STICHTING TOTAL PENSIOENFONDS NEDERLAND

Transcriptie

1 HEALTH WEALTH CAREER STICHTING TOTAL PENSIOENFONDS NEDERLAND ANALYSE PREMIEDEMPING OP BASIS VAN VERWACHT RENDEMENT 21 september 2016 Sasja Keijmel

2 DEKKINGSGRAADSJABLOON INHOUD 1. Inleiding 2. Wet- en regelgeving inzake vaststelling kostendekkende premie en herstelplannen 3. Voorstel werkgever premie Opzet onderzoek: vanuit doorrekeningen herstelplan Inleiding doorrekening herstelsjablonen Uitgangspunten Strategisch beleidskader 6. Samenvatting resultaten 7. Evenwichtige belangenafweging Bijlage: resultaten Huidig premiebeleid: demping toetspremie 60-maands rentemiddeling, Alternatief premiebeleid: demping toetspremie op basis van verwacht rendement Kritieke dekkingsgraad Bijlage: Economische veronderstellingen: Mercer scenarioset Q MERCER

3 1. INLEIDING MERCER MERCER

4 INLEIDING (1) Met ingang van 1 januari 2017 gaat een nieuwe premievaststellingsperiode in voor een periode van 5 jaar (2017 t/m 2021). De pensioenregeling 2015 blijft ongewijzigd. Het maximale opbouwpercentage ouderdomspensioen (OP) bedraagt 1,875 van de pensioengrondslag. Het voorstel van de werkgever is om het huidige premieniveau (vaste premie) van 30,9% van de premiegrondslag te handhaven en niet langer een Bestemmingsreserve Pensioenopbouw te hanteren. De huidige Bestemmingsreserve Pensioenopbouw valt vrij per 31 december Fonds stelt op dit moment de kostendekkende gedempte premie vast op basis van een 60-maands voortschrijdend gemiddelde rente. Voor 2016 wordt de pensioenopbouw niet verlaagd (zie memo van Mercer van 31 augustus 2015). Het verschil tussen de kostendekkende gedempte premie (60- maands gemiddelde rente) en de feitelijke premie wordt opgevangen door aanwending van de gelden in de Bestemmingsreserve Pensioenopbouw. MERCER

5 INLEIDING (2) Indien de huidige premiesystematiek (60-maands gemiddelde rente) voor 2017 wordt gehandhaafd wordt, gezien de huidige lage rente voor 2017, een groter verschil verwacht tussen de kostendekkende gedempte premie en de feitelijke premie. Naar verwachting zijn de gelden in de Bestemmingsreserve Pensioenopbouw per 31 december 2016 niet voldoende om de maximale pensioenopbouw OP van 1,875% van de pensioengrondslag te handhaven. De werkgever heeft het fonds verzocht een wijziging van premiesystematiek van demping met 60-maands gemiddelde rente naar dempen met verwacht rendement te onderzoeken. De werkgever heeft reeds haar eigen onderzoek verricht. Uitgaande van een verwacht rendement van 2,2% en een premie van 30,9% van de premiegrondslag kan het maximale opbouwpercentage van 1,875 (ouderdomspensioen) worden ingekocht. In deze presentatie zijn o.a. de resultaten opgenomen van het voor het fonds verrichte onderzoek op basis van het herstelplansjabloon. Evenwichtige belangenafweging dient meegenomen in besluitvorming bestuur omtrent een eventuele wijziging van de premiesystematiek. MERCER

6 2. WET- EN REGELGEVING VASTSTELLING KOSTENDEKKENDE PREMIE MERCER MERCER

7 Q&A DNB (1) Uit: (3 april 2015) Onderdelen kostendekkende premie Zoals vastgelegd in artikel 128 van de Pensioenwet bestaat de kostendekkende premie uit vier onderdelen: de actuarieel benodigde premie voor de inkoop van nieuwe pensioenverplichtingen een opslag voor uitvoeringskosten van het pensioenfonds een opslag voor het in stand houden van het vereist eigen vermogen indien van toepassing een opslag voor de financiering van voorwaardelijke toeslagverlening Bij de berekening van de kostendekkende premie moet worden uitgegaan van dezelfde grondslagen als die waarmee de technische voorzieningen worden vastgesteld volgens artikel 2 van het Besluit FTK. In afwijking daarvan mag de kostendekkende premie worden gedempt op basis van een voortschrijdend gemiddelde van de rente met een maximumperiode van 10 jaar of met het verwachte portefeuillerendement. MERCER

8 Q&A DNB (2) Aan demping van de kostendekkende premie met het verwachte portefeuillerendement zijn twee voorwaarden verbonden: In de kostendekkende premie moet rekening worden gehouden met een opslag voor de toekomstbestendige toeslagverlening van de indexatie ter hoogte van minstens de verwachte looninflatie (maatstaf toeslagverlening). Als deze opslag hoger is dan de opslag voor het vereist eigen vermogen, dan komt de opslag voor indexatie in plaats van de opslag voor het vereist eigen vermogen. Hier is dus de hoogste van de twee opslagen leidend. Het rendement op vastrentende waarden zoals dat is gedefinieerd in artikel 23a van het Besluit FTK (eerste lid, onderdeel g) wordt voor 5 jaar vastgezet. De gedempte kostendekkende premievariant dient wel op een goed onderbouwde analyse te zijn gebaseerd, gedurende langere tijd te worden gehanteerd en op lange termijn niet af te wijken van de gemiddelde realisatie. MERCER

9 Q&A DNB (3) Uit: (3 april 2015) Een voorwaarde bij het dempen van de premie met het verwachte rendement is dat het rendement op vastrentende waarden voor 5 jaar moet worden vastgezet op basis van de actuele door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur bij aanvang van de periode. Het vastzetten van de rentetermijnstructuur heeft tot gevolg dat de maximale rendementscurve tijdens de 5-jaarsperiode constant blijft, behalve als gedurende deze periode er veranderingen in de strategische beleggingsportefeuille optreden. Wijzigingen in de strategische beleggingsportefeuille hebben geen invloed op het rendement op vastrentende waarden, maar omdat de samenstelling van de portefeuille verandert kan er wel sprake zijn van een andere maximale rendementscurve. De premie die volgt uit de maximale rendementscurve plus de opslag voor toeslagverlening vormt de ondergrens (de norm) voor de door het fonds vast te stellen gedempte kostendekkende premie. Het is fondsen toegestaan om met een lager dan maximale rendementscurve te rekenen of om te rekenen met één vast rendement in plaats van een rendementscurve, zolang de hieruit volgende premie ieder jaar groter of gelijk is dan de kostendekkende premie op basis van de maximale rendementscurve. MERCER

10 BESLUIT FTK INZAKE HERSTELPLAN Artikel 16, lid 1.c Het herstelplan bevat in ieder geval een beschrijving van de concrete maatregelen waardoor, gezien de beleidsdekkingsgraad, het eigen vermogen binnen de looptijd van het herstelplan op het vereiste niveau komt, waarbij rekening wordt gehouden met de naar verwachting toe te kennen toeslagverlening en de overige verplichtingen van het fonds. Artikel 16, lid 4 De in het eerste lid, onder c, bedoelde maatregelen mogen er niet toe leiden dat het risico dat niet wordt voldaan aan de in het eerste lid, onder a, genoemde vereisten ten aanzien van het vereist eigen vermogen (noot: voldoen aan het vereist eigen vermogen), doelbewust wordt vergroot ten opzichte van de situatie waarin wel werd voldaan aan de in artikel 132 van de Pensioenwet of artikel 127 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling opgenomen vereisten. MERCER

11 3. VOORSTEL WERKGEVER PREMIE MERCER MERCER

12 VOORSTEL WERKGEVER PREMIE (1) Huidige premieniveau handhaven op 30,9% van de premiegrondslag. Overgang van een gedempte premie met 60-maands voortschrijdend gemiddelde rente naar een gedempte premie met verwacht rendement. Op basis van de berekeningen zoals uitgevoerd door de werkgever (op basis van de RTS van ultimo mei 2016) dient er gerekend te worden met een verwacht rendement van 2,2% om er voor te zorgen dat de 30,9% voldoende is (met enige marge) om het maximale opbouwpercentage OP van 1,875 in te kunnen kopen. In de onderstaande tabel staan de uitkomsten: Gedempte rente: 60-maands voorschrijdende RTS Gedempte rente: verwacht rendement o.b.v. maximale parameters Gedempte rente: verwacht rendement o.b.v. ALM parameters Gedempte rente: minimaal benodigd verwacht rendement Gemiddelde rente / netto rendement 1) Kostendekkende premie (% PG) PDG Effect op DG 2,4% 35,0% 96% -/- 0,1% 2,5% 27,4% 75% -/- 0,7% 2,0% 31,5% 86% -/- 0,3% 2,1% 30,9% 85% -/- 0,3% 1) Netto rendement = netto verwacht reëel rendement, dus inclusief afslag looninflatie MERCER

13 VOORSTEL WERKGEVER PREMIE (2) De berekeningen hebben plaatsgevonden op basis van de RTS per 31 mei De RTS is ondertussen gedaald. Hierdoor zal het verwacht minimaal benodigd rendement stijgen. Het definitieve rendement zal vastgesteld moeten worden op de RTS per 30 september Door Mercer is het door de werkgever vastgestelde netto rendement en KDP (2017) nagerekend. De uitkomsten staan in de onderstaande tabel: Netto rendement / KDP (%PG) Gedempte rente: verwacht rendement o.b.v. maximale parameters Gedempte rente: verwacht rendement o.b.v. ALM parameters Gedempte rente: minimaal benodigd verwacht rendement Werkgever, RTS 31 mei 2016 Mercer, RTS 31 mei 2016 Mercer, RTS 31 juli ,5% (27,4%) 2,42% (28,8%) 2,27% (29,9%) 2,0% (31,5%) 1,78% (33,9%) 1,63% (35,2%) 2,1% (30,9%) 2,14% (30,9%) 2,14% (30,9%) MERCER

14 VOORSTEL WERKGEVER PREMIE (3) Door de werkgever lijkt in haar berekeningen op basis van de maximale parameters niet uit te zijn gegaan van een ingroeipad voor inflatie, waardoor het door Mercer vastgestelde netto rendement iets hoger uitkomt. De overige verschillen kunnen zijn ontstaan door: een andere gehanteerde verdeling in ratingsklasse van de obligatieportefeuille; gehanteerde beleggingsmix is anders; het gehanteerde deelnemersbestand verschilt. Indien de rente per 30 september 2016 op hetzelfde niveau blijft als 31 juli 2015, kan het verwacht rendement niet veel lager vastgesteld worden dan op basis van de maximale parameters om met de premie van 30,9% de maximale opbouw van 1,875% toe te kennen. In deze berekeningen is (nog) geen rekening gehouden met het effect van de nieuwe AG Prognosetafel en aangepaste correctiefactoren op de sterftekansen. De berekeningen van Mercer hebben plaatsgevonden op het deelnemersbestand eind 2015 en aannames m.b.t MERCER

15 4. OPZET ONDERZOEK VANUIT DOORREKENINGEN HERSTELPLAN MERCER MERCER

16 OPZET ONDERZOEK (1) Uitwerken verloop herstelplansjabloon bij dempen met verwacht rendement DNB rentetermijnstructuur september 2016 voor verwacht beleggingsrendement premie (5-jaarsperiode) - doorrekening herstelplansjabloon vanuit rente 31 juli bij vaststelling verwacht rendement uitgegaan van rente 31 juli 2016 maximale rendementen of lager? - doorrekening herstelsjabloon met verwacht rendement beleggingen vanuit ALM - parameters (Mercer scenario set Q1 2016) - verwacht rendement voor premie zodanig vastgesteld dat 30,9% van de premiegrondslag voldoende is: combinatie van maximale en ALM parameters. minimaal niveau premiedekkingsgraad (PDG)? - berekening zonder begrenzing aan niveau premiedekkingsgraad MERCER

17 OPZET ONDERZOEK (2) Bijdrage herstel vanuit M1? wordt risico haalbaarheid herstel vergroot? berekening premiedekkingsgraad: bij een PDG lager dan de dekkingsgraad van het fonds levert de premie geen bijdrage aan herstel van de dekkingsgraad Kritieke dekkingsgraad bij dempen met verwacht rendement dekkingsgraad waarbij herstel in 10 jaar tot vereist eigen vermogen zonder toeslagverlening bijdrage herstel vanuit M1? - wordt risico op korting pensioen vergroot? berekening van kritieke dekkingsgraad bij zowel huidige premiesystematiek als bij dempen met verwacht rendement MERCER

18 5. INLEIDING DOORREKENING HERSTELSJABLONEN UITGANGSPUNTEN EN STRATEGISCH BELEIDSKADER MERCER MERCER

19 DEKKINGSGRAADSJABLOON UITGANGSPUNTEN Het herstelsjabloon toont op basis van een deterministisch scenario de oorzaken voor de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Dekkingsgraad per 31 juli 2016: Actuele dekkingsgraad op basis van DNB RTS: 97,8%; Beleidsdekkingsgraad: 101,2%. Vereist Eigen Vermogen: 23,9% (strategisch) en 23,6% (feitelijk). Idem als herstelplan : Minimum Vereist Vermogen: 104,2%. Uitvoeringskosten in premie: (jaarlijks geïndexeerd met prijsinflatie) minus verwachte vrijval uit de uitkeringen van 2%. Rente: forward ontwikkeling op basis van DNB RTS ultimo juli Demografische veronderstellingen: conform ALM-studie Prognosehorizon: 15 jaar. MERCER

20 DEKKINGSGRAADSJABLOON UITGANGSPUNTEN (IDEM ALS HERSTELPLAN ) Beleggingsbeleid: strategische beleggingsmix per ultimo Economische veronderstellingen: Mercer scenarioset Q1 2016: Rente: forward ontwikkeling op basis van DNB RTS ultimo Jaarlijks ingerekend diversificatie-effect is 60 bps en beleggingskosten 34 bps. De inflatie groeit, conform de regeling parameters pensioenfondsen in 5 jaar toe naar de lange termijn inflatieverwachting van 2,0%. Deelnemersbestand per 31 december MERCER

21 DEKKINGSGRAADSJABLOON STRATEGISCH BELEIDSKADER Dekkingsgraad Premiebeleid verplichte regeling Toeslagenbeleid (een mogelijke invulling onder het NFTK) Strategisch Beleggingsbeleid Boven indexatiedekkingsgraad (circa 130% - 132%) 110% tot indexatiedekkingsgraad 30,9% van de premiegrondslag 30,9% van de premiegrondslag Volledige toeslag + 1/5 e meerdere dekkingsgraad voor: - inhaal opgelopen achterstanden en kortingen tot en met Gedeeltelijke toeslag (lineair oplopend), Kortingen gespreid in max. 10 jaar tot VV Strategische weging: Vastrentend 50% Aandelen 40% Onroerend goed 10% < 110% 30,9% van de premiegrondslag < MVV 30,9% van de premiegrondslag Geen toeslag Kortingen gespreid in max. 10 jaar tot VV Geen toeslag Kortingen gespreid in max. 10 jaar tot VV (of ineens tot MVV na 5 jaar) Renteafdekking: Geen actief beleid ten aanzien van renteafdekking Maatstaf indexatie is loonindex (voor zowel actieve als inactieve deelnemers). Ten behoeve van de Haalbaarheidstoets is het beleggingsbeleid (na mapping) vertaald naar een portefeuille met 57% aandelen en 43% vastrentende waarden (AAA): dit wordt ook gehanteerd bij dempen premie met verwacht rendement MERCER

22 6. SAMENVATTING RESULTATEN MERCER MERCER

23 SAMENVATTING RESULTATEN HERSTELSJABLONEN De herstelsjablonen starten vanuit de DNB RTS per 31 juli 2016 Uiteindelijk is de rente per 30 september 2016 bepalend, zowel voor de huidige premiemethodiek als voor het vaststellen van het verwacht rendement. De herstelsjablonen starten vanuit de dekkingsgraad per 31 juli 2016 van 97,8% Er wordt verondersteld dat de dekkingsgraad per 31 december 2016 gelijk is aan deze dekkingsgraad. De vaste premie is in alle jaren ongewijzigd gelaten op 30,9% van de premiegrondslag. Uitgaande van de huidige premiesystematiek worden de gelden uit de Bestemmingsreserve Pensioenopbouw ingezet om korting op de pensioenopbouw te voorkomen cq. te verminderen. Uitgaande van de premiesystematiek op basis van verwacht rendement valt de Bestemmingsreserve Pensioenopbouw vrij ten gunste van het fonds (verwerkt in 2017 in M6). MERCER

24 SAMENVATTING RESULTATEN HERSTELSJABLONEN (5 JAAR) Periode (5 jaar) Voortschrijdend 60-maands gemiddelde rente (sjabloon: slide 33) Verwacht rendement (sjabloon: slide 35) Gemiddelde opbouw OP 1,39% 1,875% Gemiddelde premiedekkingsgraad 108,0% 79,2% Bijdrage premie aan dekkingsgraad 0,2% -/- 3,5% Cumulatieve toeslag actieven/ inactieven 0,5% 0,2% Beleidsdekkingsgraad per 31 december ,3% 116,0% Uitgaan van een voortschrijdend 60-maands gemiddelde rente leidt tot een lagere verwachte pensioenopbouw voor actieve deelnemers. Uitgaan van een verwacht rendement leidt tot een vertraging van het herstel van de dekkingsgraad door een negatieve bijdrage van de premie aan de dekkingsgraad. De kans op het korten van de opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten neemt hierdoor toe. MERCER

25 SAMENVATTING RESULTATEN HERSTELSJABLONEN (10 JAAR) Periode (10 jaar) Voortschrijdend 60-maands gemiddelde rente (sjabloon: slide 33) Verwacht rendement (sjabloon: slide 35) Gemiddelde opbouw OP 1,29% 1,875% Gemiddelde premiedekkingsgraad 119,0% 82% Bijdrage premie aan dekkingsgraad 0,1% -/- 8,5% Cumulatieve toeslag actieven/ inactieven 11,9% 8,2% Duur verwacht herstel tot vereist eigen vermogen 6 jaar 8 jaar Kritieke dekkingsgraad (herstel tot 123,9%) 81,5% 88,2% Kritieke dekkingsgraad: verwacht herstel van 81,5% naar 123,9% = groei dekkingsgraad met 42,4%-punt. In het herstelplan was de kritieke dekkingsgraad 85,5% bij vereist vermogen van 124,9% = groei dekkingsgraad met 39,4%-punt. Rente is lager dan rente , dus een hoger extra rendement vanuit aandelen en hogere bijdrage aan dekkingsgraad vanuit beleggingsrendement. MERCER

26 GEVOLGEN AANPASSING PREMIESYSTEMATIEK Herstel van de dekkingsgraad wordt vertraagd door de invoering van een gedempte premie met verwacht rendement. Op basis van de huidige berekeningen is het niet zo dat door invoering van de nieuwe premiesystematiek er per 31 december 2016 een korting van de opgebouwde pensioenen wordt voorzien (kritieke dekkingsgraad naar 88,2% en actuele dekkingsgraad is 97,8%). De kans dat er gekort moet worden wordt wel groter. Het bestuur dient na te gaan of er sprake is van evenwichtige belangenafweging. Door de daling van de rente vanaf mei 2016 en onduidelijkheid m.b.t. de gevolgen van de invoering van de nieuwe AG Prognosetafel en aanpassing sterftecorrectiefactoren is op dit moment niet bekend of de premie van 30,9% voldoende is om op basis van de maximale parameters pensioenopbouw op basis van de maximale opbouwpercentages toe te kunnen kennen. Zodra de RTS per 30 september 2016 bekend is en het effect van de nieuwe sterftegrondslagen op de premie in kaart zijn gebracht kan hier meer duidelijkheid over worden verkregen. (De DNB rente per is 3bp hoger dan per ). MERCER

27 7. EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING MERCER MERCER

28 EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING (1) De vraag aan het bestuur is of men zich kan vinden in de wens van de werkgever om de gedempte premiesystematiek te wijzigen naar dempen op basis van verwacht rendement. Evenwichtige belangenbehartiging is hierbij een belangrijk uitgangspunt. De volgende argumenten kunnen hiervoor worden gehanteerd: Voor: Een kostendekkende premie op basis van verwacht rendement geeft de laagste kans op korten van het opbouwpercentage. Het doorvoeren van een korting op het opbouwpercentage kan niet, zoals bij kortingen op de opgebouwde aanspraken en rechten, in de toekomst weer ongedaan gemaakt worden. Bij het huidige niveau van de RTS kan met de vaste premie en de maximale rendementen de maximale opbouw worden toegekend. De dekkingsgraad loopt weliswaar terug, maar naar verwachting wordt nog steeds na 12 jaar een beleidsdekkingsgraad bereikt (ca. 130%) waarbij volledige indexatie mogelijk is. Dit is bij de huidige premiesystematiek na 8 jaar. De schade kan in die zin als beperkt worden gezien. MERCER

29 EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING (2) Voor (vervolg): De verwachte toeslagrealisatie loopt terug. Het bestuur weegt dit mogelijk minder zwaar dan het alternatief bij handhaving huidige methode van premiedemping, die resulteert in een verwachte korting van de pensioenopbouw voor meerdere jaren. Deze methode met verwacht rendement wordt toegepast voor de meeste (grote) bedrijfstakpensioenfondsen en is hiermee marktconform. Volgens opgave van het Ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid gold voor 76% van de fondsdeelnemers over 2015 deze methodiek. Voor en door de huidige pensioengerechtigden is in het verleden, gemeten naar de huidige eisen, niet ieder jaar een kostendekkende premie voldaan. Bovendien heeft deze groep in veel gevallen een betere pensioenregeling gehad dan momenteel nog van toepassing kan zijn. Indien sociale partners in extremis zouden kiezen voor een andere uitvoerder dan Total Pensioenfonds, is er sprake van een gesloten pensioenfonds, hetgeen niet wenselijk is op langere termijn. MERCER

30 EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING (3) Voor (vervolg): De financieringsproblemen worden met name veroorzaakt door de lage rente, op termijn is herstel van deze rente mogelijk. Bij dempen op basis van verwacht rendement stijgt de premiedekkingsgraad met ca. 10%-punt als de DNB-rente gedurende de premieperiode met 0,5%-punt stijgt: de dekkingsgraad van het fonds stijgt dan met ca. 8%-punt. Ook bij de huidige methodiek van 60-maands rentemiddeling was de afgelopen jaren sprake van een teruglopende dekkingsgraad, waarmee de situatie niet wezenlijk verslechtert. MERCER

31 EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING (4) Tegen: De huidige werknemers en werkgevers hebben voordeel bij het betalen van vaste premie met geen / een lagere kans op korten van de pensioenopbouw. Daar staat tegenover dat de kans op korten van de liggende pensioenaanspraken toeneemt als er sprake is van een lage premiedekkingsgraad, hetgeen een nadeel is voor zowel de werknemers als de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. De verwachte bijdrage van het premiebeleid aan de dekkingsgraad loopt (verder) terug. De kritieke dekkingsgraad (waarbij korting aanspraken noodzakelijk is) wordt verhoogd door deze maatregel. Momenteel bedraagt deze ca. 82%, bij de overgang naar verwacht rendement zou deze ca. 88% bedragen. Gegeven de actuele dekkingsgraad van ca. 98% wordt er geen korting voorzien in het jaar Er vindt op het moment van premiebetaling een sponsoring plaats vanuit het vermogen voor nieuwe premieopbouw. Hoewel wettelijk toegestaan, lijkt een dergelijke premiekorting niet gewenst in tijden dat het vermogen zo laag is dat niet geïndexeerd kan worden. MERCER

32 EVENWICHTIGE BELANGENAFWEGING (5) Tegen (vervolg): Bij wijziging zal een nieuwe aanvangshaalbaarheidstoets uitgevoerd moeten worden en afhankelijk van de uitkomsten met sociale partners de risicohouding mogelijk herzien moeten worden. Om uiteindelijk een modus te vinden die tegemoet komt aan de voor- en nadelen zouden randvoorwaarden gesteld kunnen worden aan de overgang naar verwacht rendement. Gedacht kan hier worden aan: De premiedekkingsgraad mag nooit onder een bepaald niveau komen. Mocht dit wel gebeuren, dan wordt de pensioenopbouw zodanig gekort dat de grens weer wordt bereikt. Indien de kritieke dekkingsgraad wordt onderschreden, is een terugloop van de dekkingsgraad door de inkoop van nieuwe aanspraken niet toegestaan en is korting van de pensioenopbouw noodzakelijk. MERCER

33 BIJLAGE RESULTATEN HUIDIG PREMIEBELEID: DEMPING TOETSPREMIE MET 60- JAARSRENTEMIDDELING MERCER MERCER

34 jaar DEKKINGSGRAADSJABLOON DEMPING KDP MET 60-MAANDS GEMIDDELDE RENTE De beleidsdekkingsgraad herstelt (uitgaande van de eigen ALM parameters) in een termijn van circa 6 jaar tot boven het vereist vermogen van 123,9%. Δ DG (oorzaken voor mutaties van de dekkingsgraad) DG DG BDG PDG toeslag% beleggings overig premie% primo premie uitkering indexering rente rendement toeslag% korting% korting% ultimo ultimo actieven inactieven aanspraken opbouw rendement % Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt % % % % % % % ,8% -0,3% 0,0% 0,0% 0,0% 4,4% 0,1% 101,9% 99,9% 32,3% 87,2% 0,0% 0,0% 0,0% 7,2% 4,3% ,9% -0,1% 0,0% 0,0% 0,0% 4,5% 0,1% 106,4% 104,2% 30,9% 97,1% 0,0% 0,0% 0,0% 20,4% 4,1% ,4% 0,0% 0,1% 0,0% 0,0% 4,7% 0,1% 111,4% 108,9% 30,9% 107,8% 0,0% 0,0% 0,0% 27,9% 4,2% ,4% 0,2% 0,3% 0,0% 0,0% 4,8% 0,1% 116,8% 114,1% 30,9% 120,4% 0,0% 0,0% 0,0% 35,0% 4,2% ,8% 0,2% 0,4% -0,6% 0,0% 4,9% 0,1% 121,8% 119,3% 30,9% 127,4% 0,5% 0,5% 0,0% 37,9% 4,3% ,8% 0,2% 0,5% -1,5% 0,0% 5,0% 0,1% 126,0% 123,9% 30,9% 130,9% 1,2% 1,2% 0,0% 38,6% 4,3% ,0% 0,1% 0,7% -2,3% 0,0% 4,9% 0,0% 129,4% 127,7% 30,9% 130,7% 1,9% 1,9% 0,0% 37,5% 4,4% ,4% 0,0% 0,8% -3,0% 0,0% 4,8% 0,0% 132,0% 130,7% 30,9% 130,2% 2,4% 2,4% 0,0% 36,3% 4,5% ,0% 0,0% 0,9% -3,6% 0,0% 4,6% -0,1% 133,8% 132,9% 30,9% 129,5% 2,8% 2,8% 0,0% 35,2% 4,5% ,8% -0,1% 1,1% -4,1% 0,0% 4,6% -0,1% 135,1% 134,5% 30,9% 128,9% 3,2% 3,2% 0,0% 33,7% 4,5% ,1% -0,1% 1,2% -4,5% 0,0% 4,5% -0,1% 136,0% 135,6% 30,9% 128,4% 3,4% 3,4% 0,0% 32,3% 4,6% ,0% -0,1% 1,3% -4,8% 0,0% 4,5% -0,1% 136,8% 136,4% 30,9% 128,0% 3,6% 3,6% 0,0% 30,9% 4,6% ,8% -0,1% 1,4% -5,0% 0,0% 4,5% -0,2% 137,4% 137,1% 30,9% 127,8% 3,8% 3,8% 0,0% 29,5% 4,6% ,4% -0,2% 1,5% -5,1% 0,0% 4,5% -0,2% 137,8% 137,6% 30,9% 127,7% 3,9% 3,9% 0,0% 28,4% 4,6% ,8% -0,2% 1,6% -5,3% 0,0% 4,5% -0,2% 138,3% 138,1% 30,9% 127,7% 4,0% 4,0% 0,0% 27,1% 4,6% Gemiddeld opbouwpercentage OP ( ): 1,29%. In 2017 is korting op opbouw lager door aanwending gelden uit Bestemmingsreserve Pensioenopbouw. MERCER

35 BIJLAGE RESULTATEN ALTERNATIEF PREMIEBELEID: DEMPING TOETSPREMIE MET VERWACHT RENDEMENT MERCER MERCER

36 jaar DEKKINGSGRAADSJABLOON DEMPING KDP MET VERWACHT RENDEMENT VANAF 2017 De beleidsdekkingsgraad herstelt (uitgaande van de eigen ALM parameters) in een termijn van circa 8 jaar tot boven het vereist vermogen van 123,9%. Δ DG (oorzaken voor mutaties van de dekkingsgraad) DG PDG beleggings primo premie uitkering indexering rente DG BDG toeslag% toeslag% korting% korting% rendement overig premie% ultimo ultimo actieven inactieven aanspraken opbouw rendement % Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt Δ%-punt % % % % % % % ,8% -0,5% 0,0% 0,0% 0,0% 4,4% 0,2% 101,8% 99,8% 30,9% 77,5% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 4,3% ,8% -0,6% 0,0% 0,0% 0,0% 4,5% 0,0% 105,7% 103,7% 30,9% 78,2% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 4,1% ,7% -0,7% 0,1% 0,0% 0,0% 4,7% 0,0% 109,8% 107,7% 30,9% 79,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 4,2% ,8% -0,8% 0,2% 0,0% 0,0% 4,7% 0,0% 114,0% 111,9% 30,9% 80,2% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 4,2% ,0% -0,9% 0,3% -0,3% 0,0% 4,8% 0,0% 118,0% 116,0% 30,9% 81,2% 0,2% 0,2% 0,0% 0,0% 4,3% ,0% -0,9% 0,4% -0,9% 0,0% 4,8% 0,0% 121,4% 119,7% 30,9% 82,5% 0,8% 0,8% 0,0% 0,0% 4,3% ,4% -1,0% 0,5% -1,5% 0,0% 4,7% 0,0% 124,1% 122,7% 30,9% 83,7% 1,3% 1,3% 0,0% 0,0% 4,4% ,1% -1,0% 0,6% -2,1% 0,0% 4,6% 0,0% 126,2% 125,1% 30,9% 84,7% 1,7% 1,7% 0,0% 0,0% 4,5% ,2% -1,0% 0,7% -2,5% 0,0% 4,4% -0,1% 127,8% 127,0% 30,9% 85,6% 2,0% 2,0% 0,0% 0,0% 4,5% ,8% -1,0% 0,8% -2,8% 0,0% 4,3% -0,1% 129,1% 128,4% 30,9% 87,0% 2,2% 2,2% 0,0% 0,0% 4,5% ,1% -0,9% 0,9% -3,1% 0,0% 4,3% -0,1% 130,2% 129,6% 30,9% 88,4% 2,4% 2,4% 0,0% 0,0% 4,6% ,2% -0,9% 1,0% -3,3% 0,0% 4,3% -0,1% 131,1% 130,7% 30,9% 89,8% 2,6% 2,6% 0,0% 0,0% 4,6% ,1% -0,8% 1,1% -3,6% 0,0% 4,3% -0,1% 132,0% 131,6% 30,9% 91,3% 2,8% 2,8% 0,0% 0,0% 4,6% ,0% -0,8% 1,2% -3,8% 0,0% 4,3% -0,1% 132,8% 132,4% 30,9% 92,7% 2,9% 2,9% 0,0% 0,0% 4,6% ,8% -0,8% 1,3% -4,0% 0,0% 4,3% -0,1% 133,6% 133,2% 30,9% 94,2% 3,1% 3,1% 0,0% 0,0% 4,6% Geen korting op opbouwpercentage OP. Jaarlijks negatieve bijdrage van premie aan herstel van de dekkingsgraad (PDG jaarlijks lager dan dekkingsgraad fonds). MERCER

37 BIJLAGE: KRITIEKE DEKKINGSGRAAD MERCER MERCER

38 DEKKINGSGRAADSJABLOON KRITIEKE DEKKINGSGRAAD De kritieke dekkingsgraad is (uitgaande van de eigen ALM parameters ten aanzien van rendementen beleggingen) vastgesteld op 81,5% bij een toetspremie gedempt op basis van de 60 maands gemiddelde rente. Indien wordt overgegaan op een demping op basis van verwacht rendement wordt de kritieke dekkingsgraad 88,2%. Vanaf deze dekkingsgraad kan het pensioenfonds nog binnen de herstelperiode van 10 jaar herstellen tot een beleidsdekkingsgraad gelijk aan het strategisch vereist vermogen van 123,9%. Bij de bepaling van de kritieke dekkingsgraad wordt de toeslag nihil verondersteld. Indien wel toeslag zou worden toegekend, wordt de kritieke dekkingsgraad hoger. (Voor benodigd herstel mag toeslag nihil worden verondersteld). Bij de doorrekening van het herstelplan per 31 december 2016 worden risicovrije vastrentende waarden gewaardeerd op basis van de DNB RTS, inclusief UFR. Dit is conform de instructies die DNB geeft voor het vaststellen van verwachte rendementen in herstelplannen en haalbaarheidstoetsen. Zie in dit kader tevens deze Q&A van 26 oktober 2015: MERCER

39 BIJLAGE: MERCER SCENARIOSET Q MERCER MERCER

40 BIJLAGE MERCER SCENARIOSET Q Prognosehorizon: 15 jaar Economische scenario s: Gemiddelde (meetkundig) Gemiddelde (rekenkundig) Standaard Deviatie Kostenafslag (cf Parameters pensioenfondsen) Pensioenverplichtingen (gemiddeld fonds, duration 19) Marktwaarde RTS (excl. UFR) 1.1% 2.0% 13.7% Nominale staatsobligaties (NL / DUI, dur 6) 1.2% 1.4% 6.5% 15 bps Bedrijfsobligaties (credits) 2.2% 2.5% 7.1% 15 bps Nederlandse Hypotheken 3.2% 3.4% 7.2% 50 bps Emerging Market Debt 3.7% 4.2% 10.4% 30 bps High Yield 4.3% 4.8% 9.4% 30 bps Aandelen (ontwikkelde markten) 5.8% 7.4% 18.0% 25 bps Aandelen (opkomende markten) 7.9% 10.9% 24.5% 25 bps Onroerend Goed (direct ) 5.6% 6.7% 15.7% 80 bps Onroerend Goed (indirect) 4.8% 6.9% 20.8% 30 bps Grondstoffen 2.5% 3.9% 17.1% 40 bps Hedge funds (conservatief) 3.8% 3.9% 5.8% 50 bps Private Equity 8.5% 11.9% 25.7% 100 bps Bovenstaande tabel bevat een selectie van de beschikbare beleggingscategorieën. Mercer heeft 100 beleggingscategorieën gemodelleerd qua aannamen en in tools van ALM en Strategische asset allocatie. MERCER

41 DISCLAIMER MERCER MERCER

42 MERCER (NEDERLAND) B.V. DISCLAIMER 1. Intern en vertrouwelijk Dit document bevat vertrouwelijke en aan Mercer toebehorende informatie en is uitsluitend bestemd voor de partijen waaraan het door Mercer ter beschikking is gesteld. De inhoud mag niet worden gewijzigd of aan andere personen of organisaties worden verkocht of ter beschikking gesteld, noch geheel, noch gedeeltelijk, tenzij hiervoor door Mercer schriftelijk toestemming is gegeven. 2. Verklaringen geen garanties De conclusies, beoordelingen en/of verklaringen zijn het intellectuele eigendom van Mercer en kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. Ze bieden geen garantie met betrekking tot de toekomstige performance van de besproken beleggingsproducten, soorten activa of kapitaalmarkten. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. 3. Geen beleggingsadvies Dit document bevat geen beleggingsadvies. De informatie kan niet als basis dienen voor een beleggingsbeslissing. Hiervoor dient eerst kundig professioneel advies te worden ingewonnen, waarbij rekening dient te worden gehouden met uw omstandigheden. 4. Informatie van derden De hierin gegeven informatie is afkomstig van verschillende derde partijen. Hoewel Mercer van mening is dat de informatie betrouwbaar is, heeft Mercer de informatie niet gecontroleerd. Derhalve kan Mercer geen verklaringen doen of garanties geven omtrent de juistheid van de verstrekte informatie en kan derhalve niet verantwoordelijk of aansprakelijk worden gesteld voor enige fout, omissie of onnauwkeurigheid (waaronder begrepen voor indirecte schade, gevolgschade of incidentele schade) Mercer. Alle rechten voorbehouden. MERCER

43