natuurkundeprogramma s vanaf 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "natuurkundeprogramma s vanaf 2013"

Transcriptie

1 natuurkundeprogramma s vanaf 2013 Regionaal Steunpunt Zuid-Holland Delft, 16 januari 2013 Maarten Pieters

2 uitgangspunten vernieuwingen bètavakken (wetenschappelijke) actualiteit en relevantie werken met concepten en contexten afstemming en samenhang tussen bètavakken aansluiting met hoger onderwijs dus meer zicht op basisprincipes en begrippen natuurwetenschappelijke denkwijze & methode opleiding en beroepen waartoe N-profielen toegang geven functie van natuurwetenschap en techniek in maatschappij wisselwerking tussen onderzoek en toepassing 2

3 programma s verschillen van vorige in concepten details in bijlage 4 van syllabi deels andere dan in huidige programma soms in andere domeinen gegroepeerd anders verdeeld over centraal examen (CE) en schoolexamen (SE) contexten uit persoonlijk leven, samenleving, beroepen en wetenschap meer ruimte voor actualiteit en relevantie van de vakken beter leren van concepten door gebruik in meer contexten vaardigheden details in bijlage 4 van syllabi eensluidend deel voor alle bètavakken vakspecifiek deel voor elk vak samenhang eensluidende vaardigheden voor alle bètavakken gemeenschappelijke aanknopingspunten in concepten en contexten 3

4 enkele verschillen in onderwerpen havo vervallen elektromagnetisme; magneetband en compact disc versterking en verzwakking van geluid door interferentie delen van mechanica (vooral kinematica; vrije val, verkeer en veiligheid) werking kerncentrale, discussie over risico nieuw hefboomwet in context menselijk lichaam materiaaleigenschappen macro micro Zonnestelsel en heelal Aarde en klimaat; Menselijk lichaam (SE-keuzedomeinen) elektriciteit: verplaatsing van lading; opwekkingsvormen; opslag en transport Natuurkunde en technologie (SE) 4

5 enkele verschillen in onderwerpen vwo vervallen signaalverwerking; inductie en wisselstromen delen van mechanica (berekeningen vrije val; hefboomwet; horizontale worp) beperking geluidhinder subdomein Licht werking kerncentrale, discussie over risico 5

6 enkele verschillen in onderwerpen vwo nieuw trillingen: analyse, grafische weergave, numeriek modelleren van trillingen contextbegrippen informatieoverdracht en medische beeldvorming bij mechanica: analyse van krachten, modelleren; gravitatiekracht en -energie elektriciteit: stroom als verplaatsing van lading; wetten van Kirchhoff Eigenschappen van stoffen en materialen (se) Straling en materie, combinatie van atoom- en astrofysica Quantumwereld Relativiteitstheorie, Kern- en deeltjesprocessen, Biofysica, Geofysica (se-keuze) Natuurwetten 6

7 verdeling CE/SE niet langs lijnen oud / nieuw contextgebieden met open invulling SE type toetsing maakt uit let op i-subdomeinen CE-onderdelen in SE-tijd N.B. CE gaat voortaan over 60% van de stof 7

8 bij CE syllabus geeft specificaties bij CE-domeinen verplicht geeft voorbeeldopgaven centrale examens 8

9 bij CE examenvragen meest opvallende gevolgen voor het centraal examen meer aandacht voor conceptueel begrip en redeneren bij examenvraagstukken nieuwe vraagvormen, waaronder meerkeuzevragen en korte kennisvragen nieuwe onderwerpen, zowel conceptueel als contextueel 9

10 bij SE uitwerking vrij, suggesties in handreiking: aansluiting op syllabus verschil havo/vwo getypeerd per subdomein uitwerking voorbeeld-contextgebieden mogelijke deelconcepten handelingswerkwoorden suggesties voor uitwerking in onderwijs suggesties voor toetsing relaties met andere eindtermen samenhang met andere vakken verschijningsvorm: digitaal, kan groeien 10

11 bij SE diverse toetsvormen PTA niet langer uniformerend, ruimte om binnen N&G en N&T te kiezen voor profielverdiepende dan wel profielverbredende onderdelen zie verder handreiking SLO voorbeeldtoetsen van Cito 11

12 voorbereiding scholen op invoering belangrijk onderscheid tussen wat moet inhoud examenprogramma s en syllabi wat kan leermiddelen uitwerking schoolexamen professionalisering wat mag eigen beleid van scholen 12

13 regionale steunpunten betasteunpunten.nl inhoudelijke nascholing nieuwe onderwerpen docent-ontwikkelteams voor eigen uitwerking in ca. 10 regio s school heeft middelen hoger onderwijs en overheid betalen mee 13

14 meer informatie in brochure ook te downloaden van 14

15 programma havo 15

16 programma vwo 16

LANDSEXAMEN VWO

LANDSEXAMEN VWO Examenprogramma NATUURKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2018-2019 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

Contexten in Pulsar: In de introductie als motivatie voor de leerling en het ophalen van voorkennis

Contexten in Pulsar: In de introductie als motivatie voor de leerling en het ophalen van voorkennis Pulsar Natuurkunde 3 e editie havo en vwo Tweede Fase Pulsar: Uitdagend en gestructureerd Keuze SE in het boek Veel aandacht voor conceptueel begrip (Pulsjes) Aansprekende en relevante contexten Stimuleert

Nadere informatie

Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen

Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Tijdlijn Nieuwe Scheikunde 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Klassieke programma (1998) Aangepaste klassieke

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11101 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/389632, houdende

Nadere informatie

PTA Nova natuurkunde 6 vwo gymnasium

PTA Nova natuurkunde 6 vwo gymnasium PTA Nova natuurkunde 6 vwo gymnasium In dit hoofdstuk vindt u een aantal tabellen. Daarin vindt u informatie over: de hoofdstukken van het leeropdrachtenboek Nova 6 vwo gymnasium (verder te noemen Nova

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11699 8 juni 2012 Rectificatie Examenprogramma natuurkunde vwo van 28 april 2012, kenmerk VO2012/389632 In de regeling

Nadere informatie

DAS Conferentie Applied Science

DAS Conferentie Applied Science DAS Conferentie Applied Science SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Emiel de Kleijn Curriculumontwikkelaar natuurwetenschappen Nieuwe Scheikunde /NiNa/CVBO Plannen voor een vernieuwd, vernieuwend

Nadere informatie

Examenprogramma natuurkunde vwo

Examenprogramma natuurkunde vwo Examenprogramma natuurkunde vwo Ingangsdatum: schooljaar 2013-2014 (klas 4) Eerste examenjaar: 2016 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma

Nadere informatie

12 Toets 4 Toets Energie en Materie trim1/tw1 10% ja Onderzoeken en 12 Toets 7 Toets

12 Toets 4 Toets Energie en Materie trim1/tw1 10% ja Onderzoeken en 12 Toets 7 Toets 2015-2016 Naam Vak Natuurkunde Niveau Havo Geldend voor klas 12 Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemomen t Weegfactor PTA Herkansbaar 11 Toets 1 Toets Mechanica en licht trim1/tw1 24% ja 11 Toets 1

Nadere informatie

De VO - vakvernieuwing komt eraan

De VO - vakvernieuwing komt eraan De VO - vakvernieuwing komt eraan Keuzes maken! Marijn Meijer Wat gaan we doen? wat verandert er? beheersingsniveaus samenhang inrichting CE/SE en PTA keuzes maken: methodes of... en we houden het praktisch,

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11101 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/389632, houdende

Nadere informatie

'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde

'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde 'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde Aansluiting havo-hbo 28 september 2016 Hogeschool Domstad Emiel de Kleijn Historie 1999 (1998) Invoering van de 2 e fase HAVO: Scheikunde: 280 SLU VWO:

Nadere informatie

NiNa in Context. Moderne fysica de school in. Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam

NiNa in Context. Moderne fysica de school in. Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam NiNa in Context Moderne fysica de school in Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam * Samenwerking KNCV, NIBI, NNV, NVON, NVvW op het gebied van onderwijs Overzicht

Nadere informatie

Presentatie Nieuwe Natuurkunde

Presentatie Nieuwe Natuurkunde Presentatie Nieuwe Natuurkunde C. van Weert (vz. cie. NiNa), P. Barthel (lid cie. NiNa), E. Groenen (vz. syllabuscommissie), M. Pieters (projectleider NiNa) & P. Siersma (NiNa-docent) Natuurkunde is wat

Nadere informatie

Examenprogramma natuurkunde havo

Examenprogramma natuurkunde havo Bijlage 1 Examenprogramma natuurkunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

8 keer genoemd: Praktische opdrachten (meer dan gebruikelijk en/of over andere onderwerpen dan gebruikelijk)

8 keer genoemd: Praktische opdrachten (meer dan gebruikelijk en/of over andere onderwerpen dan gebruikelijk) Uitkomsten van de enquête naar het schoolexamenprogramma Natuurkunde Als u aan de slag gaat met de checklist schoolexamens voor het vak natuurkunde, kan het voor u en uw sectie interessant zijn kennis

Nadere informatie

Werkversie Examenprogramma s natuurkunde havo en vwo April 2008

Werkversie Examenprogramma s natuurkunde havo en vwo April 2008 Vernieuwing Natuurkundeonderwijs havo/vwo Werkversie Examenprogramma s natuurkunde havo en vwo April 2008 Het project Vernieuwing Natuurkundeonderwijs havo/vwo ("Nieuwe Natuurkunde") ontwikkelt in opdracht

Nadere informatie

Scenario voor verdeling van de lesuren bij het behandelen van geheel Nova 5 havo in één schooljaar

Scenario voor verdeling van de lesuren bij het behandelen van geheel Nova 5 havo in één schooljaar Nova 5 havo en uw lesplanning Om u te helpen bij het opstellen van een lesplanning en PA is een voorbeeldplanning opgesteld: vijf hoofdstukken met CE-onderwerpen en één SE-keuzeonderwerp, dus zes hoofdstukken

Nadere informatie

Nieuwe Syllabus Scheikunde

Nieuwe Syllabus Scheikunde Nieuwe Syllabus Scheikunde Waar heeft docent behoefte aan? Cris Bertona (ICLON, voorzitter syllabus commissie) Karsten Kaspers (Hogeschool Leiden) Regionaal Steunpunt Leiden 26 januari 2012 Historie -

Nadere informatie

Eindtermendocument Algemeen Voortgezet Onderwijs Aruba

Eindtermendocument Algemeen Voortgezet Onderwijs Aruba document Algemeen Voortgezet Onderwijs Aruba Vak: Natuurkunde Leerweg: Havo - Vwo Aruba Augustus 2015 Document nr: 9 Colofon Dit eindtermendocument is een uitgave van Departamento di Enseñansa Aruba (DEA)

Nadere informatie

4 juni conferentie vakvernieuwingen

4 juni conferentie vakvernieuwingen 4 juni 2010 conferentie vakvernieuwingen doelen van de vernieuwing Maatschappelijke ontwikkelingen aandacht en ruimte voor actuele ontwikkelingen in wetenschap en technologie toename instroom in bèta-

Nadere informatie

2007 Scheikunde in havo en vwo

2007 Scheikunde in havo en vwo Gesprekspunten 2007 Scheikunde in havo en vwo Ruimte voor scholen Uw vragen/wensen Veranderingen per 2007 (en 2010) Stof voor CE en SE Ruimte voor scholen Vorm SE en PTA Leerstoflijn Projecten naar keuze

Nadere informatie

Bijlage 2 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten natuurkunde

Bijlage 2 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten natuurkunde Bijlage 2 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten natuurkunde Docenten Gearceerde vragen: significant verschil tussen pilot en niet-pilotresultaten (p < 0,05). Donkere arcering: pilotresultaat < niet-pilotresultaat;

Nadere informatie

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2 E FASE VWO 206-209 Editie september 208 Aanpassingen voor de vakken Nederlands, Duits, Engels, Spaans, aardrijkskunde, wiskunde A en C, natuurkunde, economie, M&O

Nadere informatie

Handreiking schoolexamen natuurkunde havo/vwo

Handreiking schoolexamen natuurkunde havo/vwo Handreiking schoolexamen natuurkunde havo/vwo Bij het examenprogramma geldig vanaf schooljaar 2013-2014 Handreikingen tweede fase SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Handreiking schoolexamen

Nadere informatie

NATUURKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

NATUURKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 NATUURKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Analyse van lesmateriaal

Analyse van lesmateriaal Analyse van lesmateriaal ECENT conferentie 15 mei 2013 Maarten Pieters twee rondes checklists concept-contextvenster checklists gemeenschappelijke uitgangspunten in opdrachten aan vernieuwingscommissies

Nadere informatie

NATUURKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

NATUURKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V NATUURKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Bijlage 3 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten scheikunde

Bijlage 3 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten scheikunde Bijlage 3 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten scheikunde Docenten Gearceerde vragen: significant verschil tussen pilot en niet-pilotresultaten (p < 0,05). Donkere arcering: pilotresultaat < niet-pilotresultaat;

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 9161 26 mei 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 27 april 2011, nr. VO/289008, houdende

Nadere informatie

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO Examenprogramma NATUURKUNDE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor het huidige examenprogramma. Toegestaan is het gebruik van de nieuwe BINAS (6 e editie) of ScienceData. Niet toegestaan is het gebruik van een Grafische

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Fundament

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie havo

Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Het eindexamen (februari 2007) Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

Seizoen: Vak: NaSk I (Natuurkunde) Klas: 3 en 4 Afdeling: Mavo. School Examens (SE s) met open/gesloten vragen

Seizoen: Vak: NaSk I (Natuurkunde) Klas: 3 en 4 Afdeling: Mavo. School Examens (SE s) met open/gesloten vragen Seizoen: 2016-2018 Vak: NaSk I (Natuurkunde) Klas: 3 en 4 Afdeling: Mavo Herkansingen/inhalen: Tijdens de herkansingen kunnen de SE s van een trimester herkanst en/of ingehaald worden. Echter een ingehaald

Nadere informatie

Van pilotexamen tot p-waarde. Ger Limpens, Cito, Arnhem 28 januari 2015

Van pilotexamen tot p-waarde. Ger Limpens, Cito, Arnhem 28 januari 2015 Van pilotexamen tot p-waarde Ger Limpens, Cito, Arnhem 28 januari 2015 Nieuwe programma s herstructurering van alle bètavakken nieuwe programma s voor biologie, natuurkunde en scheikunde vanaf 2013 nieuwe

Nadere informatie

Nieuwe natuurkunde. advies-examenprogramma s voor havo en vwo

Nieuwe natuurkunde. advies-examenprogramma s voor havo en vwo Nieuwe natuurkunde advies-examenprogramma s voor havo en vwo Commissie Vernieuwing Natuurkundeonderwijs havo/vwo December 2010 Aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Mevr. J. M. van Bijsterveldt

Nadere informatie

Handreiking bij het Schoolexamen Informatica

Handreiking bij het Schoolexamen Informatica Handreiking bij het Schoolexamen Informatica Wat kunt u verwachten Victor Schmidt en Erik Woldhuis Wat is een handreiking? Wat is een handreiking? Examenprogramma Handreiking Wat is een handreiking? Examenprogramma

Nadere informatie

LANDSEXAMEN MAVO

LANDSEXAMEN MAVO LANDSEXAMEN MAVO 2018-2019 Examenprogramma NASK 1 (Natuurkunde) M.A.V.O. 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in

Nadere informatie

NATUURKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

NATUURKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V NATUURKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO Examenprogramma SCHEIKUNDE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

Handreiking schoolexamen natuurkunde havo/vwo

Handreiking schoolexamen natuurkunde havo/vwo Handreiking schoolexamen natuurkunde havo/vwo Bij het examenprogramma geldig vanaf schooljaar 2013-2014 Handreikingen tweede fase SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Handreiking schoolexamen

Nadere informatie

Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau)

Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau) BIJLAGE 1 Examenprogramma NLT havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Exacte wetenschappen

Nadere informatie

NLT: een vak voor jou? Januari 2015 HWC AMSTELVEEN

NLT: een vak voor jou? Januari 2015 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Januari 2015 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Waarom deze voorlichting? NLT is een nieuw vak sinds 2005 NLT is een belangrijk (profiel)keuzevak NLT wát NLT wát Wat ga je doen

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo vanaf schooljaar 2014-2015

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo vanaf schooljaar 2014-2015 Examenprogramma NLT vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Exacte wetenschappen en technologie

Nadere informatie

Bijlage 1 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten biologie

Bijlage 1 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten biologie Bijlage 1 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten biologie Docenten Gearceerde vragen: significant verschil tussen pilot en niet-pilotresultaten (p < 0,05). Donkere arcering: pilotresultaat < niet-pilotresultaat;

Nadere informatie

Vernieuwing examenprogramma s bètavakken havo/vwo

Vernieuwing examenprogramma s bètavakken havo/vwo Vernieuwing examenprogramma s bètavakken havo/vwo brochure voor docenten biologie, natuurkunde, NLT en scheikunde, en schoolleiders juni 2012 Op weg naar de invoering Voor de bètavakken worden nieuwe examenprogramma's

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende

Nadere informatie

VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABI BEDRIJFSECONOMIE, ONDERNEMERSCHAP EN FINANCIELE ZELFREDZAAMHEID

VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABI BEDRIJFSECONOMIE, ONDERNEMERSCHAP EN FINANCIELE ZELFREDZAAMHEID VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABI BEDRIJFSECONOMIE, ONDERNEMERSCHAP EN FINANCIELE ZELFREDZAAMHEID CE 2020 (HAVO) EN 2021 (VWO) SAMENVATTING VAN DE RESULTATEN pagina 2 van 10 Inhoud 1 Digitale veldraadpleging

Nadere informatie

Beeldende vakken HAVO

Beeldende vakken HAVO Beeldende vakken HAVO Syllabus centraal examen 2010 juli 2009 N.B. De informatie in deze syllabus is eerder gepubliceerd in oktober 2008. Enkele tekstgedeeltes zijn nu ten behoeve van de leesbaarheid herschreven.

Nadere informatie

Beeldende vakken HAVO

Beeldende vakken HAVO Beeldende vakken HAVO Syllabus centraal examen 2011 September 2009-1 - Verantwoording: 2009 Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven vwo, havo, vmbo, Utrecht Alle rechten voorbehouden. Alles uit deze

Nadere informatie

Het nieuwe programma wiskunde A/C. Nieuwe programma s

Het nieuwe programma wiskunde A/C. Nieuwe programma s Wiskundedialoog 14 mei 2012 Het nieuwe programma wiskunde A/C Saskia van Boven ILS RU Nieuwe programma s Herstructurering van alle bètavakken Nieuwe programma s voor biologie, natuurkunde en scheikunde

Nadere informatie

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag.. Voortgezet Onderwijs IPC 2650 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375

Nadere informatie

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort 15 16-17

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort 15 16-17 Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. In 2013 is in 4 HAVO met dat nieuwe examenprogramma scheikunde gestart. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan

Nadere informatie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke

Nadere informatie

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1. VOORSTEL NIEUW DOMEIN D MARKETING 1.1 Doel en inhoud Dit domein maakt de leerling vertrouwd met marketing en de functies daarvan. Marketing gaat over

Nadere informatie

8. Vernieuwing examinering 43

8. Vernieuwing examinering 43 Concept Handreiking Schoolexamen Nieuwe Natuurkunde Juli 2007 Inhoud Voorwoord 1. Natuurkunde in de Tweede Fase 2 2. De programma's voor havo en vwo 5 3. Het centraal examen en het schoolexamen 12 4. De

Nadere informatie

4.1 De huidige praktijk bij natuurkunde op niet-pilotscholen

4.1 De huidige praktijk bij natuurkunde op niet-pilotscholen Hoofdstuk 4 Resultaten natuurkunde In dit hoofdstuk worden alle resultaten van de nulmeting voor natuurkunde zoveel mogelijk grafisch gepresenteerd en beschreven. Grafieken en tabellen in groentinten presenteren

Nadere informatie

Friese taal en cultuur HAVO. Syllabus centraal examen 2011

Friese taal en cultuur HAVO. Syllabus centraal examen 2011 Friese taal en cultuur HAVO Syllabus centraal examen 2011 september 2009 2009 Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven vwo, havo, vmbo, Utrecht Alle rechten voorbehouden. Alles uit deze uitgave mag

Nadere informatie

Friese taal en cultuur VWO. Syllabus centraal examen 2010

Friese taal en cultuur VWO. Syllabus centraal examen 2010 Friese taal en cultuur VWO Syllabus centraal examen 2010 oktober 2008 2008 Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven vwo, havo, vmbo, Utrecht Alle rechten voorbehouden. Alles uit deze uitgave mag worden

Nadere informatie

Het schoolexamen van vmbo-keuzevakken Landelijke onderwijsdag Techniek Donderdag 1 juni 2017 Jan van Hilten, SLO

Het schoolexamen van vmbo-keuzevakken Landelijke onderwijsdag Techniek Donderdag 1 juni 2017 Jan van Hilten, SLO SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Het schoolexamen van vmbo-keuzevakken Landelijke onderwijsdag Techniek Donderdag 1 juni 2017 Jan van Hilten, SLO Stand van zaken... 2012: start project

Nadere informatie

Het vernieuwde examenprogramma. havo/vwo. Introductie

Het vernieuwde examenprogramma. havo/vwo. Introductie Het vernieuwde examenprogramma Introductie havo/vwo Domein D: Brazilië en Zuid-Amerika Andere veranderingen Vragen / discussie Inspraak en nascholing Waarom? CvTE biedt mogelijkheid het programma waar

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2

Nadere informatie

Van pilotexamen tot p-waarde. Cito-2015

Van pilotexamen tot p-waarde. Cito-2015 Van pilotexamen tot p-waarde Cito-2015 Nieuwe programma s herstructurering van alle bètavakken nieuwe programma s voor biologie, natuurkunde en scheikunde vanaf 2013 nieuwe programma s wiskunde vanaf 2015

Nadere informatie

Het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA)

Het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) Het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Jan van Hilten Vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Structuur Kern-, Profiel-, Keuzeprogramma

Nadere informatie

NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Examens (CvE). Het CvE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak natuurkunde vwo, tweede tijdvak (2016). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre

Nadere informatie

FRIESE TAAL EN CULTUUR HAVO

FRIESE TAAL EN CULTUUR HAVO FRIESE TAAL EN CULTUUR HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016 Inhoud Voorwoord 6 1 Examenstof van centraal examen en schoolexamen 7 2 Specificatie van de globale eindtermen voor het CE 8 Domein A: Leesvaardigheid

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 20216 15 december 2010 Regeling van het College voor examens van 30 september 2010, nr. Cve-10.0776, houdende vaststelling

Nadere informatie

Centrale examens als drager van de bètavakvernieuwing

Centrale examens als drager van de bètavakvernieuwing Centrale examens als drager van de bètavakvernieuwing Analyse van centrale examens biologie, natuurkunde en scheikunde voor havo/vwo op kenmerken van de beoogde vernieuwing SLO nationaal expertisecentrum

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11101 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/389632, houdende

Nadere informatie

Aansluiting op het actuele curriculum (2014)

Aansluiting op het actuele curriculum (2014) Aansluiting op het actuele curriculum (2014) De verschillende modules van GLOBE lenen zich uitstekend om de leerlingen de verschillende eindtermen en kerndoelen aan te leren zoals die zijn opgesteld door

Nadere informatie

Examenprograma filosofie havo/vwo

Examenprograma filosofie havo/vwo Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

Programma van Toetsing en Afsluiting. Havo 5 2015-2016. OPDC t Nijrees

Programma van Toetsing en Afsluiting. Havo 5 2015-2016. OPDC t Nijrees Programma van Toetsing en Afsluiting Havo 5 15-16 OPDC t Nijrees Geachte lezer, In dit boekje vindt u de Programma s van Toetsing en Afsluiting van de vakken die uw zoon of dochter volgt. Per vak wordt,

Nadere informatie

Hoofdstuk 9: Radioactiviteit

Hoofdstuk 9: Radioactiviteit Hoofdstuk 9: Radioactiviteit Natuurkunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 9: Radioactiviteit Natuurkunde 1. Mechanica 2. Golven en straling 3. Elektriciteit en magnetisme 4. Warmteleer Rechtlijnige

Nadere informatie

PTA biologie havo Belgisch Park cohort

PTA biologie havo Belgisch Park cohort Domeinen biologie Het examenprogramma biologie kent de volgende (sub)domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie o Subdomein B1 Eiwitsynthese o Subdomein B2 Stofwisseling van de cel o Subdomein

Nadere informatie

ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

TOELICHTING OP HET NIEUWE EXAMEN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO 2019

TOELICHTING OP HET NIEUWE EXAMEN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO 2019 TOELICHTING OP HET NIEUWE EXAMEN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO 2019 pagina 3 van 12 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Opbouw van de syllabus 6 3 Het examen 8 4 De vraagstelling 9 5 Toepassing van het correctievoorschrift

Nadere informatie

Werkversie syllabus natuurkunde havo en vwo bij het examenprogramma van Nieuwe Natuurkunde

Werkversie syllabus natuurkunde havo en vwo bij het examenprogramma van Nieuwe Natuurkunde Werkversie syllabus natuurkunde havo en vwo bij het examenprogramma van Nieuwe Natuurkunde Voorwoord Voor u ligt de werkversie van de Syllabus Nieuwe Natuurkunde. Deze is tot stand gekomen in de periode

Nadere informatie

Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 B HAVO 5. Solyvius College, locatie Haarlemmermeer Lyceum BdC

Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 B HAVO 5. Solyvius College, locatie Haarlemmermeer Lyceum BdC Schooljaar - 16 B HAVO 5 Solyvius College, locatie Haarlemmermeer Lyceum BdC Vak:Nederlands en tm SE 1 min Mondeling 40 11 boeken + gedichtenbundel + literatuurtheorie tm SE 2 5 havo 1 lesuur Mondeling

Nadere informatie

Werkversie 2 syllabus natuurkunde havo en vwo bij het examenprogramma van Nieuwe Natuurkunde

Werkversie 2 syllabus natuurkunde havo en vwo bij het examenprogramma van Nieuwe Natuurkunde Werkversie 2 syllabus natuurkunde havo en vwo bij het examenprogramma van Nieuwe Natuurkunde Geldig voor de examens 2011 en daarna juni 2010 (24-6) Verantwoording: 2010 College voor Examens vwo, havo,

Nadere informatie

Havo 4, Hst. 6 3, pp

Havo 4, Hst. 6 3, pp Overzicht dynamisch modelleren per methode: Newton vwo, vierde druk, 2012 Straling Vwo 4, Hst. 5 4, pp 210, Opgave 70 (verdieping) modelleren Muziek en telecommunicatie Vwo 4, Hst. 6 3, pp 261-273 Vwo

Nadere informatie

Het examenprogramma wiskunde A havo

Het examenprogramma wiskunde A havo Het examenprogramma wiskunde A havo Conferentie Hallo HBO, hier HAVO, 28 september 2016 Eindrapport van de vernieuwingscommissie ctwo: Wiskunde A op havo bereidt voor op hbo-opleidingen in met name de

Nadere informatie

Werkversie handreiking schoolexamen Nieuwe Scheikunde havo/vwo

Werkversie handreiking schoolexamen Nieuwe Scheikunde havo/vwo Werkversie handreiking schoolexamen Nieuwe Scheikunde havo/vwo Voortgezet onderwijs Enschede, augustus 2008 Verantwoording 2008 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,

Nadere informatie

Regeling vaststelling examenprogramma s v.w.o., h.a.v.o., m.a.v.o. en v.b.o.

Regeling vaststelling examenprogramma s v.w.o., h.a.v.o., m.a.v.o. en v.b.o. Algemeen Verbindend Voorschrift Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie bvh 079-3232.666 Regeling vaststelling examenprogramma

Nadere informatie

De 2015 programma s wiskunde B van havo en vwo. 9 november 2013 Ruud Stolwijk Cito, Arnhem Alma Taal

De 2015 programma s wiskunde B van havo en vwo. 9 november 2013 Ruud Stolwijk Cito, Arnhem Alma Taal De 2015 programma s wiskunde B van havo en vwo 9 november 2013 Ruud Stolwijk Cito, Arnhem Alma Taal 1 Inhoud - programma Even voorstellen Aanleiding vernieuwing wiskundeprogramma s Inhoud nieuwe programma

Nadere informatie

Examenprogramma biologie vwo vanaf CE 2016

Examenprogramma biologie vwo vanaf CE 2016 De onderstaande lijst bevat de complete examenprogramma s voor de bovenbouw VWO (4, 5 en 6 VWO) voor de vakken Biologie, Natuurkunde en Scheikunde. Daarnaast is het hele programma van het sportsciencecamp,

Nadere informatie

Vernieuwing examen programma s wiskunde havo/vwo

Vernieuwing examen programma s wiskunde havo/vwo Vernieuwing examen programma s wiskunde havo/vwo Brochure voor schoolleiders, sectieleiders en docenten wiskunde november 2014 Voor de wiskundevakken op havo en vwo worden nieuwe examenprogramma s ingevoerd.

Nadere informatie

NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 21734 2 december 2011 Regeling van het College voor examens van 19 april 2011, nr. Cve-11.00404, houdende vaststelling

Nadere informatie

Regiobijeenkomsten januari/februari

Regiobijeenkomsten januari/februari 1 Vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Plenair Regiobijeenkomsten januari/februari Kern, profiel, keuze Stand van zaken sectoren Aandachtspunten Tijdlijn Klankbord- en pilotscholen Subgroepen per

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 39364 13 juli 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 5 juli 2017, nr. VO/1188661,

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende

Nadere informatie

Inleiding. Namens het team van dr. Albert Schweitzer havo-vwo, Marieke Folkers Rector

Inleiding. Namens het team van dr. Albert Schweitzer havo-vwo, Marieke Folkers Rector Inleiding Voor je ligt het PTA voor het schooljaar 2016-2017. Een PTA is een Programma van Toetsen en Afsluiting. Je vindt hier dus alle toetsen die dit schooljaar worden afgenomen, inclusief de weging

Nadere informatie

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING LYCEUM ELST 6 VWO ONDERDEEL B VAKSPECIFIEKE DEEL

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING LYCEUM ELST 6 VWO ONDERDEEL B VAKSPECIFIEKE DEEL PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING LYCEUM ELST 6 VWO 2018-2019 ONDERDEEL B VAKSPECIFIEKE DEEL Op de volgende pagina s staan de vak pta s. De gebruikte afkortingen en codes staan hieronder uitgelegd.

Nadere informatie

Samen op weg naar een nieuw examenprogramma Alice Cottaar, secretaris sectie natuurkunde.

Samen op weg naar een nieuw examenprogramma Alice Cottaar, secretaris sectie natuurkunde. Samen op weg naar een nieuw examenprogramma Alice Cottaar, secretaris sectie natuurkunde. Op 22 maart 2007 heeft de sectie natuurkunde van de NVON een discussiebijeenkomst georganiseerd voor natuurkundedocenten

Nadere informatie

Vrije School voor voortgezet onderwijs vwo, havo, vmbo-tl. Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016. Rudolf Steiner College

Vrije School voor voortgezet onderwijs vwo, havo, vmbo-tl. Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016. Rudolf Steiner College Vrije School voor voortgezet onderwijs vwo, havo, vmbo-tl Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 vwo 6e leerjaar in klas 13 Rudolf Steiner College Vak:Nederlands en SE10 betoog/beschouwing

Nadere informatie