Laaggeletterden en gezondheid. Cora de Wolff huisarts Hank Gronheid St. ABC Augustus 2016

Transcriptie

1 Laaggeletterden en gezondheid Cora de Wolff huisarts Hank Gronheid St. ABC Augustus 2016

2

3 Video 1 Analfabetisme verpestte mijn leven

4 Inhoud Inleiding Laaggeletterden Gezondheidsvaardigheden Hoe herken je laaggeletterden? Taalniveaus Communicatie Literatuur & websites

5 Taal Taalbeheersing beïnvloedt alles wat wij doen. Taal geeft toegang tot kennis en informatie en bepaalt onze plaats in de samenleving. Taal is óf de sleutel tot een leven vol mogelijkheden óf een barrière waardoor je je dromen niet kan verwezenlijken. vrij naar B. Wientjes

6 Inleiding Waarom aandacht voor laaggeletterden in de zorg? 1,3 miljoen laaggeletterden in NL 1 op de 9 volwassenen Laaggeletterden zijn vaker ongezond Zorgverleners herkennen het vaak niet Laaggeletterden schamen zich vaak en vertellen het niet uit zichzelf Bekendheid en herkenning leidt tot betere zorg!

7 Laaggeletterdheid Laaggeletterden hebben te veel moeite met lezen en schrijven om goed te kunnen functioneren in het dagelijks leven.

8 Leven met laaggeletterdheid

9 Laaggeletterdheid in cijfers 1,3 miljoen laaggeletterden in NL jr; 1:9 0,25 miljoen analfabeet 2/3 autochtoon 57% werkt 20% van de jarigen 28% van de jarigen 14% van de 15 jarigen kan de schoolboeken niet goed lezen

10 Mogelijke oorzaken Moeilijk of langzaam lerend Schoolverzuim door ziekte (zelf of ouders) Gedrags- en concentratieproblemen Dyslexie Stotteren Vaak verhuizen Niet meer mogen blijven zitten Volle klassen Bezuiniging op speciaal onderwijs

11 Video 2 Verhalen

12 Video 2 Verhalen

13 Bekijk je praktijk door een bril van een laaggeletterde Wat moet je kunnen om je in te schrijven? Wat moet je kunnen om een afspraak te maken? Welke vaardigheden zijn nodig tijdens en na een consult?

14 Gezondheidsvaardigheden / Health literacy De vaardigheden van individuen om informatie over gezondheid te vinden te begrijpen te gebruiken bij het nemen van beslissingen over gezondheid

15 Gezondheidsvaardigheden Kunnen lezen en schrijven Cijfervaardigheid Basiskennis over het lichaam/gezondheid Abstractievermogen Chronologisch denken Causaal denken Prioriteren Sociale vaardigheden

16 3 niveaus gezondheidsvaardigheden Functionele GV Basisvaardigheden: lezen, schrijven, rekenen. Basiskennis van het lichaam. Communicatieve GV Vragen durven/kunnen stellen. Info kunnen geven, krijgen en toepassen. Kritische GV Analyse van informatie en deze gebruiken om regie over gezondheid te krijgen (informed consent, zelfmanagement).

17 Gezondheidszorg eist steeds meer Zelfzorg Mantelzorg organiseren Zelfmanagement chronische ziekten Zelfhulp door E-health Testen (diagnostiek en effectmeting)

18 Laaggeletterdheid - gezondheid Vaker naar de huisarts Slechtere communicatie Problemen met medicijngebruik en therapietrouw Vaker en langer opname ZH Meer leefstijl gerelateerde ziekten Verminderde levensverwachting Moeite met zelfmanagement bij chronisch ziek zijn Hogere kosten gezondheidszorg. 127 miljoen per jaar

19 Prevalentie ziekten is hoger ruim 6x vaker een hartinfarct 5x vaker diabetes mellitus meer psychische klachten meer kanker, longziekten, problemen met bewegingsapparaat enz.

20 Hoe herken je laaggeletterden? Als huisarts, als assistente? In een doorsnee huisartspraktijk zijn meer dan 200 patiënten laaggeletterd Je ziet er meer dan 5 per dag!

21 Hoe herken je laaggeletterdheid? Wanneer mensen moeite hebben met: Schriftelijke informatie Medicatie instructie Therapietrouw Klacht/hulpvraag onder woorden te brengen Vragen stellen Afspraken nakomen Invullen van formulieren

22 Hoe herken je laaggeletterden? Ik heb mijn leesbril niet mee. Ik zal het formulier thuis invullen. Er zat geen bijsluiter bij. Ik dacht dat de afspraak morgen was Ik ben woordblind Ik lees nooit, ik kijk tv.

23 Hoe herken je laaggeletterden? Problemen in het dagelijks leven bij: straatnamenborden en bewegwijzering voorlezen aan (klein)kinderen geld opnemen en pinnen administratie en formulieren invullen de werksituatie!!

24 Migranten Kans op communicatie problemen door slechte NLtaalbeheersing. Maar: ook analfabeten en laaggeletterden onder migranten in eigen taal. Bij allochtonen waken voor onderschatting Bij autochtonen waken voor overschatting

25 Video 3 German coast guard

26 Video 3 German coast guard

27 Taalniveau s A1: zeer korte zinnen, dagelijkse leefomgeving. A2: korte zinnen, dagelijkse leef- en werkomgeving. B1: standaard gesprekken in dagelijks maatschappelijk leven. ½ -1 A4 B2: korte en lange zinnen, kan enkele A4tjes volgen. C1: lange zinnen, technische instructies tot complexe maatschappelijke vraagstukken. Wetenschappelijk niveau. C2: lange zinnen, complexe wetenschappelijke, literaire of artistieke vraagstukken.

28 Taalniveau s

29 Website voorbeelden de aard van uw eventuele klachten Het gaat uitsluitend om niet-spoedeisende recepten. een dokter bij ons werkzaam in het kader van de specialisatie tot huisarts. Een reguliere afspraak

30 Mismatch opheffen Verhogen werkelijke vaardigheden Verwijzen naar ROC of naar bellijn lezen en schrijven voor gratis persoonlijk advies Verlagen vereiste vaardigheden Communicatie aanpassen Informatie aanpassen

31 Video 4 Verhaal van Leen Bron: Stichting lezen en schrijven

32 Video 4 Verhaal van Leen Bron: Stichting lezen en schrijven

33 Communicatietips in de praktijk Check taalbegrip/gezondheidsvaardigheden bij patiënt (én noteer in HIS), bijvoorbeeld: Beroep Aantal jaar school gevolgd < 5 jaar: laaggeletterd. Vraag naar bekendheid met het functioneren van het lichaam. Eigen naam laten schrijven. Geef folder op zijn kop aan. Vraag er naar, maak het bespreekbaar! Vraagt u vaak hulp bij het lezen van brieven? Veel mensen hebben moeite met het invullen van formulieren, hoe is dat voor u?

34 Registeren in HIS ICPC code Z.04 Problemen met sociaal/culturele achtergrond voor laaggeletterden. Eventueel kunt u in de toelichtingsregel bij deze ICPC code onvoldoende Nederlandstalig toevoegen. ICPC code Z analfabeet voor analfabeten.

35 Communicatie tips Consult De 3 vragen die een patient na een consult moet begrijpen: 1. Wat heb ik? 2. Wat moet ik doen? 3. Waarom is dat belangrijk?

36 Communicatie tips Consult Gebruik geen spreekwoorden. Gebruik geen moeilijke (medische) woorden. Gebruik korte zinnen in actieve, tegenwoordige tijd. Gebruik geen bijzinnen. Wees direct en concreet. Gebruik weinig details, streef niet naar volledigheid Gebruik beeldmateriaal. Controleer of het is begrepen

37 Consult Lever maatwerk Met behoud van het consultvoeringsmodel

38 Doe eens een consult in het Frans, Duits of Engels... Consult rond start OAC HA Kindje met oorpijn en 1 dag koorts, advies vervolgbeleid HA Leefstijladvies, bijv afvallen, stoppen met roken POH Vrouw met blaasontsteking, info over klacht, behandeling en controle ASS Telefonische triage ziek kindje ASS

39 Communicatie tips Consult Laat voorbeelden zien en laat de patiënt het nadoen. Gebruik plaatjes/tekeningen. Mondelinge instructie wordt voor 14% onthouden, instructie met plaatjes 85%.

40 Gebruik duidelijk beeldmateriaal Niet zo : Maar zo :

41 Praktisch beeldmateriaal

42 Medicatie Veel problemen met medicatie inname en therapie trouw: Niet begrijpen dat sommige medicatie chronisch gebruikt moet worden. Problemen door verandering van het uiterlijk van het medicament Problemen met tijdstippen en frequentie van dosering.

43 Medicatie Bespreek regelmatig welke medicijnen worden genomen en hoe. Relateer inname bijvoorbeeld aan maaltijden of werktijden. Vermeld bij het recept evt. dat er sprake is van laaggeletterdheid. ( Altijd i.o.m. de patiënt)

44 Verwijzing naar de tweede lijn Vermeld laaggeletterdheid in de verwijsbrief in overleg met de patiënt. Schrijf duidelijk op waar de patiënt moet zijn. Leg uit waar ze de weg kunnen vragen. Leg in eenvoudige woorden uit naar welke specialist de patiënt wordt verwezen en waarom. niet gynaecoloog, maar: arts die veel weet van vrouwenziekten en zwangerschap. niet dermatoloog, maar: arts die veel weet van de huid.

45 Afspraak maken Veel laaggeletterden zijn ook laaggecijferd en hebben moeite met klokkijken! Telefonisch: duidelijk spreken, geen ingewikkelde tijdstippen afspreken. Aan de balie: schrijf het tijdstip op. Bij voorkeur digitaal of teken een klok

46 Communicatie tips de praktijk Let op het taalgebruik van : De praktijkfolder De website Voorlichtingsmateriaal Posters en ander materiaal in de wachtkamer

47 Richtlijnen Eenvoudig Communiceren Voor iedereen die teksten begrijpelijk wil maken op B1 Algemeen: heldere taal, concreet, directe aanspreektaal, Structuur: logische opbouw, alinea s, tussenkopjes, Zinnen: geen samengestelde zinnen, tegenwoordige tijd, actief, Woorden: vermijd lange/vreemde woorden, afkortingen, abstractie, Vormgeving: bladspiegel, lettertype, afbeeldingen, kleurgebruik, Stichting Makkelijk Lezen Keurmerk gewone taal

48 Format praktijkfolder (pag 1)

49 Format praktijkfolder (pag 2)

50 Voorbeeld uit website: Huisartsen krijgen een heleboel op hun bord terwijl dat niet altijd nodig is. Bij de geloven we erin dat het voor alle partijen goed is om taken te delegeren naar het meest strategische niveau en dat is niet altijd de arts.

51 Vervolg: Daarom hebben de doktersassistenten van de allemaal een triage training gevolgd om de urgentie van vragen en klachten van patiënten te beoordelen. Dat stelt hen in staat sommige dingen voor de dokter af te vangen en zelfstandig af te handelen.

52 POSTERS

53 Met tekst

54 Brief van ziekenhuis

55 Het kan eenvoudiger... Heeft u bezwaar tegen het 'nader gebruik' van uw lichaamsmateriaal, dan kunt u dit kenbaar maken aan de medewerker die u prikt of op een andere wijze materiaal van u afneemt, of bij de medewerker bij wie u het meegebrachte materiaal afgeeft. Wilt u niet dat we uw bloed, plas of cellen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek? Zeg dat dan tegen de medewerker aan wie u het bloed, de plas of de cellen geeft.

56 Eenvoudiger Rook inademen is slecht voor de longen. Kinderen krijgen daardoor eerder ontstekingen van bijvoorbeeld de longen. Ze hoesten meer. Heeft u de rolstoel niet meer nodig? Neemt dan contact op met de afdeling Wmo van uw gemeente. Het telefoonnummer is Meestal beslist de directeur van de school of uw kind vrij krijgt van school. Maar als u langer dan tien dagen vrij wil, beslist de leerplichtambtenaar hierover.

57 hulpmiddelen

58 Wat kan ik verder doen? verwijs voor gratis advies en coaching naar de bellijn lezen en schrijven. Zij kunnen de patiënt doorverwijzen naar passend taalaanbod (formeel/informeel). Of laat u daar informeren over het lokale taalpunt voor lezen en schrijven.

59 Video 5 Laaggeletterden spreken

60 Video 5 Laaggeletterden spreken

61 Websites

62 Literatuur Toolkit laaggeletterdheid LHV: laaggeletterden in de huisartsenpraktijk. Ask me 3: a patient education program designed to promote communication between health care providers and patients. Trouw, de Verdieping Help ik snap mijn dokter niet, 1 maart Twickler, et al., Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden vragen om een antwoord in de zorg, NtvG, 153:A250, 2009 Ingrid Lutke Schipholt, Laaggeletterd en chronisch ziek gaan moeilijk samen U houdt de folder op zijn kop. Medisch Contact nr 36, S. Goren, et al., Mondigheid is niet genoeg, de patient moet professioneler worden. Medisch Contact nr 12, Uit de praktijk: Uitdagingen in de multiculturele praktijk, Fysiopraxis, Schrijven in eenvoudig Nederlands, Karen Heij en Wessel Visser, 2006, SDU Uitgevers ISBN Wim Groot, Henriette Maassen van de Brink. De maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid, 2006