerde 0- en 1-metingen. Daarnaast hebben wij een onderzoeksverantwoording in dit document opgenomen. De gekozen onderzoeksaanpak leent zich er goed voor om dit onderzoek opnieuw op een later moment te herhalen om zo het recreatiebeleid van de provincie te volgen en te evalueren. Doelgroep Het onderzoek is gehouden onder een representatieve afspiegeling van de doelgroep; inwoners van Zuid-Holland van 0 jaar en ouder die (wel eens) buiten recreëren. Dit betekent concreet dat de inwoners van de provincie die tot de doelgroep behoren de afgelopen 12 maanden (minimaal 1 keer) recreatieve activiteiten als wandelen en fietsen voor plezier, recreëren (al dan niet aan water), wandelsport en wielrennen hebben ondernomen. Mocht men niet aan dergelijke recreatieve activiteiten hebben gedaan dan behoren ze niet tot de doelgroep en hebben ze niet aan het onderzoek deelgenomen. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 3

4 Onderzoeksverantwoording In deze paragraaf geven wij een verdere toelichting bij de wijze waarop wij dit onderzoek voor de provincie Zuid-Holland hebben uitgevoerd. Methode van onderzoek Het betreft kwantitatief onderzoek, dat geheel online middels de zogenaamde CAWI-methode (Computer Assisted Web Interviewing) is uitgevoerd. De vragen hebben meegelopen in de jaarmeting van het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO). De steekproef van respondenten is getrokken uit ons panel, TNS NIPObase. Van dit panel, bestaande uit ruim personen, zijn vele achtergrondkenmerken bekend, alsmede het mediagedrag en een levensstijlsegmentering. Voor meer informatie over TNS NIPObase verwijzen we graag naar de bijlage. Alhoewel het onderzoek online is uitgevoerd is het onderzoek representatief voor de doelgroep. Zo weten we bijvoorbeeld op basis van vele onderzoeken dat het (nog slechts kleine) deel van de bevolking dat niet over een computer met internetverbinding beschikt geen ander (vrijetijds)gedrag heeft dan hen die wel online zijn / kunnen. Binnen ons uitgebreide panelmanagement is er verder veel aandacht voor het feit dat alle subgroepen van de bevolking voldoende binnen ons panel vertegenwoordigd zijn. Het online uitvoeren van deze metingen levert derhalve geen substantieel andere uitkomsten op dan wanneer er voor een andere onderzoeksmethode was gekozen. Steekproef Het doel was om een representatieve steekproef van Zuid-Hollanders te ondervragen. De steekproef maakte onderdeel uit van de representatieve steekproef voor de CVTO jaarmeting van Nederlanders van 0 jaar en ouder. Tot de netto steekproef behoren net als bij voorgaande metingen alleen Zuid-Hollanders die in de afgelopen 12 maanden recreatieve activiteiten als wandelen en fietsen voor plezier, recreëren (al dan niet aan water), wandelsport en wielrennen hebben ondernomen. Mocht men niet aan dergelijke recreatieve activiteiten hebben gedaan, dan heeft men de vragenlijst niet kunnen invullen. In totaal zijn inwoners van Zuid-Holland met de vragenlijst begonnen. Hiervan had 17 procent in het afgelopen jaar niet aan recreatie gedaan, waardoor de netto steekproef uitkwam op 896 personen. Bij het trekken van de steekproef is (vanzelfsprekend) ook rekening gehouden met een goede regionale verdeling. De resultaten van het onderzoek zijn dan ook uit te splitsen naar de regioindeling zoals die door de provincie voor de Beleidsvisie Groen wordt gehanteerd. Deze regio-indeling onderscheidt een achttal gebieden binnen Zuid-Holland, te weten: Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Midden-Holland, Drechtsteden, Haaglanden, Hoeksche Waard, Goeree-Overflakkee, Holland Rijnland en Rotterdam. Weging De steekproef is herwogen en opgehoogd naar de populatie van Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder die aan recreatie doen zodat deze representatief is voor dit deel van de bevolking van Zuid-Holland. Hiermee staan de respondenten gelijk aan de 2,94 miljoen inwoners van Zuid-Holland van 0 jaar en ouder die jaarlijks (wel eens) recreatieve activiteiten ondernemen. Vragenlijst De vragenlijst bevat vragen over de waardering van recreatief groen in de leefomgeving (ca. 2 km van huis). Hieruit blijkt per activiteit of men de groenvoorzieningen in de nabije omgeving voor deze specifieke recreatieve activiteiten al dan niet überhaupt gebruikt. Een ander vragenblok bevat vragen die betrekking hebben op de bekendheid, het gebruik en de waardering van verschillende typen recreatieve routenetwerken in Zuid-Holland. De vragenlijst is door NBTC-NIPO Research opgesteld in nauw overleg met de provincie. Een aantal vragen is qua vraagstelling gelijk gehouden aan de eerder uitgevoerde 0- en 1-metingen. De vragen over de routenetwerken wandelen en varen en over de TOP s zijn niet eerder gesteld. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 4

5 De vraagpunten van het onderzoek worden hieronder kort weergegeven: Veldwerkperiode Het veldwerk heeft plaatsgevonden in mei 2015 als onderdeel van de jaarmeting van het CVTO. In onderstaand figuur hebben we de onderzoeksverantwoording grafisch samengevat: Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 5

6 Samenvatting uitkomsten Onderstaand geven wij graag een samenvatting van de uitkomsten naar de waardering van inwoners van Zuid-Holland met het recreatief groen en de groenvoorzieningen in hun leefomgeving. Tevens gaan we in op de mate van bekendheid van, het gebruik van en de waardering voor recreatieve routenetwerken onder Zuid-Hollanders. Tot slot komt de mate van bekendheid en het gebruik van Toeristische overstappunten (TOP s) aan bod. Recreatief groen in de leefomgeving Het recreatief groen en de directe woonomgeving zijn als volgt gedefinieerd in dit onderzoek: Onder recreatief groen worden parken, bossen, het landelijk gebied en recreatie- en natuurgebieden verstaan. De directe woonomgeving is het gebied met een straal van circa 2 kilometer (of 10 minuten fietsen) rondom een woning. Mate van gebruik Uit de resultaten blijkt dat in procent van de Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder aan recreatie doet. Het gebruik van het recreatief groen in de leefomgeving op een ongeveer gelijk niveau gebleven als in 2014, maar toegenomen ten opzichte van Dat wil zeggen dat in 2013 nog 14 procent van de doelgroep aangaf geen enkele keer gebruik te hebben gemaakt van het recreatief groen in de leefomgeving en dat dit percentage in 2015 is afgenomen naar 11 procent. Dat betekent dat in ,6 miljoen Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder hebben gerecreëerd in het groen bij hun in de buurt. Deze groep die gebruikmaakt van het recreatief groen doet dit het vaakst maandelijks, tweemaandelijks of driemaandelijks. Drie op de vijf Zuid-Hollanders valt in deze categorie qua frequentie. De groep die het groen vaker dan eens per maand bezoekt is wel wat gegroeid sinds 2013 (+ 3%). Waardering Aan de 2,6 miljoen Zuid-Hollanders die gebruik maken van het recreatief groen in hun leefomgeving is gevraagd hoe tevreden ze hiermee zijn. Uit het onderzoek blijkt dat in procent van de respondenten zeer tevreden is met het recreatief groen in de leefomgeving en 58 procent is tevreden. Ruim 1,9 miljoen Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder zijn derhalve (zeer) tevreden over het groen in hun buurt. Ten opzichte van 2014 is de waardering voor het recreatief groen echter wel licht teruggelopen, maar de waardering is nog altijd wat hoger dan in 2013 (72% (zeer) tevreden). In 2015 geeft 8 procent van de doelgroep aan (zeer) ontevreden te zijn over het groen in hun buurt. Recreatieve routenetwerken Voor de provinciale recreatieve routenetwerken voor fietsen, wandelen en varen is in dit onderzoek de bekendheid, het gebruik en de waardering onder Zuid-Hollanders in kaart gebracht. De resultaten behandelen we in dit memo per type netwerk. Fietsknooppuntennetwerk We hebben in dit onderzoek de volgende definitie gehanteerd voor een fietsknooppuntennetwerk: Een fietsknooppuntennetwerk is een netwerk van verschillende fietsroutes die via knooppunten (meestal kruispunten van fietspaden) met elkaar verbonden zijn. Met behulp van een overzichtskaart kan je zelf een eigen fietstocht samenstellen door van knooppunt naar knooppunt een route te plannen. Bekendheid fietsknooppuntennetwerk In 2015 zijn bijna 2,3 miljoen Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder in enige mate bekend met het fietsknooppuntennetwerk. Bijna een vijfde van de inwoners (19%) geeft aan hier nog nooit van te hebben gehoord en 20% zegt hiermee zeer goed bekend te zijn. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 6

7 De bekendheid van het fietsknooppuntennetwerk onder inwoners van Zuid-Holland is toegenomen ten opzichte van de eerdere metingen in 2013 en Inmiddels zijn er ten opzichte van 2013 zo n Zuid-Hollanders meer (in enige mate) bekend met het fietsknooppuntennetwerk. Mate van gebruik De toegenomen bekendheid van het fietsknooppuntennetwerk leidt echter niet automatisch tot meer gebruikers. In 2013 hadden bijna 1,1 miljoen Zuid-Hollanders gedurende het jaar minimaal eenmaal van het fietsknooppuntennetwerk gebruik gemaakt, en in 2015 is dit aantal gedaald naar Zuid-Hollanders. In 2015 geeft meer dan de helft (57%) van de groep Zuid-Hollanders die in enige mate bekend is met het fietsknooppuntennetwerk (77% van de doelgroep) aan nooit zelf gebruik te maken van het fietsknooppuntennetwerk. Van de circa Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder die gebruik hebben gemaakt van het Zuid-Hollandse fietsknooppuntennetwerk verschilt de frequentie van gebruik echter. Slechts net iets meer dan 10% geeft aan dit netwerk vaker dan 6 keer per jaar te gebruiken. De meeste andere Zuid-Hollandse gebruikers van het netwerk zijn minder frequente users. Waardering De Zuid-Hollanders die gebruik maken van het fietsknooppuntennetwerk hebben aangegeven hoe ze dit netwerk in Zuid-Holland waarderen. Uit het onderzoek blijkt dat in procent van de respondenten zeer tevreden is met het Zuid-Hollandse fietsknooppuntensysteem en 62 procent is tevreden. Zo n Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder zijn derhalve (zeer) tevreden over het fietsknooppuntennetwerk. In 2013 waren dit circa gebruikers. Waar het gebruik is teruggelopen, is de waardering van de gebruikers voor het fietsknooppuntennetwerk wel gestegen de afgelopen periode. Momenteel geeft slechts een nihil percentage van de gebruikers aan (zeer) ontevreden te zijn over het fietsknooppuntennetwerk in Zuid-Holland. Wandelnetwerk We hebben in dit onderzoek de volgende definitie gehanteerd voor een wandelnetwerk: Een wandelnetwerk is een regionaal netwerk, opgebouwd uit knooppunten, keuzepunten en kleuren. Hiermee stippel je als gebruiker eenvoudig je eigen route uit. Op diverse startpunten en langs de routes staan panelen met de routekaarten, knooppunten en informatie over de omgeving. Onderweg wijzen de genummerde paaltjes u de weg van knooppunt naar knooppunt. Bekendheid wandelnetwerk In 2015 zijn ongeveer Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder in enige mate bekend met het wandelnetwerk. Ruim twee derde van de inwoners (69%) geeft aan hier nog nooit van te hebben gehoord en slechts één procent zegt hiermee zeer goed bekend te zijn. Gezien het feit dat vele regionale wandelnetwerken in de provincie nog maar recent aangelegd zijn, is het te verklaren dat nog niet alle Zuid-Hollanders hier even goed mee bekend zijn. Mate van gebruik Driekwart (74%) van de groep Zuid-Hollanders die in enige mate bekend is met het wandelnetwerk (26% van de doelgroep) heeft (nog) nooit zelf gebruik gemaakt van het wandelnetwerk. Dit betekent dat het aantal gebruikers van het wandelnetwerk onder de inwoners van Zuid-Holland in 2015 uitkomt op ruim Van deze groep die gebruik heeft gemaakt van het Zuid-Hollandse wandelnetwerk verschilt de frequentie van gebruik echter. Slechts twee procent geeft aan dit netwerk vaker dan 6 keer per jaar te gebruiken. De meeste andere Zuid-Hollandse gebruikers van het netwerk zijn minder frequente users. Maar ook bij de mate van gebruik zal een rol spelen dat een aantal wandelnetwerken pas vrij recent gerealiseerd zijn. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 7

8 Waardering De Zuid-Hollanders die (al) gebruik maken van het wandelnetwerk hebben aangegeven hoe ze dit netwerk in Zuid-Holland waarderen. Uit het onderzoek blijkt dat 9 procent van de respondenten zeer tevreden is met het Zuid-Hollandse wandelnetwerk en 55 procent is tevreden. Zo n Zuid- Hollanders van 0 jaar en ouder zijn derhalve (zeer) tevreden over het wandelnetwerk. Drie procent van de Zuid-Hollandse gebruikers geeft aan ontevreden te zijn over het wandelnetwerk in Zuid- Holland. Provinciaal netwerk voor varen We hebben in dit onderzoek de volgende definitie gehanteerd voor het provinciaal netwerk voor varen: In Zuid-Holland bestaan regionale netwerken op het water voor bijvoorbeeld varen of kanoën. Aan de hand van vaarknooppunten bepaal je zelf je route van knooppunt naar knooppunt. Op informatiepanelen kun je bekijken welke knooppunten je wilt volgen. Bordjes langs de route wijzen je vervolgens de weg van knooppunt naar knooppunt. Bekendheid provinciaal netwerk voor varen In 2015 zijn ruim Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder in enige mate bekend met het provinciale netwerk voor varen. Ruim twee derde van de inwoners (69%) geeft aan hier nog nooit van te hebben gehoord en slechts één procent zegt hiermee zeer goed bekend te zijn. Mate van gebruik Vier op de vijf (81%) Zuid-Hollanders die in enige mate bekend zijn met het provinciale netwerk voor varen (26% van de doelgroep) hebben het afgelopen jaar zelf geen gebruik gemaakt van dit vaarnetwerk. Dit betekent dat het aantal gebruikers van het provinciale netwerk voor varen onder de inwoners van Zuid-Holland in 2015 uitkomt op zo n Van deze groep die gebruik heeft gemaakt van het Zuid-Hollandse vaarnetwerk verschilt de frequentie van gebruik echter. Drie procent geeft aan dit netwerk vaker dan 6 keer per jaar te gebruiken. De meeste andere Zuid-Hollandse gebruikers van het netwerk zijn minder frequente users. Tien procent vaart 1 of 2 keer per jaar met gebruik making van het netwerk. Waardering De Zuid-Hollanders die gebruik maken van het provinciale netwerk voor varen hebben aangegeven hoe ze dit netwerk in Zuid-Holland waarderen. Uit het onderzoek blijkt dat in procent van de respondenten zeer tevreden is met het Zuid-Hollandse vaarnetwerk en 49 procent is tevreden. Ruim Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder zijn derhalve (zeer) tevreden over het provinciale netwerk voor varen. Zes procent van de Zuid-Hollandse gebruikers zegt (zeer) ontevreden te zijn over het vaarnetwerk in Zuid-Holland. Toeristische overstappunten (TOP s) We hebben in dit onderzoek de volgende definitie gehanteerd voor een toeristisch overstappunt (TOP): Een Toeristisch Overstappunt (TOP) is een startpunt waar u de auto kunt achterlaten om vandaar te fietsen of te wandelen in een landelijke omgeving. Vanaf elke TOP kunt u bewegwijzerde of beschreven routes volgen. Toeristische Overstappunten hebben een halm als landmark. U kunt er diverse vinden in verschillende regio's in Zuid-Holland. Bekendheid toeristische overstappunten (TOP s) In 2015 zijn bijna Zuid-Hollanders van 0 jaar en ouder in enige mate bekend met toeristische overstappunten (TOP s). Twee derde van de inwoners (67%) geeft aan hier nog nooit van te hebben gehoord en slechts twee procent zegt hiermee zeer goed bekend te zijn. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 8

9 Mate van gebruik Drie kwart van de Zuid-Hollanders die in enige mate bekend zijn met toeristische overstappunten (31% van de doelgroep) heeft het afgelopen jaar zelf geen gebruik gemaakt van deze overstappunten. Dit betekent dat het aantal gebruikers van TOP s onder de inwoners van Zuid- Holland in 2015 uitkomt op ruim Van deze groep die gebruik heeft gemaakt van toeristische overstappunten verschilt de frequentie van gebruik echter. Eén op de 20 Zuid-Hollandse gebruikers geeft aan vaker dan 6 keer per jaar gebruik te maken van toeristische overstappunten. De meeste andere Zuid-Hollandse gebruikers zijn minder frequente users. Twaalf procent bezoekt 1 of 2 keer per jaar een TOP in Zuid-Holland. Onderstaand figuur geeft de belangrijkste uitkomsten in een oogopslag weer: Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 9

10 Tot slot Dit memo behoort bij de tabellenset met de resultaten van het onderzoek naar de waardering van recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in Zuid-Holland. Voor meer gedetailleerde vragen verwijzen wij graag naar de desbetreffende tabellenset. Hieruit zijn veel verdiepingen te halen, zoals bijvoorbeeld is de mate van tevredenheid met het groen in de leefomgeving anders bij bepaalde achtergrondkenmerken, in een specifieke woonregio binnen Zuid- Holland of bij een bepaalde Leisure Leefstijl (voorheen RIC-segmentatie). Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 10

11 Bijlage 1 TNS NIPObase TNS NIPObase is een van de meest representatieve respondentenpanels in Nederland. Wervingsmethodiek De aandacht voor representativiteit begint al bij de werving van de leden. Het NOPVO-onderzoek (2006) ondersteunt de representatieve samenstelling van TNS NIPObase. Zonder vooraf te quoteren, benaderde de ongewogen nettosteekproef vanuit TNS NIPObase de werkelijkheid bijna perfect op de vier in het onderzoek meegenomen criteria (geslacht, leeftijd, voltooide opleiding en regio). Wervingseffecten kunnen leiden tot een selectiebias. We doen daarom ons uiterste best om wervingseffecten te minimaliseren. Werving vindt actief plaats door middel van de onderstaande drie methoden: 1. traditionele datacollectiemethoden. We vragen de bereidheid tot deelname tijdens face-toface- en telefonische onderzoeken, waarbij steeds sprake is van random sampling: iedere persoon uit de samenleving heeft in principe een even grote kans om in de steekproef te komen (70% van de database). 2. via aangekochte databestanden. Hiervoor hebben we gekozen om ook de zogenaamde moeilijke doelgroepen, zoals allochtonen of personen met een relatief lage pc-penetratie (ouderen, lager opgeleiden), te kunnen benaderen (20% van de database). 3. door gebruik te maken van de zogenaamde sneeuwbalmethode. Hierbij wordt bestaande panelleden gevraagd anderen aan te melden. Deze methode wordt met name toegepast voor het bereiken van personen uit moeilijke doelgroepen (10% van de database). Reden voor werving kan het aanvullen tot een kritische grens van TNS NIPObase als geheel zijn (doorgaans via de eerstgenoemde methode) of de behoefte tot het aanvullen van specifieke doelgroepen (doorgaans via de laatste twee methoden). Voor TNS NIPObase wordt niet via internet geworven. Bovendien wordt het zelf aanmelden van panelleden ontmoedigd; zelfselectie verhoogt immers de kans op non-representativiteit. Daarnaast wordt op internet vaak gebruikgemaakt van banners om deelnemers te werven voor onderzoek. Op bepaalde internetsites wordt dan geadverteerd, terwijl een groot deel van de pc-bezitters deze sites nooit bezoekt of de banners negeert. Niet iedere persoon heeft dan dezelfde kans om bij het panel betrokken te raken, met een selectief panel tot gevolg. Ten slotte leidt werving via internet tot oververtegenwoordiging van zware internetgebruikers. Dit kan weer leiden tot onbetrouwbare uitkomsten. De uitkomsten van het NOPVO onderbouwen deze theorie: de internetfrequentie van TNS NIPObase-leden was destijds gemiddeld 8,4 uur per week, terwijl het gemiddelde van alle panels op 11,5 uur per week lag. Respons Een belangrijke voorwaarde voor goed surveyonderzoek is een hoge respons, want over het algemeen komt een hoge respons de representativiteit van de onderzoeksuitkomsten ten goede. De gedachte hierachter is dat er een samenhang is tussen relevante persoonskenmerken en responsgeneigdheid. Als deze samenhang ontbreekt, zal non-respons geen systematische vertekening (bias) veroorzaken; zelfs met een lage respons zal de samenstelling van de responsgroep overeenkomen met de ideaalcijfers. De praktijk wijst echter uit dat responsgeneigdheid meestal samenhangt met sociodemografische kenmerken. De respons is daarmee selectief met als gevolg dat de samenstelling van de responsgroep systematisch afwijkt van de ideaalcijfers. Naarmate het responspercentage lager wordt, krijgt deze samenhang meer ruimte om zo n bias te veroorzaken. Selectieve non-respons tast de representativiteit van een netto steekproef aan. TNS NIPO doet daarom haar uiterste best om de respons zo veel mogelijk te bevorderen en de representativiteit van het onderzoek te waarborgen. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 11

12 Met behulp van TNS NIPObase kunnen we niet alleen een representatieve bruto steekproef trekken, door de hoge respons waarborgen we ook een representatieve netto steekproef. De gemiddelde respons in TNS NIPObase bedraagt circa 70%. De exacte respons is echter afhankelijk van de lengte van de doorlooptijd en de vragenlijst, maar bijvoorbeeld ook van de veldwerkperiode. Bij tien dagen veldwerk bedraagt de respons gemiddeld 76%, ook bij een vragenlijst die langer is dan gemiddeld. Panelbeheer, controles en kwaliteitsbewaking TNS NIPObase wordt actief beheerd. Respondenten worden nauwgezet gevolgd om zowel de belasting te beperken als de kwaliteit van de antwoorden te bewaken. Wij hanteren daarbij de volgende werkwijze en procedures: - Wij maken gebruik van een databasebeheerprogramma dat aangeeft wie wanneer aan welke onderwerpen heeft meegewerkt. Zo wordt gezorgd voor een evenwichtige belasting van de leden van TNS NIPObase. Eventuele beïnvloeding van het ene onderzoek door deelname aan het andere wordt voorkomen. - Wij streven ernaar onze respondenten één keer per maand in te zetten voor onderzoek. - Van alle respondenten is bekend hoe en wanneer ze zijn geworven, hoe vaak ze deelnemen aan enquêtes, wanneer ze dat doen en hoelang ze over het invullen van vragenlijsten doen. - Wij geven de respondenten een vergoeding (incentive) voor de door hen bestede tijd en moeite. - Als onderdeel van het panelbeheer wordt de respons van individuele respondenten gecontroleerd. Ook wordt gecontroleerd hoe lang men over het invullen van vragenlijsten doet in relatie tot de lengte van de vragenlijst. Wanneer er twijfel bestaat over de betrouwbaarheid van de gegeven antwoorden kunnen respondenten op een aantal criteria worden uitgesloten van deelname aan onze onderzoeken. - We maken gebruik van respondentvriendelijke instrumenten voor datacollectie. - We hebben een goed bereikbare helpdesk ingericht. - We besteden veel aandacht aan de communicatie met respondenten. De contacten verlopen telefonisch, per of schriftelijk. Tijdens kantooruren staat er een telefonische helpdesk paraat en daarnaast hebben TNS NIPObase ers 24 uur per dag toegang tot een website met daarop onder andere de antwoorden op veelgestelde vragen (FAQ s) en informatie over de onderzoeken. - We leven uiteraard de privacywetgeving nauwgezet na. De kwaliteitsbewaking en -controle van het panel kent vele facetten en wordt op verschillende plekken in de organisatie uitgevoerd. We beschrijven ze hieronder. Om te beginnen, valideert de panelbeheerder de identiteit van nieuwe panelleden. Dit gebeurt door maandelijks de adresgegevens van panelleden te controleren met behulp van het programma AdresCorrect. Respondenten van wie het adres niet klopt, worden uitgeschreven met de uitschrijfreden foutief adres. Inschrijven geschiedt op huishoudniveau. Huishoudens mogen slechts één keer zijn ingeschreven in TNS NIPObase. Maandelijks controleert de panelbeheerder op basis van postcode en huisnummer of er geen dubbele inschrijvingen hebben plaatsgevonden. Ieder huishouden moet bovendien een uniek adres hebben. Ook dit wordt maandelijks gecontroleerd. Tijdens de werving wordt gecontroleerd of het adres waarmee het aspirantpanellid zich aanmeldt nog niet tot een actief panellid behoort. Jaarlijks moet een panellid zijn achtergrondgegevens controleren en aangeven of de gegevens correct zijn. Om te stimuleren dat de vragenlijst wordt ingevuld door de juiste persoon, wordt in het begin van de vragenlijst expliciet vermeld voor welke persoon binnen het huishouden de vragenlijst is bedoeld. Ook wordt dan gevraagd of die persoon aanwezig is en wil deelnemen aan het onderzoek. Pas na expliciete bevestiging wordt de eigenlijke vragenlijst gestart. TNS NIPO voert een aantal controles uit op het invulgedrag. Voor ieder onderzoek waaraan een huishouden deelneemt, wordt een record in een tabel weggeschreven met daarin onder meer de volgende velden: Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 12

13 - respondentnummer: uniek volgnummer van de respondent; - onderzoeksnummer: uniek onderzoeksnummer met eventuele versieaanduiding; - contactdate en contacttime: startdatum en -tijd; - aantal NIPOints: aantal NIPOints dat is verdiend (NIPOints betreft het vergoedingensysteem dat TNS NIPO voor respondenten hanteert); - NumberOfScreens: aantal schermen getoond aan de respondent; - NumberOfSeconds: aantal seconden dat is gebruikt voor het invullen; - TrustIndex Respondent: dit wordt berekend door NumberOfSeconds te delen door NumberOfScreens; - Suspect: snelle invullers worden aangemerkt als Suspect. De TrustIndex wordt wekelijks berekend om respondenten die een vragenlijst uitzonderlijk snel invullen te identificeren. Respondenten die structureel te snel door een vragenlijst gaan, worden zo opgespoord en het hele bijbehorende huishouden wordt uit de database verwijderd. Als een respondent gemiddeld over zeven onderzoeken de vragenlijsten binnen 30% van de gemiddelde tijd invult, dan wordt het huishouden uitgeschreven. Ook respondenten die op andere manieren punten jagen, worden gekenmerkt. Doordat we bijhouden hoeveel NIPOints een huishouden ontvangt, kunnen we uitschieters identificeren. We houden bij of respondenten telkens weer de langste routing in de vragenlijst doorlopen en zo aan een hogere beloning willen komen. Een andere mogelijkheid is dat respondenten screeningsvragen ten onrechte zo beantwoorden dat ze altijd tot de doelgroep van het onderzoek lijken te behoren en daardoor een vervolgvragenlijst in kunnen vullen om zo NIPOints te ontvangen. We volgen nauwgezet het gemiddelde aantal NIPOints dat huishoudens ontvangen. Op jaarbasis worden ongeveer 50 tot 100 huishoudens uitgeschreven omdat ze aanzienlijk meer NIPOints ontvangen dan andere huishoudens en het vermoeden zeer groot is dat het om puntenjagers gaat. Huishoudens die worden uitgeschreven omdat we het vermoeden hebben dat ze frauderen, krijgen daarvan geen bericht, omdat wij over uitschrijving niet met deze respondenten in discussie gaan. Panelleden die over een periode van zes maanden gemiddeld op minder dan 10% van de vragenlijsten responderen, worden op inactief gezet. Deze panelleden proberen we vanuit het oogpunt van representativiteit in eerste instantie weer actief te krijgen. Zij ontvangen schriftelijk bericht van hun uitschrijving uit TNS NIPObase. Desgewenst kunnen zij via de respondentensite hun account weer activeren. Respondenten die niet binnen vier weken reageren, worden definitief uitgeschreven. In 2011 bedroeg de uitval in TNS NIPObase ongeveer 9%. In dat jaar bestond voor het eerst de verplichting voor panelleden om (jaarlijks) hun gegevens te updaten. Voor 2012 en komende jaren verwachten we een jaarlijkse uitval tussen 4% en 5%. Drie kwart van de uitval ontstaat doordat wij panelleden uitschrijven, in een kwart van de gevallen schrijft de respondent zichzelf uit. Waardering recreatief groen in de leefomgeving en recreatieve routenetwerken in ZH Memo over resultaten 13