thema 1 Botten en broers les 1 Een mammoet in zee

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "thema 1 Botten en broers les 1 Een mammoet in zee"

Transcriptie

1 LESDOELEN De kinderen kunnen: uitleggen dat hun ouders en grootouders vroeger kind waren en nu volwassen zijn. uitleggen dat zij in de toekomst zelf ook volwassen zullen zijn. uitleggen dat er heel vroeger (of: lang geleden ) ook al mensen op de wereld/in Nederland woonden. de mammoetjagers noemen als voorbeeld van mensen die heel lang geleden in dit gebied leefden. twee verschillen noemen tussen de tijd van de mammoetjagers en nu. drie kenmerken van een mammoet noemen (leefden lang geleden, aten gras, hadden een dikke vacht en slagtanden). de betekenis geven van de woorden vroeger, nu en later en deze woorden juist toepassen. WOORDENSCHAT Basiswoorden: het bot Doelwoorden: de jager later de mammoet het museum nu vroeger Extra woorden: de ijstijd de mammoetjager MATERIALEN Voor Introduceren/route 1: Plaatjes van een mammoet (op digibordsoftware). Voor Introduceren/route 2: Plaatjes van een mammoet (op digibordsoftware). Meetlint of meetlat. Per kind: Tekenpapier. Potloden. Voor : Geen. VOORBEREIDING Voor Introduceren/route 1: Geen. Voor Introduceren/route 2: Lees de tekst bij route 2 door. Voor : Geen. 2 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

2 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties Achtergrondinformatie Introduceren Les 1 gaat over de mammoet. Laat het lesboek en werkboek nog dicht. De ontdekvraag is: Kon een mammoet zwemmen? Vraag: Wie heeft er wel eens iets in de grond gevonden: botjes, knikkers, scherven, slakkenhuisjes of geld? Laat een paar kinderen iets vertellen over hoe het in de grond kwam. Vertel: Een mammoet is een dier dat vroeger leefde. Vroeger leefden er ook al mensen, heel vroeger jaagden ze op mammoeten. Van die jagers en dieren worden nog steeds spullen gevonden, bijvoorbeeld botten, potscherven en wapens. Deze dingen worden in de grond gevonden of op de bodem van de zee. Er zijn wel eens botten van mammoeten in zee gevonden. Ze zijn nu te zien in een museum. De introductie op les 1 kunt u op twee manieren aanbieden aan de kinderen. U kiest voor route 1 (Samen praten) of voor route 2 (Samen doen). Taalsteun Woorden uit de woordenschat staan vetgedrukt. In het taalkatern vindt u uitleg over taaldidactiek; hoe u woorden uitlegt aan kinderen.. Kies één van onderstaande routes voor het vervolg van de inleiding. Kies uit route 1 route 2 Route 1: Samen praten Laat het plaatje van de mammoet zien en voer een gesprek over de mammoet. U kunt de volgende vragen stellen: Op welk dier lijkt een mammoet? [Een olifant.] Bestaan er nog mammoeten? [Nee.] Zo ja, waar dan? Wanneer leefden mammoeten? Lang geleden? Of kort geleden? [Lang geleden.] Beschrijf de mammoet eens. [Groot, harig, grote slagtanden.] Hoe groot denk je dat een mammoet was? Vertel dat de mammoet nog groter was dan een olifant. Kijk naar zijn vacht. Denk je dat de mammoet in een warme of koude omgeving leefde? [Koud.} Had een mammoet vinnen of zwemvliezen? [Nee.] Wat at een mammoet? Vertel dat een mammoet een graseter was. Leefde een mammoet op land of in zee? [Op land.] Waarom denk je dat? [Veel te zwaar en te harig voor in het water, hij heeft geen vinnen of zwemvliezen; in de zee groeit geen gras.] Concludeer dat mammoeten niet in de zee zwommen. Route 2: Samen doen Vertel: Jullie gaan een mammoet tekenen. Daarvoor moeten jullie goed luisteren naar hoe ik de mammoet beschrijf. Een mammoet was een heel groot beest. Nog groter dan een olifant. Hij leefde heel lang geleden, ook in Nederland. Het was hier toen heel koud. De mammoet had daarom een hele dikke vacht met lange haren. Zelfs op zijn oren zat dik haar. Hij had ook hele grote slagtanden. Daarmee kon hij gras onder de sneeuw vandaan halen. En hij kon ermee vechten. Die slagtanden waren wel vier meter lang. Dat is net zo lang als twee lange vaders op elkaar. Denken jullie nu dat een mammoet kan zwemmen? Teken een mammoet die, al dan niet, kan zwemmen. Neem een meetlint of meetlat en laat een tweetal in de klas vier meter uittekenen. Geef de kinderen tijd om zich te verbazen: Wat waren die slagtanden groot! Let op dat u hier niet te veel tijd aan besteedt (ongeveer 5 minuten). Laat tot slot enkele kinderen kort uitleggen wat zij getekend hebben en waarom. Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 3

3 1 Vertel: Ik ga een verhaal vertellen over de IJstijd. Kijk maar mee in je lesboek. De plaatjes gaan over het verhaal. 2 Vertel: Heel lang geleden was het in Nederland eigenlijk altijd winter. Die tijd wordt de ijstijd genoemd. Het was de tijd waarin de mammoetjagers leefden. Deze mensen probeerden mammoeten te vangen. Maar dat was erg moeilijk. Een mammoet was een enorm groot beest met enorme slagtanden. Zijn vacht was ruig en wollig. Hoe moest een jager nu zo n groot beest vangen? Met een groepje sloten ze een mammoet in en staken hem dan met hun speren. Die speren waren van hout en steen. Van zo n enorm beest konden ze wel een tijdje eten. Van de huid en het haar maakten ze kleding en schoenen. De botten en de huid konden ze ook goed gebruiken. Natuurlijk was er niet alleen maar ijs in de ijstijd. Anders zouden die mammoeten niet veel te eten hebben gehad. Het waren namelijk graseters. Ze liepen rond op de plek waar nu de Noordzee ligt. Die zee bestond nog niet, die kwam later pas. Toen de mammoeten leefden, was de zeebodem een heerlijk grasveld. In onze tijd zijn er geen mammoeten meer. Alle mammoeten zijn uitgestorven. Hoe dat komt, is niet helemaal zeker. Maar een oorzaak kan zijn dat de mammoetjagers wel erg veel gejaagd hebben. Een boot vol bot (Laat de kinderen het lesboek openen op pagina 4-5.) De opa van Rik heeft een vissersboot. Daarmee vaart hij op de Noordzee om vis te vangen. Het is nu vakantie en Rik mag een dagje mee. Hij staat op het dek en kijkt hoe het grote visnet in zee zakt. Als het net onder water ligt, varen ze een hele tijd door. Ze varen totdat opa een teken geeft. Dan wordt het net omhoog gehaald. Even later hangt het net boven het achterdek. Rik ziet dat het helemaal vol zit. Maar wat is dat voor een raar uitsteeksel? Het ziet er niet uit als een vis. Nieuwsgierig komt Rik dichterbij als het net opengaat. De inhoud van het net valt op het dek. Tussen de vissen en schelpen ligt een heel groot bot. Het is nog langer dan Riks arm. Opa, opa, roept Rik. Wat is dat voor een bot? Hé, zegt opa. Kijk nou! We hebben het bot van een mammoet gevangen. Een mammoet?, vraagt Rik. (Laat de kinderen de pagina omslaan.) Opa knikt. Vroeger, heel lang geleden was deze zee er nog niet. Die tijd noemen we de ijstijd. Toen liepen hier mammoeten rond. Grote dieren met lange slagtanden. Nu bestaan ze niet meer. Er werd op ze gejaagd door mammoetjagers. Die aten het vlees en gebruikten de huid. De botten die ze niet nodig hadden, bleven liggen. En die botten vang ik soms in mijn net. Wauw, ik zou wel zo n bot willen hebben, zegt Rik. We zullen het eerst schoonmaken en dan mag jij het mee naar huis nemen, zegt opa. Yes! Rik springt van blijdschap in de lucht. Als ik later groot ben, ga ik er nog veel meer vangen. Net zolang tot ik er een hele mammoet van kan maken. 4 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

4 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties Achtergrondinformatie De vakantie is alweer voorbij. Rik is nu weer thuis. Hij heeft nog meer botten van de mammoet. Elke keer als opa een bot vangt, krijgt Rik het. Rik weet al veel van mammoeten. Niet alleen van hun botten. Maar ook hoe ze eruitzagen. En wat ze aten. En waar ze leefden. Rik houdt erg van zijn verzameling mammoetbotten. Later, als Rik groot is, heeft hij vast heel veel botten van mammoeten. Zo veel dat hij er een museum van maakt. Elke dag komen er dan kinderen kijken naar de botten. En elke dag zal Rik over de boot van opa vertellen, en de botten in het net. Taalsteun Woorden uit de woordenschat staan vetgedrukt. In het taalkatern vindt u uitleg over taaldidactiek; hoe u woorden uitlegt aan kinderen. Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 5

5 LESBOEK Lees nu samen met de kinderen de tekstblokjes onder de plaatjes. Geef ze de gelegenheid de plaatjes goed te bekijken. Stel na een tekstblokje of na afloop vragen en geef toelichting bij de tekstblokjes en de plaatjes: 1 Hoe komt het bot van een mammoet in het net van opa? [Vroeger was de zee nog land. Toen leefden er mammoeten.] 2 Bespreek het doelwoord: de mammoet. Een mammoet is een soort grote olifant. Ze zijn al lang geleden doodgegaan. Kon een mammoet zwemmen? Rik en opa zijn op zee. Zij vangen vis. En iets anders Taalsteun Bespreek het basiswoord: het bot. In het lichaam van mensen en dieren zitten botten. Dat zijn stukjes van het geraamte. Er zit vlees omheen. De opa van Rik heeft een boot. Daarmee vist hij op zee. Rik heeft vakantie. Hij mag opa helpen. Het net komt omhoog. Wat zit erin? Vis natuurlijk. Maar ook iets anders 4 Lesboek pagina 4-5 Lesboek pagina 6-7 Kon een mammoet zwemmen? Rik en opa zijn op zee. Zij vangen vis. En iets anders De opa van Rik heeft een boot. Daarmee vist hij op zee. Rik heeft vakantie. Hij mag opa helpen. Het net komt omhoog. Wat zit erin? Vis natuurlijk. Maar ook iets anders Deze vis is erg raar. Het is ook geen vis. Het is een bot van een mammoet. Hoe komt dat daar? Hier is nu zee. Maar vroeger was hier land. De mammoet at hier gras. En de jagers jaagden. Rik spaart oude botten van de mammoet. Mammoeten bestaan niet meer. Maar hun botten nog wel. Later is Rik groot. Dan wordt hij de baas van een museum. Een museum vol botten. 6 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

6 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties Achtergrondinformatie Deze vis is erg raar. Het is ook geen vis. Het is een bot van een mammoet. Hoe komt dat daar? 5 Werkboek pagina 6-7 Werkboek pagina Vul in. Kies uit: vroeger nu later. 2 Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. 3 Wat hoort bij de jagers? 4 Wat hoort bij een mammoet? Mijn opa was vroeger kind. Mijn opa is nu oud. Ik ben later groot. vroeger nu later Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 7

7 LESBOEK Lees samen ook de volgende tekstblokjes onder de plaatjes. Geef ook nu de gelegenheid de plaatjes goed te bekijken. Stel na een tekstblokje of na afloop vragen en geef toelichting bij de tekstblokjes en de plaatjes: 1 Wat zie je op het plaatje? [Mammoeten, mammoetjagers, ijs.] Herhaal nog eens dat het altijd winter was toen de mammoeten en de mammoetjagers leefden. 2 Bespreek het doelwoord: de jager. Een jager zit dieren achterna om ze dood te maken. 3 Op welk plaatje zie je vroeger? [Het eerste plaatje.] 4 Bespreek het doelwoord: vroeger. Vroeger is een lange tijd geleden. Het kan vijf jaar geleden zijn, maar ook honderd jaar geleden. 5 Op welk plaatje zie je nu? [Op het tweede plaatje.] Wat zie je daar? [Rik op zijn kamer; hij pakt zijn mammoetbot uit het papier.] 6 Bespreek het doelwoord: nu. Nu is op dit moment. 7 Op welk plaatje zie je later? [Op het derde plaatje.] Wat zie je daar? [Rik is groot. Hij is de baas van een museum.] 8 Bespreek het doelwoord: later. Later is over een tijdje. 9 Bespreek het doelwoord: het museum. Een museum is een gebouw waar je schilderijen en andere interessante dingen kunt bekijken. Hier is nu zee. Maar vroeger was hier land. De mammoet at hier gras. En de jagers jaagden. 6 Rik spaart oude botten van de mammoet. Mammoeten bestaan niet meer. Maar hun botten nog wel. Lesboek pagina 4-5 Lesboek pagina 6-7 Kon een mammoet zwemmen? Rik en opa zijn op zee. Zij vangen vis. En iets anders De opa van Rik heeft een boot. Daarmee vist hij op zee. Rik heeft vakantie. Hij mag opa helpen. Het net komt omhoog. Wat zit erin? Vis natuurlijk. Maar ook iets anders Deze vis is erg raar. Het is ook geen vis. Het is een bot van een mammoet. Hoe komt dat daar? Hier is nu zee. Maar vroeger was hier land. De mammoet at hier gras. En de jagers jaagden. Rik spaart oude botten van de mammoet. Mammoeten bestaan niet meer. Maar hun botten nog wel. Later is Rik groot. Dan wordt hij de baas van een museum. Een museum vol botten. 8 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

8 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties Achtergrondinformatie Verdieping 1 Bespreek het extra woord: de mammoetjager. Een mammoetjager is iemand die probeert een mammoet te vangen. 2 Bespreek het extra woord: de ijstijd. In de ijstijd lag er ijs op de meeste plekken van de aarde. Later is Rik groot. Dan wordt hij de baas van een museum. Een museum vol botten. 7 Werkboek pagina 6-7 Werkboek pagina Vul in. Kies uit: vroeger nu later. 2 Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. 3 Wat hoort bij de jagers? 4 Wat hoort bij een mammoet? Mijn opa was vroeger kind. Mijn opa is nu oud. Ik ben later groot. vroeger nu later Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 9

9 WERKBOEK 1 De kinderen kunnen de opdrachten in het werkboek individueel of in groepjes maken. Bespreek de opdrachten vooraf klassikaal en leg uit wat de kinderen moeten doen. Lees de opdrachten eventueel voor. 2 Wijs de kinderen op de pictogrammen. Die vertellen al wat de kinderen moeten doen. Indien de kinderen de opdrachten zelfstandig maken, 3 bespreek ze dan kort na. De kindereren moeten het goede woord in de zin zetten. Ze kunnen uit de volgende woorden kiezen: vroeger - nu - later. 1 Vul in. Kies uit: vroeger nu later. Mijn opa was vroeger kind. Mijn opa is nu oud. Ik ben later groot. Differentiatie Wijs de kinderen op de doolhof rechts bovenin. Die kunnen ze maken als ze klaar zijn met de opdrachten. 6 Lesboek pagina 4-5 Lesboek pagina 6-7 Kon een mammoet zwemmen? Rik en opa zijn op zee. Zij vangen vis. En iets anders De opa van Rik heeft een boot. Daarmee vist hij op zee. Rik heeft vakantie. Hij mag opa helpen. Het net komt omhoog. Wat zit erin? Vis natuurlijk. Maar ook iets anders Deze vis is erg raar. Het is ook geen vis. Het is een bot van een mammoet. Hoe komt dat daar? Hier is nu zee. Maar vroeger was hier land. De mammoet at hier gras. En de jagers jaagden. Rik spaart oude botten van de mammoet. Mammoeten bestaan niet meer. Maar hun botten nog wel. Later is Rik groot. Dan wordt hij de baas van een museum. Een museum vol botten. 10 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

10 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties Achtergrondinformatie 2 Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. De kinderen kijken bij welke tijd de plaatjes horen: vroeger, nu of later. De kinderen trekken een lijn van elk plaatje naar het goede woord. vroeger nu later 7 Werkboek pagina 6-7 Werkboek pagina Vul in. Kies uit: vroeger nu later. 2 Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. 3 Wat hoort bij de jagers? 4 Wat hoort bij een mammoet? Mijn opa was vroeger kind. Mijn opa is nu oud. Ik ben later groot. vroeger nu later Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 11

11 WERKBOEK De kinderen kijken welke plaatjes er bij de tijd van de mammoetjagers horen. De kinderen zetten daar een kring om. 3 Wat hoort bij de jagers? Differentiatie Wijs de kinderen op de puzzel rechts bovenin. Die kunnen ze maken als ze klaar zijn met de opdrachten. 8 Lesboek pagina 4-5 Lesboek pagina 6-7 Kon een mammoet zwemmen? Rik en opa zijn op zee. Zij vangen vis. En iets anders De opa van Rik heeft een boot. Het net komt Hier is nu zee. Rik spaart oude botten Later is Rik groot. omhoog. Maar vroeger was hier land. van de mammoet. Dan wordt hij de baas Wat zit erin? De mammoet at hier gras. Mammoeten bestaan van een museum. Vis natuurlijk. En de jagers jaagden. niet meer. Een museum vol botten. Maar ook iets anders Deze vis is erg raar. Daarmee vist hij op zee. Het is ook geen vis. Rik heeft vakantie. Het is een bot van een Hij mag opa helpen. mammoet. Hoe komt dat daar? Maar hun botten nog wel. 12 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

12 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties Achtergrondinformatie 4 Wat hoort bij een mammoet? De kinderen kijken wat bij een mammoet hoort. De kinderen zetten een kring om de goede plaatjes. 9 Werkboek pagina 6-7 Werkboek pagina Vul in. Kies uit: vroeger nu later. 2 Wat hoort bij elkaar? Trek een lijn. 3 Wat hoort bij de jagers? 4 Wat hoort bij een mammoet? Mijn opa was vroeger kind. Mijn opa is nu oud. Ik ben later groot. vroeger nu later Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 13

13 1 Bespreek de opdrachten kort na. Vraag: Welke opdracht was moeilijk? En welke makkelijk? 2 Grijp terug op de ontdekvraag: Kon een mammoet zwemmen? Herhaal in een gesprek de lesdoelen en de woordenschat (doelwoorden). Vraag: Het verschil tussen land en zee is een groot verschil tussen onze tijd en de tijd van de jagers. Wat is nog een verschil? Benoem in elk geval dat het in de tijd van de jagers altijd winter was, en dat we nu jaargetijden hebben. Ook leven er geen mammoeten meer. Concludeer dat een mammoet niet kon zwemmen. Omdat de mammoet zo groot was en zo veel haar had, zou hij zinken. De mammoet had bijvoorbeeld ook geen zwemvliezen of vinnen. De botten van een mammoet worden in de Noordzee gevonden, omdat die plek in de tijd van de jagers land was. Taalsteun Schrijf het basiswoord (het bot) en de doelwoorden (de jager, later, de mammoet, het museum, nu, vroeger) nog eens op het bord. Laat de kinderen de woorden (aan elkaar) uitleggen. Verbreding Herhaal de extra woorden. Wat is er zo bijzonder aan de ijstijd? [Op de meeste plekken van de aarde lag ijs.] Hoe noem je de mensen die op mammoeten jaagden? [Mammoetjagers.] Aanvullende informatie bij les 1 Vertel: Vroeger waren opa s en oma s kinderen. Ze zijn groot gegroeid (volwassen geworden), net zoals jij dat ook gaat doen. Nog veel en veel langer geleden woonden er ook al mensen op de wereld. Voorbeeld daarvan zijn de mammoetjagers. Zij zijn de eerste mensen die in Nederland woonden. Van olifanten is bekend dat ze kunnen zwemmen, zij het het liefst in ondiep water. We gaan ervan uit dat de mammoeten misschien wel een beetje konden zwemmen, maar zeker niet in een grote zee. Voor kinderen die moeite hebben met de woorden vroeger, nu en later kunt u drie vakken naast elkaar op het bord tekenen. In het eerste vak schrijft u vroeger, in het tweede vak nu en in het derde vak later. Stel de kinderen onderstaande vragen. Schrijf de onderwerpen in het goede tijdvak op het bord. Vul de lijst eventueel nog aan met suggesties van de kinderen zelf. Wanneer leefden mammoeten? [Vroeger.] Wanneer vinden mensen hun botten? [Nu.] Wanneer is Rik baas van het museum? [Later.] Wanneer is hier zee (eventueel aanwijzen op kaart)? [Nu.] Wanneer was hier geen zee? [Vroeger.] Wanneer ben jij groot? [Later.] Wanneer is je broertje/zusje groot? [Later.] Wanneer leefden de mammoetjagers? [Vroeger.] Wanneer is mama geboren? [Vroeger.] Wanneer zit jij in groep 4? [Nu.] Wanneer zit jij in groep 8? [Later.] Wanneer zat papa in groep 4? [Vroeger.] 14 Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch

14 Les voorbereiden Introduceren Lezen, kijken en verwerken Extra lessuggesties, achtergrondinformatie Tips bij les 1 Vertel de kinderen dat ze een mammoet als huisdier krijgen. Laat ze bedenken wat ze moeten doen om goed voor het dier te zorgen. Denk aan eten, een slaapplek, et cetera. Ze kunnen dit opschrijven of tekenen. Laat een fossiel zien aan de groep. Er zijn bijvoorbeeld vrij veel fossielen van slakken. Laat zo mogelijk ook een plaatje zien van hoe het dier er vroeger heeft uitgezien. Stel er vragen over: Jullie zien hier iets heel ouds. Wat was het, denk je? Zo zag dit beest er vroeger uit. Herkennen jullie het? Voel maar eens hoe zwaar het is. Weten jullie hoe dat komt? Was het beest vroeger ook zo zwaar, denk je? Maak met de kinderen een vroeger-nu-later -museum. De kinderen leggen oude spullen en foto s van opa en oma bij vroeger. Ze leggen hun foto s, speelgoed en kleding bij nu. En ze leggen zelf ontworpen machines (van dozen en aluminiumfolie) bij later. U kunt ook een thema kiezen zoals kleding of speelgoed. Laat de kinderen een schema van vroeger-nu-later maken van hun eigen leven. Dat kan er als volgt uitzien: Vroeger... Nu... Later... was ik baby. was ik kleuter. had ik geen zusje. vond ik spinazie vies. kon ik niet lezen. ben ik zeven jaar. zit ik in groep 4. is mijn zusje al vier jaar. vind ik spinazie lekker. kan ik goed voetballen. ga ik bij Ajax. rijd ik in een auto. hoef ik niet meer naar school. Argus Clou Geschiedenis groep 4 Themahandleiding Malmberg s-hertogenbosch 15

Vissen op prehistorische botten

Vissen op prehistorische botten Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze Veldwerktip De leerlingen kunnen: vertellen hoe de Noordzee er 10.000 jaar geleden uitzag, vertellen waarom er botten van prehistorische zoogdieren in de Noordzee

Nadere informatie

Argus Clou Aardrijkskunde Groep 3 Proeflessen Mensen op wielen Malmberg, s-hertogenbosch 2

Argus Clou Aardrijkskunde Groep 3 Proeflessen Mensen op wielen Malmberg, s-hertogenbosch 2 Aardrijkskunde Proeflessen Leerling Groep 3 Thema 3 Mensen op wielen Argus Clou Aardrijkskunde Groep 3 Proeflessen Mensen op wielen Malmberg, s-hertogenbosch 2 Argus Clou Aardrijkskunde Groep 3 Proeflessen

Nadere informatie

3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen?

3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen? Lees het verhaal over de Albor de jager. Albor is de jongste van de 5 jagers. De speer van Albor is van vuursteen. De jagers vinden een spoor van een hert Het spoor is vers, het hert is dichtbij. De jagers

Nadere informatie

b. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?

b. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je? Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,

Nadere informatie

Argus Clou Natuur en Techniek Groep 4 Proeflessen Malmberg, s-hertogenbosch 2

Argus Clou Natuur en Techniek Groep 4 Proeflessen Malmberg, s-hertogenbosch 2 Natuur en Techniek Proeflessen Leerling Groep 4 Thema 5 Een lekker hapje papier Argus Clou Natuur en Techniek Groep 4 Proeflessen Malmberg, s-hertogenbosch 2 Argus Clou Natuur en Techniek Groep 4 Proeflessen

Nadere informatie

Vondsten uit de grond LES1

Vondsten uit de grond LES1 Vondsten uit de grond Docentenhandreiking Vondsten uit de grond 1800 1850 1900 1950 2000 Samenvatting Hoe werkt een archeoloog? In deze les maken de leerlingen kennis met het vak archeologie en leren ze

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen

Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen Opdracht 1 bij 1.2 * Doe de opdracht met de groep. Uitleg voor de docent: De cursisten lopen door elkaar door het lokaal. Laat de cursisten elkaar in tweetallen begroeten,

Nadere informatie

Werkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling:

Werkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling: Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo n 116.000 tot 10.000

Nadere informatie

Argus Clou Geschiedenis Groep 4 Proeflessen [kop hoofdstuk] Malmberg, s-hertogenbosch 2

Argus Clou Geschiedenis Groep 4 Proeflessen [kop hoofdstuk] Malmberg, s-hertogenbosch 2 Geschiedenis Proeflessen Leerling Groep 4 Thema 2 Grappen en trommels Argus Clou Geschiedenis Groep 4 Proeflessen [kop hoofdstuk] Malmberg, s-hertogenbosch 2 Argus Clou Geschiedenis Groep 4 Proeflessen

Nadere informatie

Wat weet jij over wonen? Dat ga je met je groepje opschrijven in een woordspin.

Wat weet jij over wonen? Dat ga je met je groepje opschrijven in een woordspin. Opdracht 1 Deze opdracht maak je in een groepje van vier. Nodig: 1 vel A3-papier, zwarte en een rode stift Wat weet jij over wonen? Dat ga je met je groepje opschrijven in een woordspin. Je doet het zo:

Nadere informatie

Werkboek IJstijden groep 5-6

Werkboek IJstijden groep 5-6 Werkboek IJstijden groep 5-6 Naam Groep Les 1 Groep 5/6 Ontstaan van de ijstijd In het verhaal van Manny heb je kunnen lezen hoelang de ijstijd duurde. Wanneer eindigde de laatste ijstijd? In het verhaal

Nadere informatie

Hotel Hallo - Thema 1 Hallo

Hotel Hallo - Thema 1 Hallo Hotel Hallo - Thema 1 Hallo opdrachten VISITE 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en leg

Nadere informatie

Activiteitenschema Archeologie

Activiteitenschema Archeologie Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten

Nadere informatie

Licht en donker Licht

Licht en donker Licht H Licht en donker Licht groep 1-2 09 tijdsduur 80 minuten kerndoelen 1, 32, 42 en 54 lesdoelen De leerling: weet dat licht nodig is om te zien kent een aantal lichtbronnen, waarvan sommige uit zichzelf

Nadere informatie

Vormen van een raket Raketten

Vormen van een raket Raketten Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek

Nadere informatie

Hoe maak ik... Naam: Groep:

Hoe maak ik... Naam: Groep: Hoe maak ik... Naam: Groep: Inleiding Een spreekbeurt houden is niet niets! Je moet daar heel wat voor kunnen. Wat dacht je van: Goed kunnen lezen Goed kunnen begrijpen wat je leest Goed dingen kunnen

Nadere informatie

Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie.

Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie. Titel Vruchtentaart Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden Lesactiviteit Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie. Leerkracht:

Nadere informatie

De presentatie rond de trap

De presentatie rond de trap Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken

Nadere informatie

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Kriebels in je buik Wie ben ik? 1 Wie ben ik? Groep 1 80 min Begrippen Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Benodigheden Grote spiegel en/of handspiegeltjes

Nadere informatie

1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.

1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje. Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje

Nadere informatie

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Carla Wiechers Leerlijnen: Mark van Heck Auteurs: Marc ter Horst, Meie Kiel, Dianne Manders, Jacques van der Pijl

Nadere informatie

Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...

Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het

Nadere informatie

In je kracht. Werkboek voor deelnemers

In je kracht. Werkboek voor deelnemers In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers

Nadere informatie

Fossielen uit de Noordzee.

Fossielen uit de Noordzee. Lesbrief websessie Fossielen uit de Noordzee. Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving websessie 3. Afsluiting Tijdbesteding

Nadere informatie

Lesdoelen De kinderen leren dat er woorden zijn die de (soort)naam voor mensen en dieren aanduiden en maken kennis met de term zelfstandig naamwoord.

Lesdoelen De kinderen leren dat er woorden zijn die de (soort)naam voor mensen en dieren aanduiden en maken kennis met de term zelfstandig naamwoord. groep 4 vakantie instaples 1 taal Lesdoelen De kinderen leren dat er woorden zijn die de (soort)naam voor mensen en dieren aanduiden en maken kennis met de term zelfstandig naamwoord. Materiaal Oefenblad

Nadere informatie

en gezinsvorming Voortplanting Werkvormen: Lesdoelen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 5: Hoe ben ik geboren? Lesoverzicht Basis

en gezinsvorming Voortplanting Werkvormen: Lesdoelen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 5: Hoe ben ik geboren? Lesoverzicht Basis II Voortplanting en gezinsvorming Les 5: Hoe ben ik geboren? Lesoverzicht Werkvormen: Lesdoelen: Kinderen weten meer over de zwangerschap en geboorte van een baby. Kinderen weten hoe een baby in de buik

Nadere informatie

januari 2013 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof Winterwoorden - BVP 1789 - Hint Music 2013

januari 2013 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof Winterwoorden  - BVP 1789 - Hint Music 2013 januari 2013 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof Winterwoorden - Winterwoorden 1 Als het winter is geworden, zijn de wolken dik en grijs. Al het water is bevroren. Op de sloten ligt

Nadere informatie

De leerlingen leren dat gedachten invloed hebben op gevoelens

De leerlingen leren dat gedachten invloed hebben op gevoelens Gebied 4 Beseffen hoe gedachten emoties beïnvloeden Activiteit 4.1 Ik denk en voel Individueel Tweetallen Groepje Hele groep Doel van de activiteit De leerlingen leren dat gedachten invloed hebben op gevoelens

Nadere informatie

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 1 Wat moet je doen? 1. Maak een presentatie over hoe jouw buurt er omstreeks 1935 uitzag of over de mensen die in die tijd in jouw buurt leefden. Wat kun je te weten komen

Nadere informatie

Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen

Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen Opdracht 2 bij 1.2 Vraag en antwoord. Cursist A: lees de vraag hardop. Cursist B: lees het antwoord hardop. Klaar? Dan leest cursist B de vragen. Cursist A Cursist

Nadere informatie

Jeugdpuzzel 7. Om de puzzel op te lossen moet je naar alle zalen van het museum. Maak de zin zelf af! Natuurhistorisch Museum Maastricht

Jeugdpuzzel 7. Om de puzzel op te lossen moet je naar alle zalen van het museum. Maak de zin zelf af! Natuurhistorisch Museum Maastricht Jeugdpuzzel Om de puzzel op te lossen moet je naar alle zalen van het museum. Kijk goed wat er op de foto s staat. Zoek ze op in de tentoonstellingen. Schrijf de gevraagde letter van de naam boven het

Nadere informatie

Jeugdpuzzel. Om de puzzel op te lossen moet je naar alle zalen van het museum. Jeugdpuzzel 2010 Natuurhistorisch Museum Maastricht

Jeugdpuzzel. Om de puzzel op te lossen moet je naar alle zalen van het museum. Jeugdpuzzel 2010 Natuurhistorisch Museum Maastricht Jeugdpuzzel Om de puzzel op te lossen moet je naar alle zalen van het museum. Kijk goed wat er op de foto s staat. Zoek ze op in de tentoonstellingen. Schrijf de gevraagde letter van de naam boven het

Nadere informatie

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Kriebels in je buik Wie ben ik? 1 Wie ben ik? Groep 1 80 min Begrippen Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Benodigheden Grote spiegel en/of handspiegeltjes

Nadere informatie

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt

Nadere informatie

4 Vind me dan. Achtergrondinfo Planten en dieren hebben allerlei manieren om niet op te vallen. Deze kunnen onderverdeeld worden in:

4 Vind me dan. Achtergrondinfo Planten en dieren hebben allerlei manieren om niet op te vallen. Deze kunnen onderverdeeld worden in: 4 Vind me dan Er is altijd wel een verjaardag of een ander feestje om te vieren. En bij een feestje horen cadeautjes. Maar voor het zover is, wil je het cadeautje natuurlijk zo goed mogelijk verstoppen.

Nadere informatie

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Schoolplein groep 3-4. Schoolplein

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Schoolplein groep 3-4. Schoolplein UNICEF Handleiding lessuggestie Schoolplein groep 3-4 Handleiding Schoolplein Alle kinderen in de wereld hebben rechten. In het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties zijn deze opgenomen. Artikel

Nadere informatie

Vormen van een raket Raketten

Vormen van een raket Raketten Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek

Nadere informatie

Boekproject: Timo en de oppasninja (1) Lisa Boersen & Edwin Rhemrev

Boekproject: Timo en de oppasninja (1) Lisa Boersen & Edwin Rhemrev Boekproject: Timo en de oppasninja (1) Lisa Boersen & Edwin Rhemrev Boekproject: Timo en de oppasninja (1) Lisa Boersen & Edwin Rhemrev Lessuggesties door Jozefien de Leest Algemene informatie over het

Nadere informatie

Inhoud van deze lesbrief

Inhoud van deze lesbrief Lesbrief bij Krokodillen in het gras van Ingrid Bilardie de Boer Voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema

Nadere informatie

LESBRIEF GROEP THEMA: CHINA

LESBRIEF GROEP THEMA: CHINA LESBRIEF GROEP 5 + 6 THEMA: CHINA Verwerkingsopdrachten & kopieerbladen voor Samsam nr. 1, 2017 Zo gebruikt u Samsam in de klas Weinig tijd: bekijk de filmpjes bij opdracht 1. Verdieping: kopieer de werkbladen

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 7 Delen maakt blij. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 7 Delen maakt blij. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 7 Delen maakt blij Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 7 blz. 1 Als je niet wilt delen krijg je ruzie.

Nadere informatie

Wat weet ik al over het onderwerp? (Kennis ophalen)

Wat weet ik al over het onderwerp? (Kennis ophalen) HANDLEIDING BLOK 1, WEEK 3, LES 1 GROEP 4 achtergrondinformatie Leesstrategie Wat weet ik al over het onderwerp? (Kennis ophalen) Lesdoelen De kinderen kunnen: bedenken wat ze al weten over het onderwerp.

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

Dieren deel 1 luisteren en noteren X Muziek noteren X Luisteren O Individueel X Duo 1. Inleiding: Oriëntatie: 3. Delen oefenen:

Dieren deel 1 luisteren en noteren X Muziek noteren X Luisteren O Individueel X Duo 1. Inleiding: Oriëntatie: 3. Delen oefenen: Dieren deel 1 luisteren en noteren Groep 3-6 Eindproduct Kinderen maken grafische notaties van muziek die over dieren gaat. Onderdeel O Zingen O Muziek maken X Muziek noteren X Luisteren O Bewegen Leerdoelen

Nadere informatie

Starttest. nee. nee. nee. nee. nee. nee. nee. Doe voorafgaand aan het verhaal de starttest. Kruis hieronder aan wat jij denkt.

Starttest. nee. nee. nee. nee. nee. nee. nee. Doe voorafgaand aan het verhaal de starttest. Kruis hieronder aan wat jij denkt. Inhoudsopgave Starttest... 4 Verhaal week 1 Logeren bij opa... 5 Opdrachten: Zonnekind of Maankind?... 7 Verhaal week 2 Ik kom terug.......................... 10 Opdrachten: je kunt slimmer worden...12

Nadere informatie

DOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen

DOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen In groep 1 en 2 hebben de leerlingen ontdekt dat er veel water in is en hebben ze onderzocht welke dieren in en bij het water leven. In groep 3 en 4 verdiepen de leerlingen hun kennis over het water in

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Zee-otter

Werkstuk Biologie Zee-otter Werkstuk Biologie Zee-otter Werkstuk door een scholier 1340 woorden 8 maart 2003 5,8 129 keer beoordeeld Vak Biologie Waar leeft de zee-otter? Vroeger kwamen ze nog in het grootste deel van de grote oceaan

Nadere informatie

dieren in de dierentuin

dieren in de dierentuin dieren in de groep 4-5 Geachte leerkracht, Dit lespakket ondersteunt u bij het voorbereiden van uw schoolreisje naar Burgers Zoo. Daarnaast kan het ook prima worden ingezet als u een thema over en of exotische

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

Kinderboekenweekprogramma. Wie ben jij & wie ben ik? Docentenhandleiding

Kinderboekenweekprogramma. Wie ben jij & wie ben ik? Docentenhandleiding Kinderboekenweekprogramma Docentenhandleiding Wie Groep ben jij & 6 wie t/m ben ik? 8 1 Utrecht, 2016 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te

Nadere informatie

HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK

HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK COMPLETE DOCENTENINFORMATIE: HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK DE TIJDSWINKEL VOOR GROEP 3-4 HET LEVEN VAN MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDSPERIODEN AAN DE HAND

Nadere informatie

Mr Finney. Lesbrief Een tuin onder water. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1

Mr Finney. Lesbrief Een tuin onder water. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1 Mr Finney Lesbrief Een tuin onder water Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1 Voor je ligt de lesbrief die ontwikkeld is bij het hoofdstuk Een tuin onder water uit het boek Mr Finney en

Nadere informatie

naam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden.

naam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. Ga het vragen. Zoek in boeken en op internet. Schrijf de antwoorden op. Zoek er plaatjes bij.

Nadere informatie

Niveau C - Les 1. Uitgestorven? Vooraf. Leeshulp. Voor het lezen. Uitgestorven dieren:

Niveau C - Les 1. Uitgestorven? Vooraf. Leeshulp. Voor het lezen. Uitgestorven dieren: Uitgestorven? Niveau - Les 1 Vooraf Ken jij Sid, Scrat, Manny en iego? at zijn figuren uit de film Ice ge. Ice ge is Engels voor ijstijd. In de ijstijd leefden dieren die nu niet meer bestaan. Ze zijn

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens

Nadere informatie

HANDLEIDING BLOK 1, WEEK 1, LES 1 GROEP 4

HANDLEIDING BLOK 1, WEEK 1, LES 1 GROEP 4 HANDLEIDING BLOK, WEEK, LES GROEP achtergrondinformatie Leesstrategie Waarom lees ik de tekst? (Leesdoel bepalen) Lesdoelen De kinderen kunnen: vertellen wat een tekst is; opnoemen welke teksten ze voor

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

W.O. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER

W.O. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER P ZEK NAAR DIN S! W.. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER Wat weten we reeds over dino s? We gebruiken vaak de afkorting dino's. Eigenlijk zeg je dinosaurussen of dinosauriërs. Dat betekent : reuzen hagedis.

Nadere informatie

Drents Museum. Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Les 1 Pratende dingen

Drents Museum. Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Les 1 Pratende dingen Drents Museum Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Les 1 Pratende dingen Les 1 Pratende dingen Samenvatting van de les Deze les is de eerste van vier lessen over beeldcultuur. Tijdens

Nadere informatie

Lesbrief. Introductie

Lesbrief. Introductie Lesbrief Introductie Deze lesbrief hoort bij Lieve Stine, weet jij het? van Stine Jensen en Sverre Fredriksen. Dit boek bestaat uit 20 brieven en antwoorden van filosoof Stine. Deze lesbrief bestaat uit

Nadere informatie

1 Uit de map: Probleemoplossen in interactie

1 Uit de map: Probleemoplossen in interactie Titel Genoeg ruimte? 1 Groep/niveau Groep 6/7 Leerstofaspecten Versterken van het begrip oppervlakte De vierkante meter als oppervlakte-eenheid Benodigdheden Per tweetal: een stuk papier of plastic van

Nadere informatie

Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet. Hallo! Ik ben Oek.

Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet. Hallo! Ik ben Oek. Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet Hallo! Ik ben Oek. Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet Op deze kaarten kun je plaatjes vinden van mijn wereld. De wereld van Oek Welkom 1. - Hallo! -

Nadere informatie

Lesdoelen De kinderen herkennen het werkwoord in een zin. Materiaal Oefenblad instaples 1 taal Antwoordblad instaples 1 taal. Lesduur 25 minuten

Lesdoelen De kinderen herkennen het werkwoord in een zin. Materiaal Oefenblad instaples 1 taal Antwoordblad instaples 1 taal. Lesduur 25 minuten groep 5 vakantie instaples 1 taal Lesdoelen De kinderen herkennen het werkwoord in een zin. Materiaal Oefenblad instaples 1 taal Antwoordblad instaples 1 taal Lesduur 25 minuten Aanwijzingen bij de les

Nadere informatie

MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8

MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze

Nadere informatie

Werkblad. LES 9: Ouders. GROEP 5-6. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.

Werkblad. LES 9: Ouders.  GROEP 5-6. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen. Werkblad Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad, vervolg Bijlage 2 Deze pagina zal vaker uitgeprint moeten worden om een beweegdagboek voor de hele week te

Nadere informatie

Lees de uitleg over het verhschil tussen robots en machines. De machine maait.

Lees de uitleg over het verhschil tussen robots en machines. De machine maait. Lees de uitleg over het verhschil tussen robots en machines. De man maait het gras. De man duwt de gras-maai-machine. De man beslist waar hij maait. De machine maait. Zonder de man doet de machine niets.

Nadere informatie

Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief

Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.

Nadere informatie

les 5 Kijkplaat thema 2 Wat een weer! les 5 Kijkplaat thema 2 Wat een weer!

les 5 Kijkplaat thema 2 Wat een weer! les 5 Kijkplaat thema 2 Wat een weer! Temperatuur: Bijvoorbeeld: Het is koud, maar graden Celsius. eerslag: Bijvoorbeeld: Er hangt wat mist. ind: Bijvoorbeeld: Er staat een klein beetje wind. mcirkel steeds het goede antwoord. plaatje zie

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

Mijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.

Mijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum. 2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje

Nadere informatie

Uitvinders HANDIGHEIDJES

Uitvinders HANDIGHEIDJES Naam: HANDIGHEIDJES Bekijk het clipje: Handigheidjes Groep: LES 5 - WERKBLAD 1 a) Wat vind jij een goede uitvinding? b) Heb jij klittenband aan jouw kleding of spullen? schoenen gymschoenen jas tas iets

Nadere informatie

Genoeg ruimte? In de methodes

Genoeg ruimte? In de methodes Genoeg ruimte? Het berekenen van de oppervlakte van rechthoekige figuren komt in alle methoden voor. Vaak staat in de tekening aangegeven wat de te gebruiken eenheid is, bijvoorbeeld een vierkante meter.

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Vivian den Hollander. Kaarsjes. blazen. met illustraties van Alex de Wolf. Uitgeverij Ploegsma Amsterdam

Vivian den Hollander. Kaarsjes. blazen. met illustraties van Alex de Wolf. Uitgeverij Ploegsma Amsterdam Vivian den Hollander Kaarsjes blazen met illustraties van Alex de Wolf Uitgeverij Ploegsma Amsterdam Inhoud Bijna Kerst 7 Knutselen: Engeltjes 14 Een heel bijzondere engel 16 Liedje: Er is een kindeke

Nadere informatie

NAAM. Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever.

NAAM. Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever. Vos en Waar is Haas het ijs? NAAM Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever. Wat een raar beest! lacht Uil.

Nadere informatie

Dagje naar zee. Yosei

Dagje naar zee. Yosei Zandvoort We gingen met school een schoolreisje doen. We gingen naar Zandvoort met de bus. Het was een uur rijden. Kwart over tien eindelijk we zijn er. Toen ging ik met mijn groepje opdrachten doen. Het

Nadere informatie

Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind?

Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Ga op ooghoogte met je kind zitten Door op ooghoogte te gaan zitten tijdens

Nadere informatie

Heb je een vraag over Meet the Professor? Stuur ook dan even een bericht naar Eline.

Heb je een vraag over Meet the Professor? Stuur ook dan even een bericht naar Eline. Beste leerkracht, Leuk dat jouw klas meedoet aan Meet the Professor 2018! Op woensdag 28 maart 2018 komt tussen 11:00 12:00 uur een professor op bezoek bij jou in de klas. In deze gouden envelop vind je:

Nadere informatie

De bedoeling van deze opdracht is om aandacht te besteden op de luchtjes op de boerderij.

De bedoeling van deze opdracht is om aandacht te besteden op de luchtjes op de boerderij. RONDNEUZEN De paarse kist met daarin 8 speurneuzen, 4 lege potjes en 1 blinddoek. De bedoeling van deze opdracht is om aandacht te besteden op de luchtjes op de boerderij. De neuzen worden opgedaan (het

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende

Nadere informatie

Handleiding voorbereidende les bij Democracity. Basisonderwijs. Versie 22 mei Handleiding voorbereidende les bij Democracity

Handleiding voorbereidende les bij Democracity. Basisonderwijs. Versie 22 mei Handleiding voorbereidende les bij Democracity Basisonderwijs Versie 22 mei 2018 INHOUD Inleiding... 2 Tijdsverloop... 2 Quiz: Waar gaat de gemeente over?... 3 Filmpje Hoe werkt de gemeenteraad?... 6 Wie is de baas in de gemeente?... 7 Van probleem

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

Handleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * werkstuk

Handleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * werkstuk Handleiding voor: * spreekbeurt * nieuwskring * leeskring * werkstuk Antoniusschool Groep 5/6 Let op: deze heb je het hele schooljaar nodig! Hoe maak je een spreekbeurt? Mijn voorbereiding: 1. Je kiest

Nadere informatie

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam: Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren

Nadere informatie

Lesdoelen De kinderen kunnen aanhalingstekens gebruiken.

Lesdoelen De kinderen kunnen aanhalingstekens gebruiken. groep 8 vakantie instaples 1 taal Lesdoelen De kinderen kunnen aanhalingstekens gebruiken. Materiaal Oefenblad instaples 1 taal Antwoordblad instaples 1 taal Verlengde instructie: Per kind een blad met

Nadere informatie

Enge mannen en. Je hebt nu al een tijdje aan je Bedtijdplan gewerkt.

Enge mannen en. Je hebt nu al een tijdje aan je Bedtijdplan gewerkt. niet durven slapen-bw-druk:bed 5/7/10 1:25 PM Pagina 60 HOOFDSTUK ZEVEN Enge mannen en monsters Je hebt nu al een tijdje aan je Bedtijdplan gewerkt. Waarschijnlijk val je al sneller in slaap, dichter bij

Nadere informatie

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar

Nadere informatie

VERKEER. Proeflessen. Handleiding THEMA 1

VERKEER. Proeflessen. Handleiding THEMA 1 1 2 VERKEER Proeflessen Handleiding THEMA 1 VERKEER 1 2Handleiding THEMA 1 Malmberg, s-hertogenbosch Handleiding, pagina 1 Let s go! groep 1-2 proeflessen handleiding Malmberg, s-hertogenbosch 1 Inhoud

Nadere informatie

Les 1.3 Lichamelijke beperking

Les 1.3 Lichamelijke beperking Les 1.3 Lichamelijke beperking Prentenboek Duur - 35 minuten Kringgesprek Coöperatieve werkvorm Lesdoelen - De leerlingen leren wat een lichamelijke beperking is. - De leerlingen werken samen aan een gemeenschappelijk

Nadere informatie

Lesvoorbereiding. Datum: 19 februari 2013 aantal leerlingen: 33 tijd: Groep: 4

Lesvoorbereiding. Datum: 19 februari 2013 aantal leerlingen: 33 tijd: Groep: 4 Zakelijke gegevens Naam student: Jessica Gotink Lesvoorbereiding Stageschool: Daltonbasisschool de Vlier Winterswijk Iselinge klas: VR3C mentor/mentrix: Natascha Hulzink Datum: 19 februari 2013 aantal

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

Vakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN

Vakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN Vakonderdeel: TAALBESCHOUWING: NADENKEN OVER TEKSTEN Doelen De termen lay-out, cursief en vetjes correct gebruiken De bedoeling van een lay-out inzien De bedoeling van cursieve en vetgedrukte woorden inzien.

Nadere informatie

INHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN

INHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De

Nadere informatie

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Ruilen groep 5-6. Ruilen

Handleiding. UNICEF Handleiding lessuggestie Ruilen groep 5-6. Ruilen UNICEF Handleiding lessuggestie Ruilen groep 5-6 Handleiding Ruilen Alle kinderen in de wereld hebben rechten. In het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties zijn deze opgenomen. Rechten over school,

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

december 2014 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof Lekker en gezond

december 2014 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof Lekker en gezond december 2014 vanaf 4 jaar tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof Lekker en gezond Lekker en gezond 1 Kom, dan gaan we in de kring. Pak je trommel op je schoot. Laat maar zien, wat zit erin? Appel,

Nadere informatie