Palliatieve zorg Onderwijsraamwerk 1.0

Transcriptie

1 Palliatieve zorg Onderwijsraamwerk Kennis, vaardigheden en attitudeaspecten 1

2 Bijlage 1 Raamwerk met kennis, vaardigheden en attitudeaspecten Niveau 2: MBO-2 Behandelcontext Patiëntenpopulatie Kennis toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden informatievaardigheden communicatievaardigheden leer- en ontwikkelvaardigheden Thuiszorg, verpleeghuis, verzorgingshuis Ook: WMO-domein (maatschappelijke ondersteuning, sociaal domein), begeleid wonen, ziekenhuis Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten Alle ziektebeelden (en kwetsbare ouderen). Beschikt over basiskennis op het gebied van: y Huishoudelijke zorg. y Algemeen dagelijkse levensverrichtingen (ADL). y Verschillende manieren waarop mensen met lijden en ziekte omgaan (bijv. STEM: sterven op je eigen manier). y Bejegening van patiënten en naasten. y De 5 meest voorkomende symptomen. y Verschillende ziektebeelden en verloop: wat is gewoon en wat niet. Bijvoorbeeld Kanker, Copd, Hartfalen en Dementie. y Basiszorg te geven volgens afspraken in het zorgplan. y Sociale kaart van zorgdomein rondom de patiënt te herkennen. y Veelvoorkomende symptomen te signaleren en te herkennen. y Verschillende ziektebeelden te herkennen. y Zich te informeren over de context van patiënt. y Vragen van patiënten en naasten door te verwijzen, aan zorgverlener van niveau 3, 4, 6 en 7. y Te stimuleren dat naasten vragen bespreekbaar maken bij zorgverlener van niveau 3, 4, 6 en 7. y Te luisteren naar patiënten en naasten. y Eigen beperkingen en grenzen aan te geven. 2 Managementcontract IOO

3 Niveau 3: MBO-3 Attitudeaspecten Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid y Laat blijken iemand echt te zien. y Kan zich in andere inleven. y Heeft respect voor keuzes die patiënten en naasten maakten. y Is zich bewust van eigen referentiekader y Is verantwoordelijk voor het eigen handelen. y Verleent zelfstandig basiszorg. y Heeft zorg voor de leefomgeving van de patiënt. Behandelcontext Patiëntenpopulatie Thuis, verpleeghuis, verzorgingshuis, hospice en GHZ/GGZ. Toevoeging: Zorgverleners op niveau 3 moeten kunnen omgaan met verschillen in middelen en budget in verschillende situaties, bijv. verschil tussen verpleeghuis en hospice. Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten. Alle ziektebeelden (en kwetsbare ouderen). Kennis y Kan de begrippen palliatieve zorg, terminale zorg, euthanasie en palliatieve sedatie uitleggen. y Kan het verschil tussen cure en care uitleggen. y Kan de 4 fases van palliatieve zorg beschrijven. y Heeft basiskennis van veelvoorkomende ziektebeelden(bijv. mogelijk verloop en levensverwachting). y Weet hoe de palliatieve fase gemarkeerd kan worden (bijv. Surprise question). y Kent verschillende fases van rouw/processen rondom verlies en verdriet. y Weet wat deveelvoorkomende symptomen zijn. y Begrijpt het belang van 4 dimensies (fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel) voor kwaliteit van leven. y Weet wat de t taken en verantwoordelijkheden van andere betrokken zorgprofessionals. y Kan uitleggen dat er verschillende soorten pijn zijn. y Weet dat er verschillende manieren zijn waarop mensen met lijden en ziekte omgaan (bijv. STEM: sterven op je eigen manier, culturele aspecten, verschillende levensovertuigingen). y Heeft kennis van de palliatieve kaart: wat is er allemaal op het gebied van palliatieve zorg (hospice e.d.). 4 Onderwijsraamwerk Managementcontract palliatieve IOO zorg

4 6 overtuigingen. toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden informatievaardigheden communicatievaardigheden y Klachten te signaleren en deze te onderzoeken m.b.v. meet- instrumenten (zoals signaleringsbox palliatieve zorg voor verzorgende, DOSscore, VASscore). y Veranderingen te signaleren en deze op de juiste wijze te rapporteren aan zorgverleners op niveau 4 en 6. y Gedrag en wijze van ondersteuning aan te passen aan de veranderende fase waarin de patiënt zich bevindt. y Probleemoplossend mee te denken (bijv. gebruik maken van mantelzorger). y Creatief en flexibel te zijn in het belang van de patiënt. y Basiskennis van begrip palliatieve zorg toe te passen op verschillende ziektebeelden. y Basiskennis van fases palliatieve zorg toe te passen op verschillende ziektebeelden. y Veelvoorkomende symptomen te signaleren en te herkennen. y Verschillende ziektebeelden te herkennen. y Gericht (op internet) informatie te zoeken over palliatieve zorg, bijv. richtlijnen palliatieve zorg (Pallialine), signaleringsbox. y Zich te informeren over de sociale kaart van de patiënt. y Zich te informeren over zorgvoorzieningen, om patiënt en naasten te kunnen adviseren en doorverwijzen. y Zich te informeren over waar je zelf ondersteuning kunt krijgen als professional zorg voor de professional (consultatieteams). y Te communiceren met patiënt en naasten over (de fases van) palliatieve zorg en het levenseinde. y Te communiceren met patiënt en naasten over levensvragen (spiritueel, psychosociaal) en hierbij rekening houden met culturele aspecten. y Te communiceren over de zorg met andere professionals (multidisciplinaire communicatie). y De juiste vragen te stellen en empathie te tonen en te luisteren naar de patiënt en naasten. y Basaal te rapporteren via een digitaal informatiesysteem. y Voorlichting, advies en instructie te geven aan de zorgvrager en/of naasten, zodat zij keuzes kunnen maken voor gewenste palliatieve zorgverlening. y Samen te werken en zorg af te stemmen met collega s in de palliatieve (keten)zorg. Managementcontract IOO leer- en ontwikkelvaardigheden Attitudeaspecten Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid Aanvullende opmerkingen y Vragen van patiënten en naasten door te verwijzen, aan zorgverlener van niveau 4, 6 en 7. y Te stimuleren dat naasten vragen bespreekbaar maken bij zorgverlener van niveau 4, 6 en 7. y Zorg voor de zorgprofessional te organiseren? y De eigen grenzen aan te geven. y Zichzelf blijvend te ontwikkelen (levenslang leren). y Toont respect voor patiënten in elke fase. y Heeft oog voor de naasten. y Neemt de tijd voor patiënten en naasten. y Is zich bewust van de eigen normen waarden en de mogelijke invloed daarvan op het professionele handelen. y Heeft respect voor culturele aspecten en verschillende levens- y Toont empathie. y Past flexibiliteit en creativiteit toe waar nodig. y Heeft aandacht voor mantelzorgondersteuning y Heeft aandacht voor de omgeving (bijvoorbeeld: haren doen, raam open, even naar buiten). y Is verantwoordelijk voor het neerleggen van vragen en taken die niet bij zijn/haar eigen functie horen, bij de zorgverlener van het juiste niveau. Goede zorg start met de vraag: y Wat vindt de patiënt belangrijk? y Wie is deze persoon? waar ligt zijn prioriteit? y Patiënt centraal stellen Niv. 6 inventariseert dit bij patiënten en naasten. Niv. 3 en 4 voeren dit samen met naasten en vrijwilligers uit. 7

5 Niveau 4: MBO-4 Behandelcontext Patiëntenpopulatie Kennis Alle contexten. (midden/laag complex) Toevoeging: Zorgverleners op niveau 4 moeten kunnen omgaan met verschillen in middelen en budget in verschillende situaties, bijv. verschil tussen verpleeghuis en hospice. Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten. Alle ziektebeelden (en kwetsbare oudere). y Kan de begrippen palliatieve zorg, terminale zorg, euthanasie, palliatieve sedatie uitleggen. y Kan het verschil tussen cure en care uitleggen. y Kan de 4 fases van palliatieve zorg beschrijven. y Is op de hoogte van richtlijnen en protocollen rondom palliatieve zorg. y Heeft basiskennis van veelvoorkomende ziektebeelden (bijv. mogelijk verloop en levensverwachting). y Weet hoe de palliatieve fase gemarkeerd kan worden (bijv. Surprise question). y Kent verschillende fases van rouw/processen rondom verlies en verdriet. y Kent veelvoorkomende symptomen. y Begrijpt het belang van 4 dimensies ( fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel) voor kwaliteit van leven. y Weet wat de taken en verantwoordelijkheden van andere betrokken zorgprofessionals zijn. y Weet dat er verschillende manieren zijn waarop mensen met lijden en ziekte omgaan (bijv. STEM: sterven op je eigen manier, culturele aspecten, verschillende levensovertuigingen). y Heeft kennis van de palliatieve kaart: wat is er allemaal op het gebied van palliatieve zorg (hospice e.d.). y Is op de hoogte van wet- en regelgeving t.a.v. beslissingen rondom levenseinde, euthanasie en palliatieve sedatie. y Is zich bewust van de mogelijke meerwaarde van complementaire zorg. toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden y Kent de zorgbehoeften van specifieke doelgroepen, leeftijds- gebonden zorg (bijv. kinderen en ouderen). y Kan uitleggen dat er verschillende soorten pijn zijn en weet hoe hierbij te handelen. y Is zich bewust van bestaande taboes over de dood. y Kan het Nederlandse zorgsystemen in de palliatieve zorg beschrijven (structuur en functie van verschillende organisaties). y Weet welke beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en netwerken er bestaan. y Analytisch te denken (bijv. palliatief redeneren). y Kennis t.a.v. (fases van) palliatieve zorg toe te passen op verschillende ziektebeelden. y Gedrag en wijze van ondersteuning aan te passen aan de veranderende fase waarin de patiënt zich bevindt. y Patiënt en naasten te begeleiden met als doel het inzicht, de draagkracht en de authenticiteit van de zorgvrager te behouden en te bevorderen. y Klachten te signaleren en deze te onderzoeken m.b.v. meetinstrumenten (zoals signaleringsbox palliatieve zorg, DOSscore, VASscore, lastmeter y Veranderingen te signaleren en deze te rapporteren aan de juiste persoon. y Kan onderscheid maken tussen ziektegerichte en symptoomgerichte palliatie. y Richtlijnen palliatieve zorg toe te passen. y Af te stemmen met patiënt en naasten, bijv. verwachtingen m.b.t. de zorgverlening. y Eigen observaties te toetsen bij patiënt en naasten. y Na te denken over zorgethische vraagstukken en op basis daarvan adequaat te handelen. y Out of the box te denken: creatief en flexibel te zijn in het belang van de patiënt (bijv. t.a.v. protocollen, gebruik maken van mantelzorger). y Proactief te handelen in onvoorspelbare situaties. y Probleemoplossend te denken; zich de vraag te stellen of het reëel is om probleem op te lossen. 8 Onderwijsraamwerk Managementcontract Palliatieve palliatieve IOO zorg

6 informatievaardigheden communicatievaardigheden y Multidisciplinair te werken met meerdere ketenzorgpartners. y Patiënten en naasten naar de juiste persoon of organisatie door te verwijzen. y Te anticiperen op veranderingen in het team. y Te ondersteunen bij veranderingen binnen de familiale context. y Patiënt en naasten te begeleiden bij alle fases, inclusief nazorg. y Zich te informeren over de sociale kaart van de patiënt. y Informatie op te zoeken (op internet) gericht op palliatieve zorg en deze naar waarde te beoordelen. y Leemtes te signaleren op het gebied van verpleegkundige richtlijnen en standaarden en daarop actie ondernemen. y Leemtes te signaleren in de palliatieve zorg die zich lenen voor nader onderzoek en deze voorleggen aan kenniscentra. y Te communiceren met patiënt en naasten over (de fases van) palliatieve zorg en het levenseinde. y Te communiceren met patiënt en naasten over levensvragen (spiritueel, psychosociaal) en hierbij rekening houden met culturele aspecten. y De juiste vragen te stellen, empathie te tonen en te luisteren naar de patiënt en naasten. y Te rapporteren via digitaal informatiesysteem. y Deel te nemen aan intervisie binnen team/afdeling. y Ethische vraagstukken die in het verpleegkundig proces voorkomen bespreekbaar te maken in overlegsituaties op patiënten- en afdelings-, organisatie- en instellingsniveau. y Op een effectieve manier te rapporteren aan teamleider/leidinggevende. y In het multidisciplinair overleg de feitelijke en de te verwachten gevolgen van de behandeling en het voortschrijdend ziekteproces van de patiënt te bespreken. y Goed naar patiënt/naasten te luisteren en vragen te stellen; hierdoor conflicten bij de patiënt en naasten te signaleren en hierop anticiperen. y Voorlichting, advies en instructie te geven aan de zorgvrager en/of naasten, zodat zij keuzes kunnen maken voor gewenste palliatieve zorgverlening. 10 Onderwijsraamwerk Managementcontract Palliatieve palliatieve IOO zorg leer- en ontwikkelvaardigheden Attitudeaspecten Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid Aanvullende opmerkingen y Samen te werken en zorg af te stemmen met collega s in de palliatieve (keten)zorg. y Advies en instructie te geven aan verpleegkundigen en overige beroepsbeoefenaren met betrekking tot palliatieve (verpleeg- kundige) zorg. y Vragen van patiënten en naasten door te verwijzen, aan zorgverlener van niveau 6 en 7, 8. y Te stimuleren dat naasten vragen bespreekbaar maken bij zorgverlener van niveau 6 en 7, 8. y Zorg voor de zorgprofessional te organiseren. y Zijn/ haar eigen grenzen aan te geven. y Zichzelf blijvend te ontwikkelen (levenslang leren). y Te reflecteren op zijn/haar eigen aanpak en rol. y Eigen handelen te toetsen aan richtlijnen. y Op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen. y Toont respect tonen voor (de visie van) de patiënt en naasten in elke fase. y Heeft oog voor de naasten. y Neemt de tijd voor patiënten en naasten. y Toont empathie. y Is zich bewust zijn van de eigen normen waarden en de mogelijke invloed daarvan op het professionele handelen. y Past flexibiliteit en creativiteit toe waar nodig. y Heeft oog voor kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg. y Heeft respect voor culturele aspecten en verschillende levensovertuigingen. y Heeft aandacht voor mantelzorgondersteuning. y Opereert zelfstandig binnen alle fases, binnen de grenzen van het beroepsdomein. y Is verantwoordelijk voor het neerleggen van vragen en taken die niet bij zijn/haar eigen functie horen, bij de zorgverlener van het juiste niveau. Aanvullende opmerkingen: Goede zorg start met de vraag: y Wat vindt de patiënt belangrijk? y Wie is deze persoon? Waar ligt de prioriteit? y Patiënt centraal stellen Niv. 6 inventariseert dit bij patiënten en naasten. Niv. 3 en 4 voeren dit samen met naasten en vrijwilligers uit. 11

7 Niveau 6: bachelor HBO verpleegkunde (regieverpleegkundige) Behandelcontext Patiëntenpopulatie Kennis Alle sectoren. Laag-, midden,- en hoogcomplex. Deze verpleegkundige kan in alle genoemde settingen werken, maar meestal: ziekenhuis (palliatief consultatieteam), thuiszorg, verpleeghuis, verzorgingshuis en hospice. Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten Alle ziektebeelden (kwetsbare oudere). y Kan de begrippen palliatieve zorg, terminale zorg, euthanasie en palliatieve sedatie uitleggen. y Kan het verschil tussen cure en care uitleggen. y Kan de 4 fases van palliatieve zorg beschrijven. y Is op de hoogte van richtlijnen en protocollen rondom palliatieve zorg. y Heeft basiskennis van veelvoorkomende ziektebeelden (bijv. mogelijk verloop en levensverwachting). y Weet hoe de palliatieve fase gemarkeerd kan worden (bijv. Surprise question). y Kent verschillende fases van rouw/processen rondom verlies en verdriet. y Kent veelvoorkomende symptomen. y Begrijpt het belang van de 4 dimensies ( fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel) voor kwaliteit van leven. y Weet wat de taken en verantwoordelijkheden van andere betrokken zorgprofessionals zijn. y Weet dat er verschillende manieren zijn waarop mensen met lijden en ziekte omgaan (bijv. STEM: sterven op je eigen manier, culturele aspecten, verschillende levensovertuigingen). y Heeft kennis van de palliatieve kaart: wat is er allemaal op het gebied van palliatieve zorg (hospice e.d.). y Is op de hoogte van wet- en regelgeving t.a.v. beslissingen rondom levenseinde, euthanasie en palliatieve sedatie. y Is zich bewust van de mogelijke meerwaarde van complementaire zorg. y Kent de zorgbehoeften van specifieke doelgroepen, leeftijds- gebonden zorg (bijv. kinderen en ouderen). y Kan uitleggen dat er verschillende soorten pijn zijn en weet hoe hierbij te handelen. y Is zich bewust van bestaande taboes over de dood. 12 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden y Kan het Nederlandse zorgsystemen in de palliatieve zorg beschrijven (structuur en functie van verschillende organisaties). y Weet welke beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en netwerken er bestaan. y Kent de meest gebruikte medicatie in relatie tot veelvoorkomende ziektebeelden en symptomen. y Herkent de volgende spoedgevallen en kent de behandelings- mogelijkheden hiervan zoals : delier, (dreigende) dwarslaesie, massale (long)bloeding, vena cava superior syndroom, ileus, retentieblaas, acute dyspnoe, verstikking, uitputting, pijn, existentiële crisis. y Herkent verschillende coping strategieën van patiënt en naasten. y Kan de kenmerken van laag,- midden-, en hoogcomplexe palliatieve zorg (wat/wie waaronder valt) beschrijven. y Is op de hoogte van onderdelen van het verpleegproces in de palliatieve fasen. y Analytisch te denken (bijv. palliatief redeneren). y Patiënt en naasten te begeleiden met als doel het inzicht, de draagkracht en de authenticiteit van de patiënt te behouden en te bevorderen. y Handelen aan te passen aan de complexiteit van de situatie (laag-, midden-, hoogcomplex). y Na te denken over zorgethische vraagstukken en op basis daarvan adequaat te handelen. y Om te gaan met taboes over de dood. y Gebruik te maken van relevante meetinstrumenten (zoals VASscore, lastmeter, DOSscore). y Adequaat invulling te geven aan gezamenlijke besluitvorming (shared decision making) met patiënten, hun naasten en andere zorgverleners. y Op systematische wijze gegevens van de patiënt en naasten te verzamelen en deze te analyseren en te interpreteren om de gevolgen van het lijden en de daarmee samenhangende behandeling te signaleren, te herkennen en te verwoorden. y Vast te stellen welke vragen, wensen en behoeften patiënt en naasten hebben, gebruikmakend van: gestandaardiseerde en (wetenschappelijk) onderbouwde observatie- en diagnoseschema s, gegevens uit protocollen, landelijke (palliatieve) richtlijnen, tests en onderzoeken. y Af te stemmen met patiënt en naasten, bijv. verwachtingen m.b.t. de zorgverlening. 13

8 y Verpleegkundige interventies te kiezen, in overleg met patiënt en naasten, die aansluiten bij de vastgestelde verpleegkundige diagnoses en geformuleerde zorgdoelen én hierin prioriteiten vast te stellen. y Interventies uit te voeren aan de hand van protocollen en standaarden palliatieve zorg gebaseerd op basis van aanwezige evidence of best practice. y Bij interventies die afwijken of bij het ontbreken van protocollen en standaarden verantwoording af te leggen over de keuze van interventies aan de patiënt en andere betrokkenen. y Palliatieve zorg te verlenen volgens het zorgplan, te anticiperen op veranderingen en zo nodig het zorgplan bij te stellen in overleg met de patiënt, de behandelend arts en andere bij de zorg betrokken hulpverleners. y (Verpleegkundige) palliatieve zorg te coördineren, hierbij op het juiste moment multidisciplinaire overlegsituaties te initiëren en daaraan een actieve bijdrage te leveren. y Te handelen in acute situaties. y Patiënt en naasten te begeleiden bij alle fases, inclusief nazorg. y Adequaat te reageren op coping strategieën (stervensstijl). y Zorg af te stemmen op de levensovertuiging van de patiënt, zoals rekening houden met rituelen. y Proactief te handelen in onvoorspelbare situaties. y Ondersteuning te bieden aan de leden van het team. y Ondersteuning te bieden bij veranderingen binnen de familiale context. y Psychosociale begeleiding (spiritueel en sociaal) te bieden aan patiënt en naasten. y Te zorgen voor een goede dossiervoering t.b.v. het zorgpad stervensfase. y Aanjager te zijn in advance care planning. y Informatie aan te dragen voor het stellen van de indicatie voor palliatieve sedatie. y Niet-medicamenteuze behandelingen uit te voeren. y Out of the box te denken: creatief en flexibel te zijn in het belang van de patiënt (bijv. t.a.v. protocollen, gebruik maken van naasten). y Op te komen voor de belangen en noden van de patiënt en deze als uitgangspunt nemen bij het handelen. y Probleemoplossend te denken; vraag stellen of het reëel is om probleem op te lossen. informatievaardigheden communicatievaardigheden y In overleg met de arts te beslissen om niet te interveniëren als dat in het belang is van de patiënt en naasten. y Zich in te zetten voor deskundigheidsbevordering van andere hulpverleners (casuïstiekbespreking, klinische lessen, training on the job). y Zich te informeren over de sociale kaart van de patiënt. y Zich te informeren over draagkracht en draaglast van patiënt en naasten. y Informatie op te zoeken (op internet) gericht op bijvoorbeeld richtlijnen en best practices palliatieve zorg en deze naar waarde te beoordelen. y Leemtes te signaleren op het gebied van verpleegkundige richtlijnen en standaarden en daarop actie ondernemen, bijv. door een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen, evalueren en bijstellen van richtlijnen en standaarden. y Leemtes te signaleren in de palliatieve zorg die zich lenen voor nader onderzoek en deze voorleggen aan kenniscentra. y Contact te leggen met beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en netwerken. y Deel te nemen aan netwerken palliatieve zorg. y Mee te werken aan wetenschappelijk onderzoek. y Te communiceren met patiënt en naasten over (de fases van) palliatieve zorg en het levenseinde. y Te communiceren met patiënt en naasten over levensvragen (spiritueel, psychosociaal) en hierbij rekening te houden met culturele aspecten. y Deel te nemen aan intervisie binnen team/afdeling. y Ethische vraagstukken en morele dilemma s die in het verpleegkundig proces voorkomen bespreekbaar te maken in overleg- situaties op patiënten- en afdelings-, organisatie- en instellingsniveau (moreel beraad). y Te rapporteren aan teamleider/leidinggevende. y In het multidisciplinair overleg de feitelijke en de te verwachten gevolgen van de behandeling en het voortschrijdend ziekteproces van de patiënt te bespreken. y Goed naar patiënt/naasten te luisteren en vragen stellen; hierdoor conflicten bij de patiënt en naasten te signaleren en hierop te anticiperen. 14 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg

9 y De juiste vragen te stellen, empathie te tonen en te luisteren naar de patiënt en naasten. y Voorlichting, advies en instructie te geven aan de patiënt en/of naasten, zodat zij keuzes kunnen maken voor gewenste palliatieve zorgverlening. y Samen te werken (inter- en multidisciplinair) en zorg afstemmen met collega s in de palliatieve (keten)zorg. y Advies en instructie te geven aan verpleegkundigen en overige beroepsbeoefenaren met betrekking tot palliatieve (verpleeg- kundige) zorg. y Advies en instructie te geven aan naasten met betrekking tot palliatieve (verpleegkundige) zorg. y Op een effectieve manier te rapporteren aan leidinggevende en andere betrokkenen. y Mogelijke gewetensbezwaren bespreekbaar te maken met teamleden. y Verschillende gesprekstechnieken toe te passen als de situatie daarom vraagt. y Te communiceren in complexe familiaire situaties. y Principes van conflicthantering toe te passen bij optredende tegenstellingen binnen familie/naasten. y Vragen van patiënten en naasten door te verwijzen, aan zorgverlener van niveau 7 en 8. y Te stimuleren dat naasten vragen bespreekbaar maken bij zorgverlener van niveau 7 en 8. Attitudeaspecten Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid Aanvullende opmerkingen y Toont respect voor (de visie van) de patiënt en naasten in elke fase. y Heeft oog voor de naasten. y Neemt de tijd voor patiënten en naasten. y Toont empathie. y Is zich bewust van de eigen normen waarden en de mogelijke invloed daarvan op het professionele handelen. y Kan buiten het eigen referentiekader treden. y Heeft aandacht voor de inbreng en ervaringsdeskundigheid van naasten. y Heeft oog voor kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg. y Heeft respect voor culturele aspecten en verschillende levensovertuigingen. y Past sensitiviteit, flexibiliteit en creativiteit toe waar nodig. y Neemt een gebalanceerde houding aan tussen distantie en nabijheid. y Handelt binnen de grenzen van wet- en regelgeving (bijv. WGBO). y Handelt vanuit de geldende normen en waarden van de beroepscode. y Opereert zelfstandig binnen alle fases, binnen de grenzen van het beroepsdomein. Goede zorg start met de vraag: y Wat vindt de patiënt belangrijk? y Wie is deze persoon? Waar ligt de prioriteit? y Patiënt centraal stellen leer- en ontwikkelvaardigheden y Zorg voor de zorgprofessional te organiseren. y De eigen grenzen, sterktes en zwaktes aan te geven. y Zichzelf blijvend te ontwikkelen (levenslang leren). y Te reflecteren op zijn/haar eigen aanpak en rol. y Eigen handelen te toetsen aan richtlijnen. y Op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen. y Zich bewust te zijn van de eigen visie (bijv. op leven en dood) en hoe anderen hiernaar kijken. y Zich bewust te zijn van de eigen waarden en normen. Niv. 6 inventariseert dit bij patiënten en naasten. Niv. 3 en 4 voeren dit samen met naasten en vrijwilligers uit. 16 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg

10 Niveau 6: bachelor geneeskunde Behandelcontext Patiëntenpopulatie Kennis Alle contexten van toepassing. Laagcomplexe problematiek. Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten Alle ziektebeelden (kwetsbare oudere). y Kan de WHO definitie van palliatieve zorg en de definitie van gezondheid ( bijv. Hubert) beschrijven. y Kan uitleggen welke fasen van palliatieve zorg er zijn. y Kent de verschillen tussen de diverse typen van zorg zoals preventieve, curatieve, levensverlengende, palliatieve en terminale zorg en kan deze toepassen op casuïstiek. y Kan uitleggen waarom een afweging van kwaliteit versus kwantiteit van leven kan zijn. y Kan uitleggen waarom het markeren van de palliatieve fase belangrijk is en kent hulpmiddelen hierbij (bijv Surprise Question). y Kan aangeven welke vier dimensies verband houden met palliatieve zorg: fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel. y Is zich bewust van de multi- en interdisciplinariteit van palliatieve zorg. y Kent veelvoorkomende ziektebeelden: mogelijk verloop en problematiek rondom prognose (bijv. ziekte trajecten Lynn & Lunney) y Begrijpt de systematiek van palliatief redeneren. y Kan uitleggen dat er verschillende soorten pijn zijn. y Is zich bewust dat ethische en morele dilemma s een rol spelen rondom het levenseinde. toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden informatievaardigheden communicatievaardigheden leer- en ontwikkelvaardigheden Attitudeaspecten y De palliatieve fase te markeren (bijv. surprise question). y Het biopsychosociale model toe te passen. y De basisprincipes van palliatief redeneren toe te passen op casuïstiek. y Tijdens een anamnese de vier dimensies aan bod te laten komen. y Informatie op te zoeken gericht op palliatieve zorg en deze naar waarde te beoordelen. y De principes van luisteren, samenvatten en doorvragen toe te passen. y Een gesprek aan te gaan over levensvragen (spiritueel, psychosociaal) en hierbij rekening te houden met culturele aspecten. y De eigen grenzen aan te geven, en aan te geven waar zijn of haar sterken en zwakten liggen. y De eigen waarden en normen rondom het einde van het leven te verwoorden. y Toont respect voor (de visie van) de patiënt en naasten in elke fase. y Neemt de tijd voor patiënten en naasten. y Toont empathie. y Heeft oog voor kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg. y Heeft respect voor culturele aspecten en verschillende levensovertuigingen. y Neemt een gebalanceerde houding aan tussen distantie en nabijheid. Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid y Beseft dat medisch beroepsgeheim ook geldt voor studenten. 18 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg

11 Niveau 7: master geneeskunde (basisarts) Behandelcontext Patiëntenpopulatie Kennis Alle contexten van toepassing. Laag- en middencomplexe problematiek. Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten. Alle ziektebeelden. Bijzondere doelgroepen: jongeren (AYA s), kwetsbare ouderen, allochtonen. y Kan de WHO definitie van palliatieve zorg en de definitie van gezondheid ( bijv. Hubert) beschrijven. y Kan uitleggen welke fasen van palliatieve zorg er zijn. y Kent de verschillen tussen de diverse typen van zorg zoals preventieve, curatieve, levensverlengende, palliatieve en terminale zorg. y Kan uitleggen waarom een afweging van kwaliteit versus kwantiteit van leven kan zijn. y Kan uitleggen waarom het markeren van de palliatieve fase belangrijk is en kent hulpmiddelen hierbij (bijv. Surprise Question). y Kan aangeven welke vier dimensies verband houden met palliatieve zorg: fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel. y Is zich bewust van de multi- en interdisciplinariteit van palliatieve zorg. y Weet dat er verschillende manieren zijn waarop mensen met lijden en ziekte omgaan (bijv. STEM: sterven op je eigen manier, culturele aspecten, verschillende levensovertuigingen). y Kent veelvoorkomende ziektebeelden: mogelijk verloop en problematiek rondom prognose (bijv. ziekte trajecten Lynn & Lunney). y Herkent de volgende spoedgevallen en kent de behandelings- mogelijkheden hiervan zoals : delier, (dreigende) dwarslaesie, massale (long)bloeding, vena cava superior syndroom, ileus, retentieblaas, acute dyspnoe, verstikking, uitputting, pijn, existentiële crisis. y Begrijpt de systematiek van palliatief redeneren. y Kan uitleggen dat er verschillende soorten pijn zijn en weet hoe hierbij te handelen. y Is zich bewust dat ethische en morele dilemma s een rol spelen rondom het levenseinde. y Houdt zich aan de richtlijnen en protocollen op het gebied van palliatieve zorg. y Is op de hoogte van wet en regelgeving omtrent beslissingen rondom het levenseinde; bewust negeren van vocht/voeding, palliatieve sedatie, euthanasie en zelfdoding. toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden y Is op de hoogte van het doorslaggevend belang van de verlangens van de patiënt ten aanzien van het doorgaan met of het weigeren van verdere behandeling. y Is op de hoogte van de mogelijkheden tot consultatie in de palliatieve zorg. y Is zich bewust van de mogelijke meerwaarde van complementaire zorg. y Kent verschillende vormen van medicamenteus en niet- medicamenteus behandelen van de meest voorkomende symptomen y Begrijpt het belang van een adequate diagnose zonder onder- of overdiagnostische processen. y Kent taken en verantwoordelijkheden van andere betrokken zorgprofessionals. y Kan het Nederlandse zorgsystemen in de palliatieve zorg beschrijven (structuur en functie van verschillende organisaties) y Weet welke beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en netwerken er bestaan. y Kent de meest gebruikte medicatie in relatie tot veelvoorkomende ziektebeelden en symptomen. y Herkent verschillende coping strategieën van patiënt en naasten. y Kan de kenmerken van laag,- midden-, en hoogcomplexe palliatieve zorg (wat/wie waaronder valt) beschrijven. y Het biopsychosociale model toe te passen. y De palliatieve fase te herkennen en weet de hulpmiddelen om deze te markeren door middel van bv. de surprise question y Gebruik te maken van de systematiek van palliatief redeneren. y Anticiperend te handelen in de diverse stadia van palliatieve zorg. y Deskundigen in de palliatieve zorg gericht te raadplegen. y Een doelgerichte en accurate anamnese af te nemen; doelmatig lichamelijk onderzoek te verrichten, rekening houdend met de belasting hiervan voor de patiënt. y In een anamnese de vier dimensies van palliatieve zorg aan bod te laten komen. 20 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg

12 informatievaardigheden y Op systematische wijze gegevens van de patiënten en naasten te verzamelen, te analyseren en te interpreteren om de gevolgen van het lijden en de daarmee samenhangende behandeling te signaleren, herkennen en verwoorden. y Vast te stellen welke actuele vragen, wensen en behoeften patiënten en naasten hebben op alle vier dimensies. y Specifieke wensen rond het sterven van de patiënt en diens naasten te identificeren. y Adequaat invulling te geven aan gezamenlijke besluitvorming (shared decision making) met patiënten, hun naasten en andere zorgverleners. y Chronisch en ongeneeslijk zieken en hun naasten te begeleiden en ondersteunen. y Te handelen volgens protocollen en richtlijnen. y Multidisciplinair en interdisciplinair samen te werken met andere betrokken hulpverleners. y Te vertrouwen op eigen intuïtie/klinische blik. y Op de juiste manier aandacht te besteden aan mantelzorgers/ naasten. y Verwachtingen van patiënt en naasten te managen. y Informatie op te zoeken gericht op palliatieve zorg en deze naar waarde te beoordelen. y Medische informatie op het vakgebied van de palliatieve zorg kritisch te beoordelen ten behoeve van de eigen klinische oordeels- en besluitvorming. y Vragen zo te stellen, dat ze in principe te beantwoorden zijn met behulp van wetenschappelijke literatuur (evidence based). y De relevantie van experience based inzichten te beoordelen. y EBP principes m.b.t. palliatieve zorg toe te passen in laag- en middencomplexe patiënt situaties. y Actuele internationale literatuur te vinden, te beoordelen en toe te passen. y Te zorgen voor optimale informatieverschaffing aan patiënten en naasten. communicatievaardigheden leer- en ontwikkelvaardigheden y Naar patiënt en naasten te luisteren en gericht vragen te stellen. y Te communiceren met patiënt en naasten over levensvragen (spiritueel, psychosociaal) en hierbij rekening houden met culturele aspecten. y Behandelrelaties met patiënten en naasten op te bouwen; een omgeving te creëren, die gekenmerkt wordt door begrip, vertrouwen, empathie en veiligheid. y De optie om niet curatief of ziekte gericht te behandelen ook bespreekbaar maken. y De patiënt en naasten op een respectvolle, invoelende wijze te informeren en adviseren. y In de begeleiding rondom het levenseinde ook de levens- beschouwelijke en culturele opvattingen van de patiënt en de naasten te betrekken. y Relevante informatie over patiënten binnen hun sociale systeem te verkrijgen. y Interesse te tonen in de ideeën, zorgen en verwachtingen van de patiënt over de aard en de behandeling van zijn of haar ziekte of problemen. y Communicatie af te stemmen op de vaardigheden en/of beperkingen van de patiënt en de naasten. y Overdracht te garanderen met veilige gegevens uitwisseling. y Zorg voor de zorgprofessional te organiseren. y De eigen grenzen, vaardigheden en bekwaamheden aan te geven. y Eigen sterktes en zwaktes aan te geven. y Zichzelf blijvend te ontwikkelen (levenslang leren). y Te reflecteren op zijn/haar eigen aanpak en rol. y Eigen handelen te toetsen aan richtlijnen. y Op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen. y Zich bewust te zijn van de eigen visie (bijv. op leven en dood) en hoe anderen hiernaar kijken. y Zich bewust te zijn van de eigen waarden en normen rondom het einde van het leven. y Persoonlijke leerdoelen vast te stellen, geschikte leermethoden te kiezen, ze uit te voeren en de eigen leerresultaten te evalueren. y Zich kritisch op te stellen tegenover het (eigen) handelen. 22 Strategisch Onderwijsraamwerk opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc zorg

13 Niveau 8: medisch specialist Attitudeaspecten Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid y Om te gaan met gevoel van (on)vermogen. y Om te gaan met gevoel van falen en succes. y Te reflecteren op de eigen visie op en waarden van het leven, het einde van het leven en de dood. y Toont respect voor (de visie van) de patiënt en naasten in elke fase. y Neemt de tijd voor patiënten en naasten. y Toont empathie. y Heeft aandacht voor kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg. y Heeft respect voor culturele aspecten en verschillende levensovertuigingen. y Neemt een gebalanceerde houding aan tussen distantie en nabijheid. y Heeft aandacht voor socio-economische factoren. y Heeft aandacht voor de naasten. y Staat open voor wensen/voorkeuren van patiënt en naasten. y (Her)kent eigen grenzen en emoties en weet welke invloed deze hebben op de attitude. y Heeft aandacht en begrip voor wisselende wensen in de loop van de tijd. y Beseft dat medisch beroepsgeheim ook geldt voor studenten. y Zorgt voor continuïteit door overdracht en samenwerking. y Draagt medeverantwoordelijkheid voor de inhoud van het behandelplan en daarmee voor het inzetten van andere zorgverleners. y Heeft zicht op zijn/haar verantwoordelijkheid als hulpverlener en de afbakening hiervan. y Handelt professioneel vanuit eigen waarden en normen. y Oefent de geneeskunde uit naar de gebruikelijke ethische en juridische normen van het beroep. y Geeft duidelijkheid over de regiefunctie: wie doet wat, samen- werking eerste en tweede lijn. Behandelcontext Patiëntenpopulatie Kennis Alle contexten. Ook revalidatie. Laag-, midden-, en hoogcomplexe problematiek. Zowel in langlopende (chronische) als korter durende ziekte trajecten. Alle ziektebeelden. Bijzondere doelgroepen: jongeren (AYA s), kwetsbare ouderen, allochtonen, GGZ, AVG, dak- en thuislozen. y Kan de WHO definitie van palliatieve zorg en de definitie van gezondheid ( bijv. Hubert) beschrijven. y Kan uitleggen welke fasen van palliatieve zorg er zijn y Kent de verschillen tussen de diverse typen van zorg zoals preventieve, curatieve, levensverlengende, palliatieve en terminale zorg. y Kan uitleggen waarom een afweging van kwaliteit versus kwantiteit van leven kan zijn. y Kan uitleggen waarom het markeren van de palliatieve fase belangrijk is en kent hulpmiddelen hierbij (bijv Surprise Question). y Kan aangeven welke vier dimensies verband houden met palliatieve zorg: fysiek, psychisch, sociaal, spiritueel. y Is zich bewust van de multi- en interdisciplinariteit van palliatieve zorg. y Weet dat er verschillende manieren zijn waarop mensen met lijden en ziekte omgaan (bijv. STEM: sterven op je eigen manier, culturele aspecten, verschillende levensovertuigingen). y Kent veelvoorkomende ziektebeelden: mogelijk verloop en problematiek rondom prognose (bijv. ziekte trajecten Lynn & Lunney) y Begrijpt de systematiek van palliatief redeneren. y Kan uitleggen dat er verschillende soorten pijn zijn en weet hoe hierbij te handelen. y Is zich bewust dat ethische en morele dilemma s een rol spelen rondom het levenseinde. y Is op de hoogte van richtlijnen en protocollen op het gebied van palliatieve zorg. y Heeft uitgebreide kennis van wet en regelgeving omtrent beslissingen rondom het levenseinde; bewust negeren van vocht/ voeding, palliatieve sedatie, euthanasie en zelfdoding. 24 Strategisch Onderwijsraamwerk opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc zorg

14 y Is op de hoogte van het doorslaggevend belang van de verlangens van de patiënt ten aanzien van het doorgaan met of het weigeren van verdere behandeling. y Is op de hoogte van de mogelijkheden tot consultatie in de palliatieve zorg y Is zich bewust van de mogelijke meerwaarde van complementaire zorg. y Kent verschillende (algemene en specialisme specifieke) vormen van medicamenteus en niet-medicamenteus behandelen van de meest voorkomende symptomen. y Begrijpt het belang van een adequate diagnose zonder onder- of overdiagnostische processen. y Weet wat de taken en verantwoordelijkheden van andere betrokken zorgprofessionals zijn. y Kan het Nederlandse zorgsystemen in de palliatieve zorg beschrijven (structuur en functie van verschillende organisaties). y Weet welke beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en netwerken er bestaan. y Kent de meest gebruikte medicatie in relatie tot veelvoorkomende ziektebeelden en symptomen. y Herkent verschillende coping strategieën van patiënt en naasten. y Kan de kenmerken van laag,- midden-, en hoogcomplexe palliatieve zorg (wat/wie waaronder valt) beschrijven. y Kent de plaats en mogelijkheden van palliatieve radio-, chemo- en hormonale therapie en chirurgie. y Herkent de volgende spoedgevallen en kent de behandelings- mogelijkheden hiervan: delier, (dreigende) dwarslaesie, massale (long)bloeding, vena cava superior syndroom, ileus, retentieblaas, acute dyspnoe, verstikking, uitputting, pijn, existentiele crisis. y Kent de belangrijkste farmacokinetische problemen en bij- werkingen van medicatie bij patiënten in de palliatieve fase. y Weet welke verschillende stadia in het verwerkingsproceser zijn bij patiënt en naasten, inclusief normale en abnormale rouw. y Is op de hoogte van de belangrijkste levensbeschouwelijke en evt. etnische opvattingen over lijden en sterven. y Is op de hoogte van de mogelijkheden van thuiszorgtechnologie. y Kent en herkent refractaire symptomen. y Weet van de mogelijke invloed is van sociaal-economische status. toepassen van kennis, incl. probleemoplossende vaardigheden y Is zich bewust van mogelijke spanningsvelden tussen patiënten belang/ maatschappelijk belang/ instellingsbelang/persoonlijk belang. y Heeft uitgebreide kennis met betrekking tot shared decision making (SDM) en advanced care planning (ACP). y Het biopsychosociale model toe te passen. y Een doelgerichte en accurate anamnese af te nemen; doelmatig lichamelijk onderzoek te verrichten, rekening houdend met de belasting hiervan voor de patiënt. y In een anamnese de vier dimensies van palliatieve zorg aan bod te laten komen. y De palliatieve fase ter herkennen en markeren door gebruik te maken van hulpmiddelen bv. de surprise question. y Gebruik te maken van de systematiek van palliatief redeneren. y Anticiperend te handelen in de diverse stadia van palliatieve zorg. y Andere deskundigen in de palliatieve zorg te consulteren en informeren. y Op systematische wijze gegevens van de patiënten en naasten te verzamelen, te analyseren en te interpreteren om de gevolgen van het lijden en de daarmee samenhangende behandeling te signaleren, herkennen en verwoorden. y Vast te stellen welke actuele vragen, wensen en behoeften patiënten en naasten hebben op alle vier dimensies. y De specifieke wensen rond het sterven van de patiënt en diens naasten te identificeren. y Adequaat invulling te geven aan gezamenlijke besluitvorming (shared decision making) met patiënten, hun naasten en andere zorgverleners. y Chronisch en ongeneeslijk zieken en hun naasten te begeleiden en te ondersteunen. y Te handelen volgens protocollen en richtlijnen. y Te vertrouwen op de eigen intuïtie/klinische blik. y Op de juiste manier aandacht te besteden aan mantelzorgers/ naasten. y Symptoomdifferentiatie toe te passen. y Te denken in de vorm van scenario s: mogelijke scenario s voor beloop en te verwachten problemen beschrijven en daar ook eventuele interventies/acties bij af te spreken). 26 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg

15 y Te anticiperen, coördineren en zorgen voor continuïteit (overdracht). y Goed onderbouwde besluiten te nemen over diagnostische en therapeutische interventies, gebaseerd op informatie en voorkeur van de patiënt en diens naasten, wetenschappelijk bewijs en klinische beoordeling. y Ziektebeelden en intercurrente aandoeningen te diagnosticeren en prognosticeren, niet alleen gericht op het stellen van de diagnose, maar ook op het constateren van de bijbehorende stoornissen, beperkingen en handicaps en op de zorgbehoeften/-wensen. y Doelmatig behandelingen te verrichten veelal gericht op verlichting van de klachten en op onderhoudsbehandeling bij chronische aandoeningen. y Te doen aan individuele preventie: secundair: het voorkomen van nieuwe klachten, ziekten of functieverlies; tertiair: het voorkomen van verergering van klachten, ziekten en functieverlies. y Multidisciplinair en interdisciplinair samen te werken met andere betrokken hulpverleners en daarbij de regie te nemen, waaronder het organiseren van MDO s. y Inadequate rouw bij nabestaanden te herkennen en hiervoor adequate zorg te bieden of adequaat door te verwijzen. y Te handelen volgens de algemene principes van de palliatieve zorg in het licht van de hedendaagse WHO definitie. y Een advanced care behandelplan op te stellen en uit te (laten) voeren. y De indicatie signaleren voor het verder uitvragen van het functioneren; een geriatrisch assessment uit te voeren of hiervoor door te verwijzen. y De wilsbekwaamheid van de patiënt te beoordelen. y Effectieve consultaties te verlenen op het gebied van de palliatieve zorg aangaande het eigen vakgebied. y De veerkracht van de mantelzorger te herkennen. y Het kwaliteitsbeleid van palliatieve zorg binnen de zorg organisatie te waarborgen. y Verwachtingen van patiënt en naasten te managen. informatievaardigheden y Informatie op te zoeken gericht op palliatieve zorg en deze naar waarde te beoordelen. y Medische informatie op het vakgebied van de palliatieve zorg kritisch te beoordelen ten behoeve van de eigen klinische oordeels- en besluitvorming. y Vragen zo te stellen, dat ze in principe te beantwoorden zijn met behulp van wetenschappelijke literatuur (evidence based). y De relevantie van experience based inzichten te beoordelen. y EBP principes m.b.t. palliatieve zorg toe te passen in laag-, midden- en hoogcomplexe patiëntsituaties. y Actuele internationale literatuur te vinden, te beoordelen en toe te passen. y Te zorgen voor optimale informatieverschaffing aan patiënten en naasten. y Te participeren in richtlijn- en /of protocolontwikkeling. y Bijdragen te leveren aan ontwikkeling van wetenschappelijke vakkennis van de palliatieve zorg, bijvoorbeeld door te participeren in onderzoeksprojecten. y De deskundigheid van studenten, aios, collega s en andere betrokkenen bij palliatieve zorg te bevorderen via onderwijs en voorlichting over het eigen vakgebied. y Gebruik te maken van de specifieke deskundigheid binnen het eigen team/vakgebied en andere betrokkenen van regionale voorzieningen en deskundigen zowel in de eerste lijn, als in de sector verpleeg- en verzorgingshuizen en de ziekenhuizen. y Goede zorg voor de patiënt centraal te stellen en de wensen van anderen hieromtrent vanuit dit perspectief wegen. y Effectief om te gaan met ethische dilemma s en een actieve bijdrage te leveren aan het moreel beraad. y Efficiënte samenwerkingsrelaties te onderhouden met (het management van) instellingen, samenwerkingsverbanden of beroepsorganisaties. y Initiatief te nemen in het verbeteren van de kwaliteit van de palliatieve zorg binnen de eigen organisatie en in samenhang met andere organisaties. y Deel te nemen aan actuele discussies op maatschappelijk en politiek vlak over palliatieve zorg. y Signalen uit het werkveld te vertalen naar programma s voor deskundigheidsbevordering, richtlijnen en protocollen. 28 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg

16 communicatievaardigheden y Te luisteren naar patiënt en naasten en gericht vragen te stellen. y Te communiceren met patiënt en naasten over levensvragen (spiritueel, psychosociaal) en hierbij rekening houden met culturele aspecten. y Behandelrelaties met patiënten en naasten op te bouwen; creëren van een omgeving, die gekenmerkt wordt door begrip, vertrouwen, empathie en veiligheid. y De optie om niet curatief of ziekte gericht te behandelen ook bespreekbaar te maken. y De patiënt en naasten op een respectvolle, invoelende wijze informeren en adviseren, leidend tot begrip, discussie en actieve deelname van de patiënt in beslissingen over zijn of haar behandeling, zodat de autonomie van de patiënt bevorderd wordt. y Bij de begeleiding van de patiënt en de naasten rondom het levenseinde ook de levensbeschouwelijke en culturele opvattingen te betrekken. y Relevante informatie over patiënten binnen hun sociale systeem te verkrijgen. y Interesse te tonen in de ideeën, zorgen en verwachtingen van de patiënt over de aard en de behandeling van zijn of haar ziekte of problemen. y Communicatie af te stemmen op de vaardigheden en/of beperkingen van de patiënt en de naasten. y Overdracht te garanderen met veilige gegevens uitwisseling. y De belangrijkste psychische, sociale en maatschappelijke gevolgen alsmede spirituele en existentiële aspecten van een levensbedreigende of op afzienbare termijn aflopende ziekte te bespreken. y Actief bij te dragen aan een adequate interactie tussen de patiënt en diens naasten of de naasten onderling. y Problemen in de interactie tussen de patiënt en diens naasten of tussen de naasten onderling te signaleren en deze problemen bespreekbaar te maken. y De belangrijkste psychische en maatschappelijke gevolgen van een ongeneeslijke ziekte te bespreken met de patiënt en naasten. y Consulten te verlenen over onderwerpen met betrekking tot het eigen vakgebied aan consultvragers werkzaam in andere vakgebieden en in de palliatieve advies teams. y Communicatieve vaardigheden adequaat toe te passen, zoals feedback geven en reflecteren. leer- en ontwikkelvaardigheden y Doelmatig te overleggen: met het multidisciplinair team over de patiënt; met collega s uit de eerste of tweede lijn over de patiënt; met zorgverleners van andere instellingen over de zorg voor de patiënt. y Het zorgen voor jezelf van alle betrokken hulpverleners te bevorderen. y Verwachtingen van betrokkenen te expliciteren. y Gesprek aan te gaan over en erkennen van fouten. y Een gesprek te faciliteren over de invloed van spirituele en existentiële problemen op de beleving van de klachten en zodoende op de kwaliteit van leven. y Standpunten te formuleren en te bespreken en andere standpunten te respecteren over normen en waarden ten opzichte van sterven en beslissingen rond het stervensproces. y Zorg voor de zorgprofessional te organiseren. y Zichzelf blijvend te ontwikkelen (levenslang leren). y Te reflecteren op zijn/haar eigen aanpak en rol. y Eigen handelen te toetsen aan richtlijnen. y Op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen. y Zich bewust te zijn van de eigen visie (bijv. op leven en dood) en hoe anderen hiernaar kijken. y Zich bewust te zijn van de eigen waarden en normen rondom het einde van het leven. y Om te gaan met gevoel van (on)vermogen. y Om te gaan met gevoel van falen en succes. y Te reflecteren op de eigen visie op en waarden van het leven, het einde van het leven en de dood. y Zich bewust te zijn van eigen waarden en normen rondom het einde van het leven. y Persoonlijke leerdoelen vast te stellen, geschikte leermethoden te kiezen, ze uit te voeren en de eigen leerresultaten te evalueren. y De eigen grenzen, vaardigheden en bekwaamheden aan te geven. y Eigen sterktes en zwaktes aan te geven. y Zich kritisch op te stellen tegenover het (eigen) handelen. 30 Strategisch Onderwijsraamwerk Managementcontract opleidingsplan Palliatieve palliatieve VUmc IOO zorg