Stadsenquête Leiden 2006 Ouderenpeiling 55-plus

Transcriptie

1 Stadsenquête Leiden 2006 Ouderenpeiling 55-plus Colofon Serie Statistiek 2006 / 11b Uitgave Concernstaf, gemeente Leiden, oktober 2006 Projectleiding BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) Mw. drs. E. Dijkstra tel boa@leiden.nl Onderzoeksuitvoering WBK Marktonderzoek, Den Haag Oplage 400 Druk Stadsdrukkerij gemeente Leiden

2 2 Ouderenpeiling Leiden 2006

3 INHOUD Samenvatting 5 1 Inleiding Achtergrond Indeling rapport 9 2 Profiel 55-plussers Aantal 55-plussers Huishoudensamenstelling Opleidingsniveau Betaald werk en inkomen Beschikking over internet 12 3 Algemene tevredenheid Tevredenheid met wonen en leven in Leiden Prettig en te verbeteren aan wonen en leven in Leiden Beoordeling acht aspecten 14 4 Gezondheid en bewegen Achtergrond Hoeveelheid beweging Soort beweging Beoordeling eigen welzijn naar leeftijd en hoeveelheid beweging 16 5 Belemmeringen voor activiteiten binnen- en buitenshuis Belemmeringen buitenshuis- en binnenshuis Belemmeringen bij verplaatsen op straat ADL-indicator 18 6 Wonen Verhuizen vanwege ouderdom/ziekte Aanpassingen aan woning vanwege naderende ouderdom 20 7 Voorzieningen Bekendheid, gebruik en interesse 21 8 Vrijwilligerswerk Huidig en potentieel aantal vrijwilligers Huidige vrijwilligers (Potentiële) vrijwilligers Redenen om (nog) geen vrijwilligerswerk te doen 24 9 Mantelzorg Geven/krijgen mantelzorg Financiële situatie Financiële situatie Afsluiten van leningen 28 Ouderenpeiling Leiden

4 11 Inkomensondersteuning Doelgroepbepaling Bekendheid regelingen Gebruik regelingen Het onderzoek nader bekeken Onderzoeksverantwoording Vaststellen vragenlijst Methodologie Steekproeftrekking Responseverantwoording Representativiteit Betrouwbaarheid en nauwkeurigheidsmarges 35 Bijlage A: Slotopmerkingen 36 Bijlage B: Overzichtskaart Leiden 38 Bijlage C: Vragenlijst 39 4 Ouderenpeiling Leiden 2006

5 SAMENVATTING Het gemeentebestuur Leiden heeft dit jaar naast de Stadsenquête in de maand juni 2006 een Ouderenpeiling laten uitvoeren, waarbij 831 ouderen van jaar telefonisch zijn geïnterviewd. Hier volgt een samenvatting. Hfst 2. Profiel Leidenaar van 55 jaar en ouder Leiden heeft op 1 januari 2006 ruim 118 duizend inwoners, waarvan 22% 55 jaar of ouder is. Van de 55-plussers is meer dan de helft vrouw en bijna de helft man. Bij de jarigen is de verdeling man/vrouw nog vrijwel 50/50, bij de 85-plussers afgerond 25/75. Tabel 2.1a: Aantal 55+ in Leiden en verdeling man/vrouw % Man % Vrouw jaar % 49% jaar % 53% jaar % 62% % 74% Totaal % 54% Bron: GBA Leiden, stand per 1 januari De gemiddelde huishoudengrootte van 55-plussers is, zoals te verwachten valt, aanzienlijk lager dan dat van de gemiddelde Leidenaar. Circa eenderde heeft een eenpersoonshuishouden, zes op de tien een tweepersoonshuishouden. Des te hoger de leeftijd, des te vaker men alleenstaand is. De participatie van jarigen op de arbeidsmarkt bedraagt dit jaar 45%. Dit is vergelijkbaar met Het inkomen en het opleidingsniveau van 55-plussers is over het algemeen lager dan van de gemiddelde Leidenaar. Van de 55-plussers heeft de helft een lagere opleiding en bijna twee op de tien Leidenaren heeft een netto maandelijks huishoudinkomen van euro of minder, van de gemiddelde Leidenaar is dat 12%. Ruim de helft van de 55-plussers kan beschikken over internet, dit is duidelijk meer dan in minners hebben hierover aanzienlijk vaker de beschikking dan 65-plussers. Internetbezit is niet alleen gecorreleerd met leeftijd, ook het huishoudinkomen en het opleidingsniveau zijn van invloed op het internetbezit. Te zien is dat in de afgelopen drie jaar voor alle groepen de beschikking over internet is gestegen. Hfst 3. Algemene tevredenheid Negen op de tien 55-plussers is redelijk tot erg tevreden met het wonen en leven in Leiden. Prettige punten die worden benadrukt zijn met name de gezellige, levendige sfeer, dat het rustig is en men vindt het een mooie stad, groen en alles is dichtbij. Als te verbeteren noemt men de rommel op straat, de parkeermogelijkheden en het openbaar vervoer. Van de acht voorgelegde aspecten die op Leiden en algemeen welzijn betrekking hebben worden het cultureel aanbod, het eigen welzijn en de mogelijkheden tot het volgen van cursussen het best beoordeeld. Het openbaar vervoer krijgt de laagste beoordeling. Hfst 4. Gezondheid en bewegen Gemiddeld verrichten de 55-plussers 4,3 dagen per week voor minimaal 30 minuten aan lichaamsbeweging waarbij het gaat het om alle lichaamsbeweging die ten minste even inspannend is als stevig doorlopen of fietsen. In de zomer beweegt men wat vaker dan in de winter. Vergeleken met drie jaar geleden is de hoeveelheid beweging van 55-plussers toegenomen. Als uitgegaan wordt van de norm voor voldoende lichamelijke activiteit, te weten per dag minstens een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit, op minimaal 5 dagen per week zou iets meer dan de helft van de 55-plussers aan de norm voldoen. Dit is hoger dan in 2003 toen net iets minder dan de helft aan de norm voldeed. De mensen die aangeven aan lichaamsbeweging te doen, doen met name aan wandelen en fietsen. 75- plussers wandelen vaker en 65-minners fietsen relatief vaker. Gemiddeld genomen beoordelen 55-plussers hun eigen welzijn met een 7,4. 55-plussers die nagenoeg geen lichaamsbeweging meer (kunnen) verrichten, geven hun welzijn -zoals te verwachten valt- een aanzienlijk lagere beoordeling. Ouderenpeiling Leiden

6 Hfst 5. Belemmeringen voor activiteiten binnen- en buitenshuis Van alle 55-plussers ervaart twee op de tien wel eens belemmeringen voor deelname aan activiteiten buitenshuis. Eén op de tien ervaart belemmeringen binnenshuis, die het voor henzelf moeilijk maken om bepaalde handelingen te verrichten, zoals traplopen, verzorging, zelf eten maken of opstaan vanuit hun bed of stoel. Het ondervinden van belemmeringen neemt toe met de leeftijd en logischerwijs ervaren de mensen die niet (kunnen) bewegen, de meeste moeite. Meestal is een slechte gezondheid of handicap de reden voor de belemmeringen. Van alle 55-plussers ondervindt 2% dusdanige belemmeringen dat ze niet of nauwelijks meer buiten op straat komen en 4% komt nog maar af en toe op straat. Van de 55-plussers die nog wel buiten komen, geeft bijna de helft aan dat ze problemen ondervinden met ongelijke stoeptegels of straatstenen, bijna vier op de tien ondervindt problemen van obstakels op straat. Aan alle 55-plussers zijn tien handelingen voorgelegd met de vraag in hoeverre ze deze nog zelfstandig en zonder moeite kunnen doen. Met behulp van deze vraag kan een landelijke ADL-indicator (Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen) worden vastgesteld. In het rapport wordt de indicator besproken. Hfst 6. Wonen Twee op de tien 55-plussers denkt erover in de komende twee jaar te verhuizen. De helft vanwege ouderdom of ziekte, de andere helft om een andere reden. Zoals te verwachten valt verhuizen jarigen vaker om een andere reden, 65-plussers vaker vanwege ouderdom of ziekte. De mensen die erover denken om te verhuizen vanwege ouderdom/ziekte, vinden het met name belangrijk dat hun nieuwe woning gelijkvloers is. Vier op de tien 55-plussers die zouden willen verhuizen vanwege ouderdom/ziekte denkt hierbij problemen te ondervinden. Het belangrijkste probleem is dat er te weinig aanbod van geschikte woningen is, gevolgd door wachtlijsten in bejaarden- en verpleeghuizen. Eén op de tien 55-plussers zou aanpassingen aan huis willen vanwege naderende ouderdom. De mensen die aanpassingen zouden willen, denken met name aan een traplift, steunen in wc/douche en een verhoogd toilet. Van de mensen die aanpassingen willen, zoekt driekwart op een of andere wijze hulp bij de gemeente. Hfst 7. Voorzieningen Er zijn meerdere instanties die informatie en advies geven over activiteiten voor 55-plussers op tal van terreinen. Voor een vijftal van deze instanties, te weten het Dienstencentrum, Steunpunt Mantelzorg, Raad en daadwinkels, Zorgnet en Ouderenadviseurs is gekeken naar de bekendheid, het gebruik en de interesse hierin. Met 69% is het Dienstencentrum van deze vijf voorzieningen het best bekend, gevolgd door het Steunpunt Mantelzorg en de Raad en daadwinkels. Het minst bekend zijn de Ouderenadviseurs: hier heeft ruim eenderde van gehoord. Het meest gebruik wordt gemaakt van het Dienstencentrum en Zorgnet. 75-plussers maken relatief meer gebruik van met name het Dienstencentrum, Zorgnet en Steunpunt Mantelzorg jarigen maken relatief het minst gebruik van de vijf voorzieningen. Circa een op de tien maakt nog geen gebruik van de vijf onderscheiden voorzieningen, maar heeft hier wel interesse in. Grafiek 7.1b: Huidig gebruik en interesse in voorzieningen Zorgnet 8% 13% 79% Dienstencentrum 9% 9% 82% Raad en 4% 10% daadwinkels 86% Ouderenadviseurs 3% 10% 88% Steunpunt 4% 8% Mantelzorg 88% 0% 25% 50% 75% 100% gebruik geen gebruik, wel interesse geen gebruik, geen interesse 6 Ouderenpeiling Leiden 2006

7 Hfst 8. Vrijwilligerswerk Drie op de tien 55-plussers geeft aan in de afgelopen 12 maanden aan vrijwilligerswerk te hebben gedaan, 9% doet nu nog geen vrijwilligerswerk, maar zou dat wel graag gaan doen. Van de huidige vrijwilligers verricht ruim vier op de tien meer dan eens per week vrijwilligerswerk, bijna een kwart wekelijks en bijna een kwart één of enkele keren per maand. De meeste vrijwilligers zijn op dit moment actief in de zorg, ouderenorganisaties of de kerk. De belangrijkste reden om vrijwilligerswerk te doen is anderen helpen, sociale contacten en iets zinvols doen. Bij de omschrijving van het ideale vrijwilligerswerk worden vergelijkbare aspecten genoemd: zorgen voor anderen, mensen helpen, contact met mensen en iets betekenen voor anderen. Zeven op de tien (potentiële) vrijwilligers vindt het belangrijk dat het vrijwilligerswerk in de buurt is. Voor ruim eenderde is dit in zulke mate van belang dat ze dit anders niet zouden doen. Voor oudere senioren is dit belangrijker dan voor jongere senioren. Een kwart van de (potentiële) vrijwilligers geeft aan andere eisen aan vrijwilligers te stellen. Zij vinden het belangrijk dat het vrijwilligerswerk zinvol is, dat je waardering krijgt, de sfeer goed is, het goed is georganiseerd en flexibel. De mensen die (nog) geen vrijwilligerswerk doen, noemen hiervoor met name als redenen dat ze geen tijd hebben/al voldoende doen of te oud/niet gezond genoeg zijn. Jongere senioren noemen hier vaker dat ze geen tijd hebben en oudere senioren dat ze te oud/ziek zijn. De mensen die aangeven wel (meer) vrijwilligerswerk te willen doen, maar dit (nog) niet doen, noemen naast bovengenoemde redenen zaken als: tijdstip niet prettig, te ver weg, moeilijk om de eerste stap te zetten, moet echt passen, onbekend met het aanbod. Hfst 9. Mantelzorg Dit jaar is meer uitgebreid ingegaan op mantelzorg. Van alle 55-plussers zegt 23% in de afgelopen 12 maanden mantelzorg te hebben gegeven. Daarnaast geeft 8% van de senioren aan mantelzorg te hebben gekregen. Zoals te verwachten valt krijgen 75-plussers vaker mantelzorg, jarigen geven dit vaker. Mantelzorg geven Mantelzorg wordt met name verricht voor ouders of buren/vrienden/kennissen. Gemiddeld genomen besteedt ruim een op de tien hier 15 uur of meer per week aan, echter ruim de helft doet dit 1-7 uur per week of incidenteel. De bezigheden bestaan met name uit hulp in de huishouding en gezelschap. Een kwart van de mantelzorgers voelt zich in meer of mindere mate belast door de verzorging van een ander. 3% heeft hierbij behoefte aan hulp, met name aan een vervanger en in mindere mate aan informatie en advies of aan emotionele ondersteuning. Mantelzorg krijgen Ouderen die mantelzorg krijgen, ontvangen dit met name van hun kinderen, partner of buren/vrienden. Zij krijgen dit meestal 1-7 uur per week of incidenteel. De hulp bestaat voornamelijk uit hulp in de huishouding, maar ook uit begeleiding/vervoer, gezelschap en hulp bij persoonlijke verzorging. Van alle senioren, onafhankelijk van of ze momenteel mantelzorg krijgen, heeft 7% behoefte aan (extra) hulp, met name aan hulp in de huishouding. Hfst. 10. Financiële situatie Tweederde van de 55-plussers geeft aan dat hun financiële situatie in het afgelopen jaar onveranderd is gebleven, 4% vindt deze verbeterd en eenderde vindt dat hun inkomenspositie is verslechterd. Vergeleken met alle Leidenaren hebben 55-plussers niet meer problemen om rond te komen van hun inkomen. Van de 55-plussers geeft de helft aan gemakkelijk rond te komen met het totale huishoudinkomen, bijna drie op de tien komt net rond en 7% kan moeilijk rondkomen. Van alle 55-plussers in Leiden heeft 15% in het afgelopen jaar door een tekort aan financiële middelen wel eens moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften, zoals eten en kleding of door wachten met het betalen van de telefoon- of energierekening. Daarnaast geeft 6% van de 55-plussers aan schulden te hebben (exclusief hypotheek). Vergeleken met alle Leidenaren valt op dat 55-plussers minder vaak moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften en ook minder vaak schulden hebben. Ouderenpeiling Leiden

8 Twee op de tien 55-plussers had in de afgelopen 12 maanden op een of andere wijze een soort van lening (hypotheken buiten beschouwing gelaten). De meest gebruikte vorm van geld lenen is rood staan bij de bank of giro, of een persoonlijke lening of doorlopend krediet. Vergeleken met alle Leidenaren lenen 55-plussers minder vaak. Hfst 11. Inkomensondersteuning Het laatste hoofdstuk gaat in op de bekendheid met en het gebruik van een aantal inkomensondersteunende maatregelen onder huishoudens met een wat lager inkomen, 65 plussers, chronisch zieken/gehandicapten en/of huurders. In totaal zijn negen verschillende financiële regelingen voorgelegd. Aan de mensen uit de betreffende doelgroepen is gevraagd of ze bekend zijn met de verschillende regelingen. Het meest bekend zijn de Huurtoeslag en de Zorgtoeslag, met (ruim) negen op de tien die hiervan heeft gehoord. Het minst bekend zijn de Woonlastenregeling 65+ en de Regeling chronisch zieken/gehandicapten/ouderen. Hier is ruim de helft van de mensen uit de betreffende doelgroepen mee bekend. Van de Zorgtoeslag wordt relatief het meest gebruik gemaakt: bijna de helft van de doelgroep (inkomen < 3.750,-) maakt hier gebruik van. Van de Bijzondere Bijstand en de Regeling voor chronisch zieken/gehandicapten/ouderen maken -zoals te verwachten valt gezien het type regeling- minder mensen gebruik. De mensen die wel tot de doelgroep van een van de regelingen behoren, 1 of meer regelingen kennen, maar er geen gebruik van maken is gevraagd naar de reden hiervoor. De meest genoemde reden is dat ze hier niet voor in aanmerking (denken te) komen, op afstand gevolgd door het feit dat ze het niet nodig hebben. De hogere inkomens geven relatief vaker aan geen inkomensondersteuning nodig te hebben, de lagere inkomens hebben vaker moeite met het aanvragen van een regeling. Opvallend is dat ook in de doelgroep met een inkomen lager dan 1.350,- ruim zeven op de tien aangeeft niet in aanmerking te komen. Dit zou kunnen komen door hun vermogenspositie. Tijdens het afnemen van de enquête zijn de inkomensondersteunende regelingen kort toegelicht. Van alle 55-plussers geeft circa 5% aan iets nieuws te hebben gehoord tijdens het onderzoek, waardoor men mogelijk bij de gemeente gaat informeren naar een of meerdere regelingen. Men noemt hierbij met name de Huurtoeslag, Bijzondere Bijstand, Woonlastenregeling 65-plus en Zorgtoeslag. Hfst 12. Het onderzoek nader bekeken In de eerste elf hoofdstukken was te zien dat er grote verschillen zijn tussen jarigen en 75-plussers. De eerste groep werkt nog deels, heeft gemiddeld een hoger inkomen, woont vaker in een meerpersoons huishouden, verplaatst zich gemakkelijker, onderneemt meer activiteiten en beweegt meer dan de tweede groep. Naast een indeling naar leeftijd zijn er nog veel meer differentiaties mogelijk, op basis van sociaaldemografische variabelen (sekse, huishoudsamenstelling, opleiding en inkomen), op basis van lichaamsmobiliteit (handicap) of huidig beweegpatroon. Ook kunnen er doelgroepen gemaakt worden op basis van meerdere variabelen, bijv. 65-plussers met een lagere opleiding en een handicap. Hoofdstuk 12 geeft een aantal voorbeelden. 8 Ouderenpeiling Leiden 2006

9 1. INLEIDING Het gemeentebestuur Leiden heeft dit jaar naast de Stadsenquête in de maand juni 2006 een Ouderenpeiling laten uitvoeren, waarbij 831 ouderen van jaar telefonisch zijn geïnterviewd. De 85- plussers zijn voor dit onderzoek niet benaderd, omdat deze groep ouderen (telefonisch) minder goed bereikbaar is. 1.1 Achtergrond Voor een deel is het huidige onderzoek een herhaling van de Ouderenpeiling in In dat jaar werd namelijk een Nota ouderenbeleid Leiden voor alle leeftijden vastgesteld. Een van de daarin geformuleerde actiepunten was het verzamelen van gegevens over met name de wensen en behoeften van ouderen op de gebieden participatie, welzijn en cultuur. Dat heeft toen geleid tot de hier genoemde Ouderenpeiling 2003, met daarin vragen over genoemde onderwerpen, maar ook over verkeer en vervoer en over gezondheid. De uitkomsten hiervan zijn benut bij de beleidsontwikkeling binnen de gemeente en in de afspraken met de gesubsidieerde instellingen. Deze peiling, zo was afgesproken, zou in 2006 herhaald worden. We hebben echter door verschillende ontwikkelingen niet alle onderwerpen uit 2003 herhaald. Bijvoorbeeld vrijetijdsbesteding en verkeer en vervoer zijn komen te vervallen ten gunste van enkele andere thema s. Zoals bijvoorbeeld vragen over mantelzorg, vrijwilligerswerk, inkomensondersteuning en wonen. Voor deze onderwerpen is gekozen vanwege de komst van de WMO. De (regionale) gezondheidspeilingen van de GGD geven veel informatie over thema s als gezondheid, kwetsbare ouderen, eenzaamheid, middelengebruik onder ouderen en ouderenmishandeling. Deze thema s komen niet aan bod in de gemeentelijke ouderenpeiling. Met de gegevens uit de GGD gezondheidspeiling 2006 en de gemeentelijke ouderenpeiling 2006 beschikken we nu over veel informatie. Informatie die relevant is bij de verdere ontwikkeling en uitvoering van het gemeentelijk beleid en de WMO taken. 1.2 Indeling rapport In dit rapport worden de resultaten van de tweede Ouderenmonitor gepresenteerd, waarbij waar mogelijk de resultaten worden vergeleken met de eerste Ouderenmonitor in De rapportage geeft allereerst in hoofdstuk 2 een profiel van de ouderen van 55 jaar en ouder van Leiden op basis van een verscheidenheid aan algemene gegevens, gebaseerd op kerncijfers van de afdeling BOA (Beleidsinformatie Onderzoek en Advies) en het telefonisch onderzoek. Vervolgens worden in de hoofdstukken 3 tot en met 11 de onderzoeksvragen behandeld. Hoofdstuk 12 geeft een samenvattend beeld van de verschillende mogelijkheden die het onderzoek biedt om verschillende groepen 55-plussers te identificeren. Er wordt een aantal voorbeelden besproken. Tot slot wordt in hoofdstuk 13 de onderzoeksverantwoording uiteengezet. In de bijlage zijn de individuele opmerkingen van de respondenten opgenomen evenals een overzichtskaart van Leiden en de vragenlijst. Naast dit eindrapport is aan alle deelnemende diensten een tabellenboek geleverd met een complete uitdraai van alle tabellen inclusief een overzicht van de open antwoorden. Ouderenpeiling Leiden

10 2. PROFIEL 55-PLUSSERS In dit hoofdstuk wordt allereerst een profiel gegeven van de 55-plussers in Leiden. Hierbij komen de volgende onderwerpen aan bod: leeftijdsopbouw, verdeling man/vrouw, huishoudensamenstelling, opleidingsniveau, werk, inkomen en internetbeschikking. 2.1 Aantal 55-plussers Leiden heeft op 1 januari inwoners, waarvan er jaar of ouder zijn. Dat is 22% van alle Leidenaren. 46% van de 55-plussers is man, 54% vrouw. Bij de jarigen is de verdeling man/vrouw nog vrijwel 50/50, bij de 85-plussers afgerond 25/75. Dit telefonische onderzoek is gehouden onder ouderen van jaar, omdat veel 85-plussers minder goed bereikbaar zijn voor (telefonisch) onderzoek. Tabel 2.1a: Aantal 55+ in Leiden en verdeling man/vrouw % Man % Vrouw jaar % 49% jaar % 53% jaar % 62% % 74% Totaal % 54% Bron: GBA Leiden, stand per 1 januari 2006 Vergeleken met drie jaar geleden is het aantal 55-plussers met ca toegenomen. Dit komt grotendeels door een toename van jarigen, voortkomend uit de naoorlogse babyboom. Grafiek 2.1b: Aantal 55+ in Leiden, vergelijking Huishoudensamenstelling De gemiddelde huishoudengrootte van 55-plussers is, zoals te verwachten valt, aanzienlijk lager dan dat van de gemiddelde Leidenaar. Circa eenderde van de 55-plussers heeft een eenpersoonshuishouden, zes op de tien een tweepersoonshuishouden. Des te hoger de leeftijd, des te vaker men alleenstaand is. Tabel 2.2: Huishoudsamenstelling Gemiddelde 55+ Leidenaar Totaal Totaal jaar jaar 75+ Alleenstaand 22% 32% 34% 23% 30% 56% 2 personen 32% 60% 58% 60% 67% 44% Gezin met kinderen (incl. eenoudergezin) 46% 8% 8% 17% 3% # Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 10 Ouderenpeiling Leiden 2006

11 2.3 Opleidingsniveau 55-plussers zijn over het algemeen lager opgeleid dan de gemiddelde Leidenaar. Van de 55-plussers heeft de helft een lagere opleiding. 55+ Gemiddelde Tabel 2.3: Opleidingsniveau 1 Leidenaar Totaal Totaal jaar jaar Lager onderwijs I 4% 16% 14% 8% 13% 25% 2. Lager onderwijs II 19% 40% 36% 30% 40% 42% 3. Middelbaar onderwijs 32% 20% 22% 24% 23% 20% 4. Hoger onderwijs 45% 24% 28% 38% 24% 14% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 2.4 Betaald werk en inkomen De participatie van jarigen op de arbeidsmarkt bedraagt dit jaar 45%. Dit is vergelijkbaar met 2003 toen dit 46% was. De 55-plussers is gevraagd naar het gezamenlijk netto (=schoon) maandinkomen van het huishouden. Hierbij worden uitkeringen, pensioengelden, alimentatie en dergelijke ook als inkomen gezien. Vakantiegeld, kinderbijslag en huursubsidie worden niet meegerekend. De oudere Leidenaren hebben gemiddeld genomen een lager inkomen dan de gemiddelde Leidenaar. Bijna twee op de tien Leidenaren heeft een netto maandelijks huishoudinkomen van euro of minder, van de gemiddelde Leidenaar is dat 12%. Hierbij moet worden gezegd dat 55-plussers veel vaker een- of tweepersoonshuishoudens hebben. Tabel 2.4: Netto maandelijks huishoudinkomen Gemiddelde 55+ Leidenaar Totaal Totaal jaar jaar % 7% 2% 1% 1% 5% % 14% 16% 9% 16% 29% % 19% 15% 10% 20% 19% % 12% 12% 16% 9% % 18% 13% 14% 12% 14% % 14% 13% 12% 14% 13% % 11% 10% 14% 10% 3% % 16% 7% 11% 5% 3% > % 11% 17% 7% 4% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% * excl. geen antwoord 1 Lager onderwijs I (Geen onderwijs, basisonderwijs), Lager onderwijs II (LBO, MAVO), Middelbaar onderwijs (Leerlingwezen, MBO, Havo/VWO), Hoger onderwijs (HBO, WO). Ouderenpeiling Leiden

12 2.5 Beschikking over internet Ruim de helft van de 55-plussers kan beschikken over internet, dit is duidelijk meer dan in minners hebben hierover aanzienlijk vaker de beschikking dan 65-plussers. Tabel 2.5a: Kunnen beschikken over internet Gemiddelde 55+ Leidenaar Totaal Totaal jaar jaar 75+ Ja 90% 42% 55% 80% 50% 22% Nee 10% 68% 45% 20% 50% 78% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Internetbezit is niet alleen gecorreleerd met leeftijd, ook het huishoudinkomen en het opleidingsniveau zijn van invloed op het internetbezit. Te zien is dat in de afgelopen drie jaar voor alle groepen de beschikking over internet is gestegen. Tabel 2.5b: Beschikking over internet (% 55-plussers) Inkomen % 25% % 54% % 74% > % 89% Opleiding Laag I 13% 20% Laag II 29% 41% Middelbaar 57% 64% Hoger 72% 85% 12 Ouderenpeiling Leiden 2006

13 3. ALGEMENE TEVREDENHEID Dit hoofdstuk geeft een algemeen beeld van de tevredenheid van de Leidenaar van 55 jaar en ouder met het wonen en leven in de eigen stad. Naast een directe vraag over de tevredenheid, is gevraagd naar de prettige en minder prettige aspecten van Leiden. In de laatste paragraaf worden acht aspecten die betrekking hebben op de stad en het welzijn van de 55-plussers behandeld. 3.1 Tevredenheid met wonen en leven in Leiden Allereerst is aan de 55-plussers gevraagd of ze tevreden zijn met het wonen en leven in Leiden. Negen op de tien 55-plussers is redelijk tot erg tevreden met het wonen en leven in Leiden. Er zijn weinig verschillen naar leeftijd en stadsdeel. Grafiek 3.1: Tevredenheid wonen en leven in Leiden Totaal 39% 51% 8% 2% jaar 39% 50% 7% 3% jaar 33% 54% 11% 2% % 49% 6% 1% Midden 36% 54% 8% 1% Noord 40% 50% 7% 3% Zuid 39% 50% 8% 3% West 41% 51% 8% 1% 0% 25% 50% 75% 100% Erg tevreden Redelijk tevreden Matig tevreden Niet tevreden 3.2 Prettig en te verbeteren aan wonen en leven in Leiden Als vervolgens gevraagd wordt om spontaan aan te geven wat men prettig vindt aan Leiden, dan noemen de 55-plussers met name de gezellige, levendige sfeer, dat het rustig is en men vindt het een mooie stad, groen en alles is dichtbij. Als te verbeteren noemt men met name de rommel op straat, de parkeermogelijkheden en het openbaar vervoer. Tabel 3.2: Prettig en te verbeteren punten aan wonen en leven in Leiden, spontaan genoemd Prettig Te verbeteren 1. Gezellig, sfeer, levendig 11% 1. Rommel, zwerfvuil of straat 15% 2. Rustig 10% 2. Parkeermogelijkheden, parkeergelegenheid 13% 3. Mooie omgeving, stad 8% 3. Openbaar vervoer 8% 4. Groenvoorzieningen 6% 4. Verkeersveiligheid 5% 5. Alles is dichtbij 6% 5. Onderhoud groenvoorziening 4% 6. Buurt waar ze wonen is goed, mooi, prettig 5% 6. Gemeente, beleid 4% 7. Voel me thuis, geboren en getogen 4% 7. Betere, meer winkels 4% 8. Kleine stad, kleinschalig 4% 8. Containers 3% 9. Prettig wonen 4% 9. Onderhoud straten, stoepen, wegen 3% 10. Woning goed, mooi, onderhouden 4% 10. Bereikbaarheid binnenstad 2% 11. Woont aan de rand van de stad 3% 11. Woningen 2% 12. Architectuur, monumenten, hist. binnenstad 3% 12. Veiligheid 2% 13. Winkelaanbod 3% 13. Niet te veel slopen, bouwen 2% 14. Goed bereikbaar, verbindingen 3% 14. Mentaliteit Leidenaren 2% 15. Centraal gelegen 2% 16. Culturele stad 2% 17. Binnenstad, centrum 2% 18. Evenementen, activiteiten, uitgaansmogelijkh. 2% 19. Veel voorzieningen aanwezig 2% 20. Goed openbaar vervoer 2% 21. Loopafstand, wandel/fietsmogelijkheden 2% 22. Locatie, ligging 2% Door <=1% genoemd: Goede dienstverlening, beleid gemeente, onderhoud stad/schoon, mensen, overzichtelijk, uitzicht, wonen aan het water Door <=1% genoemd:meer toezicht/politie op straat, drukte verkeer, fietsvoorzieningen, wegwerkzaamheden, sfeer, meer activiteiten, uitgaansmogelijkheden, hondenpoep, druk/lawaai, invalideparkeerplaatsen, Leiden/buurt gaat achteruit, kosten gemeente hoog, (brom)fietsen op stoep, speelgelegenheid kinderen, brievenbus dichterbij woningen, drempels stoep te hoog, geen trein door de stad, Beestenmarkt niet gezellig, teveel allochtonen Ouderenpeiling Leiden

14 De te verbeteren punten Onderstaand is geprobeerd om de meest genoemde verbeterpunten in Leiden in de woorden van de respondenten te verduidelijken. Rommel, zwerfvuil of straat: Hier wordt met name genoemd dat het zwerfvuil beter/vaker opgeruimd moet worden en dat er meer afvalbakken moeten komen die vaker geleegd worden. In mindere mate wordt genoemd dat de mensen hun rommel moeten opruimen en niet op straat gooien; Parkeermogelijkheden, parkeergelegenheid: Te weinig parkeerplaatsen, met name in binnenstad, maar ook voor de deur en parkeren is (te) duur; Openbaar vervoer: Betere busverbindingen, met name vanuit buitenwijken, maar ook s avonds en vanuit historisch centrum. In sommige wijken komt helemaal geen bus, of te weinig, overstappen is vervelend en aansluitingen niet altijd goed; Verkeersveiligheid: Druk, te hard gereden, verkeer in Breestraat, onoverzichtelijke/gevaarlijke verkeerspunten; Onderhoud groenvoorziening: Meer groen, beter onderhouden, bomen niet kappen of juist wel; Gemeente, beleid: Bureaucratisch, betere dienstverlening, geen reactie terug, niet eens met beleid; Betere, meer winkels: Meer keus, mist een bepaalde winkel, winkels in de buurt; Containers: te vol, vaker legen, stinken, zwerfvuil rondom containers opruimen; Onderhoud straten, stoepen, wegen: losse tegels, verzakkingen, ongelijke bestrating; Woningen: meer, beter, onderhoud, meer seniorenwoningen. 3.3 Beoordeling acht aspecten Vervolgens is gevraagd acht aspecten over Leiden en het eigen welzijn te beoordelen. Van de voorgelegde aspecten worden het cultureel aanbod, het eigen welzijn en de mogelijkheden tot het volgen van cursussen het best beoordeeld. Het openbaar vervoer krijgt de laagste beoordeling. Vergeleken met 2003 valt op dat de mogelijkheden om een praatje te maken en de contacten met buurtgenoten lager worden beoordeeld. Grafiek 3.3: Beoordeling 8 begrippen op gebied openbaar vervoer, vrijetijdsmogelijkheden en welzijn 2 Cultureel aanbod in Leiden 7,5 7,5 Eigen welzijn Mogelijkheden tot het volgen van cursussen 7,4 7,4 7,4 Sportmogelijkheden in Leiden Mogelijkheden om praatje te maken 7,3 7,3 7,3 7,5 Mogelijkheid om in georganiseerd verband hobby uit te oefenen Contacten met buurtgenoten 7,0 7,2 7,2 7,2 Openbaar vervoer in Leiden 6,8 6, Opgemerkt dient te worden dat het culturele aanbod en de sportmogelijkheden niet door alle ouderen beoordeeld kunnen worden, waarschijnlijk omdat ze er te weinig mee in aanraking komen. 14 Ouderenpeiling Leiden 2006

15 4. GEZONDHEID EN BEWEGEN Dit hoofdstuk gaat in op het aantal keer dat 55-plussers wekelijks minimaal 30 minuten bewegen en de soorten beweging die ze doen. Ook wordt de achtergrond van deze vragen besproken en wordt globaal gekeken of er een relatie is tussen het bewegen en de eigen beoordeling van hun welzijn. 4.1 Achtergrond De achtergrond van deze vraag is de volgende. Regelmatige lichamelijke activiteit kan het risico op aandoeningen verlagen. Naast dit preventieve effect heeft bewegen een positief effect op het verloop van verschillende ziekten. Zo worden bestaande klachten minder snel ernstig als mensen aan lichaamsbeweging doen. Een rechtstreeks verband tussen lichamelijke activiteit en psychische problemen is moeilijk aan te tonen. Aannemelijk is echter dat activiteit kan leiden tot betere lichamelijke condities en verhoogde zelfredzaamheid waardoor ook de psychische gezondheid positief beïnvloed wordt. De norm voor voldoende lichamelijke activiteit is: per dag minstens een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit, op minimaal 5 dagen per week. Matig lichamelijk actief betekent voor volwassenen bijvoorbeeld stevig wandelen (5 km /uur) of fietsen (16 km /uur.) Hoe ouder iemand is, hoe lager het intensiteitsniveau dat matig intensief genoemd mag worden. De norm stelt zelfs dat elke lichamelijke activiteit voor 55-plussers is meegenomen. 4.2 Hoeveelheid beweging Als eerste is de 55-plussers gevraagd hoe vaak zij per week minimaal 30 minuten bewegen. Hierbij gaat het om alle lichaamsbeweging die tenminste even inspannend is als stevig doorlopen of fietsen. Gemiddeld verrichten de 55-plussers 4,3 dagen per week voor minimaal 30 minuten aan lichaamsbeweging. In de zomer beweegt men wat vaker dan in de winter. Vergeleken met drie jaar geleden is de hoeveelheid beweging van 55-plussers toegenomen. Tabel 4.2a: Aantal dagen per week met minimaal 30 minuten lichaamsbeweging Zomer Winter Zomer Winter Gemiddeld 4,3 3,7 4,7 4,0 Geen 15% 17% 12% 14% 1 dag 6% 10% 3% 7% 2 dagen 10% 12% 7% 11% 3 dagen 10% 11% 10% 11% 4 dagen 6% 8% 8% 8% 5 dagen 10% 11% 13% 15% 6 dagen 5% 4% 4% 4% 7 dagen 37% 28% 42% 30% Totaal 100% 100% 100% 100% Onderstaande tabel geeft een jaargemiddelde voor wat betreft het aantal dagen beweging. Als uitgegaan wordt van de norm voor voldoende lichamelijke activiteit, te weten per dag minstens een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit, op minimaal 5 dagen per week zou 52% van de 55-plussers aan de norm voldoen. Dit is hoger dan in 2003 toen 48% aan de norm voldeed. Onderstaande tabel laat verder zien dat 22% van de 75-plussers nagenoeg nooit aan de dagelijkse bewegingsnorm voldoet. Tabel 4.2b: Aantal dagen per week met minimaal 30 minuten lichaamsbeweging (jaargemiddelde) * nooit ( 0,5 dag) 15% 12% 8% 11% 22% incidenteel (1-2 dag) 20% 15% 15% 14% 15% regelmatig (3-4 dag) 17% 20% 21% 20% 19% vaak (5 dagen of meer) 48% 52% 55% 55% 44% Totaal 100% 100% 101% 100% 101% * (zomergemiddelde en wintergemiddelde opgeteld en gedeeld door 2) Ouderenpeiling Leiden

16 4.3 Soort beweging De mensen die aangeven aan lichaamsbeweging te doen, doen met name aan wandelen en fietsen. 75- plussers wandelen vaker en 65-minners fietsen relatief vaker. Andere vormen van beweging worden beduidend minder genoemd. Tabel 4.3: Soorten beweging Totaal Wandelen 63% 57% 65% 74% Fietsen 63% 70% 62% 50% Gymnastiek 9% 7% 9% 12% Zwemmen 9% 10% 8% 9% Tuinieren 7% 5% 8% 10% Tennis 5% 8% 4% 0% Fitness 5% 6% 6% 1% Bewegen in huis en tuin 4% 3% 3% 5% Hardlopen 2% 4% 0% 0% Door 1% genoemd: balsport, dansen, zaalsport, golf, hometrainer, watersport, skeeleren/schaatsen, yoga 4.4 Beoordeling eigen welzijn naar leeftijd en hoeveelheid beweging In hoofdstuk drie was te zien dat 55-plussers gemiddeld een 7,4 geven voor hun eigen welzijn. Onderstaande tabel laat zien dat 55-plussers die minder lichaamsbeweging hebben, een lagere beoordeling geven op hun eigen welzijn. Natuurlijk kan het zo zijn dat er (nog meer) verschillende causale verbanden van toepassing zijn. Grafiek 4.4: Gemiddeld rapportcijfer eigen welzijn naar leeftijd en naar aantal dagen per week lichaamsbeweging TOTAAL 7,4 Naar leeftijd jaar 7, jaar 7, ,2 Naar aantal dagen beweging per week Geen ( 0,5 dag) 6,4 Incidenteel (1-2 dag) 7,4 Regelmatig (3-4 dag) Vaak (5 dagen of meer) 7,5 7,6 6 6,2 6,4 6,6 6,8 7 7,2 7,4 7,6 7,8 16 Ouderenpeiling Leiden 2006

17 5. BELEMMERINGEN VOOR ACTIVITEITEN BINNEN- EN BUITENSHUIS Dit hoofdstuk behandelt al dan niet bestaande belemmeringen die 55-plussers ervaren. Het gaat hierbij zowel om belemmeringen bij het ondernemen van activiteiten buitenshuis als belemmeringen die er binnenshuis worden gevoeld. Er wordt ingegaan op de soorten belemmeringen en er wordt gekeken naar een landelijke standaard. 5.1 Belemmeringen buitens- en binnenshuis Van alle 55-plussers ervaart twee op de tien wel eens belemmeringen voor deelname aan activiteiten buitenshuis. Eén op de tien ervaart belemmeringen binnenshuis, die het voor henzelf moeilijk maken om bepaalde handelingen te verrichten, zoals traplopen, verzorging, zelf eten maken of opstaan vanuit hun bed of stoel. Tabel 5.1a: Ervaren belemmeringen deelname activiteiten buitenshuis en belemmeringen binnenshuis Bij activiteiten buitenshuis Binnenshuis Totaal Totaal Vaak 9% 5% 9% 17% 4% 3% 3% 5% Soms 11% 10% 13% 13% 6% 4% 6% 11% Nooit 79% 85% 79% 69% 90% 93% 90% 84% Totaal 100% 101% 100% 101% 100% 100% 100% 100% Als beide soorten belemmeringen gezamenlijk worden bekekenen, blijkt ruim een kwart van alle 55- plussers zich wel eens belemmerd te voelen om aan activiteiten buitenshuis deel te nemen of zich binnenshuis belemmerd te voelen. Het ondervinden van belemmeringen neemt toe met de leeftijd en logischerwijs ervaren de mensen die niet (kunnen) bewegen de meeste moeite. Grafiek 5.1b: Ervaren belemmeringen deelname activiteiten buitens- en binnenshuis TOTAAL 9% 12% 5% 74% Naar leeftijd jaar 5% 10% 3% 82% jaar 10% 12% 4% 75% % 16% 9% 61% Naar aantal dagen beweging per week Geen (? 0,5 dag) 33% 16% 8% 43% Incidenteel (1-2 dag) 9% 11% 4% 76% Regelmatig (3-4 dag) 6% 13% 5% 77% Vaak (5 dagen of meer) 4% 11% 4% 81% 0% 25% 50% 75% 100% zowel binnen als buitenshuis alleen buitenshuis alleen binnenshuis nooit De mensen die belemmeringen ervaren die het voor hen moeilijk of onmogelijk maken om deel te nemen aan activiteiten buitenshuis noemen in ruim de helft van de gevallen hun slechte gezondheid of handicap als reden. Dit geldt met name voor 75-plussers. Tabel 5.1c: Redenen die deelname activiteiten buitenshuis belemmeren (in % 55-plussers die deze belemmeringen ervaren) Slechte gezondheid of handicap 54% Heb geen vervoer 10% Voel me buitenshuis niet veilig 10% Activiteit is voor mij moeilijk bereikbaar 7% Activiteiten zijn voor mij te duur 6% Parkeerprobleem, gehandicapten 5% Slecht openbaar vervoer 5% Moeilijk om alleen te gaan 4% Geen tijd vanwege de zorg voor partner/familielid 4% Verkeersveiligheid 3% Weersomstandigheden 2% Ouderenpeiling Leiden

18 5.2 Belemmeringen bij verplaatsen op straat Van alle 55-plussers ondervindt 2% dusdanige belemmeringen dat ze niet of nauwelijks meer buiten op straat komen en 4% komt nog maar af en toe op straat. De overige 98% geeft hiermee dus impliciet aan nog wel eens buiten te komen. Van hen geeft bijna de helft aan dat ze problemen ondervinden met ongelijke stoeptegels of straatstenen, bijna vier op de tien ondervindt problemen van obstakels op straat. Onderstaande tabel geeft een overzicht. Tabel 5.2: Percentage met problemen met volgende zaken (in % 55-plussers die nog wel eens op straat komen) Totaal Stoep of straat is ongelijk 46% 37% 50% 58% Obstakels op de stoep op straat 38% 35% 41% 42% De tijd die stoplicht geeft om over te steken 31% 30% 34% 31% Druk en onoverzichtelijk verkeer 31% 28% 34% 34% Weinig of geen bankjes op straat 24% 22% 25% 28% Oversteken op een plek zonder stoplicht 19% 17% 23% 20% Een ander obstakel 17% 21% 18% 12% Hoge stoepranden 16% 7% 14% 32% 5.3 ADL-indicator Aan alle 55-plussers zijn tien handelingen voorgelegd met de vraag in hoeverre ze deze nog zelfstandig en zonder moeite kunnen doen. Met behulp van deze vraag kan de ADL-indicator (Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen) worden vastgesteld. Dit is een landelijk vastgestelde indicator, waarmee de mate van belemmeringen kan worden bepaald. De indicator scoort ja als minstens één van de tien handelingen met "met grote moeite" of "alleen met hulp van anderen" wordt beantwoord. Het percentage 55-plussers met 1 of meer ADL-beperkingen betreft het percentage 55-plussers dat minstens 1 keer " ja" zegt op één van de 10 vragen van de ADL-indicator. 11% van de 55-plussers heeft 1 of meer ADL-beperkingen. Van de 75-plussers heeft 21% hier mee te maken, van de jarigen 5%. Van de onderscheiden aspecten hebben mensen de meeste moeite met traplopen, gevolgd door het zich verplaatsen buitenshuis. Tabel 5.3: Belemmeringen bij aantal handelingen (% met grote moeite/alleen met hulp van anderen) Totaal De trap op- en aflopen 1 9% 4% 10% 15% Zich verplaatsen buitenshuis 5% 2% 4% 12% In en uit bed stappen 3% 1% 4% 4% Woning verlaten en binnengaan 3% 2% 1% 7% Gaan zitten en opstaan uit een stoel 2% 2% 2% 4% Zich volledig wassen 2% 1% 1% 4% Eten en drinken 1% 1% 1% 2% Aan- en uitkleden 1% 0% 0% 3% Zich verplaatsen op zelfde verdieping 1% 0% 0% 3% Het gezicht en handen wassen 0% 1% 0% 0% Met geen van de aspecten grote moeite 89% 95% 89% 79% 100% 100% 100% 100% In aantallen 6 of meer beperkingen 0% 0% 0% 1% 5 1% 0% 0% 2% 4 1% 1% 0% 2% 3 2% 1% 3% 4% 2 4% 2% 4% 8% 1 3% 1% 4% 4% Geen ADL beperkingen 89% 95% 89% 79% Totaal 100% 100% 100% 100% Aantal beperkingen per respondent 0,27 0,14 0,23 0,56 Aantal beperkingen per patiënt 2,5 2,6 2,1 2,6 1 indien aanwezig 18 Ouderenpeiling Leiden 2006

19 6. WONEN Dit hoofdstuk gaat in op het wonen van de oudere Leidenaar. Voor sommige 55-plussers is het vanwege hun leeftijd of gezondheid niet mogelijk om zonder aanpassingen in hun eigen huis te blijven wonen. Gekeken wordt naar de verhuisplannen van 55-plussers vanwege deze redenen en de mate waarin men hierom aanpassingen aan hun huidige woning zou willen. 6.1 Verhuizen vanwege ouderdom/ziekte Twee op de tien 55-plussers denkt erover in de komende twee jaar te verhuizen. De helft vanwege ouderdom of ziekte, de andere helft om een andere reden jarigen verhuizen vaker om een andere reden, 65-plussers vaker vanwege ouderdom of ziekte. Grafiek 6.1a: Verhuisplannen voor de komende twee jaar Totaal 10% 11% 79% % 16% 77% % 6% 82% % 7% 78% 0% 25% 50% 75% 100% Ja, vanwege ouderdom/gezondheid Ja, vanwege andere reden Nee De mensen die erover denken om te verhuizen vanwege ouderdom/ziekte, vinden het met name belangrijk dat hun nieuwe woning gelijkvloers is. Onderstaande tabel geeft een overzicht van andere belangrijke eisen waar een nieuwe woning aan moet voldoen. Tabel 6.1b: Belangrijkste waar nieuwe woning aan moet voldoen (in % mensen die vanwege ouderdom/ziekte willen verhuizen) Gelijkvloers 48x Ruimte 15x Lift 9x Leuke buurt, gezellige omgeving 7x Tuin 5x Geen drempels 5x Ouderdomsvoorzieningen 4x Contact met buren 4x Ruime kamers 4x Uitzicht 4x Mooie natuur, veel groen 3x Hulp 3x Warmte 3x Schone buitenlucht 3x Van de 55-plussers die zouden willen verhuizen vanwege ouderdom/ziekte geeft 40% aan hierbij problemen te ondervinden of verwachten, 36% denkt van niet en 24% kan dit nog niet beoordelen. Het belangrijkste probleem is dat er te weinig aanbod van geschikte woningen is, gevolgd door wachtlijsten in verzorgings- en verpleeghuizen. Tabel 6.1c: Verwachte problemen bij vinden andere woning (in % mensen die vanwege ouderdom/ziekte zouden willen verhuizen en hierbij problemen (verwachten te) ondervinden) Te weinig aanbod geschikte woningen 58% Geen plek, wachtlijst in verzorgings- of verpleeghuis 20% Zie op tegen verhuizing zelf 10% Lange wachttijden voor huurwoningen 9% Geen leuke woningen 8% Ingewikkeld om te regelen 7% Gehecht aan huidige buurt 5% Ouderenpeiling Leiden

20 6.2 Aanpassingen aan woning vanwege naderende ouderdom Een op de tien 55-plussers zou aanpassingen aan huis willen vanwege naderende ouderdom. Ook hier zijn het weer met name de oudere 55-plussers die hier behoefte aan hebben. Overigens geeft ruim eenderde van de 75-plussers aan al in een voldoende aangepast huis te wonen terwijl dit bij jarigen 12% is. Grafiek 6.2a: % 55-plussers dat aanpassingen aan de woning zou willen vanwege naderende ouderdom Totaal 11% 20% 68% % 12% 79% % 19% 70% % 37% 48% 0% 25% 50% 75% 100% Ja Nee, woon al in voldoende aangepast huis Nee niet nodig De mensen die aanpassingen aan hun woning zouden willen vanwege naderende ouderdom, denken met name aan een traplift, steunen in wc/douche en een verhoogd toilet. Tabel 6.2b: Gewenste aanpassingen (door mensen die aanpassingen vanwege ouderdom wensen) Traplift 30% Steunen in wc/douche 26% Verhoogd toilet 25% Geen drempels 14% Douchestoel 10% Gelijkvloers 7% Bredere deuren 2% Aanpassingen in keuken 1% Van de mensen die aanpassingen willen, zoekt driekwart hulp bij de gemeente, 15% regelt het zelf (evt. met hulp familie/vrienden) en 5% doet beide. Tabel 6.2c: Hoe aanpassingen regelen Totaal Regelt zelf, evt met hulp familie of vrienden 15% 19% 15% 11% Zoekt hulp bij gemeente 76% 67% 85% 78% Beide 5% 5% 0% 8% Weet (nog) niet 4% 9% 0% 3% Totaal 100% 100% 100% 100% 20 Ouderenpeiling Leiden 2006

21 7. VOORZIENINGEN Er zijn meerdere instanties die informatie en advies geven over activiteiten voor 55-plussers op tal van terreinen. Voor een vijftal van deze instanties wordt in dit hoofdstuk gekeken naar de bekendheid, het gebruik en de interesse hierin. De vijf instanties zijn: Dienstencentrum: wijkgebouw waar allerlei activiteiten voor en door 55-plussers plaatsvinden Steunpunt Mantelzorg: ondersteuning voor mantelzorgers Raad en daadwinkels: winkel in de buurt voor vragen/klachten/problemen over gemeentelijke en andere instanties Zorgnet: informatie- en adviesloket voor vragen over zorg, wonen, welzijn en dienstverlening Ouderenadviseurs: informatie, advies en begeleiding op gebied van wonen, welzijn en zorg 7.1 Bekendheid, gebruik en interesse Van de vijf voorzieningen is het Dienstencentrum het best bekend met 69%, op de voet gevolgd door het Steunpunt Mantelzorg en de Raad en daadwinkels. Het minst bekend zijn de Ouderenadviseurs: hier heeft ruim eenderde van de 55-plussers van gehoord. Van de onderscheiden voorzieningen maken de 55-plussers het meest gebruik van het Dienstencentrum en Zorgnet. Bijna een op de tien 55-plussers maakt hier gebruik van. Rond de een op de tien maakt nog geen gebruik van de vijf onderscheiden voorzieningen, maar heeft hier wel interesse in. Grafiek 7.1a: Bekendheid voorzieningen Grafiek 7.1b: Huidig gebruik en interesse in voorzieningen Dienstencentrum 69% Zorgnet 8% 13% 79% Steunpunt Mantelzorg 65% Dienstencentrum 9% 9% 82% Raad en daadwinkels ` 62% Raad en 4% 10% daadwinkels 86% Zorgnet 51% Ouderenadviseurs 36% 0% 25% 50% 75% 100% Ouderenadviseurs 3% 10% Steunpunt 4% 8% Mantelzorg 88% 88% 0% 25% 50% 75% 100% gebruik geen gebruik, wel interesse geen gebruik, geen interesse Onderstaande tabel geeft de bekendheid, het gebruik van en de interesse in de voorzieningen naar leeftijd. 75-plussers maken relatief meer gebruik van met name het Dienstencentrum, Zorgnet en Steunpunt Mantelzorg jarigen maken relatief het minst gebruik van de vijf voorzieningen. Tabel 7.1c: Bekendheid, gebruik en interesse naar leeftijd Bekendheid Gebruik Interesse (incl. gebruik) Totaal Zorgnet 51% 48% 56% 52% 8% 4% 8% 15% 21% 15% 22% 30% Dienstencentrum 69% 68% 69% 71% 9% 5% 10% 16% 18% 13% 19% 27% Raad en daadwinkels 62% 58% 61% 53% 4% 5% 5% 3% 14% 12% 15% 16% Ouderenadviseurs 36% 34% 39% 36% 3% 1% 4% 5% 12% 8% 16% 17% Steunpunt Mantelzorg 65% 62% 66% 69% 4% 2% 3% 8% 12% 10% 12% 17% 75+ Totaal Totaal Ouderenpeiling Leiden

22 8. VRIJWILLIGERSWERK Dit hoofdstuk gaat nader in op vrijwilligerswerk. Er wordt allereerst gekeken hoeveel 55-plussers vrijwilligerswerk doen en wat het potentieel aanbod aan vrijwilligers onder 55-plussers is. Vervolgens wordt gekeken naar het soort vrijwilligerswerk dat 55-plussers doen, hoe vaak ze het doen, waarom ze het doen, hoe hun ideale vrijwilligerswerk eruit ziet en welke voorwaarden ze stellen aan vrijwilligerswerk. Aan de mensen die geen vrijwilligerswerk doen is gevraagd waarom ze dit niet doen en wat de belemmeringen/ drempels zijn. 8.1 Huidig en potentieel aantal vrijwilligers Drie op de tien 55-plussers geeft aan in de afgelopen 12 maanden aan vrijwilligerswerk te hebben gedaan 3. Van deze groep geeft 13% aan meer vrijwilligerswerk te willen doen (=4% van alle 55-plussers). 9% doet nu nog geen vrijwilligerswerk, maar zou dat wel graag gaan doen. Het totaal potentieel (mensen die bereid zijn (meer) vrijwilligerswerk te doen) is dus 13% van de 55-plussers. 75-minners doen vaker vrijwilligerswerk dan 75-plussers. Grafiek 8.1: (Potentiële) beschikbaarheid vrijwilligers Totaal 4% 26% 9% 61% % 24% 13% 56% % 31% 7% 59% % 5% 72% 0% 25% 50% 75% 100% Vrijwilliger, en zou meer willen doen Vrijwilliger, en wil niet extra Geen vrijwilliger, zou wel willen Geen vrijwilliger, wil ook niet 8.2 Huidige vrijwilligers Van de huidige vrijwilligers verricht ruim vier op de tien meer dan eens per week vrijwilligerswerk, bijna een kwart wekelijks en bijna een kwart één of enkele keren per maand. De meeste vrijwilligers zijn op dit moment actief in de zorg, ouderenorganisaties of de kerk. 75-plussers relatief vaker in ouderenorganisaties, mantelzorg of bij de kerk, jarigen vaker bij sportverenigingen, kinderopvang of migrantenorganisaties. Tabel 8.2: Meest genoemde sectoren huidige vrijwilligerswerk (in % vrijwilligers, meerdere antwoorden mogelijk) Organisatie voor zorg en dienstverlening 21% Migrantenorganisatie 4% Ouderenorganisatie 17% Club- en buurthuiswerk 4% Kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie 17% School, onderwijs 4% Sportvereniging 13% Culturele organisatie 3% Actiegroep, belangenorganisatie 9% Kinderopvang, peuterwerk 3% Mantelzorg 8% Vakvereniging 2% Bewonerscommissie, buurtvereniging 8% Jongerenorganisatie 1% Hobby, club 6% Vrouwenorganisatie 1% Politieke of campagneorganisatie 5% Zelfhulporganisatie 1% 3 Dit is fors hoger dan drie jaar geleden, toen 22% van de ouderen aangaf vrijwilligerswerk te doen. Echter, toen was de vraag onderdeel van het blok vrijetijdsactiviteiten, terwijl dit jaar vrijwilligerswerk als apart blok is gesteld, met uitgebreide toelichting van wat onder vrijwilligerswerk wordt verstaan. 22 Ouderenpeiling Leiden 2006

23 8.3 (Potentiële) vrijwilligers Aan het begin van dit hoofdstuk was te zien dat 9% van de 55-plussers op dit moment nog geen vrijwilligerswerk doet, maar dit mogelijk wel zou willen doen en dat 4% momenteel vrijwilligerswerk doet en meer zou willen doen. Waarom vrijwilligerswerk doen en beschrijving ideale vrijwilligerswerk De belangrijkste reden om vrijwilligerswerk te doen is anderen helpen, sociale contacten en iets zinvols doen. Bij de omschrijving van het ideale vrijwilligerswerk worden vergelijkbare aspecten genoemd: zorgen voor anderen, mensen helpen, contact met mensen en iets betekenen voor anderen. Tabel 8.3a: Belangrijkste reden om vrijwilligerswerk te doen (in % (potentiële) vrijwilligers) Waarom vrijwilligerswerk doen Omschrijving ideale vrijwilligerswerk Anderen helpen, goede doel 48% Zorgen voor anderen/anderen helpen 31x Anderen ontmoeten, sociale contacten 31% Ouderen helpen 21x Iets zinvols doen 31% Contact met mensen 14x Het is nuttig 7% Iets betekenen voor anderen 14x Verveling 5% Gezellig 11x Mezelf ontwikkelen 4% Het zelf leuk vinden, jezelf erin kwijt kunnen 9x Leuk 4% Ziekenhuis, zorg 8x Eenzaamheid 2% Plezier in hebben 7x Iets buitenshuis doen 2% Met kinderen 6x Mist oude werk 1% Kerkelijke instelling 5x Idealisme 1% Sportvereniging 5x 3-4 keer genoemd: bestuurlijke taken, dankbaar werk, er zelf voldoening in vinden, les/onderwijs geven, cultureel, iets creatiefs, een bekende helpen Rol van de afstand Zeven op de tien (potentiële) vrijwilligers vindt het belangrijk dat het vrijwilligerswerk in de buurt is. Voor ruim een derde is dit in zulke mate van belang dat ze dit anders niet zouden doen. Voor oudere 55- plussers is dit belangrijker dan voor jongere 55-plussers. Tabel 8.3b: Belang dat vrijwilligerswerk in de buurt is (in % (potentiële) vrijwilligers) Belangrijk, anders ga ik niet 36% Prettig, maar anders ga ik toch wel 33% Maakt niet zo veel uit 29% Niet belangrijk, ik ga liever ergens in de stad dan in de buurt 2% 100% Andere eisen Een kwart van de (potentiële) vrijwilligers geeft aan andere eisen aan vrijwilligers te stellen. Zij vinden het belangrijk dat het vrijwilligerswerk zinvol is, dat je waardering krijgt, de sfeer goed is, het goed is georganiseerd en flexibel. Tabel 8.3c: Andere eisen aan vrijwilligerswerk (in % (potentiële) vrijwilligers) Zinvol werk 7x Waardering voor krijgen 7x Leuke, gezellige sfeer 7x Goed georganiseerd 5x Zelf werktijden bepalen/flexibele werktijden 5x Bij opleidingniveau aansluiten 4x Kosten vergoeden 4x Moet bij je passen 4x Niet te zwaar 3x Je moet weten voor wie je het doet 3x Goed ondersteuning/begeleiding 2x Eén keer genoemd: het moet rendabel zijn, iedereen doet het met dezelfde insteek, snelle afhandeling van aanmelding voor vrijwilligerswerk, ingewerkt worden, wil er geen jaar aan vast zitten, het moet een goed ideaal beogen Ouderenpeiling Leiden