VVE-MONITOR ROTTERDAM E METING

Transcriptie

1 VVE-MONITOR ROTTERDAM E METING drs. J.M. Reijnen Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) April 2008 In opdracht van Jeugd, Onderwijs en Samenleving

2 Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteur: J.M. Reijnen Met dank aan Linda van Maurik Project: Adres: Goudsesingel 78, 3011 KD Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) Telefax: (010) Website: 2

3 INHOUD Samenvatting en conclusies 5 1 Inleiding 7 2 Omschrijving werksoorten en geografische spreiding De peuterspeelzaal Het kinderdagverblijf Voor- en vroegschoolse educatie 10 3 Deelname van driejarigen aan peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Peuters die van meer voorzieningen gebruik maken Bereik van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Opvang van driejarigen die buiten Rotterdam wonen 16 4 Voor- en vroegschoolse educatie Deelname van driejarige VVE-doelgroepkinderen Deelname van driejarige Antillianen Uitbreiding VVE-locaties Deelname van tweejarigen 24 Bijlagen Bijlage 1. Verantwoording onderzoek 29 Bijlage 2. Deelnamecijfers driejarige Rotterdammers in 2007 en Bijlage 3. Bevolkingslen twee- en driejarigen in 2007 en

4

5 Samenvatting en conclusies Om de voortgang van de collegeresultaten van het Rotterdamse Voor- en Vroegschools Educatiebeleid te meten is in het najaar van 2007 voor het tweede achtereenvolgende jaar een inventariserend onderzoek uitgevoerd bij peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en gastouderbureaus naar de deelname van driejarige kinderen per 1 oktober. De informatie is schriftelijk met behulp van telformulieren verzameld. De respons van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven is in beide gevallen meer dan 90 procent. Van de gastouderbureaus is onvoldoende informatie beschikbaar gekomen. Zij zijn buiten dit onderzoeksverslag gehouden. Doelgroep van het Rotterdamse Voor- en Vroegschools Educatiebeleid (VVE-beleid) zijn driejarigen waarvan tenminste één ouder in een niet-westers land is geboren, of waarvan de ouders in een westers land zijn geboren en tenminste één ouder een laag opleidingsniveau heeft. Om de doelgroep te bepalen is aan de instellingen gevraagd de peuters te tellen naar het geboorteland en het opleidingsniveau van ouders. De cijfers van instellingen die voorschoolse educatie aanbieden zijn gebaseerd op registratiegegevens. De cijfers van de overige instellingen zijn in een gevallen een schatting van de instelling; met name het opleidingsniveau van de ouders wordt vaak niet geregistreerd. De gemeente Rotterdam heeft als doelstelling dat in 2010 tenminste 80 procent van alle driejarigen in Rotterdam gebruik maakt van een voorschoolse voorziening. Per oktober 2007 bezoeken ongeveer in Rotterdam wonende driejarigen een peuterspeelzaal en/of kinderdagverblijf. Wanneer de driejarigen die van meer voorzieningen gebruik maken slechts een keer worden geteld, zijn dat er zo n Dat wil zeggen dat minimaal 88 procent van alle in Rotterdam wonende driejarigen een voorschoolse voorziening bezoekt. Dat aandeel is vergelijkbaar met een jaar eerder. De gemeente Rotterdam vindt het van belang dat in procent van alle driejarige Rotterdamse doelgroepkinderen op voorschoolse voorzieningen een programma volgt dat er op is gericht om ontwikkelingsachterstanden te voorkomen of aan te pakken. Van alle in Rotterdam wonende driejarigen die met ingang van oktober 2007 een peuterspeelzaal en/of kinderdagverblijf bezoeken, behoren er ongeveer tot de doelgroep van het gemeentelijk beleid. Zo n doelgroepdriejarigen hiervan bezoeken een VVE-locatie. Dat betekent dat het voor- en vroegschools educatiebeleid 72 procent van alle doelgroepkinderen in voorschoolse voorzieningen bereikt. In 2006 was dat nog 56 procent. In totaal heeft Rotterdam op 1 oktober locaties met voorschoolse opvang: 200 peuterspeelzalen en 140 kinderdagverblijven. De kinderdagverblijven in het Stadscentrum hebben een stedelijke en regionale functie. Deze locaties worden vooral bezocht door kinderen uit andere delen van Rotterdam, maar ook door kinderen die buiten Rotterdam wonen. Van alle peuterspeelzalen is 79 procent een VVE-locatie, van alle kinderdagverblijven 29 procent. Een jaar eerder was dat nog 66 en 19 procent. Deze toename verklaart de voortgang van de zojuist besproken doelstelling: in een jaar tijd zijn 42 locaties omgevormd van reguliere locatie naar VVE-locatie. 5

6 6

7 1 Inleiding De gemeente Rotterdam heeft als doelstelling dat in 2010 tenminste 80 procent van alle driejarigen in Rotterdam gebruikt maakt van een peuterspeelzaal, kinderdagverblijf of gastgezin. Ook wil de gemeente dat 90 procent van alle kinderen op voorschoolse voorzieningen die tot de doelgroep van het voor- en vroegschools educatiebeleid behoren een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf bezoeken waar met een voorschools educatieprogramma extra aandacht is voor de ontwikkeling van kinderen. Om de voortgang van de collegeresultaten van het Rotterdamse voor- en vroegschools educatiebeleid te meten heeft het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) op verzoek van Jeugd, Onderwijs en Samenleving (JOS) voor het tweede achtereenvolgende jaar een inventariserend onderzoek uitgevoerd bij peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en gastoudersbureaus: peildatum 1 oktober De inventarisatie heeft voor de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven tot een hoge respons geleid: 98 en 91 procent. De respons van VVE-locaties is nagenoeg 100 procent en daarmee hoger dan van reguliere locaties. De respons van de gastouderbureaus was onvoldoende om daaruit betrouwbare informatie te verstrekken. Deze werksoort is daarom buiten dit onderzoeksverslag gehouden. Opzet rapport Na deze inleiding volgen drie hoofdstukken en drie bijlagen. Hoofdstuk 2 bevat een omschrijving van de werksoorten en een beeld van de geografische spreiding van de locaties voor kinderopvang. Hoofdstuk 3 betreft het bereik van driejarigen door de voorschoolse voorzieningen. Hoofdstuk 4 gaat over de deelname van (VVE-doelgroep)kinderen aan VVElocaties. 7

8 8

9 2 Omschrijving werksoorten en geografische spreiding In dit hoofdstuk geven we een omschrijving van de onderscheiden werksoorten gevolgd door een beeld van de geografische spreiding van de voorzieningen. Achtereenvolgens komen aan bod de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf en de voor- en vroegschoolse educatie. 2.1 De peuterspeelzaal Een peuterspeelzaal 1 is een buurtgerichte voorziening waar kinderen van twee en drie jaar enkele dagdelen per week de gelegenheid krijgen te spelen en leeftijdsgenoten te ontmoeten. Het doel van de peuterspeelzaal is voornamelijk pedagogisch. De meeste kinderen komen tweemaal per week, gedurende twee tot drie uur per dag. De groepen bestaan meestal uit 12 tot 15 kinderen die worden geleid door een gediplomeerde leidster. Meestal bepaalt de peuterspeelzaal hoeveel ochtenden of middagen een kind kan komen. Dit is afhankelijk van hoeveel kinderen er in de buurt gebruik van willen maken. Peuterspeelzalen zijn gesloten tijdens de schoolvakanties en nationale feestdagen. Net als een jaar terug zijn er in 2007 in Rotterdam per oktober 200 locaties met peuterspeelzalen. De meeste locaties zijn te vinden in de peuterrijke deelgemeenten Feijenoord, Delfshaven en Charlois: zie tabel 1. Tabel 1 Aantallen locaties peuterspeelzalen in Rotterdam totaal en in deelgemeenten, per oktober 2006 en Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland 2 2 Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie 4 5 Prins Alexander Pernis 1 1 Stadscentrum juni

10 2.2 Het kinderdagverblijf Opvang in een kinderdagverblijf 2 is bedoeld voor kinderen van 6 à 8 weken tot 4 jaar. Meestal zijn dit kinderen van ouders die werken of studeren. Een kinderdagverblijf is in de regel open van maandag tot en met vrijdag van tot uur. In kinderdagverblijven worden de kinderen in groepen opgevangen. De groepssamenstelling kan variëren van kinderen met nagenoeg dezelfde leeftijd (horizontale groep) tot groepen met kinderen van 0 tot 4 jaar (verticale groep). De tijd dat het kind wordt opgevangen wordt meestal aangegeven in 'dagdelen'. Een dagdeel is een ochtend of een middag van 5 uren. Veel kinderdagverblijven hanteren een minimum dagdelen opvang in verband met hun pedagogische beleid. In 2007 heeft Rotterdam per oktober 140 locaties met kinderdagverblijven. Dat zijn er drie meer dan een jaar eerder. Het grootste kinderdagverblijven is te vinden in het stadscentrum, waar relatief weinig peuters wonen. Het stadscentrum telt 20 locaties: zie tabel 2. Het gebied vervult daarmee voor de opvang van kinderen een stedelijke functie. Tabel 2 Aantallen locaties kinderdagverblijven in Rotterdam totaal en deelgemeenten, per oktober 2006 en Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland 3 4 Hoogvliet 3 3 IJsselmonde 11 9 Kralingen-Crooswijk Noord Overschie 3 4 Prins Alexander Pernis 1 1 Stadscentrum Voor- en vroegschoolse educatie Voor- en vroegschoolse educatie 3 betreft een samenwerkingsverband tussen een voorziening voor kinderopvang (een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf) en de onderbouw (groepen 1 en 2) van een basisschool. Op locaties voor voor- en vroegschoolse educatie (VVElocaties) besteden peuterleidsters extra aandacht aan de taalvaardigheid en sociale vaardigheden van peuters. Hiervoor gebruiken ze een zogeheten voor- en vroegschools educatieprogramma (VVE-programma) dat speciaal gericht is op het spelenderwijs ontwikkelen juni januari

11 van deze vaardigheden. Doordat de leidsters en de leerkrachten met hetzelfde programma werken, is de overstap naar de basisschool voor het kind gemakkelijker te maken. In peuterspeelzalen met voor- en vroegschoolse educatie wordt ook aandacht besteed aan de ouders van de jonge kinderen. Zij worden gestimuleerd hun kind thuis te stimuleren in hun ontwikkeling en ze kunnen deelnemen aan taalcursussen of cursussen gericht op opvoedingsondersteuning. Ook kinderdagverblijven met VVE besteden door gerichte activiteiten en cursussen aandacht aan de ouders van jonge kinderen. De doelstelling van het voor- en vroegschools educatiebeleid (VVE-beleid) van de gemeente Rotterdam is gericht op het verkleinen van de achterstand van kinderen bij intrede in groep 3 van de basisschool en het creëren van de mogelijkheid voor alle kinderen die dat nodig hebben (doelgroepkinderen) om deel te nemen aan voor- en vroegschoolse educatie. De dienst JOS verleent subsidies aan peuterspeelzalen en kinderdagverblijven om een VVEprogramma te implementeren, een extra leidster in te zetten op de peutergroepen en het dagdelen uit te breiden naar 3 of 4 dagdelen. Stichting de Meeuw verzorgt in opdracht van JOS de uitvoering rond het realiseren en ondersteunen van VVE-locaties. Het Rotterdamse voor- en vroegschools educatiebeleid beleid is gericht op 3-jarige kinderen die in Rotterdam wonen 4. Een kind wordt gerekend tot de doelgroep van het voor- en vroegschools educatiebeleid, als tenminste één van zijn ouders in een niet-westers land is geboren, of beide ouders in een westers land zijn geboren 5 én tenminste één ouder beschikt over ten hoogste een diploma lager of voorbereidend beroepsonderwijs (lbo-/vbo-diploma) of twee jaar voortgezet onderwijs. Per oktober 2007 heeft Rotterdam 158 peuterspeelzalen en 41 kinderdagverblijven die een VVE-locatie zijn. Dat zijn 27 peuterspeelzalen en 15 kinderdagverblijven meer dan een jaar eerder: zie tabel 3. Van alle peuterspeelzalen is per oktober procent een VVE-locatie, van alle kinderdagverblijven is dat 29 procent. Feijenoord, Charlois en Delfshaven hebben het 4 Een kind woont in Rotterdam wanneer zijn of haar postcode behoort tot één van de volgende postcode-gebieden: 3000 t/m 3099 Rotterdam 3150 t/m 3151 Rotterdam Hoek van Holland 3191 t/m 3199 Rotterdam Hoogvliet, Pernis, en Haven- en Industriegebieden 5 Tot de westerse landen behoren de 25 landen van de Europese Unie: Nederland, België, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Verenigd Koninkrijk en Zweden, en de overige westerse landen: Albanië, Amerikaans Samoa, Amerikaanse Maagdeneilanden, Andorra, Antarctica, Australië, Britse Maagdeneilanden, Bulgarije, Canada, Cookeilanden, Faröer, Fiji, Frans Polynesië, Gibraltar, Groenland, Guam, IJsland, Indonesië, Japan, Joegoslavië (inclusief voormalig), Kanaaleilanden, Kiribati, Liechtenstein, Man, Marshalleilanden, Micronesië, Monaco, Nauru, Nederlands- Indië, Nederlands Nieuwguinea, Nieuw-Caledonië, Nieuw Zeeland, Niue, Noordelijke Marianen, Noorwegen, Norfolk, Palau, Papoea-Nieuw-Guinea, Pitcairneilanden, Roemenië, Salomonseilanden, Samoa, San Marino, Sovjet-Unie (inclusief voormalig), Tokelau-eilanden, Tonga, Tsjecho-Slowakije voormalig, Tuvalu, Vanuatu, Vaticaanstad, Verenigde Staten van Amerika, Verre eilanden van de VS, Wallis en Futuna, Zwitserland. * Joegoslavië (inclusief voormalig): Bosnië-Herzegovina, Federale Republiek Joegoslavië, Joegoslavië, Kroatië, Macedonië, Servië en Montenegro. ** Sovjet-Unie (inclusief voormalig): Armenië, Azerbeidzjan, Georgië, Kazachstan, Kirgizië, Moldavië, Oekraïne, Oezbekistan, Rusland, Sovjet-Unie, Tadzjikistan, Turkmenistan, Wit-Rusland. Tot de niet-westerse landen behoren: Suriname, Nederlandse Antillen/Aruba, Kaap Verdië, Turkije, Marokko, en alle overige niet-westerse landen zoals: Afghanistan, Algerije, Angola, Brazilië, China, Colombia, Dominicaanse Republiek, Ethiopië, Filipijnen, Ghana, Hongkong, India, Irak, Iran, Pakistan, Siërra Leone, Somalië, Thailand, Zaïre, Zuid-Afrika. 11

12 grootste VVE-locaties. Tabel 3 Aantallen locaties voorscholen in Rotterdam totaal en in deelgemeenten, per oktober 2006 en 2007 peuterspeelzalen met VVE kinderdagve rblijven met VVE Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum

13 3 Deelname van driejarigen aan peuterspeelzalen en kinderdagverblijven In dit hoofdstuk bespreken we het bereik van de kinderopvang. De gemeente Rotterdam heeft als doelstelling dat in 2010 tenminste 80 procent van alle driejarigen in Rotterdam gebruikt maakt van een voorschoolse voorziening. Dat is een peuterspeelzaal, kinderdagverblijf of gastouderopvang. Zoals al eerder gezegd laten we de gastouderopvang bij dit onderzoek buiten beschouwing. Voor ingegaan wordt op het bereik van de kinderopvang bespreken we eerst de mate waarin kinderen van meer voorzieningen gebruik maken. Dat is voor de meting van het bereik relevant, omdat kinderen die van meer opvangvoorzieningen gebruik maken niet te identificeren zijn uit de informatie van de locaties die door de instellingen is aangeleverd. In die zin vertekenen ze de onderzoeksresultaten, omdat ze in dat geval dubbel tellen. 3.1 Peuters die van meer voorzieningen gebruik maken Om een indicatie 6 te krijgen van de mate waarin peuters van meer voorzieningen gebruik maken, is een extra vragen over dit onderwerp opgenomen in het telformulier. Daaruit blijkt dat bij het merendeel van de locaties (56 procent) onbekend is of peuters van de eigen locatie ook elders aan opvang deelnemen. Van de locaties die zich wel uitspreken, meent 44 procent dat dubbelgebruik onder de peuters van de eigen locatie voorkomt. Op basis van het opgegeven driejarigen dat volgens de instellingen van meer voorzieningen gebruik maakt is vervolgens (globaal) berekend dat 2 tot 8 procent van de deelnemende driejarige peuters van meer voorzieningen gebruik maakt. Het kan daarbij, bijvoorbeeld, gaan om peuters die bij de ene organisatie het kinderdagverblijf en bij de andere de peuterspeelzaal bezoeken. 3.2 Bereik van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De peuterspeelzalen en kinderdagverblijven in Rotterdam vangen op 1 oktober 2007 in totaal driejarigen op die in Rotterdam wonen. Dat is inclusief eventuele dubbeltellingen. Rekening houdend met het dubbel gebruik van voorzieningen komt het totaal in Rotterdam wonende driejarigen dat op 1 oktober 2007 een voorschoolse voorziening bezoekt, uit tussen de en Dat betekent dat op 1 oktober 2007 minimaal 88 procent van alle in Rotterdam wonende driejarigen gebruik maakt van een voorschoolse voorziening. Dat is 1 procentpunt meer dan in In tabellen die hierna volgen zijn de deelnemerslen inclusief eventuele dubbeltellingen opgenomen. Het is niet mogelijk om op gebiedsniveau te corrigeren voor eventueel dubbelgebruik. In tabel 4 is het bereik voor Rotterdam totaal en alle deelgemeenten weergegeven. Daarbij is op te merken dat het bereik per deelgemeente berekend is op basis van het peuters dat in de deelgemeente woont en op het peuters dat de voorziening bezoekt die in de deelgemeente is gevestigd. Deze kinderen hoeven echter niet 6 Alleen als instellingen in staat en bereid zijn om registraties op kindniveau aan te leveren is dit thema goed te onderzoeken. Vooralsnog is dit niet aan de orde. 13

14 noodzakelijkerwijs in de deelgemeente te wonen. Het is bijvoorbeeld goed mogelijk dat een deel van de peuters uit Delfshaven voorzieningen in het centrumgebied bezoekt of dat peuters uit Prins Alexander naar voorzieningen in Kralingen-Crooswijk, Hillegersberg-Schiebroek en het stadscentrum gaan. Overigens wordt algemeen aangenomen dat deelnemers aan peuterspeelzalen vaker een voorziening in de woonomgeving/woonbuurt bezoeken dan deelnemers aan kinderdagverblijven. Tabel 4 Deelname van driejarigen aan peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, 1 oktober 2006 en opvang bevolking als % van de bevolking opvang bevolking als % van de bevolking Rotterdam totaal % % Charlois % % Delfshaven % % Feijenoord % % Hillegersberg-Schiebroek % % Hoek van Holland % % Hoogvliet % % IJsselmonde % % Kralingen-Crooswijk % % Noord % % Overschie % % Prins Alexander % % Pernis % % Stadscentrum % % In tabel 5 en 6 is het bereik van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven afzonderlijk weergegeven. Daaruit blijkt dat de peuterspeelzalen meer peuters bereiken dan de kinderdagverblijven: 57 tegen 39 procent. Tabel 5 laat zien dat vooral de peuterspeelzalen in de deelgemeenten Feijenoord (69 procent), Hoek van Holland (65 procent) en Kralingen- Crooswijk (69 procent) een hoog bereik onder de driejarigen van de bevolking hebben. Tabel 6 geeft de deelname aan kinderdagverblijven weer. Daaruit blijkt dat het Stadscentrum (20 kinderdagverblijven) met 167 procent een zeer hoog bereik onder de driejarige bevolking heeft. Er gaan dus aanzienlijk meer driejarigen in het Stadscentrum naar een kinderdagverblijf dan er in het gebied wonen. Dat betekent (zoals verwacht) dat peuters uit overige delen van Rotterdam een kinderdagverblijf in het centrumgebied bezoeken. Het gaat hier echt om kinderen uit overige delen van Rotterdam, niet om kinderen van buiten Rotterdam: er is op postcode van het woongebied geteld. Het is onbekend hoeveel kinderen uit welke andere delen van Rotterdam komen. Andere gebieden van Rotterdam waar kinderdagverblijven een relatief hoog bereik (ruim bovengemiddeld) in de bevolking hebben zijn Hillegersberg- Schiebroek (58 procent) en Kralingen-Crooswijk (52 procent). 14

15 Tabel 5 Deelname van driejarigen aan peuterspeelzalen, 1 oktober 2006 en opvang als % van de bevolking opvang als % van de bevolking Rotterdam totaal % % Charlois % % Delfshaven % % Feijenoord % % Hillegersberg-Schiebroek % % Hoek van Holland 48 69% 63 65% Hoogvliet % % IJsselmonde % % Kralingen-Crooswijk % % Noord % % Overschie 58 31% 83 47% Prins Alexander % % Pernis 40 89% 33 63% Stadscentrum 92 42% 85 45% Tabel 6 Deelname van driejarigen aan kinderdagverblijven, 1 oktober 2006 en opvang als % van de bevolking opvang als % van de bevolking Rotterdam totaal % % Charlois % % Delfshaven % % Feijenoord % % Hillegersberg-Schiebroek % % Hoek van Holland 38 54% 33 34% Hoogvliet % 48 13% IJsselmonde % % Kralingen-Crooswijk % % Noord % % Overschie 53 28% 54 30% Prins Alexander % % Pernis 15 33% 14 27% Stadscentrum % % 15

16 In tabel 7 is de verhouding in deelname te zien tussen peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Uitgaand van Rotterdam als geheel bezoekt 60 procent van alle driejarigen in opvang een peuterspeelzaal en 40 procent een kinderdagverblijf. Alleen in het Stadscentrum en in Hillegersberg-Schiebroek gaan er meer driejarigen naar het kinderdagverblijf dan naar de peuterspeelzaal. Tabel 7 verhouding deelname van driejarigen aan peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, 1 oktober 2006 en peuter- speelzalen peuterspeelzalen kinderdagverblijven kinderdagverblijven Rotterdam totaal 61% 39% 60% 40% Charlois 70% 30% 69% 31% Delfshaven 68% 32% 65% 35% Feijenoord 74% 26% 68% 32% Hillegersberg-Schiebroek 42% 58% 46% 54% Hoek van Holland 56% 44% 66% 34% Hoogvliet 64% 36% 82% 18% IJsselmonde 64% 36% 67% 33% Kralingen-Crooswijk 68% 32% 57% 43% Noord 66% 34% 64% 36% Overschie 52% 48% 61% 39% Prins Alexander 55% 45% 51% 49% Pernis 73% 27% 70% 30% Stadscentrum 18% 82% 21% 79% 3.3 Opvang van driejarigen die buiten Rotterdam wonen De voorschoolse voorzieningen in Rotterdam worden ook bezocht door kinderen die niet in Rotterdam wonen: zie tabel 8. Op 1 oktober waren dat in totaal 337 driejarigen. Het grootste deel daarvan (71 procent) bezoekt een regulier kinderdagverblijf, waarvan 58 procent in het Stadscentrum. Kennelijk heeft het stadscentrum niet alleen een stedelijke, maar ook een regionale functie als het om de opvang van kinderen in kinderdagverblijven gaat. 16

17 Tabel 8 Deelname van buiten Rotterdam wonende 3-jarige aan opvang in Rotterdam, 1 oktober jarigen van buiten R'dam in reguliere peuterspeelzalen 3-jarigen van buiten R'dam in VVEpeuterspeelzalen 3-jarigen van buiten R'dam in reguliere kinderdagverblijven 3-jarigen van buiten R'dam in VVEkinderdagverblijven totaal 3-jarigen van buiten R'dam in R damse opvang Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum

18 18

19 4 Voor- en vroegschoolse educatie Dit hoofdstuk gaat over de doelstelling van de gemeente Rotterdam die betrekking heeft op de doelgroep van het voor- en vroegschools educatiebeleid. De gemeente wil dat 90 procent van alle driejarige doelgroepkinderen op voorschoolse voorzieningen een programma volgt dat er op is gericht om ontwikkelingsachterstanden te voorkomen of in elk geval aan te pakken. Een kind behoort tot de doelgroep van voorschoolse educatie als tenminste één van zijn ouders in een niet-westers land is geboren, of beide ouders in een westers land zijn geboren én tenminste één ouders beschikt over ten hoogste een diploma lager of voorbereidend beroepsonderwijs (lbo-/vbo-diploma) of twee jaar voortgezet onderwijs. De cijfers over de doelgroepkinderen zijn gebaseerd op registratiegegevens en op schattingen: zie hiervoor de bijlage Verantwoording van het onderzoek. Een andere doelgroep van de gemeente die kort besproken zal worden betreft Antilliaanse peuters. In de laatste paragraaf komen de eventuele uitbreidingsmogelijkheden van de voor- en vroegschoolse educatie aan bod. 4.1 Deelname van driejarige VVE-doelgroepkinderen In totaal bezoeken per oktober driejarige doelgroepkinderen een voorschoolse voorziening. Daarvan volgen er een programma voor voorschoolse educatie. Dat betekent dat het voor- en vroegschools educatiebeleid 72 procent van alle doelgroepkinderen in voorschoolse voorzieningen bereikt. In 2006 was dat nog 56 procent. Tabel 9 Deelname van driejarige doelgroepkinderen aan reguliere locaties en VVElocaties, 1 oktober 2007 op alle locaties op reguliere locaties op VVElocaties op VVElocaties Rotterdam totaal % Charlois % Delfshaven % Feijenoord % Hillegersberg-Schiebroek % Hoek van Holland Hoogvliet % IJsselmonde % Kralingen-Crooswijk % Noord % Overschie % Prins Alexander % Pernis Stadscentrum % 19

20 Het aandeel driejarige doelgroepkinderen dat een voorschools programma volgt verschilt per deelgemeente: zie tabel 10. Deelgemeenten met instellingen waar relatief veel doelgroepkinderen een voorschools programma volgen zijn Delfshaven (83 procent), Feijenoord (86 procent), Hoogvliet (93 procent) en Noord (85 procent). Zij komen ruim boven het stedelijk gemiddelde van 72 procent uit. Deelgemeenten met instellingen waar relatief weinig doelgroepkinderen een voorschools programma volgen zijn Hillegersberg-Schiebroek (31 procent) en Prins Alexander (45 procent). In Pernis en Hoek van Holland zijn geen instellingen die voorschoolse educatie aanbieden. Tabel 10 Deelname van driejarige VVE-doelgroepkinderen aan VVE-locaties, 1 oktober 2006 en op alle locaties op VVE-locaties op alle locaties op VVE-locaties Rotterdam totaal % % Charlois % % Delfshaven % % Feijenoord % % Hillegersberg-Schiebroek % % Hoek van Holland 20 0% 31 0% Hoogvliet % % IJsselmonde % % Kralingen-Crooswijk % % Noord % % Overschie 77 32% 58 59% Prins Alexander % % Pernis 46 0% 21 0% Stadscentrum % % In tabel 11 is de deelname van driejarige doelgroepkinderen uitgedrukt als percentage van het totaal driejarigen in opvang. De tabel laat daarmee zien in welk gebied het hoogste percentage doelgroepdriejarigen op voorschoolse voorzieningen te vinden zijn. Uit de tabel blijkt dat met name in Hillegersberg-Schiebroek (22 procent), Hoek van Holland (32 procent) en Prins Alexander (25 procent) het aandeel doelgroepdriejarigen op voorschoolse voorzieningen relatief laag en ruim beneden het stedelijk gemiddelde van 59 procent ligt. Grote verschillen tussen 2006 en 2007 zijn vooral het gevolg van het feit dat de meting in 2007 door een hogere respons nauwkeuriger is. Er hoefde minder geschat te worden. 20

21 Tabel 11 Deelname van driejarige doelgroepkinderen als percentage van het totaal driejarigen in opvang, per 1 oktober 2006 en opvang doelgroep 3-jarigen doelgroep als % van totaal opvang doelgroep 3-jarigen doelgroep als % van totaal Rotterdam totaal % % Charlois % % Delfshaven % % Feijenoord % % Hillegersberg-Schiebroek % % Hoek van Holland % % Hoogvliet % % IJsselmonde % % Kralingen-Crooswijk % % Noord % % Overschie % % Prins Alexander % % Pernis % % Stadscentrum % % 4.2 Deelname van driejarige Antillianen In januari 2006 is het Actieprogramma Integrale Aanpak Antillianen vastgesteld met als belangrijke doelstelling dat 60 procent van de Antilliaanse peuters deelneemt aan een VVEprogramma. Uit tabel 12 blijkt dat 61 procent van de Antilliaanse peuters uit Rotterdam een VVE-locatie bezoekt per oktober In Feijenoord en het Stadscentrum zijn dat er meer dan er wonen. Van alle Antilliaanse driejarigen op VVE-locaties bezoeken er 112 een VVE-peuterspeelzaal en 82 een VVE-kinderdagverblijf. Dat is 58 tegen 42 procent. 21

22 Tabel 12 Deelname van in Rotterdam wonende 3-jarige Antillianen aan VVE-locaties, 1 oktober jarige Antillianen in VVEkinderdagverblijven 3-jarige Antillianen in VVEpeuterspeelzalen totaal 3-jarige Antillianen in VVElocaties totaal 3-jarige Antillianen in de bevolking Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland... 3 Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis... 3 Stadscentrum Uitbreiding VVE-locaties Per 1 oktober 2007 zijn er driejarigen die wel tot de doelgroep van het voor- en vroegschools educatiebeleid behoren, maar geen VVE-locatie bezoeken. Er zijn meer doelgroepkinderen te vinden op reguliere kinderdagverblijven dan op reguliere peuterspeelzalen: 653 tegen 391 driejarigen. Doelgroepkinderen zijn daarentegen relatief vaker te vinden op een peuterspeelzaal dan op een kinderdagverblijf. Een reguliere peuterspeelzaal heeft gemiddeld 9 doelgroepkinderen per locatie, een regulier kinderdagverblijf gemiddeld 7 doelgroepkinderen. Een omvorming van reguliere peuterspeelzalen tot VVE-peuterspeelzalen lijkt het beste te kunnen plaatsvinden in de deelgemeente Feijenoord en in Pernis. Het gemiddeld doelgroepkinderen per reguliere locatie komt voor die gebieden ruim boven het stedelijk gemiddelde van 9 uit, namelijk 18 en 17. In 6 locaties zijn 107 doelgroepkinderen. Voor reguliere kinderdagverblijven lijkt een omvorming het beste te kunnen plaatsvinden in de deelgemeenten Charlois en IJsselmonde. Daar zijn 7 en 8 reguliere locaties met gemiddeld 15 en 16 doelgroepkinderen en totaal 231 driejarigen die tot de doelgroep behoren. 22

23 Tabel 13 Omvorming van reguliere peuterspeelzalen tot VVE-peuterspeelzalen Charlois % 9 Delfshaven % 9 Feijenoord % 18 Hillegersberg-Schiebroek % 6 Hoek van Holland % 12 Hoogvliet % 12 IJsselmonde 1 9 2% 9 Kralingen-Crooswijk % 10 Noord 3 6 2% 2 Overschie % 7 Prins Alexander % 9 Pernis % 17 Stadscentrum % 12 Tabel 14 Omvorming van reguliere kinderdagverblijven tot VVE-kinderdagverblijven peuterspeelzalen zonder VVE doelgroep- 3-jarigen aandeel doelgroepkinderen gemiddeld doelgroepkinderen per locatie Rotterdam totaal =100% 9 kinderdagverblijven zonder VVE doelgroep- 3-jarigen aandeel doelgroepkinderen gemiddeld doelgroepkinderen per locatie Rotterdam totaal =100% 7 Charlois % 15 Delfshaven % 9 Feijenoord 4 6 1% 2 Hillegersberg-Schiebroek % 2 Hoek van Holland 4 7 1% 2 Hoogvliet 0... IJsselmonde % 16 Kralingen-Crooswijk % 3 Noord % 4 Overschie 3 2 0% 1 Prins Alexander % 5 Pernis 1 4 1% 4 Stadscentrum % 10 23

24 4.4 Deelname van tweejarigen Deze paragraaf betreft de deelname van tweejarigen aan VVE-locaties. Aan reguliere locaties zijn geen gegevens gevraagd over de deelname van tweejarige peuters, aan VVE-locaties wel. We bespreken achtereenvolgens de deelname van in Rotterdam wonende tweejarigen, de deelname van tweejarigen die buiten Rotterdam wonen, de deelname van in Rotterdam wonende tweejarigen die tot de doelgroep van het VVE-beleid en de deelname van in Rotterdam wonende tweejarige Antilliaanse peuters. Tabel 15 laat zien dat er per oktober 2007 ruim tweejarige peuters uit Rotterdam gebruik maken van een VVE-locatie. Daarvan bezoekt 79 procent een VVE-peuterspeelzaal en 21 procent een VVE-kinderdagverblijf. Van alle tweejarige peuters in Rotterdam bezoekt 37 procent een VVE-locatie. Van alle driejarigen uit Rotterdam is dat 55 procent. De VVE-locaties in de deelgemeenten Delfshaven (57 procent), Feijenoord (68 procent) en Hoogvliet (53 procent) hebben een bovengemiddeld bereik onder de tweejarige bevolking. Als we de deelname van de twee- en driejarigen met elkaar vergelijken, blijkt dat 42 procent van alle peuters op VVE-locaties twee jaar is en 58 procent drie jaar. Anders gezegd, er maken meer driejarigen dan tweejarigen gebruik van voorschoolse voorzieningen. Tabel 15 Deelname van 2- jarigen aan VVE-locaties, 1 oktober jarigen in VVE- kinderdag- verblijven 2-jarigen in VVEpeuterspeelzalen totaal 2-jarigen op VVE-locaties totaal als % van de bevolking Rotterdam totaal % Charlois % Delfshaven % Feijenoord % Hillegersberg-Schiebroek % Hoek van Holland.... Hoogvliet % IJsselmonde % Kralingen-Crooswijk % Noord % Overschie % Prins Alexander % Pernis.... Stadscentrum % In tabel 16 is te zien dat de VVE-locaties in Rotterdam 42 tweejarigen opvangen die niet in Rotterdam wonen. Meer dan de helft van hen bezoekt een VVE-peuterspeelzaal in Delfshaven (10 peuters) en Feijenoord (12 peuters). 24

25 Tabel 16 Deelname van buiten Rotterdam wonende 2- jarigen aan VVE-locaties, op 1 oktober jarigen van buiten R'dam in VVE- kinderdag- verblijven 2-jarigen van buiten R'dam in VVE- peuter- speelzalen totaal 2-jarigen van buiten R'dam op VVE-locaties Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek. 0 0 Hoek van Holland... Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis... Stadscentrum Tabel 17 Deelname van 2-jarige VVE-doelgroepkinderen aan VVE-locaties, op 1 oktober jarige doelgroepkinderen in VVEkinderdagverblijven 2-jarige doelgroepkinderen in VVEpeuterspeelzalen totaal 2-jarige doelgroepkinderen op VVE- locaties Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland... Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis... Stadscentrum

26 Van alle Rotterdamse tweejarigen op VVE-locaties behoort 76 procent tot de doelgroep van het VVE-beleid. Dat zijn peuters: zie tabel 17. Van hen bezoekt 79 procent een VVEpeuterspeelzaal en 21 procent een VVE-kinderdagverblijf. Uit tabel 18 blijkt dat 146 tweejarige Antillianen een VVE-locatie bezoeken. Dat is 40 procent van alle tweejarige Antilliaanse peuters uit Rotterdam. Ter vergelijking: van alle driejarige Antillianen uit Rotterdam bezoekt 61 procent een VVE-locatie. Ook onder Antilliaanse peuters is de deelname aan voorschoolse voorzieningen hoger bij driejarigen dan bij tweejarigen. Dit wordt ook bevestigd door de verhouding in deelname tussen twee- en driejarige Antilliaanse peuters aan VVE-locaties: 43 tegen 57 procent. Tabel 18 Deelname van 2-jarige Antillianen aan VVE-locaties, 1 oktober jarige Antillianen in VVEkinderdagverblijven 2-jarige Antillianen in VVEpeuterspeelzalen totaal 2-jarige Antillianen op VVE-locaties totaal 2-jarige Antillianen in de bevolking Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland... 2 Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis... 2 Stadscentrum

27 Bijlagen 27

28 28

29 Bijlage 1. Verantwoording onderzoek Doel onderzoek De gemeente Rotterdam heeft als doelstelling dat in 2010 tenminste 80 procent van alle driejarigen in Rotterdam gebruikt maakt van een voorschoolse voorziening: een peuterspeelzaal, kinderdagverblijf of gastouderbureau. Ook wil de gemeente dat 90 procent van alle doelgroepkinderen van het voorschoolse educatiebeleid die van een voorschoolse voorziening gebruik maken, een instelling bezoekt met een voorschools educatieprogramma. Een dergelijk programma is er op gericht om ontwikkelingsachterstanden bij kinderen te voorkomen of in elk geval aan te pakken. Doel van de inventarisatie is om de voortgang van de collegeresultaten te meten van het Rotterdamse voor- en vroegschools educatiebeleid. De meting betreft driejarige kinderen op peildatum 1 oktober In 2006 is een eerste meting uitgevoerd. Bestandskoppeling Om te komen tot een actuele lijst van locaties van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met en zonder VVE is de voorscholenregistratie van Jeugd, Onderwijs en Samenleving gekoppeld aan het register Kinderopvang van de GGD Rotterdam-Rijnmond (stand 11 september 2007). De koppeling leidde tot een lijst met 375 locaties. Daarvan zijn er 35 gedurende het veldwerk van de lijst verwijderd. Het ging daarbij om opgeheven locaties, nog te openen locaties, en dubbel voorkomende locaties (ofwel onder een andere naam op het zelfde adres ofwel met dezelfde naam op een ander adres). Daarnaast bevatte de lijst 14 adressen van gastouderbureaus. Veldwerk Voor de meting is gebruik gemaakt van een telformulier. Het telformulier voor VVE-locaties bevatte naast vragen over twee- en driejarigen, ook vragen over de bekendheid met het dubbelgebruik maken van voorzieningen. Het telformulier voor reguliere locaties bevatte alleen vragen over driejarigen Het telformulier is in overleg met de dienst JOS aangepast en bevatte dit jaar een paar extra vragen om onder meer het eventuele dubbelgebruik (kinderen die van meer voorzieningen tegelijkertijd gebruik maken) te kunnen berekenen. De telformulieren zijn met een begeleidende brief van de dienst JOS in de tweede helft van oktober 2007 per post verzonden aan de (overkoepelende) organisaties. Voor én na het verstrijken van de inzendtermijn is meermalen telefonisch en per gerappelleerd. Om de respons te verhogen hebben alle locaties het door Jet Boeke geschreven prentenboek Dikkie Dik telt voor tien toegestuurd gekregen. In de tweede week van december 2007 is de veldwerkperiode beëindigd. Respons In tabel B.1 is de respons weergegeven voor peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met en zonder voorschoolse educatie. De algemene respons is 95 procent én ruim hoger dan in Instellingen die door JOS worden gesubsidieerd om voorschoolse educatie aan te bieden zijn verplicht om telgegevens aan te leveren. De respons van deze instellingen is dan ook (nagenoeg)100 procent. Maar ook de respons van de instellingen die uitgenodigd waren om op vrijwillige basis aan het onderzoek deel te nemen is hoog en varieert van 87 procent voor de reguliere kinderdagverblijven tot 93 procent voor de reguliere peuterspeelzalen. De respons van de gastouderbureaus was teleurstellend: van slechts twee van de veertien instellingen is 29

30 een reactie gekregen. De werksoort is daarom buiten dit onderzoek gehouden. Tabel B.1 Responsoverzicht totaal respons responspercentage responspercentage totaal % 89% peuterspeelzalen met VVE** % 100% reguliere peuterspeelzalen % 73% kinderdagverblijven met VVE % 100% reguliere kinderdagverblijven % 82% ** Ruim na analyse van de data is voor deze categorie het laatste ontbrekende telformulier binnen gekomen. Controle De telformulieren zijn bij binnenkomst gecontroleerd. Voor elke locatie waarvan het telformulier niet volledig of niet logisch was ingevuld is navraag gedaan. Dit betrof 96 locaties ofwel 30 procent van de ingevulde formulieren, waaronder ook VVE-locaties: zie tabel B.2. Uit het overzicht blijkt verder dat er voor kinderdagverblijven vaker navraag is gedaan dan voor peuterspeelzalen. Echter ook voor instellingen met een VVE-programma is er nog relatief vaak navraag gedaan. Eén van de problemen waar de registratieplichtige instellingen tegenaan lopen is dat ouders de gegevens die nodig zijn om de doelgroep te bepalen (opleidingsniveau en geboorteland beide ouders) soms niet willen geven. Tabel B.2 Overzicht len onvolledig en niet logisch ingevulde formuleren ingevulde formulieren niet goed ingevulde telformulieren niet goed ingevulde telformulieren totaal percentage Totaal % peuterspeelzalen met VVE** % reguliere peuterspeelzalen % kinderdagverblijven met VVE % reguliere kinderdagverblijven % Berekening deelname Voor de locaties die niet aan het onderzoek hebben meegewerkt, zijn de onderzoeksuitkomsten gecorrigeerd. Ontbrekende telgegevens zijn zo mogelijk aangevuld met gegevens uit de meting van Waar dat niet mogelijk was, is uitgegaan van een gemiddelde, waarbij rekening is gehouden met het soort opvang en het aanbod aan voor- en vroegschoolse educatie en de deelgemeente waar de instelling is gehuisvest. Daar waar mogelijk is het deelgemeentelijk gemiddelde gebruikt. In overige gevallen is het stedelijk gemiddelde gebruikt. Bepaling doelgroep Om de doelgroep te bepalen bevat het telformulier vragen over het opleidingsniveau en geboorteland van de ouders. Instellingen die door JOS worden gesubsidieerd om voorschoolse educatie aan te bieden zijn verplicht dit soort gegevens bij te houden. Voor de overige 30

31 instellingen is dat niet het geval. De opgave van reguliere peuterspeelzalen en kinderdagverblijven over doelgroepgegevens zijn daarom vaker een schatting van de instelling dan een cijfer dat op registratie is gebaseerd. De informatie over de doelgroep moet daarom worden beschouwd als een indicatie. Betrouwbaarheid Door de hoge respons, het zorgvuldige veldwerk en de controles op de binnengekomen informatie moet de meting van oktober 2007 beschouwd worden als een verantwoorde telling. Desondanks kan het totaal peuters dat een voorziening voor kinderopvang bezoekt afwijken van de werkelijkheid. Het precieze zicht op het dubbelgebruik van kinderopvang ontbreekt. Uitkomsten die de doelgroep van het kind betreffen hebben een indicatieve betekenis. Vergeleken met 2006 is de telling van oktober 2007 door de hogere respons nog nauwkeuriger. 31

32 32

33 Bijlage 2. Deelnamecijfers driejarige Rotterdammers in 2007 en 2006 Deelname van driejarige Rotterdammers naar soort voorziening, 1 oktober 2007 reguliere peuterspeelzalen VVEpeuterspeelzalen reguliere kinderdagverblijven VVEkinderdagverblijven totaal opvang Totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen- Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum Deelname van Rotterdamse doelgroepdriejarigen naar soort voorziening, 1 oktober 2007 doelgroepkinderen in reguliere peuterspeelzalen doelgroepkinderen in VVEpeuterspeelzalen doelgroepkinderen in reguliere kinderdagverblijven doelgroepkinderen in VVEkinderdagverblijven totaal doelgroepkinderen Totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen- Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum

34 Deelname van driejarige Rotterdammers naar soort voorziening, 1 oktober 2006 reguliere peuterspeelzalen VVEpeuterspeelzalen reguliere kinderdagverblijven VVEkinderdagverblijven totaal opvang Totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen- Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum Deelname van Rotterdamse doelgroepdriejarigen naar soort voorziening, 1 oktober 2006 doelgroepkinderen in reguliere peuterspeelzalen doelgroepkinderen in VVEpeuterspeelzalen doelgroepkinderen in reguliere kinderdagverblijven doelgroepkinderen in VVEkinderdagverblijven totaal doelgroepkinderen Totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen- Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum

35 Bijlage 3. Bevolkingslen twee- en driejarigen in 2007 en 2006 Twee- en driejarigen in de bevolking 1 oktober oktober jarigen 3-jarigen totaal 2-jarigen 3-jarigen totaal Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum Haven- en industriegebieden Twee- en driejarige Antillianen in de bevolking 1 oktober oktober jarigen 3-jarigen totaal 2-jarigen 3-jarigen totaal Rotterdam totaal Charlois Delfshaven Feijenoord Hillegersberg-Schiebroek Hoek van Holland Hoogvliet IJsselmonde Kralingen-Crooswijk Noord Overschie Prins Alexander Pernis Stadscentrum