seksuele gezondheid Thermometer 2012 GGD en Oost-Nederland

Transcriptie

1 1 seksuele gezondheid Thermometer 212 GGD en Oost-Nederland

2 2 Seksuele gezondheid nóg beter in beeld Voor u ligt de vierde Thermometer met cijfers over de seksuele gezondheid in Oost-Nederland. De naam SoaSense is door het Ministerie van Volksgezondheid omgedoopt tot Seksuele Gezondheid. Het geeft duidelijk(er) aan waar ons aanbod zich op richt en benadrukt de integraliteit tussen preventie en curatie. Met deze thermometer brengen we jaarlijks de cijfers over de seksuele gezondheid in Gelderland en Overijssel in beeld en presenteren we de trends 1. Voor de GGD-poli s en ketenpartners in de soa-bestrijding en seksualiteitszorg biedt de thermometer aanknopingspunten voor beleidsvorming. We hopen dat gemeenten deze thermometer gebruiken bij het uitwerken van de gemeentelijke nota s over lokaal gezondheidsbeleid. Wij wensen u veel leesplezier en profijt van deze Thermometer Seksuele Gezondheid 212. De cijfers zijn onderverdeeld in een Soa-deel (roze) en een Sense-deel (paars). Hebt u vragen? Schroom niet om contact met ons op te nemen. U vindt onze gegevens achter op de thermometer. seksuele gezondheid 1 In 212 is het testbeleid aangepast. Jongeren tot 25 jaar die aan geen andere indicatiecriteria voldoen, worden in eerste instantie alleen op chlamydia getest. Bij een positieve uitslag wordt verder getest op andere soa s. Daarnaast behoren personen die niet aan indicatiecriteria voldoen, maar alleen anoniem getest willen worden, niet meer tot de doelgroep. Vanwege deze aanpassingen is een trendbreuk ontstaan in 212, wat naar verwachting zal leiden tot hogere vindpercentages voor gonorroe, syfilis en hiv bij heteroseksuele mannen en vrouwen. Hiermee moet rekening gehouden worden bij de interpretatie van de resultaten in 212.

3 3 Belangrijkste bevindingen Belangrijkste aanbevelingen Het aantal uitgevoerde soa-consulten is opnieuw toegenomen in 212. In Oost-Nederland is het aantal uitgevoerde soaconsulten sterker gestegen (+19%) dan landelijk (+7%). Het soa-vindpercentage (percentage bezoekers met één of meer soa s: chlamydia, gonorroe, infectieuze syfilis, hepatitis B of hiv) is zeer hoog: 16%. Het overtreft het landelijke vindpercentage van 15%. Evenals landelijk is het percentage gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. (zie ook noot 1) Het soa-vindpercentage bij personen die gewaarschuwd zijn voor een soa is in Oost-Nederland 36%. Ook dat is hoger dan landelijk (32%). In Oost-Nederland zijn de percentages positieve chlamydiatesten, zowel bij vrouwen (13,8%), heteroseksuele mannen (14,8%) en mannen die seks hebben met mannen (MSM) (11,7%), hoger dan landelijk (respectievelijk 12,2%, 13,3% en 1,5%). Bij jongeren tot 25 jaar die geen andere risico s hadden gelopen, zijn 22 consulten uitgevoerd. Bij 7,2% werd chlamydia gevonden. Bij verder testen werden geen andere soa s gevonden. Dit betekent dat het nieuwe beperkte testbeleid voor jongeren tot 25 jaar ook in regio Oost geen risico s voor de volksgezondheid oplevert. De soa-vindpercentages zijn het hoogst voor personen die gewaarschuwd zijn voor een soa (36%), personen met klachten (25%), MSM (2%) en bij personen afkomstig uit een soa-endemisch land 2 (2%). Deze percentages zijn vergelijkbaar of hoger dan de landelijke percentages. In Oost-Nederland gaan opvallend veel Senseconsulten over seksueel geweld (7,6% tegenover 2,3% landelijk). Het meest voorkomende gespreksthema bij Sense-consulten onder vrouwen in Oost-Nederland is anticonceptie. Landelijk is dat ook zo. Bij Sense-consulten onder mannen is het meest voorkomende gespreksthema seksualiteit. Landelijk is dat soa s. 2 Soa-endemisch land: een land waar relatief veel soa s voorkomen. Het hoge vindpercentage toont aan dat de GGDpoli s seksuele gezondheid in Oost-Nederland de risicogroepen steeds beter bereiken. Voortzetting van het strikte triagebeleid in combinatie met extra inspanningen op het gebied van collectieve preventie en voorlichting blijft van belang. Bij jonge bezoekers zonder aanvullende indicatie werd toch nog bij 7% chlamydia gevonden. Het blijft daarom nodig om op deze groep in te zetten. De samenwerking met de ROC s en de afdelingen Jeugdgezondheidszorg biedt een goede toegang tot deze groep. Bij personen die gewaarschuwd zijn, worden de meeste soa s gevonden. Het verdient de aanbeveling nader onderzoek te doen naar deze groep: wie zijn zij en aan welke van de gestelde indicatiecriteria voldoen zij? Uit de hoge vindpercentages voor personen afkomstig uit soa-endemische landen, blijkt dat extra inzet op deze groep nodig blijft. De samenwerking met de jongerencentra die door veel jongeren van allochtone afkomst bezocht worden, moet dan ook gehandhaafd blijven en waar nodig versterkt. Het opvallend hoge percentage Sense-consulten over seksueel geweld behoeft nader onderzoek. Om deze reden is een onderzoeksaanvraag ingediend bij de Academische Werkplaats AMPHI. Ook de samenwerking met het Centrum Familiaal en Seksueel Geweld in Nijmegen kan bijdragen aan het beter zicht krijgen op deze risicogroep. Het verdient aanbeveling om de verschillende ketenaanpakken op het gebied van Loverboys, Jeugd- en straatprostitutie & Mensenhandel die in enkele GGD-regio s vorm krijgen, verder uit te rollen. seksuele gezondheid

4 4 Wat is het Centrum Seksuele Gezondheid Oost-Nederland? seksuele gezondheid Het Centrum Seksuele Gezondheid Oost-Nederland is een samenwerkingsverband van de zes GGD en in Gelderland en Overijssel: GGD Regio Nijmegen (projectleiding), GGD Noord- en Oost- Gelderland, GGD IJsselland, GGD Twente, GGD Rivierenland en GGD Gelderland-Midden. Al deze GGD en hebben één of meerdere poli s die spreekuren seksuele gezondheid verzorgen en collectieve preventie activiteiten uitvoeren. In de GGD-regio Gelderland-Midden voert ook de abortus- en seksualiteitskliniek Het Mildredhuis spreekuren seksuele gezondheid uit. Ook bieden diverse ziekenhuizen in Oost-Nederland spreekuren aan onder regie van de GGD en. Seksuele gezondheid: integratie van preventie en curatie De Wet Publieke Gezondheid (WPG), legt de primaire verantwoordelijkheid voor de volksgezondheid bij gemeenten. De WPG stelt onder meer dat de gemeenten verantwoordelijk zijn voor het bestrijden van soa s en een gezondheidsbevorderende taak hebben. Gemeenten leggen hun voorgenomen gezondheidsbeleid om de vier jaar vast in een regionale of lokale gezondheidsnota. Sinds seksuele gezondheid voor het eerst expliciet aandacht heeft gekregen in de landelijke preventienota Gezondheid dichtbij ( 211), hebben veel gemeenten het onderwerp seksuele gezondheid opgenomen in de gezondheidsnota s. Veel GGD en in Oost-Nederland voeren de taken op dat gebied uit. Naast financiering uit de WPG wordt de seksualiteitszorg die GGD en bieden, gefinancierd uit de regeling Aanvullende Hulpverlening Seksuele Gezondheid. De combinatie van WPG-financiering en de aanvullende subsidieregeling biedt een waardevolle kruisbestuiving voor het bereiken van de gezamenlijke doelstelling van gemeenten en GGD en: het verbeteren van de seksuele gezondheid van inwoners van Oost-Nederland. Ook de expliciete toevoeging van het thema seksualiteit en seksuele diversiteit aan de kerndoelen voor de onderbouw in het voortgezet onderwijs biedt kansen voor het verbeteren van de seksuele gezondheid. Het voortgezet onderwijs is nu verplicht hierover les te geven in de onderbouw. GGD en kunnen hun aanbod op het gebied van seksualiteit richting voortgezet onderwijs uitbreiden met diverse leer- en lesmethoden. Afstemming Het bevorderen van de seksuele gezondheid vraagt een optimale afstemming tussen preventie en curatie. Hieraan wordt in Oost-Nederland flink aandacht besteed. De preventieactiviteiten van de GGD op het gebied van seksuele gezondheid bestaan voornamelijk uit voorlichting op locatie, gericht op specifieke doelgroepen in samenwerking met het onderwijs, jongerenwerk en de afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD. Deze samenwerking met verschillende partijen zorgt voor een breder draagvlak en groter bereik bij het verbeteren van de seksuele gezondheid onder jongeren in Oost-Nederland. Op deze manier worden in het bijzonder jongeren rechtstreeks gewezen op het bestaan van de spreekuren seksuele gezondheid. Daar kunnen ze terecht voor alle vragen over onder meer seksualiteit, onbedoelde zwangerschap en soa s. Spreekuren seksuele gezondheid: Soa en Sense Tijdens de spreekuren seksuele gezondheid wordt onderscheid gemaakt tussen Soa-consulten en Sense-consulten. Bij Soa-consulten ligt de nadruk op soa(-klachten) en bij Sense-consulten op seksualiteitsvragen. Sense-consulten zijn uitsluitend bedoeld voor jongeren tot 25 jaar. Alleen cliënten uit de risicogroepen komen in aanmerking voor de geboden soa-zorg van de GGD. De risicogroepen zijn: jongeren onder de 25 jaar, mensen met veel wisselende seksuele contacten, mannen die seks hebben met mannen (MSM), prostituees en prostituanten, mensen die zelf, of wiens ouders, afkomstig zijn uit een gebied waar

5 5 worden doorverwezen naar ketenpartners. Sinds 212 worden jongeren onder de 25 jaar die geen ander risico hebben gelopen, alleen getest op chlamydia (de meest voorkomende soa). Wanneer bij deze jongeren chlamydia wordt vastgesteld, wordt alsnog op de overige soa s getest. Bezoekers die wél tot de andere risicogroepen behoren, worden in 212 nog steeds standaard (minimaal) getest op chlamydia, gonorroe, syfilis en hiv. seksuele gezondheid veel hiv of andere soa s voorkomen, mensen met een partner uit een van de eerder genoemde groepen, mensen met soa-klachten of die gewaarschuwd zijn in verband met een soa. Mensen die niet tot de risicogroepen behoren, worden doorverwezen naar de huisarts. Seksualiteitsvragen gericht op voorlichting, informatie en advies worden door de GGD-medewerkers zelf opgepakt, meer complexe (hulp)vragen

6 6 Focus op Soa-risicogroepen werkt Sinds 27 kent zowel het aantal soa-consulten als het aantal gevonden soa s in Oost-Nederland een gestage groei. Ondanks het feit dat sinds 211 extra is ingezet op strikte triage, zien we het aantal consulten in 212 weer sterker toenemen: van in 211 naar in 212 (19%). In 211 was deze groei nog 4%, in 21 23%. In Grafiek 1 is voor alle GGD en over de periode een stijgende tendens te zien in het aantal uitgevoerde soa-consulten (linkeras). De enige uitzondering hierop is de daling van het aantal consulten bij GGD Noord- en Oost- Gelderland in 211, die we kunnen verklaren door het overgaan van de gemeente Deventer naar GGD IJsselland. Het gebied van GGD NOG werd hiermee kleiner. In 212 zien we de sterkste stijging van het aantal consulten bij GGD Twente (22%) en de zwakste stijging bij GGD Rivierenland (3,3%). Landelijk is het aantal consulten met 7% gestegen ten opzichte van 211, dit is aanmerkelijk lager dan de stijging van het aantal consulten in Oost- Nederland. Grafiek 1 toont op de rechteras het aantal uitgevoerde soa-consulten per 1. inwoners per GGD regio. Dit corrigeert de verschillende inwoneraantallen van de regio s, waardoor de aantallen consulten van de regio s kunnen worden vergeleken. GGD Regio Nijmegen heeft de sterkste stijging per 1. inwoners ten opzichte van 211 doorgemaakt. De stijging in het aantal consulten in regio Twente is ook opvallend. Dit kan gerelateerd zijn aan de grote investering in preventieve activiteiten in deze regio. Soa

7 7 Grafiek 1: Aantal soa-consulten per GGD, totaal en per 1. inwoners (27-212) Regio Nijmegen Noord- en Oost- Gelderland IJsselland Twente Rivierenland Gelderland-Midden aantal soa-consulten (linkeras) aantal soa-consulten / 1. inwoners (rechteras) Bezoekerskenmerken soa-spreekuren 3 Precies de helft van de bezoekers van de soaspreekuren in de regio Oost is jonger dan 25 jaar. Landelijk is dit 49%. De man/vrouwverhouding onder de bezoekers is nagenoeg evenwichtig: 48% van het totaal aantal bezoekers van de soa-consulten is vrouw en 52% is man. Onder de bezoekers jonger dan 25 jaar is de verdeling schever: 65% is vrouw tegenover 35% man. Van alle bezoekers is de grote meerderheid (78%) van Nederlandse herkomst 4. Bij 15% van de consulten was de cliënt afkomstig uit een soa-endemisch land (zie grafiek 5 voor een nadere uitsplitsing). Landelijk was dat 32%. In Oost-Nederland vond 21,7% van de consulten plaats onder MSM, landelijk was dat 2,3%. De aantallen bezoekers per indicatiecriterium zijn weergegeven in Tabel 1. In de regio Oost voldeed 99% van de consulten aan de gestelde indicatiecriteria. Dit percentage is exact gelijk aan het landelijk percentage. 3 Uit de registraties van de consulten kan niet opgemaakt worden of het om unieke bezoekers gaat, of om meerdere bezoeken van dezelfde cliënt. Hierdoor kunnen kenmerken van bezoekers die de poli s meerdere keren hebben bezocht, oververtegenwoordigd zijn. Voor de leesbaarheid spreken we in deze passage toch van bezoekerskenmerken en niet van consultkenmerken. 4 Herkomst is gedefinieerd op basis van het geboorteland van de cliënt en/of één van diens ouders. soa

8 8 Soa-vindpercentages 5 In 212 werden één of meerdere soa s vastgesteld in 16,1% van de consulten van de poli s seksuele gezondheid Oost-Nederland. Dit vindpercentage is gestegen ten opzichte van 211 (14,6%) en is hoger dan het landelijke percentage voor 212 (15%). In Grafiek 2 is op de linkeras te zien dat in 212 het aantal consulten waarin één of meerdere soa s worden vastgesteld (aantallen per 1. inwoners), stijgt bij alle GGD en. Het soavindpercentage (Grafiek 2, rechteras) varieert van 12,9% bij GGD Regio Nijmegen tot 19% bij GGD Twente. Grafiek 2: Aantal consulten met één of meer vastgestelde soa s per 1. inwoners en soavindpercentage naar aantal consulten, per GGD (27-212) Regio Nijmegen Noord- en Oost- Gelderland IJsselland Twente Rivierenland Gelderland-Midden aantal consulten met vastgestelde soa / 1. inwoners (linkeras) soa-vindpercentage (rechteras) Vooral veel soa onder jongeren Tabel 1 toont het aantal soa-consulten en soa-vindpercentages voor verschillende risicogroepen. Hieruit valt af te leiden dat de vindpercentages hoger zijn voor de groep jonger dan 25 jaar, dan voor de groep van 25 jaar en ouder. Naast het feit dat jongeren (beginners op het gebied van seksualiteit) over het algemeen meer risico lopen, speelt bij deze groep mogelijk ook drempelvrees om de eigen huisarts te bezoeken. Preventie op jonge leeftijd blijft daarom belangrijk. Een verdere uitsplitsing van de groep naar vrouwen, heteromannen en MSM leert dat bij vrouwen en heteromannen de vindpercentages (niet weergegeven in de tabel) het hoogst zijn bij jarigen, terwijl bij MSM de vindpercentages het hoogst zijn in de oudere leeftijdscategorieën. soa 5 De soa-vindpercentages zijn berekend door de aantallen gevonden chlamydia, gonorroe, syfilis, hiv en infectieuze hepatitis b te delen door het totaal aantal consulten.

9 9 Gewaarschuwd voor soa De soa-vindpercentages variëren per risicogroep (gedefinieerd naar gedrag en groepskenmerken, zie de laatste kolom van Tabel 1). Vergelijken we de vindpercentages van vrouwen, heteroseksuele mannen en MSM, dan valt op dat de percentages het hoogst zijn onder MSM (19,8%). Dit is vergelijkbaar met het landelijke percentage (2%). Wanneer we gedetailleerder kijken naar het risicoprofiel van de cliënten, dan zien we het hoogste vindpercentage bij cliënten die gewaarschuwd zijn voor een mogelijke besmetting: 35,8%. Landelijk is dat 32%. Bij cliënten die met klachten komen is 24,6% besmet met een soa (landelijk 2%). Andere hoge vindpercentages zien we bij personen afkomstig uit een soa-endemisch gebied: 19,7% (landelijk 18%). In Tabel 1 zijn ook de percentages positieve testen per soa weergegeven. Opvallend is dat voor chlamydia het hoogste vindpercentage te zien is onder cliënten die gewaarschuwd zijn voor een soa (31,1%). Voor de overige soa geldt dat de hoogste percentages positieve testen voorkomen bij MSM (8,7% gonorroe, 1,9% syfilis, 1,2% hiv). Tabel 1: Vindpercentages per soa en per risicogroep (212) 6 Risicogroep naar leeftijd N gonorroe chlamydia syfilis hiv vindpercentage soa <25 jaar ,3 16,2,4,1 17,4 >_ 25 jaar ,4 11,1,7,5 14,9 Totaal ,1 13,6,5,3 16,1 Risicogroep naar kenmerk N gonorroe chlamydia syfilis hiv vindpercentage soa Swinger ,6 6,,1,4 9,3 Prostituee 939 2,8 7,8,2,1 9,9 Prostituant 795 3,9 7,7,5,3 11,6 Vrouw ,8 13,8,1,1 14,6 Heteroseksuele 488 1,7 14,8,2,1 16, man Afkomstig uit soaendemisch ,2 16,8,6,1 19,7 land MSM ,7 11,7 1,9 1,2 19,8 Klachten 436 5,4 2,4 1,,5 24,6 Gewaarschuwd door partner ,4 31,1 1,1,5 35,8 Hoger vindpercentage chlamydia Net als vorig jaar is chlamydia de meest gevonden soa (13,6%) (Tabel 1). Vooral bij cliënten onder de 25 jaar wordt vaak chlamydia gevonden (16,2%). De percentages positieve testen voor chlamydia zijn in regio Oost zowel bij vrouwen (13,8%), heteroseksuele mannen (14,8%) als MSM (11,7%) hoger dan de landelijke percentages (respectievelijk 12,2%, 13,3% en 1,5%). Met het gewijzigde testbeleid in 212 vonden 22 consulten onder jongeren zonder aanvullende indicatie plaats. Zij werden in eerste instantie alleen op chlamydia getest. Bij 142 consulten (7,1%) werd een chlamydia-infectie gevonden, waarna ook op andere soa s werd getest (landelijk: 7,2%). Daarbij werden geen andere soa s gevonden. 6 De percentages zijn berekend op basis van het totaal aantal consulten. Er kan sprake zijn van overlap tussen de genoemde risicogroepen. Soa

10 1 Lager vindpercentages gonorroe In 212 is het percentage gevonden gonorroe onder vrouwen en heteroseksuele mannen nagenoeg gelijk: 1,8% en 1,7%. Landelijk is dat iets hoger: 2,1% voor vrouwen en 1,9% voor heteroseksuele mannen. Voor MSM is het vindpercentage ten opzichte van 211 gelijk gebleven, 8,7%. Landelijk is het vindpercentage hoger: 9,3% en vertoont een duidelijk stijgende tendens (+17% ten opzichte van 211). De percentages gevonden syfilis en hiv zijn in 212 onverminderd laag: Bij vrouwen en heteromannen zijn de percentages niet hoger dan,1%. Bij MSM is syfilis in 1,9% van de consulten gevonden. Dat is iets lager dan het landelijke vindpercentage onder deze groep (2,1%). Voor hiv geldt een vindpercentage onder de doelgroep MSM van 1,2% in Oost-Nederland, tegenover een landelijk gemiddelde van 1,5%. Het vindpercentage hiv bij MSM neemt in Oost-Nederland, net als landelijk, af sinds 28. Grafiek 3: Soa-vindpercentages per risicogroep, per GGD (212) jong MSM prostituee prostituant swinger soa-endemisch land gewaarschuwd klachten Nijmegen Noord- en Oost- Gelderland IJsselland Twente Rivierenland Gelderland-Midden Regionale verschillen Grafiek 3 geeft voor elke GGD-regio in Oost-Nederland de soa-vindpercentages per risicogroep weer. Hier is goed te zien dat de soa-vindpercentages bij alle GGD en het hoogst zijn bij personen die gewaarschuwd zijn voor een soa. Verder valt op dat het soa-vindpercentage onder jonge bezoekers (tot 25 jaar) lager is voor GGD Regio Nijmegen. Verder is het soa-vindpercentage onder pros- tituanten voor GGD Rivierenland opvallend veel hoger dan elders. Onder personen die met klachten naar de soa-spreekuren komen, zijn de soavindpercentages iets lager voor GGD Regio Nijmegen en GGD Noord- en Oost- Gelderland. Voor deze bevindingen met betrekking tot regionale verschillen geldt dat nader onderzoek door de lokale GGD nodig is om de verschillen te duiden. soa

11 11 Hoge vindpercentages bij personen uit soa-endemische landen 7 In Grafiek 4 is het aantal soa-consulten weergegeven voor personen afkomstig uit soa-endemische landen. Daarnaast is op de rechteras voor elk land of landengroep het soa-vindpercentage af te lezen. Verreweg de meeste bezoekers van de spreekuren zijn autochtoon. Onder hen is het soavindpercentage 15,6%. In 15% van de consulten gaat het om cliënten afkomstig uit een soa-endemisch land. De vindpercentages onder deze risico- groepen zijn hoger dan onder dat van de autochtone bezoekers. De hoogste vindpercentages zien we bij cliënten afkomstig uit de Nederlandse Antillen (26,4%) en Sub-Sahara Afrika (23,3%). Binnen het preventieve aanbod van de seksualiteitshulpverlening is sinds 21 speciale aandacht voor het bespreekbaar maken van seksualiteit bij allochtone jongeren. Grafiek 4: Aantal consulten (linkeras) en soa-vindpercentage (rechteras) naar soa-endemisch land (212) Turkije Suriname Nederlandse Antillen Oost-Europa Marokko/Noord Afrika M-Z Amerika Sub-Sahara Afrika Azië aantal consulten (linkeras) % pos. soa (rechteras) 7 Zie voor landelijke cijfers: Factsheet soa s en hiv bij etnische minderhedden in nederland; bevolkingscijfers. Een uitgave van Soa Aids Nederland (december 212). soa

12 12 Jongeren & seksuele gezondheid De samenwerking met verschillende partijen in Oost-Nederland zorgt voor een breder draagvlak en groter bereik bij het verbeteren van de seksuele gezondheid onder jongeren. Dit is belangrijk omdat zij als beginners op het gebied van seksualiteit soms meer risico lopen en drempels kunnen ervaren in het zoeken van zorg in het reguliere circuit. Binnen de spreekuren seksuele gezondheid van de GGD en kunnen jongeren tot 25 jaar altijd terecht met vragen over seksualiteit, onbedoelde zwangerschap, seksueel geweld en soa s. Voor het bereiken van de 16+ doelgroep blijven de verschillende ROC s belangrijke samenwerkingspartners. De inzet in 212 was gericht op het opleiden van studenten (peer-educators) die aan groepsgenoten voorlichting geven over seksualiteit en veilig vrijen. In het licht van het nieuwe contactmoment van de afdeling Jeugdgezondheidszorg (JGZ) voor de oudere jeugd (16+) zijn er voor de poli s seksuele gezondheid eveneens mogelijkheden om intensiever samen te werken met de afdeling JGZ. Ook met jongerencentra zijn de activiteiten in 212 voortgezet. Jongerenwerkers zijn getraind door de GGD om het thema seksualiteit vooral onder allochtone jongeren beter bespreekbaar te maken. Vervolgens zijn gezamenlijk voorlichtingsactiviteiten opgezet voor de bezoekers van de jongerencentra. Sense-vragenlijst Voorafgaand aan een consult bij de GGD-poli seksuele gezondheid krijgt iedere jongere een vragenlijst om in te vullen. Jongeren kunnen daarin aangeven of er specifieke onderwerpen zijn waarover ze met de verpleegkundige willen spreken. Vaak blijkt dan dat een jongere die in eerste instantie het spreekuur bezoekt vanwege vragen over soa s ook andere problemen/vragen heeft die tijdens de telefonische triage niet naar voren kwamen. Door de vragenlijst heeft de verpleegkundige bij de start van het consult al aanknopingspunten om het gesprek met de jongere bezoeker breder in te zetten dan op soa-risico s of voorlichting over veilig vrijen. Op deze wijze is er sprake van een geïntegreerd seksualiteitsconsult: soa en seksualiteitsvragen samen. sense

13 13 Sense-consulten in Oost-Nederland De consulten seksuele gezondheid speciaal gericht op jongeren tot 25 jaar met vragen over soa s en seksualiteit zijn bekend onder de naam Sense. In 212 zijn in Oost-Nederland meer dan 16 Sense-consulten uitgevoerd. Dat zijn er iets meer dan in 211 (157 consulten). In Grafiek 5 zijn de aantallen consulten sinds 29 weergegeven per GGD (linkeras). Daarnaast is op de rechteras te zien hoeveel consulten per GGD hebben plaatsgevonden per 1. jongeren tot 25 jaar. Dit corrigeert het verschil in aantal jongeren per regio, waardoor het mogelijk is de aantallen consulten onderling te vergelijken. Voor GGD Regio Nijmegen, GGD Twente en GGD Gelderland-Midden is het aantal consulten ten opzichte van 211 gestegen. Opvallend zijn de hoge aantallen consulten bij GGD Gelderland-Midden. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van Het Mildredhuis, dat als abortus- en seksualiteitskliniek de hele regio bedient. Wanneer we kijken naar het aantal consulten per 1. jongeren kunnen we vaststellen dat GGD Regio Nijmegen de meeste consulten uitvoert. Grafiek 5: Aantal Sense-consulten (linkeras) en Sense-consulten per 1. jongeren (rechteras), per GGD (29-212) Regio Nijmegen Noord- en Oost- Gelderland IJsselland Twente Rivierenland Gelderland-Midden aantal Sense-consulten (linkeras) aantal Sense-consulten / 1. jongeren (rechteras) Vrouwen in de meerderheid Uit de cijfers over 212 blijkt dat het Sense-spreekuur de jongeren tot 25 jaar steeds beter bereikt. 97% van de bezoekers was jonger dan 25 jaar; in 211 was dat nog 94%. De man/vrouw-verhouding bij de Sense-consulten is scheef: 84% van het aantal bezoekers is vrouw (landelijk 81%). In Grafiek 6 is de leeftijdsverdeling van de cliënten te zien, uitgesplitst naar geslacht. Daaruit valt op te maken dat onder mannen de meeste consulten plaatsvinden rond 21 jaar; bij vrouwen is dat rond 2 jaar. Ook zien we bij vrouwen veel consulten rond 17 jaar. Bij de landelijke cijfers zien we dezelfde pieken bij vrouwen; bij mannen zien we een tweede piek rond 23 jaar. Deze ligt in Oost-Nederland iets later: rond 24 jaar. Het feit dat meer vrouwen dan mannen de Senseconsulten bezoeken, hangt waarschijnlijk samen met de besproken onderwerpen tijdens de consulten. Ruim 4% daarvan heeft betrekking op vragen over anticonceptie en (ongewenste) zwangerschap, landelijk is dat 33%. sense

14 14 Grafiek 6: Percentages Sense-consulten naar leeftijd en geslacht (212) man vrouw In Grafiek 7 zijn de onderwerpen van de Senseconsulten weergegeven voor verschillende doelgroepen. Per doelgroep is het percentage consulten weergegeven dat betrekking had op een bepaald thema. Zo is af te lezen dat onder mannen meer dan de helft (53,8%) van de consulten betrekking had op het thema seksualiteit (landelijk 18%). Dit verschil is te verklaren door het lage percentage consulten in Oost-Nederland dat over soa ging: 14% tegenover ruim 64% landelijk. Zeer waarschijnlijk komt dit verschil door de manier waarop de professionals de hulpvragen in het dossier registreren. Bij vrouwen was anticonceptie het meest besproken thema (38,7% van de consulten, landelijk 31,5%). Daarnaast waren ook seksualiteit en (ongewenste) zwangerschap veelbesproken thema s bij de consulten onder vrouwen. Grafiek 7: Sense-consulten naar onderwerp en doelgroep, in percentages (212) anticonceptie (ongew.) zwanger fertiliteit seksualiteit seks. geweld soa man vrouw < autochtoon allochtoon anders onbekend sense

15 15 Veel consulten over seksueel geweld Nog steeds gaan opmerkelijk veel consulten in Oost-Nederland over seksueel geweld (122 = 7,6%), opvallend hoger dan het landelijke percentage van 2,3%. Vooral bij bezoekers van 19 jaar en ouder gaat een aanzienlijk deel van de consulten hierover (1,8%). Van alle landelijke Sense-consulten over seksueel geweld (331) wordt iets meer dan een derde (122) in Oost-Nederland uitgevoerd. Deze bevinding is opmerkelijk en zal nader onderzocht worden in het kader van de Academische Werkplaats AMPHI. Ook de samenwerking met het Centrum Familiaal en Seksueel Geweld in Nijmegen kan bijdragen aan het beter zicht krijgen op deze risicogroep. Van de 122 consulten waarin seksueel geweld besproken is, heeft 25% recentelijk eenmalig een seksueel geweldservaring meegemaakt (zie Tabel 2). Bij 16% heeft het seksuele geweld eveneens recent, maar herhaaldelijk plaatsgevonden. Tabel 2: Ervaring seksueel geweld, in % (N=122) recent, eenmalig 24,6 recent, herhaaldelijk 15,6 in het verleden 47,5 anders 11,5 onbekend,8 Grafiek 8: Sense-consulten naar onderwerp in percentages, per GGD (212) 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Regio Nijmegen (n=291) Noord- en Oost- Gelderland(n=277) IJsselland (n=118) Twente (n=28) Rivierenland (n=153) Gelderland-Midden (n=56) anders soa seks. geweld seksualiteit fertiliteit (ongew.) zwanger anticonceptie Onderwerpen per GGD Niet bij alle GGD en in Oost-Nederland is anticonceptie het meest besproken onderwerp tijdens de Sense-consulten. Bij GGD Regio Nijmegen en GGD Rivierenland gaan de meeste consulten over seksualiteit. Ook bij de andere GGD en is seksualiteit een veelbesproken onderwerp (zie Grafiek 8). Opvallend is verder dat seksueel geweld bij GGD Noord- en Oost-Gelderland behoort tot de top drie van meest besproken onderwerpen, terwijl het nauwelijks aan bod komt in de regio s Rivierenland en Gelderland-Midden. sense

16 16 Colofon De Thermometer Seksuele Gezondheid is een uitgave van het regionale centrum Seksuele Gezondheid Oost-Nederland en verschijnt 1 keer per jaar. Overname van gegevens is toegestaan, mits voorzien van bronvermelding. Uitgave: mei 213. Met medewerking van: Femke Koedijk (epidemioloog RIVM/GGD Twente), Paul Cornelissen (arts Seksuele Gezondheid GGD Rivierenland), Meta Moerman (epidemioloog GGD Rivierenland), Henny Rexwinkel (epidemioloog GGD Gelderland- Midden), Maeva Bonjour (adviseur Seksuele Gezondheid GGD Gelderland-Midden), Manon Pelgrim (arts Seksuele Gezondheid GGD Gelderland-Midden) Redactieadres GGD Regio Nijmegen, asmits@ggd-nijmegen.nl (Anja Smits) Tekst, figuren en tabellen Annika Smits (onderzoeker epidemiologie GGD Regio Nijmegen), Annemarie van Daal (projectleider Seksuele Gezondheid Oost- Nederland), Hanna Bos (coördinator Soa Oost- Nederland), Rinske van der Bij (coördinator Sense Oost-Nederland) seksuele gezondheid Thermometer 212 GGD en Oost-Nederland soa