Experiëntiële technieken: 2 doelen. Starten met Imaginatie. Imaginatie. Imaginatie met Rescripting en Reparenting

Transcriptie

1 Experiëntiële technieken: 2 doelen Imaginatie & Rescripting in Schematherapie Eelco Muste en Sigrid Geertzema VGCt Najaarscongres 11 November Emoties oproepen die verband houden met oude onaangepaste schema s 2. Reparenting van de cliënt teneinde die emoties te helen en zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de onvervulde emoties uit de kindertijd Overstap van verstandelijk weten naar dat schema s onjuist zijn en er emotioneel in gaan geloven: een overtuigende corrigerende emotionele ervaring Informatie wordt effectiever verwerkt als er affect bij zit 2 Imaginatie Verbeelding voor het brein is een krachtige methode, krachtiger dan bijvoorbeeld alleen cognitie Kan op vele manieren ingezet worden, ook bij gewoon navragen van problematiek; hoe ziet dat eruit, welke beelden horen daarbij, etc. Idee van imagineren is al oud: Piaget, hypnotherapie Smucker: veel cognitief-affectieve verstoringen zijn ingebed of verbonden aan de beelden zelf (ook EMDR gaat overigens uit van de beelden zelf) Mentale beelden hebben vaak visuele vorm, maar kunnen ook anderen zintuigen omvatten, zoals gehoor, reuk en tastzin Gebruik bij trauma s: imaginaire exposure, plaatjes scherp stellen EMDR, imaginatie met rescripting. Starten met Imaginatie Oefen eerst met: Bubbel Blije kind imaginaties, zoals The ice cream imagery Veilige plek imaginatie Een imaginatie met een kwetsbaar kind in het algemeen: wat denk je dat het kind nodig heeft? Wat zou je willen doen? Little child on the street image Laat je cliënt wennen aan de techniek, voordat je start met een core memory Leg de rationale goed uit: waarom we imaginaties toepassen, hoe het werkt en geef je cliënt de kans om vragen te stellen 3 4 GEDEELDE IMAGINATIE VEILIGE PLEK Imaginatie met Rescripting en Reparenting 5 Start eenvoudige imaginatie veilige plek en afsluiting groepssessies. Voor de groep als geheel en voor individuele deelnemers Pas de imaginatie aan, aan de behoefte van de groep. Het ervaren van het Gezonde gezin in de groep bevordert het basale gevoel van veiligheid. Magische nooduitgang VEILIGE BUBBLE 6 Bij persoonlijkheidsstoornissen zijn trauma s (type 2) geïntegreerd in de persoon; ze voelen als ego-syntoon. Er is vaak sprake van vermijding, maar veeleer door onderdrukking; het niet terug willen naar deze stukken van vroeger. Het levensscript (Life Script Berne) is gebouwd op deze traumatische gebeurtenissen en vormen mede de basis voor kerncognities over zichzelf, anderen en de wereld. Verandering omvat vaak ook verandering in het Zelf (de persoon). Binnen Schema Therapie is rescripten van deze vroege gebeurtenissen een belangrijke experiëntiële interventie om het Kwetsbare kind in behoefte tegemoet te komen en te helen. 1

2 Limited Reparenting Rescripting en Reparenting Door als therapeut in te stappen maak je mogelijkheden voor reparenting. Door aan te sluiten bij de behoeften, wordt er alsnog (gedeeltelijk) tegemoet gekomen aan de behoeften van de cliënt en kan de cliënt leren deze behoefte te integreren. Kerncognitie aanpakken, dus bij rescripten expliciet aandacht voor de wijze waarop kind over zichzelf denkt en ont-schuldigen. Stapsgewijs versterken Gezonde Volwassene: Aansluiten bij behoeften 1. Therapeut 2. Ander 3. Client Zwakke gezonde volwassene Sterke gezonde volwassene Imaginatie met Rescripting Herbeleven trauma niet nodig. Oude stuk verdwijnt niet, maar levendigheid neemt af en betekenis kan veranderd worden. Als angst niet de basisemotie is betreffende het trauma, maar bijvoorbeeld boosheid, schaamte of schuld, dan eerder ImRs dan een techniek met exposure: MAAR moet nog verder onderzocht worden (is niet zwart-wit)! Cliënt kan zelf volgorde trauma s kiezen (maar liefst niet gelijk het ergste trauma!). Als herschrijven in situatie A moeilijk is, dan misschien gemakkelijker herschrijven van situatie B (generalisatie). Bij volgende sessie eerst terugkomen op vorige sessie en of nieuwe script nog stof tot nadenken gaf (inslijten en verdere generalisatie). Script: voorbereiden of niet Ehlers & Clark -> bereiden het nieuwe script erg goed voor en instrueren daarna vrij directief. Dus verschillende varianten in maken van script: Uitproberen op basis van wat nodig is of welke behoefte er is. Therapeut maakt het script, bespreekt het vervolgens na en eventueel bijstellen, en zo verder. Uitgebreid voorbespreken, dicht timmeren en dan inoefenen Stappen bij Imaginatie met Rescripting Eerst beeld krijgen van wat er gebeurd is en een idee welke gevoelens, angst, behoefte, etc. een rol speelden om later de disfunctionele betekenis te kunnen tackelen. Dan vragen ogen dicht te doen en naar het beeld of gebeurtenis te gaan en het beeld in hier en nu laten beschrijven. Instappen zodra dit nodig is (pas op: mensen zijn vaak geneigd met enorme vaart het trauma in te lopen, dan snel instappen). Aansluiten bij de cliënt door aanpassen toon, volume, aansluiten op leeftijd van cliënt in het beeld. Geruststelling bieden, ik ben er, en dan als eerste het veilig maken, zorgen dat verdere verloop van trauma niet plaatsvindt. Doen wat nodig is om veiligheid te garanderen. Stappen bij Imaginatie met Rescripting Als het kind veilig is, doen wat nodig is richting de ander(en). Vervolgens terug in contact met cliënt; wat is er nodig, wat sluit aan. Zorgen voor vervulling normale behoeften. Tackelen van kerncognities rondom schema s (bent de moeite waard, fijn in contact te zijn, niet schuldig, de dader is schuldig, etc.) = tegengif! 2

3 Rescripting met reparenting: Welke boodschap heeft de cliënt gekregen? Imaginatie met Rescripting: oefenen Onderzoek het beeld op detail: - Wat gebeurt er in het beeld? - Kan je het beschrijven alsof het nu gebeurt, in tegenwoordige tijd, dus: ik ben/zit/loop/lig... - Wat kan je zien, horen, proeven, ruiken, voelen in je lichaam? - Wat heeft hier toe geleid? - Wat gaat er hierna gebeuren? - Hoe voel je je hierbij? 14 Imaginatie met Rescripting: nabespreking Trauma in PTSS Debriefing voorbeeld vragen: - Hoe vond je het? Wat gebeurde er? - Wat betekent dit nieuwe beeld voor je/welke boodschap heb je gekregen? - Hoe denk je nu over... (Bv jouw schuld, wat dit zegt over jou? etc.). Onderzoek de boodschap die de cliënt krijgt van dit beeld: - Als je dit beeld voor je hebt, wat zegt dit dan over: * Jezelf? * Anderen? * De wereld? * De toekomst? PTSS (DSM As I) Trauma s worden beleefd als ego-dystoon, iets van buiten de persoon Er is angst om te denken of te voelen over het trauma. Blootstelling of ervaringen die relateren aan het trauma worden zoveel mogelijk vermeden. Opnieuw beleven of stil staan bij de traumatische gebeurtenis(sen), geeft teveel angst en is overspoelend. Mastery en controle/empowerment herwinnen zijn belangrijke tegengiffen ( ik kan het aan ). 15 IREM STUDIE (A. Arntz) Alles mag: ImRs vs EMDR bij trauma/ PTSS 17 1.) Oorspronkelijk script (cliënt = kind). 2.) Cliënt rescript zelf als ouder. 3.) Zelfde script als 2. Maar dan ervaren vanuit het perspectief van het kind (cliënt = kind). Steeds herhalen van onderstaande reeks: Wat zie je? Wat gebeurt er? Wat voel je? Wat vind je er van? (niet wat denk je!) Wat zou je willen doen? Okay, doe dat maar. 3

4 Randvoorwaarden ImRs Steeds herhalen van onderstaande reeks: Wat zie je? Wat gebeurt er? Wat voel je? Wat vind je er van? (niet wat denk je!) Wat zou je willen doen? Okay, doe dat maar. 20 Wat is nodig om ImRs veilig uit te voeren? Een vertrouwensrelatie tussen therapeut en cliënt. Voldoende tijd na de ImRs (50 minuten sessie: ImRs: 30 minuten Afsluiten: 20 minuten. 20 minuten nodig om: 1.) Nabespreken van de ImRs (Debriefing). 2.) Zorgen dat je cliënt terug is in de realiteit en veilig naar huis kan: wanneer nodig worden er oefeningen gedaan om cliënt weer te gronden, bijvoorbeeld de veilige plek of vragen 5 dingen op te noemen die de cliënt ziet in de kamer of terug te halen naar het hier en nu en te bespreken hoe de dag van cliënt er vandaag uit ziet. Randvoorwaarden ImRs 3.) Bepreken van follow-up huiswerk. Bijvoorbeeld het luisteren van de opname van de ImRs, reflecteren op de inhoud of nieuwe vaardigheden oefenen (Imaginair) bij positieve imaginatie. 4.) Een plan maken voor na de ImRs en omtrent huiswerk. Is er voldoende netwerk en is de situatie veilig genoeg? Wat kan cliënt doen om zichzelf te kalmeren wanneer nodig, verwijs ook naar crisis- of signaleringsplan. 5.) Het is aan te raden om na de ImRs even rust in te plannen of een ontspannende activiteit of sociale steun: wat de behoefte is van cliënt. Zorg dat je ruimte geschikt is: veilige plek creëren in de ruimte, geluidsoverlast zoveel mogelijk beperken, fleece/kussen o.i.d. en geef de cliënt de kans om aan te geven waar die wil zitten t.o.v. van de therapeut. Check tijdens de imaginatie waar de cliënt zit in het script en waar jij zit: soms dwaalt de cliënt af of blijft de cliënt ergens hangen terwijl jij al verder bent! Neem de cliënt echt met je mee (laat cliënt niet in het trauma hangen terwijl jij al ergens anders bent!). Aansluitend op bovenstaande: als je het beeld stilzet: bv de dader stil zet met een imaginaire afstandsbediening: check dan eerst waar cliënt in het script zit! Check of cliënt voldoende empowerment voelt tijdens de imaginatie bij zelf ingrijpen; wat heeft de cliënt nodig bij zelf ingrijpen om zich sterk genoeg te voelen? Anders: Zijn er voldoende helpers/voelt de therapeut sterk genoeg? Vergeet in de ImRs niet de fysieke corrigerende handelingen te benoemen en uit te voeren -> zoals; een hand geven, arm om het kind heen, kind op schoot, knuffel geven, optillen, tussen kind en dader gaan staan: passend bij de leeftijd en behoefte van het kind. Wanneer je een beeld hebt uit de adolescentie: let er op dat cliënt niet teveel verwacht van eigen adolescent en hierdoor schuldgevoelens verhoogt. Vergeet na het stoppen van geweld/verwaarlozing/onveiligheid niet om het kind in veiligheid te brengen, maar ook te troosten (verbaal/fysiek), emoties/behoeftes te laten uiten, ont-schuldigen, iets leuks te doen: sluit aan bij wat het kind nodig heeft. Wees creatief: het is een imaginatie en het gaat om de boodschap: het mag dus iets zijn wat niet echt kan: een bubbel om het kind heen waar geen geweld door heen kan, helpers uit strips die het kind bijstaan, sterker zijn dan dat je echt fysiek bent, daders verkleinen etc. Wees niet bang om in te grijpen als therapeut in het beeld: wees standvastig, duidelijk, blijf contact houden met het kind en leef je in alsof je er echt bent: dit helpt om het beste aan te sluiten bij het kind en te doen wat nodig is. Vertrouw op je eigen Gezonde Volwassene!

5 Schrijf mee met het script: zo voorkom je dat als de cliënt het niet meer weet (als die gewisseld is naar het perspectief van het kind), je als therapeut kan helpen en bijsturen/ voorzeggen Je kan vragen op het einde aan cliënt in perspectief van kind: Is er nog meer nodig of is alles gedaan? VRAGEN?? Bij toch te weinig kracht/controle van de cliënt die instapt: hulptroepen en zelf al coachend naast cliënt gaan staan. Contactgegevens Eelco Muste Klinisch psycholoog, psychotherapeut Trainer en supervisor (groeps)schematherapie, supervisor NVGP, cognitief gedragstherapeut VGCt Sigrid Geertzema Gz-psycholoog Trainer schematherapie, EMDR therapeut, cognitief gedragstherapeut VGCt 5