Introductie & stedelijk beleid. Sofie Deberdt Samenhuizen vzw - Brussel 5 december 2012

Transcriptie

1 Introductie & stedelijk beleid Sofie Deberdt Samenhuizen vzw - Brussel 5 december 2012

2 1. Wat? 2. Voorbeelden en meerwaarde 3. Knelpunten 4. Acties en Samenhuizen vzw

3 1. Types samenhuizen : twee basisvormen 1 traditioneel wonen centraal wonen en cohousing woningdelen : gemeenschapshuis en woongroep

4 Terminologie 1 gemeenschappelijk wonen intentional community (US, UK), collaborative housing, communal housing (US, UK), woongemeenschap (NL, B-VL), samenhuizen (B-VL), habitat collectif (B-W), habitat participatif (F), partizipative wohnformen, gemeinschaftliches wohnen (D), bogemenskap (S), Autonome woonsten en gemeenschappelijke voorzieningen beperkte gemeensch. delen tuin, garage, wasplaats, en eventueel tuinhuis, clubhuis, atelier, centraal wonen (NL, B-VL), habitat groupé (F, B-W), self-developed condominium (US), atrium-siedlung (D), twee units : kangoeroewonen (NL, BVL), maison kangourou (F, B-W), duo-wonen (NL), homeshare (US), granny flats (UK, US), uitgebreide gemeensch. delen Huishouden ten dele samen Huishouden volledig samen meestal > 8 units meestal samen eten cohousing gemeenschapshuis leefgemeenschap tuin, garages, washuis, + eetzaal, keuken, zithoek, hobby, speelkamer, atelier, logeerkamers, e.a. cohousing (US, UK, B, IT) co-voisinage (FR), cohabitat (CA), centraal wonen (NL), boffaelleskaeber (DK), kollektivhus (S), Bofellesskap (N) gemeinschaftliche wohnformen (D) klein (6-15 units) : mini-cohousing (US) meestal 3 à 8 units vaak samen eten gemeenschapshuis (B-VL), student coop (US), co-location (F, B-W) duurzaam: woongroep (NL, B-VL), wooncollectief (NL), friends-wonen (B-VL), share house (US, AUS), wohngruppe(d),... commune (UK, US, B-VL), leefgemeenschap (NL, BVL) communauté (F, B-W), comune (IT), kommune (D, AU, DK), kommun (S), centraal wonen Privé kamer(s) in een groete woonst

5 2 2. voorbeelden gemeenschapshuis en woongroep Keimblatt (Oostenrijk) Laken (B) Peninsula (USA) Samenhuizen Haniahof (NL)

6 2 woongroep 4 bewoners Samenhuren jongvolwassenen 5 bewoners - huur - senioren K73 (St-Agatha-Berchem) Andromeda (Woluwe)

7 centraal wonen De Haringrokerij 2 (Antwerpen) 11 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden

8 centraal wonen 2 De 3 Torekens (Antwerpen) 8 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden Samenhuizen

9 centraal wonen 2 Huiself (Lebbeke) 5 woonsten centraal wonen

10 centraal wonen 2 5 Biplan, Haren/Brussel 6 woonsten centraal wonen mede-eigendom

11 centraal wonen 2 5 CotéKanaL (Brussel) 17 woonsten centraal wonen mede-eigendom gemengde leeftijden

12 centraal wonen 22 5 De Molen van Rotselaar 12 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden

13 centraal wonen 2 Meerhem (Gent) 8 woonsten mede-eigendom verbouwde school Samenhuizen

14 cohousing 2 Trudeslund (Denemarken) 33 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden Samenhuizen

15 2 5 cohousing Ecovillage Ithaca Ithaca NY (USA) 2 x 30 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden 3e fase in aanbouw

16 cohousing 2 5 La Grande Cense (Clabecq, B) 22 woonsten gemengde leeftijden juridisch : mede-eigendom

17 cohousing 2 Vinderhoute (B) 17 woonsten mede-eigendom gemengde leeftijden Samenhuizen

18 5 22 Abbeyfield (senioren) Martin-Pêcheur (Watermaal-Bosvoorde, B) 8 woonsten 8 woonsten Entre Voisins (Etterbeek, B)

19 25 2 Diverse initiatieven Woonerf De Speye (Poperinge, B) 4 woonsten Carpe Diem (Diksmuide, B) 4 woonsten

20 2 5 Meerwaarde van samenhuizen voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu praktisch sociaal maatschappelijk ecologisch

21 Praktische meerwaarde voor de bewoners delen van ruimte en middelen (wasmachine, grasmaaier, atelier, ) tijdswinst (onderhoud, maaltijden, ) opvang kinderen (bijzonder voor één-oudergezinnen) leren van elkaar (rolmodellen, kennis en vaardigheden delen) 2 5

22 Sociale meerwaarde voor de bewoners 2 samenhorigheid, contact, gezelschap (tegen verzuring,vereenzaming) steun, opvang, hulp gezamenlijke activiteiten grotere veiligheid en veiligheidsgevoel door sociale controle Samenhuizen

23 Maatschappelijke meerwaarde samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect) integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren bewust burgerschap, democratie van onderaf reconversie van bestaande gebouwen 2

24 Maatschappelijke meerwaarde samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect) integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren bewust burgerschap, democratie van onderaf reconversie van bestaande gebouwen 2

25 2 Ecologische meerwaarde ecologisch verantwoord gebruik van de ruimte, compact bouwen Klassieke verkaveling vs. cohousing beide 34 woonsten (Cohousing Windsong, CA) ruimtegebruik verharding rioleringen

26 Ecologische meerwaarde 2 betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik autodelen, Local Exchange and Trading System,

27 Ontwikkeling en beheer door de bewoners AANLOOP 2 KOPEN BOUWEN WONEN BEHEER

28 Groepstraject STAPPENPLAN SAMENHUIZEN PROJECT VISIE Visie Visie uitwerken uitwerken en/of en/of bijschaven bijschaven VISIE VISIE aanzet aanzetvanuit vanuit initiatiefgroep initiatiefgroep GROEP GROEP GROEP vormen vormen uit uitbestaande bestaande of ofnieuwe nieuwe groep groep 4 2 Samenhuizen 2012 Groepsstructuur, Groepsstructuur, BeslissingsBeslissingsprocedures, procedures, Conflicthantering Conflicthantering PLAATS beschikbare beschikbareof of nog nogtetezoeken zoeken Criteria Criteriaen enprocedure procedure voor vooraansluiting aansluiting nieuwe nieuweleden leden Site Sitezoeken zoeken en en eventueel eventueel optie optie nemen nemen SITE SITE BOUW Architect Architect kiezen kiezen FINANC. Financieel Financieelexperts experts (adviseur, (adviseur,banken, banken, boekhouder, boekhouder,...)...) kiezen kiezen Nagaan Nagaanvan van financiële financiële middelen middelen van vande degroep groep Haalbaarheidsstudie Haalbaarheidsstudie architecturaal architecturaal (samen (samenmet metfinanc. financ. haalbaarheidsstudie) haalbaarheidsstudie) Juridische Juridischestructuur structuur Startfase Startfase (visietekst, (visietekst,charter, charter, initiële initiëleovereenkomst) overeenkomst) Financiële Financiële haalbaarheidsstudi haalbaarheidsstudi ee (budget (budgeten enraming) raming) en enfinanciëel financiëel beleid beleid (kostenverdeling) (kostenverdeling) Site Siteverwerven verwerven (huren, (huren,kopen, kopen, erfpacht, erfpacht,.).) Ruimtelijke Ruimtelijke ontwerp ontwerp (programma (programma van vaneisen) eisen) & &aanvraag aanvraag Kontakten Kontaktenmet met Lokale/Regionale Lokale/Regionale Overheid Overheid Aannemer(s) Aannemer(s) kiezen kiezenen en contracteren contracteren Plans Plansen en bouwaanvraag bouwaanvraag Zelfbouw Zelfbouw (hoeveel, (hoeveel, wat, wat, hoe, hoe, wanneer) wanneer) Juridische Juridischestructuur structuur Bouwfase Bouwfase (burgerlijke (burgerlijke maatschap, maatschap, ) ) Financiering Financiering en enleningen leningen Toekomstige Toekomstige buren buren contacteren contacteren (evt. (evt.info-avond) info-avond) Premies, Premies, subsidies subsidies en eneventuele eventuele sponsoring sponsoring Bewoonbaar Bewoonbaar maken maken (inrichten, (inrichten, verbouwen, verbouwen, bouwen ) bouwen ) Juridische Juridischestructuur structuur Bewoning Bewoning (huren, (huren,eigendom, eigendom, verdeling, verdeling,.).) Boekhouding Boekhouding (bijdragen (bijdragenvan van deelnemers, deelnemers, betalingen, betalingen,.).) JURIDISCH Juridisch Juridischadviseur adviseur (notaris, (notaris,...)...)kiezen kiezen Urbanisatie Urbanisatie en en reglementen reglementen Interne Interne communicatie, communicatie, cohesie, cohesie,sociale sociale activiteiten, activiteiten,... Bekendmaking Bekendmaking en engroep groep vergroten vergroten

29 Potentieel : van niche naar mainstream 5 2 Peiling Universiteit Roskilde (DK): interesse bij 32% van de alleenstaande ouders voor cohousing Peiling Harris Interactive voor Gecina (F): interesse bij 32% van de bevolking (bij18-24jaar is dit 44%) Peiling OIVO-CRIOC (B): interesse bij 23,6% van de bevolking voor huisdelen Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA): Stel slechts 5% van de Vlaamse bevolking dit is bewoners in ca projecten interesse gegarandeerd voor 25 projecten per gemeente (van elk gemiddeld 40 personen) interesse bij 34% van de 50-65jarigen om te leven in een cohousing-like setting

30 3 3. Algemene knelpunten - relatief onbekend - vooroordelen - rechtsongelijkheid door verschillende interpretatie wetgeving op lokaal vlak - niet opgenomen in wetteksten, enkel zorgwonen

31 3 Knelpunten ervaren, algemeen Enquête nav Samenhuizen in België 2010

32 3 Knelpunten ervaren, woningdelen Enquête nav Samenhuizen in België 2010

33 3 Knelpunten ervaren, cohousing en centraal wonen Enquête nav Samenhuizen in België 2010

34 3 Knelpunten woningdelen Voornamelijk in de huursector inschrijving in de gemeente uitkeringen, sociale zekerheid, leefloon (alleenstaanden worden als samenwonend beschouwd) ruimtelijke ordening / stedenbouw bvb opsplitsing huurcontracten

35 3 Knelpunten cohousing en centraal wonen (1) Voornamelijk in de koopsector vooral stedenbouwkundig in concurrentie met projectontwikkelaars (nieuwbouw), financieel en beslissingskracht bestemming (renovatie) financieel moeilijke aanloopfase lange aanloopfase, drempel te hoog, slaagkansen laag durven aanspreken van begeleiding, van experten, complementair aan de interne competenties organisatie van de groep: van droom tot werkelijkheid

36 3 Knelpunten cohousing en centraal wonen (2) site vinden en verwerven premiestelsel niet afgestemd op samenhuizen moeten bewezen worden met individuele uitgaven, opsplitsen van facturen ook bvb dakisolatie niet voor verhuurders + per dak en niet per wooneenheid bij beschermd erfgoed in principe 'meer mogelijk', maar geen evident proces juridisch nog weinig expertise in Vlaanderen reflex naar ondersteuning vanuit steden, sociale huisvestingsmaatschappijen en autonome gemeentebedrijven blijft beperkt

37 3 Knelpunten cohousing en centraal wonen (3) betrekken van bescheiden inkomenscategorieën, gemengde groepen, gemengd project huur-koop grond- en pandendecreet: weinig ervaring hoe dit zou moeten gerealiseerd worden (% sociale woningen) nutsvoorzieningen soms verplicht individueel aan te sluiten, collectieve aansluitingen 'bestaan' niet, een groep dreigt als bedrijf gezien te worden, als verdeler/leverancier enz

38 4 4. Samenhuizen in het stedelijk beleid Situering Federaal Vlaams Brussel (goedgekeurde resolutie) Provincies Gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden Stads- en streekontwikkelingsbedrijven Sociale huisvesting? n e l! e n f f e l e f f Snu u n k t e h t d r o w Of OCMW's

39 4 Samenhuizen in het stedelijk beleid Vijf krachtlijnen 1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen en lokale inspraak 2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen 3. Informeer over gemeenschappelijk wonen 4. Organiseer samenwerking en overleg rond gemeenschappelijk wonen om concrete maatregelen uit te werken 5. Lanceer een pilootproject in je gemeente met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten

40 4 Samenhuizen in het stedelijk beleid Vijf krachtlijnen 1. Creëer een positief klimaat rond goed nabuurschap, delen en lokale inspraak 2. Ondersteun gemeenschappelijk wonen 3. Informeer over gemeenschappelijk wonen 4. Organiseer samenwerking en overleg rond gemeenschappelijk wonen om concrete maatregelen uit te werken 5. Lanceer een pilootproject in je gemeente met aandacht voor het wegwerken van de knelpunten

41 4 Ondersteun Neem gemeenschappelijk wonen op in je beleid in beleidsplannen in het woonbeleidsplan (kwaliteit, betaalbaarheid) hou ermee rekening bij opmaak stedenbouwkundige verordening Zorg voor continuïteit één ambtenaar is de contactpersoon rond het thema en coördineert de initiatieven hierrond Onderteken het charter samenhuizen, mei 2013

42 4 Informeer Informeer de schepenen, de ambtenaren en de bewoners ahv vormingsactiviteiten en publicaties Studiereis voor professionelen naar Denemarken maart 2013 Communicatie Open Dag Samenhuizen aankondigen in krantje, op de website 18 mei 2013 = Open Dag Samenhuizen

43 4 Organiseer Overleg tussen schepenen, gemeentediensten, ocmw, buurgemeenten Relevante beleidsdomeinen: - wonen, huisvesting, ruimtelijke ordening, stedenbouw - welzijn - milieu, duurzaamheid - wijken, opbouwwerk vb suggestienota werkgroep samenhuizen/samenhuren afspraken maken met wijkagent (verschillen in interpretaties) vb werkgroep gemeenschapshuizen woondiensten Gent en Leuven Concrete maatregelen uitwerken bvb subsidie Hasselt lokaal sociaal beleid Gent

44 4 Lanceer een pilootproject ism intercommunale, sociale huisvesting, Vertrekkende vanuit een visie, het type samenhuizen dat de gemeente wil een initiatiefgroep (ondersteunen) een site (aanbieden, zelf ontwikkelen of regisseren) of een combinatie bvb Tolhuislaan Gent, AG SOB ism Samenhuizen vzw bvb Thuishuis Platform Ouderenzorg Antwerpen Als integrale maatregel, of vanuit een van de kapstokken: - doelgroepen bv senioren, jongeren, starters, alleenstaande ouders, zorgbehoevenden - betaalbaarheid bv minder begoede en maatschappelijk kwetsbaren - buurtwerking, leefbaarheid van de wijk - welzijn, zorg - duurzaamheid

45 4 Woonbeleidsplan kwaliteit, betaalbaarheid ANALYSE - gegevens rond wel-zijn, mentale gezondheid - gegevensverzameling - potentieel samenhuizen STRATEGISCHE EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN - informeren: artikel, infosessie - regisseren: premies, project ism sociale huisvesting - kwaliteit woonomgeving: project, waardevolle zonevreemde gebouwen - levenslang wonen, alternatieven voor ouderen: informeren over bvb Abbeyfield, aanbod creëren voor ouderen in te grote huizen - promoten van samenhuizen als alternatieve woonvorm - onderzoeken opdelen sites en huizen woningen met gemeenschappelijke delen of groepswoning

46 4 Meer dan 10 jaar actief (opgericht november 2000) als vrijwilligersvereniging Subsidie als sociaal-culturele beweging Missie : Samenhuizen wil een platform en een forum zijn voor gemeenschappelijk wonen in ons land en zo een bijdrage leveren aan de verscheidenheid aan woonopties voor de bevolking in het algemeen en de realisatie van meer projecten van gemeenschappelijk wonen in het bijzonder. Vanuit kennis van zaken wil de vereniging ook actief bijdragen aan nieuw beleid dat gemeenschappelijk wonen ondersteunt en stimuleert. Activiteiten : 1. Bekendmaking & sensibilisering 2. Beleidsbeïnvloeding 3. Informatie en kennis versterken 4. Stimuleren en ondersteunen van projecten

47 Activiteiten Website en oproepjes Kennis verzamelen (infotheek) en informatie verstrekken Media-aandacht verhogen Bezoeken en studiedagen Open Dag Samenhuizen (3e zaterdag van mei) Onderzoek stimuleren Publicatie «Knelpuntennota» Publicatie «Startgids voor Samenhuizers» Onderzoek en publicatie «Samenhuizen in België» Politieke interesse opwekken Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent) Campagne Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure) Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS) (met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting)

48 Uitdagingen wonen & welzijn gezinsverdunning, groeiend aantal kleine huishoudens mismatch met het bestaand patrimonium woonmobiliteit betaalbaarheid van woningen vereenzaming, verzuring verhogen lokale veerkracht compacter bouwen vrijwaren open ruimte vergrijzing vraag naar aangepaste woningen en zorg duurzame ontwikkeling wijken

49