Meesters in hun vak. Wijkverpleging nieuwe stijl

Transcriptie

1 Meesters in hun vak Wijkverpleging nieuwe stijl

2

3 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl

4

5 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl Inleiding door Margriet Torny 5 3 Voorwoord 7 1 Gedreven en bezield terug in de wijk 9 2 Werken doe je samen 19 3 De wijk verpleegkundige nieuwe stijl 27 4 Samenwerken loont 37 5 Excelleren kun je leren 49 Interviews met Monique Spreitzer, Bianca Walden, Lucien van Ruth, Lars Mokveld en Katelijne Schmeink

6 4 Jong geleerd, oud gedaan!

7 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl Een meester in het vak word je niet zomaar. Daar is toewijding, discipline en de wil om permanent te leren voor nodig, een grondhouding die veiligheid creëert en de gave om met alles en iedereen te kunnen communiceren. In de wijk zie je mensen vaak in de meest kwetsbare situaties van hun leven maar ook in al hun schoonheid. Dit heeft me altijd geraakt en raakt me nog steeds. Als oprichter en eigenaar van Zusters & Co geef ik samen met mijn co-zusters trainingen aan professionals in de zorg. In dit boekje wil ik mijn passie, kennis en kunde delen. Ik bied mijn visie op de toekomst en reik handvatten aan voor de wijkverpleegkundige nieuwe stijl. Deze handvaten kun je gebruiken in de praktijk van alle dag. haar organisatie daarbij. Deze vakvrouw en haar vakbroeders/collega s wil ik inspireren en ondersteunen met mijn kennis en ervaring. Ik laat ook wijkverpleegkundigen aan het woord die een training volgden bij Zusters & Co. Zij vertellen wat het effect is van de opleiding Excellerende wijkverpleging op hun directe werk en hoe zij hun kennis in de praktijk toe passen. Ook komen een directeur en een bestuursvoorzitter, mijn opdracht gevers, aan het woord met hun visie over nieuwe zorg. Iedereen die de wijkverpleging een warm hart toedraagt wens ik veel plezier met het lezen van mijn pleidooi voor bezield vakmanschap. Vakmanschap door en voor wijkverpleegkundigen. 5 De wijkverpleegkundige van nu is een duizendpoot. Zij bevordert gezondheid en betrekt de cliënt, zijn omgeving, andere hulpverleners, beleidsmakers en Margriet Torny Zusters & Co

8

9 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl Voorwoord 7 Voor ik in 2009 bij ZonMw ging werken als secretaris van het programma Zichtbare schakel. De wijkverpleegkundige voor een gezonde buurt, maakte ik in mijn privésituatie al kennis met wijkverpleegkundigen. Mijn vader woonde nog in zijn eigen huis en wilde daar graag blijven. Hij at echter steeds slechter, nam zijn medicijnen niet in en raakte meer en meer de weg kwijt. Toen ik samen met mijn zus met behulp van een persoonsgebonden budget 24-uurs zorg bij hem thuis ging regelen, vroegen we de wijkverpleegkundige om met ons de zorg te coördineren. We vroegen haar minimaal een keer per week bij mijn vader langs te gaan om een oogje in het zeil te houden, de medicatie uit te zetten, te controleren of zijn zorg aangepast moest worden en de contacten met de huisarts en de apotheek te onderhouden. Toen mijn vader hulpmiddelen nodig had, regelde de wijkverpleegkundige dit of wees ons de weg. Ze had oprechte aandacht voor mijn vader - die dat ook gezellig vond! - en een luisterend oor voor de familie. Al bij de aanvraag van het persoonsgebonden budget werd me duidelijk dat niet iedereen thuis zorg op maat kon regelen. De procedure voor de aanvraag van het persoonsgebonden budget was niet eenvoudig, evenmin de administratie voor de verantwoording van het budget. Het persoonsgebonden budget dekte de kosten voor de zorg niet volledig, dus er werd ook met eigen budget zorg ingekocht. Bovendien vroegen de contacten met zorgverleners en instanties veel geduld en tijd van ons als mantelzorgers. Ik werd dan ook enthousiast toen ik vernam dat ZonMw een vacature had om het Zichtbare schakel-programma

10 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl 8 op te zetten en uit te voeren. Ik zag kans bij te dragen aan meer zorg op maat door wijkverpleegkundigen voor kwetsbare mensen die niet zo makkelijk zelf de weg vinden in de zorg en geen mantelzorgers hebben. Dat wijkverpleegkundigen de afgelopen jaren zelf ook hun kans hebben gegrepen om voor deze kwetsbare mensen meer zorg op maat te bieden, blijkt uit dit boekje. Hierin verwoorden Margriet Torny van Zusters & Co, wijkverpleegkundigen en directie- en bestuursleden van diverse zorgorganisaties hun visie en ervaringen. Inmiddels heeft Zusters & Co honderden wijkverpleegkundigen getraind en gecoacht om in de wijk kwalitatief betere zorg en ondersteuning te bieden. Doordat deze wijkverpleegkundigen inmiddels samenwerken met andere zorg- en hulpverleners, instanties en vrijwilligersorganisaties sluit hun zorg beter aan op de vraag van cliënten en hun naasten en op gezondheidsvraagstukken in de wijk. Ineke Voordouw programmasecretaris ZonMw

11 1Gedreven en bezield terug in de wijk 9

12 10

13 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl De echte wijkverpleegkundige komt weer terug. Liep je als wijkverpleegkundige de laatste jaren vaak nog taakgericht elke dag een rijtje cliënten af, in de toekomst kun je dat wel vergeten. Dat aanbod- en productgerichte werken heeft namelijk nooit gefunctio neerd. Het leek allemaal zo kostenbesparend en efficiënt in de jaren tachtig: het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) beslist welke verpleging de cliënt thuis krijgt en binnen hoeveel minuten een wijk verpleegkundige bepaalde handelingen verricht. Maar de kosten rijzen de pan uit en het idee dat het allemaal efficiënter zou kunnen, heeft weinig opgeleverd. Bovendien ziet de cliënt vaak meerdere zorgverleners met verschillende functieniveaus op bezoek komen. De een doet dit, de ander dat. Terwijl hij natuurlijk het liefst één gezicht ziet. Ondertussen overleg je als wijkverpleegkundige nog amper met je teamleden. De samenhang en de betrokkenheid is ver te zoeken. Dus gaan we weer kijken hoe wijkverpleegkundigen ooit werkten. En dat komt goed uit. Want de wijkverpleging is van het pad af geraakt. Ooit werkten we als wijkverpleeg kundigen zelfstandig en integraal. Als iemand bijvoorbeeld een open been had, keek je als wijkverpleegkundige hoe hij hieraan kwam. Je nam hier tijd voor. Had de cliënt misschien een hoge bloedsuiker, gebruikte hij zijn medicijnen verkeerd, had hij wellicht een hartkwaal of was er iets met zijn leefstijl? Want dat kan allemaal invloed hebben op een wond. Als wijkverpleegkundige bracht je dat in kaart en je vroeg een cliënt wat hij zelf aan zijn genezing kon doen. Wat hij in dit kader van jou als wijkverpleegkundige verwachtte en wat jij als wijkverpleegkundige kon bieden. Je overlegde eventueel met de huisarts of het ziekenhuis. En in acute gevallen handelde je gewoon. Je werkte vraaggericht en zorgde dat de cliënt in samen spraak met jou weer op de been kwam. Een intake duurde toen wellicht langer, maar het resultaat was er naar. Want de wond ging uiteindelijk sneller dicht. Dat was echt anders dan bij het aanbod- en productiegericht werken dat ervoor in de plaats kwam. Dit werken was namelijk gericht op het doen van een 11

14 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl 12 handeling, zonder het effect in de gaten te houden. Het doel was de hande ling en niet de genezing. Hierdoor ging het bij veel cliënten van kwaad tot erger totdat je van alles moest inzetten om de genezing voor elkaar te krijgen. Met alle ellende en kosten die hiermee gemoeid zijn. Deze ontwikkeling stond niet op zichzelf. In de hele zorg en in het onderwijs werd marktdenken de trend. Overal moest goedkoper en efficiënter worden gewerkt en verloren organisaties het vertrouwen in professionals. Dit was zo in tegenspraak met hoe je als wijkverpleegkundige in relatie tot je cliënt moest staan wilde een behandeling effect hebben. Toen de wijkverpleegkundige aan het eind van de 19e eeuw via kruisverenigingen aan het werk ging, had ze een vooraanstaande positie in de wijk of het dorp. Ze was een belangrijke spil. In haar eentje verleende ze allerlei vormen van zorg, gaf voorlichting en overlegde regelmatig met de huisarts over de patiënten. Doordat ze bij mensen thuis kwam, wist ze wat daar leefde, was ze een vertrouwelinge, een vraagbaak en een luisterend oor. En dus makkelijker te benaderen dan de huisarts. Voor hem was ze een bron van informatie. Deze rol vervulde ze tot de jaren tachtig van de twintigste eeuw. Totdat er meer beheerst en gecontroleerd moest worden en de wijkverpleegkundige haar autonomie verloor. Al die tijd was er veel kritiek op het productie- en aanbod gericht denken. Niet in de laatste plaats vanuit de sector zelf. Deze kritiek nam toe tot rond 2007 de trend zich keerde en een aantal voorlopers lieten zien dat integraal werken in kleinschalige autonome wijkteams effectiever en prettiger werkt en goedkoper is. Langzamerhand volgen andere thuiszorgorganisaties. Want er is geen ontkomen meer aan. Ze moeten ook wel want het krachtenveld verandert. Met de komende decentralisatie treedt de landelijke overheid steeds meer terug en krijgen gemeenten en zorgverzekeraars meer invloed hoe de gelden binnen

15 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl de wijkverpleging besteed gaan worden. En zij zijn niet blind. Zij kiezen voor kwaliteit en integraal werken. 13 Met deze transitie komt de gedreven bezielde wijkverpleeg kundige terug in de wijk. De wijkverpleegkundige zoals ze was vóór de jaren tachtig: autonoom, zichtbaar in de wijk en iemand die weet van wanten. Al heb je als wijkverpleeg kundige van deze tijd ook andere tools nodig zoals de begeleiding van cliënten via beeldcontact of tools die zelfmanagement bij een chronisch zieke stimuleren. Samen met je team zul je voortaan autonoom gaan bepalen hoe je de zorg wil organiseren en met wie je wil gaan samen werken. Maar voor het zover is, heb je nog wel een weg te gaan.

16 14 De praktijk Monique Spreitzer Directeur bij Cordaan Thuiszorg Geef wijkverpleegkundigen binnen kaders de ruimte

17 Door dat productgerichte werken hebben we onze wijkverpleegkundigen echt in een keurslijf gedwongen. Vanuit een financiële drive om het allemaal efficiënt te doen, knipten we de functie decennialang aan alle kanten af en brachten deze terug tot een verzameling verpleegkundige handelingen. Toen via de motie Hamer geld beschikbaar kwam om de oude wijkverpleegkundige weer terug te brengen in achterstandswijken, zochten we 25 mensen die deze rol op zich wilden nemen. Deze Zichtbare schakels deden de leergang Excellerende wijk verpleging en waren zo enthousiast dat we dit daarna aan al onze 180 (wijk) verpleegkundigen wilden aanbieden. We werkten tijdenlang in 24 hele grote teams met elk een teammanager die (wijk)verpleegkundigen, wijkziekenverzorgenden, verzorgenden C en verzorgings hulpen aanstuurde. De verpleegkundigen en verzorgenden zagen elkaar amper. Binnen de groep verpleegkundigen hadden we zorgregisseurs benoemd die het grootste deel van de dag op kantoor alles rond de zorg regelden. De andere verpleegkundigen liepen rijtjes klantzorg. We ontnamen ze de ruimte om hun vak goed uit te voeren. Bovendien kregen cliënten door dat productiegerichte werken per maand soms wel dertig verschil lende mensen over de vloer. We wilden terug naar wat wijkverpleeg kundigen tijdens hun studie hadden geleerd: integraal kijken naar de cliënt, zoeken naar de vraag achter zijn vraag en op professionele wijze binnen een zekere regelruimte naar de beste oplossingen zoeken. Dit zou nooit kunnen in de constellatie waarin we werkten. Om het anders te doen kozen we ervoor te gaan werken in kleine zelfregelende wijkteams met een mix van verpleegkundigen en verzorgenden. Per zes à zeven teams hebben we nu één manager op afstand. Binnen de teams houden de verpleegkundigen de kwaliteit van de zorg op orde, ze coachen verzorgenden zorginhoudelijk, zorgen dat teamleden geschoold 15

18 16 worden, doen de intake en de aanvraag van cliënten en bepalen welke verzorgende het eerste aanspreekpunt is voor een cliënt. De wijkverpleegkundigen pakken ook coördinerende rollen op zodat het team zich kan neerzetten in de wijk en onderdeel vormt van een wijknetwerk. De teamleden zelf voelen zich weer verantwoordelijk voor de cliënten in hun wijk. Deze manier van werken is trouwens de trend in heel Nederland. De wijkverpleegkundigen terug in de wijk is hot. Het kabinet stelt hiervoor 200 miljoen euro extra beschikbaar. Samen met de huisarts en het maatschappelijk werk gaan zij bepalen hoe zorg en welzijn zo worden ingezet dat mensen zo lang mogelijk thuis Deze manier van werken is trouwens de trend in heel Nederland. De wijkverpleegkundigen terug in de wijk is hot. kunnen blijven wonen en weer zelf de regie oppakken. Daarom is het belangrijk dat iedere wijkverpleegkundige opnieuw wordt opgeleid en weer aanleert wat wij hem de afgelopen jaren hebben afgeleerd. Binnen Cordaan Thuiszorg zijn de eerste teams net gestart met de transitie. Ze maken een scan waaruit blijkt hoe ze als team scoren op kwaliteit, positionering, financiën en samenwerking binnen het team en in de wijk. Daarnaast doet elke (wijk)verpleegkundige een persoonlijkheidstest toegespitst op competenties die ze nodig heeft in haar nieuwe rol. De uit slagen van de testen kunnen de verpleegkundigen gebruiken als basis om te zien of ze samen een goed span vormen, om nieuwe plan nen te maken en te zien waarop ze zich kunnen versterken.

19 Nu de teams de ruimte krijgen, zie je veel wijkverpleegkundigen opbloeien. Ze nemen weer initiatieven en stappen naar de huisarts. Ze voelen zich niet langer de loopjongen van de thuiszorg. Bovendien zien cliënten veel meer dezelfde gezichten. Willen we toekomstbestendig zijn, dan moeten we zorgen dat onze verpleegkundigen het werk weer leuk gaan vinden en dat we ons werk anders organiseren. Thuisverpleging wordt in de nabije toekomst vergoed via de Zorgverzekeringswet (Zvw). Met deze overheveling en daarnaast de decentralisatie van persoonlijke verzorging en begeleiding naar de Wmo dan wel de overheveling naar de Zvw wordt er flink bezuinigd. De gemeente Amsterdam wil nu met zorgverzekeraar Achmea dat we onder zoeken hoe we vanaf 2014 met minder geld meer cliënten kunnen voorzien van de beste zorg en diensten en hoe we nieuwe (goedkopere) vormen van onder steuning voor ze kunnen ontwikke len. Tegelijkertijd neemt de zorgvraag toe omdat mensen langer thuis blijven wonen en vergrijst Amsterdam langzamerhand. Het is een enorme zoektocht naar wat de wijkverpleging hierin samen met welzijn en de huisarts kan betekenen. Ondertussen lopen we nu nog aan tegen de indicering vanuit het CIZ waardoor we gefinancierd worden op basis van productie. Alles wat we extra doen - buiten de indicatie - kunnen we niet declareren. Onze brede blik vormgeven, de vraag achter de vraag verduidelijken, mantelzorgers erbij betrekken, het netwerk van de cliënt versterken en telefonisch overleggen met de huisarts en welzijn gebeurt dus allemaal uit de marges van de uurtarieven. Er zitten natuurlijk grenzen aan wat wij nog voor elkaar kunnen krijgen met minder geld. De energie die wij altijd staken in het zorgen voor cliënten zullen we nu steken in het zo organiseren dat cliënten weer grotendeels voor zich zelf leren zorgen. Al dan niet met hulp van familie, buren en vrijwilligers. 17

20 18

21 2Werken doe je samen 19

22 20

23 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl De zorg in de wijk is de laatste twintig jaar veel complexer geworden. Zeker in de zogenaamde achterstandswijken. Om maar wat te noemen: er is hier een enorme toename van verslaafden en eenzame en kwetsbare ouderen die geen contact hebben met hun buren en amper gebruik kunnen maken van mantelzorgers. Er zijn veel allochtonen die de Nederlandse taal nauwelijks spreken. En, doordat de GGZ zich steeds meer terugtrekt, komen hier steeds meer bewoners met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen. Al deze mensen hebben vaak niet alleen gezondheidsproblemen maar ook veel andere sores. Mede doordat de maatschappij individualistischer is geworden. Professionals willen wel iets voor hen doen, maar de vraag is hoe zij deze mensen bereiken. Het inzetten van wijkverpleegkundigen is een oplossing. Want doordat zij op een laagdrempelige manier contact maken komen ze vrijwel overal binnen. Bovendien kunnen zij alle hulp in de wijk aan elkaar verbinden en op elkaar afstemmen. Wil je met de zorg iets bereiken in de wijk, dan is samen werken een voorwaarde. Doe je dat niet, dan heb je een pro bleem en kun je het wel vergeten. Je kunt als wijkverpleegkundige niet meer werken zonder huisartsen en andere hulpverleners in te schake len. Want een cliënt met medische problemen heeft als gevolg hiervan vaak ook sociale en financiële problemen. Maar ook binnen je eigen team doe je het samen. Samen met je collega s. Om te beginnen sta je als team borg voor elkaar, je weet goed wat de kwaliteiten zijn van elk teamlid en benut deze optimaal. Wees er dus alert op dat iedereen doet waar zij goed in is. Als een teamlid bijvoorbeeld sterk is in het omgaan met agressie, snapt waaruit het agressieve gedrag van een cliënt voortkomt en weet wat goede interventies zijn om met dat gedrag om te gaan, regel je natuurlijk dat zij naar deze agressieve cliënt gaat. Buiten je team komt het vooral neer op nauw samenwerken met andere hulpverleners in de eerste lijn: huis artsen, fysiotherapeuten, maatschappelijk werkers, 21

24 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl 22 schuldhulpverleners, woningbouwcorporaties, de ouderenzorg, mantelzorgers, ziekenhuizen, jeugdzorg. Als wijkverpleegkundige ken je ze allemaal. Je zorgt dat de lijnen met hen kort zijn zodat je ze direct kunt inschakelen voor de juiste hulp of kunt doorverwijzen als je een probleem signaleert dat je niet zelf kunt oplossen. Andersom geldt het ook. Andere hulp verleners moeten jou direct kunnen bereiken als een cliënt zorg nodig heeft die jij kan bieden. Weet dus goed hoe je een netwerk opbouwt en waar je zelf voor staat. Met alle hulpverleners die bij een cliënt betrokken zijn trek je een plan. Stem af wie wat doet en zorg dat één hulpverlener de zorg voor die cliënt coördineert. Zorg dat iedereen zich houdt aan de afspraken. Want één zwakke schakel kan weer een nieuw probleem veroorzaken. Afhankelijk van de problemen in de wijk bouw je tevens netwerken op met vertegenwoordigers van verschillende religieuze en humanistische stromingen. Deze mensen heb je bijvoorbeeld nodig als een cliënt spirituele bijstand wil als hij ernstig ziek is of gaat sterven. Via hen kun je mensen bereiken die niet in een hulp verleners circuit zitten maar wel gezond heidsrisico s lopen. Denk aan Marokkaanse vrouwen met kans op diabetes voor wie je via de moskee een voor lichtingsbijeenkomst kunt organiseren. Via deze vrouwen kun je ook achter halen hoe je met preventie het best bij hun leefstijl aansluit. Van belang is dat je bereid bent je te verdiepen in de cliënt. Welke culturele gewoontes heeft hij, welke religieuze achtergrond en hoe gaat hij om met ziekten? Hoe leeft hij? Zoom hierop in. Vraag de cliënt bijvoorbeeld waar hij geboren is, tot welke groep of religie hij binnen zijn geboorteland behoort en weet welke levensstijl hierbij hoort. Het heeft geen zin om een cliënt aan het hardlopen te krijgen als hij liever beweegt op muziek. Ga op zoek hoe je contact met hem kan krijgen en zie dat als een uitdaging. Waar ligt de opening? Wees sensitief. Vogel uit wie zijn mantel zorgers zijn, of de cliënt nog andere contacten heeft in de wijk en welke dat zijn.

25 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl Om de zorg te verbeteren moét je dus wel samen werken in de wijk. Maar ook buiten de wijk kun je daar niet omheen. Want wil je iets voor elkaar krijgen, dan moet je wel nadenken over je positie in het hele krachtenveld waarin je zit. Neem de organisatie waarbinnen je werkt. Kies er voor om samen met je collega s als inhoudsdeskundigen mee te beslissen over het beleid: vertel bijvoorbeeld wat professionals moeten weten en kunnen en volgens welke beroepsrichtlijnen ze moeten werken. Dat de zorg niet kan zonder hoogwaardig en goed opgeleide medewerkers aan het bed. goed is om goede hulpmiddelen te indiceren voor incontinentie na een bevalling. Als verpleegkundige werk je dus steeds meer samen. In plaats van individueel op pad te gaan om een rijtje cliënten af te lopen, werk je steeds meer in groeps verband. Dit vraagt natuurlijk om een nieuwe wijk verpleeg kundige. Een autonome en verantwoorde lijke professional die breed kan kijken en een vol waardige gesprekspartner is. Een professional die het resul taat van zijn werk, de cliënt en zijn eventuele mantel zorgers centraal stelt. 23 Laat de onderhandelingen met zorgverzekeraars en gemeenten niet over aan je bestuur. Want als geen ander weet jij als professional waar het in de praktijk om gaat. Vertel wat je tegenkomt in de uitvoering en be argumenteer op basis van je ervaring waarom zorg verzekeraars iets moeten opnemen in hun pakket. Vertel ze bijvoorbeeld waarom het

26 24 De praktijk Bianca Walden Wijkverpleegkundige in de wijk Holendrecht in Amsterdam Zuidoost. Werkt sinds kort bij Cordaan Thuiszorg in een zelfregelend team met twee wijkverpleeg kundigen, een verpleegkundige en twaalf ziekenverzorgenden. Een klant is vaak gemotiveerder als hij zelf de regie heeft en het belang van iets inziet

27 Hoe vindt jouw team het om integraal te werken? Met name dat we in zelfregelende teams werken, spreekt de meesten erg aan. Dat we werken met een faciliterende manager op afstand en zelf onze doelen binnen bepaalde marges kunnen bepalen, geeft ons veel vrijheid. Toch vinden sommige collega s de omslag naar integraal werken lastig. Ze zijn wel goed in het verlenen van zorg maar vinden alles erom heen gewoon te veel. Ik vertel mijn collega s over de leergang Excellerende wijkverpleegkundige waar ik zelf heel enthousiast over ben. Door hen scholing aan te bieden en mogelijkheden zich te ontwikkelen hoop ik ze mee te krijgen. Op welke cliënten richten jullie je? Uit informatie op internet, onderzoeken van de GGD, navraag bij de huisarts en het buurthuis blijken bewoners met hart- en vaatziekten, Hindoestanen met diabetes en Marokkanen en Hindoestanen in de terminale fase het vaakst voor te komen in Holendrecht. Op deze drie doelgroepen richten we ons met name. Hoe bereik je deze cliënten? Wij houden spreekuur en in de buurt huis kamer bieden we program ma s aan met hulp van folders in verschillende talen. Daar vertel ik wat we willen in de wijk en deel visitekaartjes en flyers uit. In Holen drecht wonen veel verschillende cul turen. Dat maakt het soms moeilijk om contact te krijgen met een klant. Maar gelukkig hebben we een gemengd team met Antillianen, Spanjaarden, Surinaamse Creolen en Hindoestanen, een Israeliër, een Chileen en een Hollander. Dus samen kijken we wie we het best kunnen inzetten. Als niemand van ons de taal van de klant spreekt, vragen we mantelzorgers om hulp of we zetten tolken in. Signaleer je ook bij cliënten thuis? Als ik zie dat een klant bijvoorbeeld erg is afgevallen of een vervuild huis heeft, bespreek ik dat met hem om samen tot een plan van aanpak te komen. Zo nodig vraag ik hem of hij het goed vindt dat ik zijn situatie met de huisarts of met een hulpverlener uit een andere 25

28 26 discipline bespreek. Als een klant het probleem niet inziet, leg ik uit waarom hij iets wel moet doen en probeer samen met hem doelen vast te stellen. Desnoods be nadruk ik het belang hiervan wil hij zelfstandig blijven wonen. Maar ik krijg alleen iets voor elkaar als een klant het leuk vindt iets te ondernemen en het zelf belangrijk vindt. Wij hebben ook te maken met zorgmijders. Bij hen moet je heel veel vertrouwen winnen. Soms doe ik dat door vaak koffie met iemand te drinken of ik probeer hem via mantelzorgers te motiveren. Als iemand echt niet wil meewerken en bijvoorbeeld opname dreigt, overleg ik met onze netwerkpartners. Maar bij extreme gevallen is het vaak een kwestie van pappen en nathouden en ben ik al blij dat ik binnenkom. Hoe leg je contact met andere hulpverleners? Met de huisarts overleg ik als wijk verpleegkundige al regelmatig. Om con tact te leggen met andere hulpverleners is het belangrijk dat ik een korte beschrijving van mijn functie formuleer, vertel wat de toegevoegde waarde is van onze dienst, waarin wij ons onder scheiden van andere aanbieders in de wijk en waarom ze zorg bij onze dienst zouden moeten inkopen. De wijkverpleegkundigen van Cordaan Thuiszorg die meedoen aan het project Zichtbare schakels hebben een breed netwerk met partners uit allerlei disciplines. Met deze wijkverpleegkundigen ga ik mee naar overleggen en introduceer me dan. Ter plekke filter ik met wie we kunnen samenwerken. Ik deel onze visitekaartjes uit en maak kennismakingsafspraken.

29 3 27 De wijk verpleegkundige nieuwe stijl

30 28

31 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl Als wijkverpleegkundige nieuwe stijl verleen je natuurlijk in de eerste plaats goede zorg. Dit wil zeggen: naast het uitvoeren van allerlei verpleegkundige handelingen, vergroot je vooral de zelf redzaamheid van de cliënt. Dit kun je alleen als je goed kijkt wat er aan de hand is, goed luistert naar wat hij te zeggen heeft en navraagt of er nog meer speelt. Je zoekt bovendien naar ingangen hoe je contact kunt krijgen met mensen die erg beschadigd zijn. En niks vind je gek. Al sta je versteld van wat je tegenkomt. Want leerde je nog in de opleiding dat reinheid, rust en regel maat de norm is, de praktijk laat je wel wat anders zien. Die praktijk is fantastisch want het laat de mens zien in al zijn verschijningsvormen. Hoe ze leven en wonen. Dat kan in een kamer zijn vol papegaaien of met een levensgrote hond die op je schouders springt zodra je binnenkomt. De voorwaarde om het vak goed te kunnen uitvoeren is dat je nieuwsgierig bent en blijft naar wie mensen zijn, hoe ze zijn en waarom ze doen zoals ze doen. Een goede wijkverpleegkundige laat mensen in hun waarde en heeft respect voor hoe anderen leven. Want alleen als je geen oordeel hebt, creëer je openingen en kun je echt contact hebben met je cliënten. Je voegt echt waarde toe aan de hulpverlening. Want als wijkverpleegkundige zorg je dat er wordt omgekeken naar mensen die in de verdrukking zitten en zijn afgeslo ten. Dat mensen met een lage sociale status zorg krijgen. Als er iets aan de hand is, ga je erop af. En vrij wel overal kom je binnen want je wekt vertrouwen op. Cliënten hoeven ook niet met je te praten of in therapie. Zij zijn leidend voor wat je doet. Als wijkverpleegkundige kom je in eerste instantie slechts om hen te helpen en niet om te betuttelen en te vertellen hoe ze het anders moeten doen. Je werkt dus in een vaste wijk en kent alle professionals in die wijk die met zorg, welzijn en wonen te maken heb ben. En de wijk kent jou. Dát is buurtgericht werken. Als wijkverpleegkundige ben je zichtbaar aanwezig en elke bewoner kan jou op straat aanspreken. Je bent sociaal en kunt met allerlei soorten mensen omgaan. 29

32 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl 30 Ook met mensen uit zeer diverse etnische groepen. Voor mensen die zwaar beschadigd zijn ben je zelfs een vertrouwenspersoon. Naast dat je veel medische kennis hebt, ben je ook op andere terreinen bekend. Zo weet je bijvoorbeeld veel van psychiatrie en verslavings problema tiek. En voor je collega s en andere hulpverleners ben je dus altijd bereikbaar. Samen stemmen jullie de werk zaamheden op elkaar af. Maar wil je het welzijn en de gezondheid van mensen in de wijk verbeteren en hun zelfredzaamheid vergroten, dan ben je als wijkverpleegkundige op meer terreinen thuis. Zo heb je goede communicatieve vaardigheden. Je peilt aan welke informatie cliënten en hun mantelzorgers behoefte hebben en bespreekt dit op een open en respectvolle manier. Tegelijkertijd kun je je goed presenteren en positioneren in de wijk. Je weet waarvoor je gaat en bent een waardevolle gesprekspartner voor je collega s, je organisatie, de huisarts en andere hulpverleners. Je kunt met allerlei soorten sociale media omgaan zodat je ook digitaal met je cliënten kunt communiceren en informatie kunt uitwisselen met je collega s en andere hulpverleners. Via internet weet je hoe je de nieuwste informatie op je vakgebied kunt opsporen. Resultaten van wetenschappelijk onderzoek en nieuwe ontwikkelingen houd je als reflectieve beroepsbeoefenaar goed bij. Je weet hoe je deze kunt toepassen in de praktijk van alle dag. Continu werk je aan je eigen ontwikkeling en onderneem je actie om tekorten aan kennis in de beroepspraktijk te verhelpen. Bijvoorbeeld door wat je tegenkomt in je werk te vertalen naar je team en je organisatie en te bespreken of jullie er iets mee kunnen. Je vraagt je collega s om feedback, geeft ze feedback en samen kijk je hoe je je vak nog beter kunt beheersen en uitvoeren. Want je werkt in een team met collega s die je kunt vertrouwen. Het zijn mensen die, net als jij, voor hun vak gaan en bijstuderen. Je hebt connecties met landelijke ontwikkelingen op je vakgebied en bent actief binnen je eigen beroepsvereniging.

33 meesters in hun vak - wijkverpleging nieuwe stijl Tegelijkertijd stel je grenzen. Je hebt duidelijk op je netvlies wat jouw taken zijn, die van je collega s, de arts en andere hulpverleners. Wie wat doet in de grijze gebieden bespreek je met elkaar. Als gezondheidsbevorderaar ondersteun je cliënten om meer zelfredzaam te worden. Lukt dit maar gedeelte lijk, dan houd je altijd een vinger aan de pols om te voorko men dat ze weer terugvallen. In complexere situaties schakel je eventueel hun mantelzorgers en netwerk in. Je signaleert wanneer cliënten extra hulp nodig hebben en je weet wanneer en hoe je ze doorverwijst. Als deze cliënten zelf niet meer kunnen beslissen, handel je. Of het nou gaat om medische hulp, zorg, welzijn of wonen. Mensen met een hoog risico op gezondheidsproblemen benader je actief, eventueel via voorlichtings bijeen kom sten. Verplegen in de wijk is organiseren. Je houd het wel en wee van je cliënten in de gaten en zoekt samen met hen naar oplossingen. In complexe situaties neem je als een soort poortwachter de regie op je als het gaat om de inzet van andere hulpverleners. Of je zorgt dat een andere hulpverlener deze coördinerende taak op zich neemt. Multidisciplinair overleg met die andere hulpverleners krijg je van de grond. Hierbinnen weet je te overtuigen wie voor wat verantwoordelijk is. Samen maak je beleid op cliënten en organiseer je wat nodig is om een situatie niet uit de hand te laten lopen. Naar je eigen thuiszorgorganisatie ben je actief. Zo ben je alert op fouten en incidenten in de praktijk en hoe je de zorgverlening kunt verbeteren. Met kosten, middelen en materialen kun je omgaan. Als wijkverpleegkundige ben je bovendien bevlogen en betrokken en heb je visie hoe je de kwaliteit binnen je werk kunt bevorderen. Als het kan werk je evidence based. Je meet, monitort en screent je werk systematisch. Je bent op de hoogte van protocollen en standaarden in de zorg, maakt deze toepasbaar en voert ze uit in de wijk. Ontbreekt er iets, dan bespreek je dit in je eigen thuiszorgorganisatie en je beroepsvereniging. Je bent dus proactief op alle fronten. Dat is je basishouding. 31