Transitie naar Nieuwe Economie: hoe die te versnellen? Clean Tech, Antwerpen, 04 December twitter.com/janrotmans

Transcriptie

1 Transitie naar Nieuwe Economie: hoe die te versnellen? Clean Tech, Antwerpen, 04 December 2014 twitter.com/janrotmans

2 We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

3 Meervoudige Crisis 1. economische crisis 2. ecologische crisis 3. institutionele crisis

4 Economische Crisis economie is verspillend, vervuilend en ziekmakend groeien ten kosten van geld als doel i.p.v. middel geven geld uit dat er niet is

5

6

7 Ecologische Crisis vernietigen meer ecologisch dan financieel kapitaal produceren ten koste van aarde lenen grondstoffen maar betalen niet terug klimaatverandering als ecologische onbalans

8 Institutionele Crisis maatschappelijke stelsels zijn vastgelopen verstarring, bureaucratisering, vervreemding zorg, welzijn, onderwijs

9 Morele Crisis Systeemwaarden doelmatigheid efficiency controle, beheersing regelzucht kosten / baten Menswaarden aandacht / tijd vertrouwen ruimte keuzevrijheid kwaliteit

10 het oude werkt niet meer het nieuwe biedt zich aan

11 Samenleving 3.0

12

13 Overgang naar Samenleving 3.0 Opbouw van duurzame samenleving Voorontwikkelingsfase Kantelperiode Doorontwikkelingsfase Verticaal Centraal Top-down Horizontaal Decentraal Bottom-up We zitten hier Tijd

14 kantelperiode = chaos

15 Chaos Europese energiebedrijven lijden forse verliezen EON stopt met fossiele energie Energiewende roept heftige weerstand op fossiele verdienmodel werkt niet meer, geen alternatief

16 tempo waarin Europa windmolenparken en zonnepanelen installeert, moet worden vertraagd. De situatie is onhoudbaar Gérard Mestrallet, CEO GDF/Suez

17 Urgentie België uitval van meer dan de helft van kernenergie productie slecht onderhouden energie infrastructuur serieuze kans op grote stroom uitval bij strenge winter klimaatzaak tegen staat krijgt brede steun

18 Oude Orde vs Nieuwe Orde Oude orde banken energiebedrijven taxibedrijven hotelketens thuiszorg organisaties Nieuwe orde financiële coöperaties google, tesla, van de bron Uber Airbnb buurtzorg /zorgcoöperaties

19

20 Waar zien we die verandering? energie welzijn bouw zorg van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam van zorgen voor naar zorgen dat van aanbod & product naar vraag & dienst van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

21 Burger Initiatieven

22 Broodfondsen

23 Lokale energiemaatschappijen

24 Lokale zorg coöperaties

25 Explosieve Groei van Coöperaties

26 in samenleving 3.0 komt de mens weer centraal te staan en niet de organisaties en instituties

27 Economie 3.0

28 technologie democratiseert decentraal maken van geld, data, kennis, zorg, muziek, energie films, verzekering, boeken, reizen, educatie

29 Economische Kanteling - robotisering en automatisering - digitalisering van productieproces - ontbundeling& ontvlechting - circulaire & bio-economie

30

31

32

33 Economie 3.0 deeleconomie digitale economie circulaire economie maker-economie robot-economie bio-en groene economie

34 in economie 3.0 kan de mens alles zelf maken en leveren in netwerken en gemeenschappen

35 Consumens3.0 autonoom pro-actief prosument fabricent energieleverancier ontwikkelaar bouwer ontwerper hotelier filmer

36 Nieuwe Economie is booming Clean Tech Industry snelst groeiende industrie in de wereld 300 miljard dollar in % groei t.o.v China Duitsland VS Italië Nederland $ 60 miljard $ 45 miljard $ 40 miljard $ 17 miljard $ 5 miljard

37 MondialeEconomischeMachtsstrijd Obama Het land dat de schone technologie-economie domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie domineert en Amerika moet dat land zijn

38 Nieuwe Economie in Europa Cruciaal voor Europa Potentieel 22 miljoen Europeanen betrokken in 2013: 2-4% van de totale werkgelegenheid in 2020: 5-10% van de totale werkgelegenheid Duitsland is koploper Denmark presteert zeer goed Engeland verbetert Nederland is pas gestart en haakt aan

39 Nieuwe Economie in Nederland Clean Tech Groene Economie = ca. 2% van BNP = ca. 4% van BNP in % -21% bij15% groeiper jaar in % -43% bij15% groeiper jaar

40 Clean Energy Technology growth rates per country

41 Relatieve omzet in Clean Tech naar BNP [% EUR] (bron WNF)

42 Rendement van Nieuwe Economie elke euro geïnvesteerd in de groene economie levert 3 euro rendement op voor economie elke euro geïnvesteerd in de zwarte economie kost de samenleving 2 euro PBL, 2013

43 Fossiel Mausoleum

44

45

46

47

48 Transitie Experimenten

49 Transitie bestaat uit drie deeltransities CO2-arm/vrij zit in kantelfase van transitie biobased zit midden in voorontwikkelingsfase circulair zit in begin van voorontwikkelingsfase

50 transitie optimalisatie twitter.com/janrotmans business-as-usual

51 Transitie-Experiment Klassiek innovatie-experiment Transitie-experiment Uitgangspunt Innovatie marktrijp maken Maatschappelijke opgave Kenmerk van probleem a priori bepaald en enkelvoudig Onzeker en complex Perspectief Korte en middellange termijn Lange termijn Doel Innovatie Duurzame Systeeminnovatie Methode Testen, demonstreren Exploreren, zoeken, leren Leren 1 e orde, individueel (enkele domeinen) 2 e orde, collectief (meerdere domeinen) Actoren Onderzoekers/ingenieurs Maatschappelijk complete alliantie Management context Klassiek projectmanagement Transitiemanagement; visies, arena s & paden

52 Transitie-experimenten drie mechanismen om transitie-experimenten te sturen - verdiepen [zoveel mogelijk leren van een experiment] - verbreden [herhalen van een experiment in andere context] - opschalen [beïnvloeden van het regime: structuur, cultuur, werkwijze]

53 Wat maakt innovatieproject transitie-experiment? draagt het bij aan maatschappelijke transitie-opgave? kan het leiden tot een doorbraak via radicale innovatie? is het experiment gericht op zoeken en leren? is het experiment op te schalen? is een maatschappelijk complete alliantie gevormd? wat is de verhouding koplopers versus regime spelers?

54 Doorbraakproject gericht op radicale innovatie = dingen fundamenteel anders doen nieuwe technieken voor biobased economie nieuwe samenwerkingsvormen voor circulaire economie gericht op opschaling van incrementele innovatie = dingen op grote schaal doen bekende technieken voor energieneutrale gebouwde omgeving nieuwe samenwerkingsvormen voor opschaling

55 Hoe kun je innovatieproject transitioneren? 1. maak inschatting van effecten van invoering op grote schaal maatschappelijke kosten/baten draagvlak bij uiteenlopende actoren gevolgen voor deze actoren 2. vertaal dit in integrale duurzaamheidsvisie bijdrage aan duurzame mobiliteit ambitieuze lange-termijn opgave [ ] duurzaamheid als bindmiddel voor betrokken partijen

56 Hoe kun je innovatieproject transitioneren? 3. ontwikkel een strategie voor opschaling wat als je 1000 van dit soort experimenten doet? maak krachtenveld analyse van niche-spelers en regime-spelers creëer juiste verhouding tusenniche-en regimespelers 4. richt een transitie-arena in breng koplopers en wegbereiders bij elkaar voldoende ruimte voor nieuwe belangen (niche-spelers) en gevestigde belangen (regime-spelers) opereer in de luwte, stap uit schaduw bij resultaten

57 BarrièresvoorBio Economie 200 barrières zijn opgesteld door bedrijven 69 barrières zijn geïdentificeerd als uniek operationele, structurele, fundamentele en conflicterende 23 operationele barrières zijn opgelost 23 fundamentele barrières onderwerp van discussie 9 conflicterende barrières kunnen niet worden opgelost

58 Evaluatie MIP projecten

59 MIP Projecten 1. Valorisatieprojecten 2. COÖPERATIEF+ projecten 3. ICON projecten

60 Valorisatie Projecten Heatroad: roadmapvoor warmtenetwerken in Vlaanderen. Koppelen van verschillende typen warmte voor bedrijven onderling: restwarmte, WKK, energieopslag LATENT: realiseren van collectief energienet op zeer lage temperaturen EVORA: laadpalen in 5 grote steden in 2015 in 5 grote Vlaamse steden op verschillende plaatsen laadpalen beschikbaar zijn alle klassieke innovatieprojecten, geen echte transitieprojecten dragen bij aan transitie naar CO2-arme economie

61 COÖPERATIEF+ Projecten INNOMAT: onderzoeken van sluiten van materiaalkringlopen van matrassen OPTISORT: inzamelen en scheiden van houtstromen en sluiten van materiaalstromen, draagt bij aan circulaire economie RESOLAR: sluiten van materiaalkringlopen van PV-panelen, zonnecollectoren en randapparatuur zijn alle klassieke innovatieprojecten, geen echte transitieprojecten dragen bij aan transitie naar circulaire economie

62 ICON Projecten MIP2G: power-to-gas: bufferen van elektriciteitsproductie door conversie tot biomethaan en injectie in het aardgasnet HEATH4PEAT: ontwikkelen van innovatieve koolstofbronnen voor sierteelt I-LOVE-IT: riet als innovatieve grondstof voor productie duurzame potgrond MAXIVIA: halen van waardevolle en kritieke metalen uit afvalstromen ASSURE: onderzoeken van smeltloos recycleren van aluminium afvalstromen zijn alle klassieke innovatieprojecten, geen echte transitieprojecten niet altijd duidelijk aan welke transitie ze bijdragen

63 Watis de optelsomvan dezeprojecten? 1. Projecten tellen niet op tot Groter Resultaat 2. Diversiteit is te groot 3. Bijdrage aan transitiedoelstelling onduidelijk

64 Aanbevelingen focus op doorbraakprojecten voor CO2-arme transitie gebouwde omgeving, bioraffinage, energiebesparing focus op radicale innovatie voor circulaire en biobased transitie dingen wezenlijk anders doen focus op wegnemen belemmeringen voor transities wet-en regelgeving als hindernis voor transities focus op sociale aspecten van innovatieprojecten focus op leren en implementeren

65 VerschillendeSporen CO2-arme transitie: doorbraakprojecten & opschalen selecteren, opschalen Biobasedtransitie: nieuwe coalities & belemmeringen verbreden, stimuleren Circulaire transitie: radicale niches & sociale innovatie zoeken, leren, experimenteren