Wij hebben daarom dit boekje over dyslexie samengesteld.

Transcriptie

1

2 Voorwoord Dyslexie is lastig, maar er valt goed mee te leven! Als uw kind dyslexie heeft, is de rol van u als ouder van belang. Dyslexie kan namelijk grote impact hebben op het kind en zijn omgeving. Door dyslexie kunnen leerlingen in het Voortgezet Onderwijs problemen ondervinden bij verschillende schoolvakken. Leerlingen kunnen hierdoor gaan twijfelen aan de eigen competentie of gedemotiveerd raken. Wanneer er problemen zijn op school, merken ouders dat vaak aan het gedrag van hun kind. Het is dan ook belangrijk dat uw kind leert omgaan met de problemen ten gevolge van dyslexie. U kunt uw kind daarbij helpen. Naast het accepteren van de problemen, is het van belang dat u op de hoogte bent van wat dyslexie is, wat de school doet en wat u als ouder kunt doen. Wij hebben daarom dit boekje over dyslexie samengesteld. Joke Kok-Hamersma Marieke van Roosendaal Marlies van Ham (Coördinator Vinkeveen ham@hetvlc.nl) Tamara Scheers (Coördinator Mijdrecht srs@hetvlc.nl) 2

3 Inhoudsopgave 1. Wat is dyslexie? De oorzaak van dyslexie Herkent u het volgende bij uw kind? 2. Dyslexie in het Voortgezet Onderwijs. Waarom wordt dyslexie soms pas in het Voortgezet Onderwijs gesignaleerd? Waar hebben dyslectische leerlingen in het Voortgezet Onderwijs problemen mee? Zelfbeeld, motivatie en werkhouding. 3. Dyslexie op het VeenLanden College Screening in de brugklas. Als uw zoon/dochter al een dyslexieverklaring heeft. Dyslexieverklaring en onderzoeksrapport Faciliteiten in de onderbouw en bovenbouw. Remedial Teaching in de onderbouw. 4. Wat kunt u als ouder voor uw kind doen? 5. Ditjes en Datjes over dyslexie. 6. Meer weten over dyslexie?

4 1.Wat is dyslexie? De Stichting Dyslexie Nederland heeft de volgende definitie opgesteld: Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door Een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en /of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau. Dyslexie gaat niet over, je houdt er je leven lang last van. Gericht oefenen helpt wel om het maximale aan lees- en/of spellingvaardigheid eruit te halen, maar zal het probleem nooit helemaal wegnemen. Voor veel leerlingen vormt dyslexie een belangrijke belemmering om onderwijs op hun eigen niveau te volgen. Toch valt er mee te leven. Zeker wanneer een leerling in staat is om zijn dyslexie te compenseren met andere kwaliteiten of gericht strategieën te gebruiken. De oorzaak van dyslexie De precieze oorzaak van dyslexie is nog niet duidelijk; er wordt nog steeds veel onderzoek naar gedaan. Er is al wel bekend dat dyslexie een stoornis is in de hersenen. Onderzoek heeft uitgewezen dat de twee hersenhelften niet goed samenwerken. Er staat tevens vast dat er bij dyslexie sprake is van een grote erfelijke factor. 4

5 Herkent u het volgende bij uw kind? Moeite gehad met leren lezen en schrijven. Veel later dan andere leerlingen uit AVI-niveau. Een hekel aan lezen. Werkt rommelig en heeft een slecht leesbaar handschrift. Maakt vreemde spellingfouten. Moeite met het onthouden van woordjes, tafels, jaartallen, dagen van de week. Moeite met het onderscheiden van hoofd- en bijzaken. 5

6 2. Dyslexie in het Voortgezet onderwijs Waarom wordt dyslexie soms pas in het Voortgezet Onderwijs gesignaleerd? Bij ernstige vormen van dyslexie is de stoornis vaak al op de basisschool vastgesteld. Toch kunnen er in het VO leerlingen zijn bij wie dyslexie dan pas zichtbaar wordt. Hoe komt dat? Het lezen en/of spellen was op de basisschool al een probleem, maar werd niet als zodanig gesignaleerd. De leerling kon de problemen met lezen/spellen op de basisschool goed compenseren, bijvoorbeeld door intelligentie. In het VO moet de leerling opeens meer talen tegelijk leren. In het VO moet de leerling veel tekst zelfstandig verwerken. In het VO moet de leerling meer onder tijdsdruk presteren. Waar hebben dyslectische leerlingen in het VO problemen mee? Hoewel de problemen bij elke dyslectische leerling verschillend zijn, kunnen zij moeite hebben met de volgende taken: Even iets snel doorlezen. Meer fouten maken onder tijdsdruk. Snelle overdracht van informatie (datgene wat de leerling wel weet, komt niet snel naar boven). Leren van woorden voor Frans, Engels en Duits. Twee taken tegelijk uitvoeren, bijvoorbeeld luisteren en schrijven. Multiple choice-toetsen: moeite met lezen van kleine verschillen in antwoorden. Maken van aantekeningen tijdens de les. Invullen van de agenda. Hardop voorlezen in de klas. Moeite met plannen, bijvoorbeeld van huiswerk, afspraken en repetities. Lezen van veel tekst in de schoolboeken; bij bijvoorbeeld geschiedenis, maar ook bij wiskunde wordt een beroep gedaan op taalvaardigheden. 6

7 Zelfbeeld, motivatie en werkhouding Al deze (mogelijke) problemen hebben bij de leerling vaak invloed op het gevoel van welbevinden. Er kan twijfel ontstaan aan eigen competenties en de leerling wordt onzeker. De motivatie om te leren neemt af. Gevoelens van faalangst kunnen ontstaan doordat de leerling extreme spanning ervaart bij leesbeurten en presteren onder tijdsdruk. Door tijds- en werkdruk kan ook een verandering in de taak- en werkhouding ontstaan: ongestructureerd en onverzorgd werken, onvoldoende gebruik maken van leesstrategieën en minder doorzettingsvermogen. 7

8 3.Dyslexie op het VeenLanden College Screening in de brugklas Al in de eerste twee weken van het schooljaar worden alle brugklas leerlingen gescreend. Ook de leerlingen die een dyslexieverklaring hebben doen mee aan deze screening. Hiervoor worden de signaleringsinstrumenten van het Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs gebruikt. Mogelijke problemen met spelling en/of lezen worden dan meestal gesignaleerd. Het is geen dyslexieonderzoek. Daarna wordt er een overzicht gemaakt van de behaalde scores, informatie van de basisschool en informatie van ouders. Dan wordt er gekeken welke leerlingen in aanmerking komen voor extra begeleiding in een remedial teaching groep. In de remedial teaching groepen zitten zowel geteste als niet-geteste leerlingen. Voordat de remedial teaching lessen beginnen is er een ouderavond waarin ouders uitleg krijgen over de problematiek rondom dyslexie, dat er een mogelijkheid is om hun zoon/dochter te laten testen via school (indien dit nodig blijkt te zijn) en wat er in grote lijnen behandeld zal worden tijdens de lessen. Na de ouderavond moeten ouders aangeven of zij hun zoon/dochter in de remedial teaching groep willen laten plaatsnemen. Na een bepaalde tijd van begeleiding wordt er weer gekeken naar de spelling en/of leesproblemen die de leerling heeft en kunnen niet-geteste leerlingen deelnemen aan een dyslexieonderzoek. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een extern bureau. Het onderzoek vindt in mei plaats. Kosten zijn voor rekening van de ouders. Als uw kind al een dyslexieverklaring heeft Het kan zijn dat uw zoon/dochter al is getest op dyslexie. Wij verzoeken u in dat geval een kopie van de dyslexieverklaring en het onderzoeksrapport mee te sturen bij het aanmeldingsformulier. Dyslexieverklaring en onderzoeksrapport Het VeenLanden College maakt gebruik van het Protocol Dyslexie voor het Voortgezet Onderwijs, dat in 2005 is geïntroduceerd door de overheid om een eenduidig beleid m.b.t. dyslexie op te zetten. In het protocol zijn de criteria voor 8

9 het vaststellen van dyslexie, zoals deze zijn opgezet door de Stichting Dyslexie Nederland (SDN), verwerkt. In principe accepteert het VeenLanden College alleen dyslexieverklaringen, die voldoen aan de criteria zoals deze in het protocol zijn geformuleerd. Dyslexieverklaring Uit psycho-diagnostisch onderzoek is gebleken dat er sprake is van dyslexie. Dyslexie is dan vastgesteld volgens de criteria voor onderkenning en verklaring van de Stichting Dyslexie Nederland. In de verklaring wordt duidelijk aangegeven: Op welke vlak er sprake is van ernstige belemmeringen in onderwijs-maatschappelijke participatie. Beknopte samenvatting van het onderzoeksrapport m.b.t.: Onderkennende Verklarende - Indicerende diagnose Compensaties en dispensaties De dyslexieverklaring is afgegeven door een GZ-psycholoog of orthopedagoog. Onderzoeksrapport In het onderzoeksrapport zijn de volgende aspecten verwerkt: Reden voor onderzoek: (o.a. anamnese; onderzoeksvraag) Onderkennende diagnose: Er wordt vastgesteld of er sprake is van achterstand op het gebied van spelling en/of lezen. Daarbij wordt gekeken naar technisch lezen en spelling. Verklarende diagnose: Er wordt een beeld gegeven van de cognitieve factoren die dyslexie kunnen oproepen of ermee samenhangen (verklaring) en die inzicht geven in de hardnekkigheid. Hierbij is het belangrijk dat er een IQ test wordt afgenomen. Indicerende diagnose: Er wordt aangegeven welke taakrelevante/gerichte punten er zijn voor behandeling of interventie die kunnen leiden tot een oplossing of vermindering van de onderwijsbelemmeringen. Daarbij moet gedacht worden aan compensatie en dispensatie (faciliteiten). 9

10 Faciliteiten Sinds een jaar of vijftien heeft het VeenLanden College een beleid op het gebied van remedial teaching. Hierin is opgenomen wat er wordt gedaan voor leerlingen met een dyslexieverklaring, maar ook voor leerlingen die remedial teaching volgen in de brugklas en nog geen dyslexieverklaring hebben. Alle leerlingen met een dyslexieverklaring staan op de dyslexielijst. Deze wordt aan alle docenten verstrekt. Faciliteiten in de onderbouw zijn: Bij dyslectische leerlingen worden bij de talen de spelfouten minder streng gerekend. Bij de zaakvakken worden geen spelfouten gerekend. Bij dyslectische leerlingen worden de spelfouten door de desbetreffende docent verbeterd. Als een dyslectische leerling voor het woordgedeelte in een toets voor een van de talen vanwege de handicap het cijfer 4.0 of lager krijgt, mag de leerling het woordgedeelte mondeling overdoen. Het eindcijfer wordt bepaald door het gemiddelde van de cijfers van de schriftelijke en de mondelinge toets. De repetities in de onderbouw zijn zo opgesteld dat de gemiddelde leerling ze kan maken in 35 minuten. Zo heeft de dyslectische leerling extra tijd (10 minuten). In de onderbouw is er geen tijdverlenging. Wel in de bovenbouw. Deze tijdverlenging geldt alleen voor SE s en niet voor reguliere toetsen. Er worden zo min mogelijk lange dictaten gegeven. Lettergrootte.12 of meer wordt gebruikt. De dyslecten krijgen geen onverwachte leesbeurten. De dyslectische leerlingen mogen bij meerkeuzevragen het antwoord op het vragenblad schrijven. Faciliteiten in de bovenbouw (examen), indien op tijd aangevraagd, zijn: Tijdverlenging bij SE s en het examen. Tijdverlenging geldt niet voor de reguliere toetsen. 10

11 Aanvragen faciliteiten in de bovenbouw Indien een dyslectische leerling in de bovenbouw gebruik wil maken van tijdverlenging, dan moet dit tijdig worden aangevraagd via de Coördinator Remedial Teaching. Remedial teaching in de onderbouw Er worden remedial teaching lessen gegeven in de 1 e en 2 e klas. Leerlingen kunnen in groepen van maximaal 6 leerlingen remedial teaching volgen. In de 1 e klas ligt de nadruk op Nederlands (remediëren). In de 2 e klas wordt er specifiek aandacht besteed aan de Moderne Vreemde talen (remediëren). Natuurlijk wordt er ook aandacht besteed aan de verschillende hulpmiddelen die er zijn. Daarnaast wordt er met leerlingen gewerkt aan het leren accepteren van hun dyslexie, het inzetten van hun sterke kanten om zo hun problemen, die door dyslexie worden veroorzaakt, te kunnen verminderen. Vanaf klas 3 zijn er geen gerichte lessen, maar kan een leerling met individuele vragen altijd terecht bij één van de remedial teachers. De coördinator remedial teaching zorgt ervoor dat docenten op de hoogte blijven. 11

12 4.Wat kunt u als ouder voor uw kind doen? Voor veel ouders vallen de kleine stukjes van de puzzel op hun plaats wanneer blijkt dat hun kind dyslectisch is. Het is een verklaring voor de problemen met spelling en lezen. Maar wat kan er gedaan worden? Accepteer dat uw kind dyslexie heeft. Benader uw kind positief en beloon inzet. Leg aan uw kind uit dat bepaalde dingen moeilijk blijven, ondanks extra inspanningen. Help uw kind bij het plannen van huiswerk en toetsen. Zorg ervoor dat er geen sprake is van een verlengde schooldag thuis: zorg voor voldoende ontspanning. 12

13 5. Ditjes en Datjes over dyslexie Dyslexie is niet te genezen. Toch wordt er van alles geprobeerd. Er zijn verschillende wondermiddeltjes op de markt gebracht, waarvan tot op heden de effectiviteit nog niet is bewezen. Enkele wondermiddeltjes zijn: Motorische en senso-motorische (oog-hand coördinatie) therapie. Training van de ogen d.m.v. van speciale brillen, zoals de prisma bril, de van Gemert therapie en het voorschrijven van gekleurde brillenglazen. Gebruik van medicijnen (o.a. reisziektetabletten, antihistaminica om evenwichtsstoornissen te verhelpen en kalmeringstabletten of juist activerende middelen). Diëten, het gebruik van bepaalde voedingssupplementen of het slikken van middeltjes zoals visolie. Dyslexie wordt niet verholpen met de bovenstaande remedies, het kan hooguit voorwaarden scheppen voor het leren leren van uw kind. Dyslexie is iets waar u en uw kind mee moet leren omgaan. Daarbij kunt u als ouder uw kind ondersteunen. Dyslectisch zijn betekent niet dat uw kind dom is. Dyslectisch zijn zegt niets over de intelligentie van een persoon. Kijk naar Albert Einstein, Bill Gates, Winston Churchill, Whoopi Goldberg, Wubbo Okkels en Dennis Bergkamp. Zij hebben één ding gemeen met uw kind. Ze zijn dyslectisch. Kijk wat ze hebben bereikt. Dyslexie is geen modeverschijnsel, het is van alle tijd. 13

14 6.Meer weten over dyslexie? Belangengroepen Vereniging Balans Bilthoven Helpdesk Landelijke Beroepsvereniging voor Remedial Teachers (LBRT) Kosterijland AJ Bunnik Telefoonnummer: Bibliotheken Dedicon (voorheen Federatie Nederlandse Blindenbibliotheken) Telefoonnummer: Nederlandse Luister en Braillebibliotheken Telefoonnummer: Websites Een overzicht van sites met informatie over dyslexie is te vinden via: dyslexie.pagina.nl Boeken Brochure van de Stichting Dyslexie Nederland Dyslexie: Classificatie, Diagnose en Dyslexieverklaring (aan te vragen bij de Stichting Dyslexie Nederland, Postbus 93, 3720 AB Bilthoven) Dyslexie een complex taalprobleem Tom Braams Begeleiding lees- en spellingproblemen (ISBN ) Omgaan met dyslexie J. Loonstra en F. Schalkwijk. Sociale en emotionele aspecten van dyslexie. (ISBN ) 14

15 Dus toch dyslexie Arga Paternotte (ISBN ) Dyslexie in de Brugklas Henk van Goor (ISBN ) Computerprogramma s Veel methodes hebben remediërend materiaal, waar leerlingen gebruik van kunnen maken (via internet of Cd-rom bij de methode). Andere digitale hulpmiddelen: Spellingscontrole (via Word van Windows). Het leren van woordjes: Teach 2000 ( (gratis); Overhoorjezelf( (kopen). Digitaal woordenboek (via internet). Woordvoorspellers. Letmetype (gratis) of Sprint Plus (kopen). Daisy speler: Je kan alle studieboeken aanvragen op Cd-rom. Dit moet je zelf doen. Dit kan via Dedicon ( Wel moet je natuurlijk eerst de Daisy speler eerst aanschaffen. Of je maakt gebruik van de gratis te downloaden Daisy software ( Spraakherkenning (praten tegen je computer) (gratis) of (kopen). Op het gebied van lezen en spelling is er een bepaald programma dat prijzig is, maar erg compleet. Veel leerlingen hebben er baat bij. Dit is het programma Kurzweil3000 ( 15