Visie, missie & strategie van de NVAB. De bedrijfsarts dokter en adviseur, specialist voor arbeid en gezondheid

Transcriptie

1 Visie, missie & strategie van de NVAB De bedrijfsarts dokter en adviseur, specialist voor arbeid en gezondheid 1

2 2

3 Beste lezer, Werk is een van de belangrijkste onderdelen van ons leven. We verdienen niet alleen onze boterham ermee, maar het biedt ons ook een plek om erbij te horen. We doen er sociale contacten op, voelen dat we iets bijdragen en blijven onszelf ontwikkelen. In dit visiestuk zet de NVAB werk op de eerste plaats. Het werk van de mensen die wij in de praktijk ondersteunen natuurlijk, maar net zo goed ons eigen werk als bedrijfsartsen. Want hoe beter wij ons werk kunnen doen, hoe meer mensen de kans krijgen om op een gezonde manier te werken. Met een rap vergrijzende beroepsbevolking die steeds langer doorwerkt en een groeiende groep werkenden met een chronische aandoening zal ons werk steeds belangrijker worden. We worden daarbij ook steeds zichtbaarder en dat betekent dat we meer dan ooit zorgvuldig willen zijn met hoe we ons beroep uitoefenen. Dat vraagt kritische reflectie op onszelf en de context waarbinnen we opereren. Want hoe blijven we er voor zorgen dat wij ons werk zo goed mogelijk kunnen doen en daarmee zo veel mogelijk van onze cliënten aan het werk houden of weer aan het werk krijgen? Wat kunnen we nog meer doen aan preventie om te voorkomen dat werkenden aan de kant komen te staan? En hoe zorgen we ervoor dat de bedrijven waar we voor werken, andere zorgverleners en de maatschappij zien wat onze rol is en hoe deze rol nog beter tot uiting kan komen? We beschrijven in dit visiestuk hoe wij als NVAB onze positie en toekomst als vereniging zien, wat we onder goede bedrijfsgeneeskundige zorg verstaan en wat onze visie is op de professie arbeids- en bedrijfsgeneeskunde. We maken duidelijk wie wij zijn, wat we willen en wat wij kunnen, wat ons moreel fundament is, wat de duidelijke en internationaal aanvaarde kwaliteitsnormen zijn die wij onszelf opleggen en wat de randvoorwaarden zijn waaronder een goede beroepsuitoefening mogelijk is. Dit document is tot stand gekomen op basis van vele betrokken NVAB-leden: commissies, kringen, werkgroepen en leden die kwamen naar de Algemene Ledenvergadering en extra bijeenkomsten. Zij hebben vol enthousiasme en betrokkenheid hun bijdrage geleverd. Ieder met zijn eigen accenten, maar altijd met hart voor ons vak en oog voor de toekomst. De uitkomst van al deze gesprekken ligt nu voor u. Wij willen onze partners in het domein arbeid, veiligheid en gezondheid een hart onder de riem steken: ieder van ons werkt aan hetzelfde doel. Dat doel is het mogelijk maken van duurzame participatie aan de samenleving door en in veilig en gezond werk. Hier dragen we positief aan bij door kritisch naar onszelf als beroepsgroep te blijven kijken en te investeren in onze doorgroei als bedrijfsartsen met oog op de ontwikkelingen die nu plaatsvinden. We denken ook na over nieuwe toepassingen om bijvoorbeeld versnippering in het medisch dossier te voorkomen door middel van een levensloopdossier. Daarnaast zetten we in op het goed opleiden van (nieuwe) bedrijfsartsen met gespecialiseerde kennis, uitgekristalliseerde competenties en een fijnzinnig moreel kompas. Tot slot zoeken we naar samenwerking met andere bloedgroepen in de zorgsector, sociale geneeskunde en andere arboprofessionals en zorgen we dat onze stem in de publieke discussie gehoord wordt. Dit alles zodat de NVAB én ons vak een gezonde vijf jaar tegemoet kunnen. Wij wensen u veel leesplezier en nodigen u van harte uit om met ons in gesprek te blijven over de inhoud, kansen en uitdagingen van ons vak. Met vriendelijke groet, Jurriaan Penders (Voorzitter NVAB) Marie-José Thunnissen (Secretaris NVAB) 1

4 Inhoudsopgave 1. Ons werkveld van vandaag en morgen 3 We koesteren de waarde van werk 3 Een hedendaagse visie op werk en gezondheid 3 Ons werkveld is sterk in beweging 4 De context van werk en verantwoordelijkheid verandert 4 De context van werken met een chronische aandoening verandert 4 De wettelijke basis van bedrijfsgezondheidszorg komt in beweging 5 We veranderen zelf ook 6 2. De visie en missie van de NVAB 7 De missie van de NVAB als wetenschappelijke beroepsvereniging 7 Het moreel fundament 7 NVAB Kernwaarden 9 Een goede bedrijfsarts opereert altijd integer en professioneel 10 Een goede bedrijfsarts houdt regie op het blijvend ontwikkelen van zijn competenties 10 Een goede bedrijfsarts richt zich op voorkomen en genezen 10 Uitwerkingen van onze missie die al zijn ingezet 10 Visie op de pijlers bedrijfsgeneeskundige praktijk en professie Van uitgangspunten naar actie voor de komende jaren 18 Aandachtsgebied 1: Verenigingsaangelegenheden 18 Aandachtsgebied 2: Beleidsmatige ontwikkelingen, profilering en positionering 19 Aandachtsgebied 3: Beroepsinhoudelijke ontwikkelingen 20 Bijlagen Het moreel fundament van de bedrijfsarts nader toegelicht 22 NVAB Kernwaarden van de bedrijfsarts nader toegelicht 25 Competentieprofiel bedrijfsarts Randvoorwaarden voor goede beroepsuitoefening 34 2

5 1. Ons werkveld van vandaag en morgen In dit hoofdstuk schetsen we een overzicht van de rol van de bedrijfsarts, onze visie op gezondheid en de veranderende context waar we als bedrijfsartsen in opereren. We koesteren de waarde van werk Wat is de waarde van werk? Die is veel groter dan de financiële verdiensten die het oplevert. Er is sterk bewijs dat werk een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid kan bevorderen, ziekte kan helpen voorkomen en een actieve rol kan spelen in herstel na ziekte of uitval. Het hebben van goed werk verhoogt de eigenwaarde en verbetert het sociaal functioneren. Andersom leidt het niét hebben van werk juist tot een hogere kans op fysieke en/of psychische klachten of aandoeningen, door sommige auteurs wel eens becijferd als gevaarlijker dan het roken van een pakje sigaretten per dag, aldus Carel Hulshof in zijn oratie op 11 oktober 2012 als bijzonder hoogleraar Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde vanwege de NVAB. 1 Werk is een belangrijk onderdeel van ons leven en dat betekent dat mensen zuinig moeten zijn op hun mogelijkheden om te kunnen werken. De last van die verantwoordelijkheid draagt een werkende 2 gelukkig niet alleen; daar krijgt hij ondersteuning van de bedrijfsarts bij. Een bedrijfsarts kijkt verder dan de klachten van de werkende alleen. Hij of zij houdt zicht op alles wat nodig is om gezond aan het werk te blijven. Zoals het tijdig herkennen van gezondheidsbedreigende situaties op het werk en die vertalen in de juiste interventies, zowel curatief als preventief. Als werken door ziekte of lichamelijk gebrek tijdelijk niet mogelijk is, dan begeleiden en behandelen bedrijfsartsen de werkende om weer zo snel mogelijk te re-integreren en maatschappelijk te functioneren. De arbeids- en bedrijfsgeneeskunde is een van de specialistische deelterreinen in de gezondheidszorg en het is een vak waarin je dient te blijven investeren om er echt goed te blijven. Het specialisme is in het specialistenregister (ex Wet BIG) beschreven als: Arts voor arbeid en gezondheid, bedrijfsarts. In het dagelijks gebruik wordt deze wettelijk beschermde titel meestal afgekort tot bedrijfsarts. Waar klanten in de praktijk het onderscheid misschien niet altijd zullen maken, is er een groot kwaliteitsverschil tussen bedrijfsartsen en niet-geregistreerde arboartsen. Klanten die een bedrijfsarts in de arm nemen, meestal werkgevers en werkenden, kunnen er op vertrouwen dat hij of zij over de kwaliteiten beschikt die de wet beoogt. Dit alles vanzelfsprekend in balans. Dat betekent dat de bedrijfsarts opkomt voor de belangen van de werkende, maar ook een positieve bijdrage levert aan het bedrijf. Goede bedrijfsgezondheidszorg draagt immers bij aan duurzame inzetbaarheid. En dat is het koesteren van de waarde van werk. Een hedendaagse visie op werk en gezondheid Het is van groot belang om scherp te hebben waar je als bedrijfsarts naar streeft in het uitvoeren van je werk. Hoe ga je om met ziekte en gezondheid? Wat betekent dat voor de interventies die je voorstelt en de doelen die je nastreeft met de klant? De definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, die tot dusver van kracht is geweest, omschrijft gezondheid als een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek. Deze definitie is statisch en achterhaald in een tijd waarin mensen steeds ouder worden en eerder geconfronteerd worden met chronische aandoeningen. Maar welke visie past dan wel? Onder leiding van Machteld Huber kwam in 2011 als resultaat van onderzoek onder zowel patiënten als zorgverleners een meer dynamische omschrijving van gezondheid tot We spreken in dit document over werkenden omdat lang niet iedereen meer in loondienst werkt en grote groepen (nog) niet werkenden kunnen ook belang hebben bij bedrijfsgeneeskundige expertise, zoals zelfstandigen, studenten, uitkeringsgerechtigden of mantelzorgers. 3

6 stand. Deze definitie, waar nationaal en internationaal toenemende steun voor is, gaat uit van veerkracht en zelfredzaamheid van mensen als uitgangspunt. Het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. 3 Een belangrijk verschil met de WHO-definitie is dat deze beschrijving wordt benadrukt dat een aandoening samen kan gaan met een ervaring van gezondheid en met mogelijkheden om maatschappelijk te participeren. Wij van de NVAB voelen ons meer thuis bij deze visie en gebruiken deze dan ook als uitgangspunt voor ons werk. De begeleiding van de bedrijfsarts heeft wat ons betreft als doel dat mensen met individuele beperkingen voor zo lang mogelijke tijd werk kunnen verrichten, in voor hen verantwoorde arbeidsbelasting. Hierdoor krijgen ze de kans om optimaal deel te nemen aan de maatschappij en daar varen ze wel bij. Ons werkveld is sterk in beweging Verandering is eigenlijk de enige constante. De maatschappij verandert in hoog tempo en dus is goede zorg ook een dynamisch concept. Het werk in Nederland verandert en dat stelt nieuwe eisen aan werkenden. Ook leidt het tot andere accenten in het werk van bedrijfsartsen. Er zijn minder werkenden in de oude industrieën, waar de dienstverlenende sector juist groeit. Werk vindt plaats zowel in de klassieke bedrijfsomgeving als daarbuiten in informele netwerken. De samenleving individualiseert en de traditionele organisatiegraad wordt geringer op tal van aspecten. Dat merk je bijvoorbeeld aan de terugloop van lidmaatschappen van vakbonden en politieke partijen. De overheid dereguleert en de verantwoordelijkheid verschuift steeds meer naar het individu. Communicatie verschuift naar nieuwe media. Door zicht te houden op de veranderingen en mee te bewegen met de ontwikkelingen, kunnen wij als bedrijfsartsen voorkomen dat onze klanten blijven hangen in aanpakken die niet meer van deze tijd zijn en dus niet tot de beste oplossingen leiden. We bespreken er drie die een grote impact (gaan) hebben op onze dagelijkse praktijk. 1. De context van werk en verantwoordelijkheid verandert Er is een trend naar meer verantwoordelijkheid van de beroepsbevolking (zowel in loondienst als zzp) voor eigen gezondheid en inzetbaarheid. Dat heeft als consequentie dat er ook meer inkomensrisico is bij ziekte. De zogenaamde flexibilisering heeft als schaduwzijde minder beschermde arbeidsomstandigheden en minder continuïteit in de begeleiding van werkenden. Mensen gaan sneller van baan naar baan en daardoor verlies je sneller grip op waar klachten zijn ontstaan en wat dit concreet betekent voor de mogelijke interventies en verantwoordelijkheid. In hoeverre kan de bedrijfsarts nog een goed beeld krijgen van de context van een werkende met klachten als hij zijn derde baan in vijf jaar is begonnen? De NVAB maakt zich sterk voor een nieuwe aanpak die een bijdrage kan leveren aan de continuïteit van begeleiding: een levensloopdossier. Voor bedrijfsartsen en werkenden zal het belang van invoering van zo n dossier alleen maar groter worden. Een levensloopdossier houdt in dat relevante medische en arbeidsgezondheidskundige gegevens in een dossier aan de individuele (potentieel) werkende gekoppeld worden en dat er meer samenhang ontstaat in de zorg voor de werkende mens. De NVAB is in gesprek met alle betrokkenen om het nut en de noodzaak van zo n nieuwe aanpak over het voetlicht te brengen. 2. De context van werken met een chronische aandoening verandert In de aankomende jaren zal de zorg zich aan moeten passen aan een toenemend aantal werkenden met een of meerdere chronische aandoeningen. Er is een groeiend aantal werkenden met een chronische aandoening dankzij bijvoorbeeld leefstijl gerelateerde problematiek, steeds meer oudere werkenden dankzij de vergrijzing en de verhoging van de AOW-leeftijd. In 2011 waren er 5,3 miljoen Nederlanders met één 3 Huber M, Knottnerus JA, Green L, van der Horst H, Jadad AR, Kromhout D et al. How should we define health? BMJ Jul 26;343:d4163. doi: /bmj.d4163 4

7 of meer chronische aandoeningen. Men verwacht dat dit aantal verder zal stijgen naar 7 miljoen in 2030 (naar verwachting dan 40% van de bevolking). Ook treden er jonge werkenden toe tot de arbeidsmarkt die reeds overgewicht of zelfs obesitas hebben. Dat kan grote consequenties hebben op de langere termijn. Uit onderzoek blijkt dat deze medewerkers op latere leeftijd (45-50 jaar) vaker last krijgen van bijvoorbeeld hartpompfunctieproblemen, midden in hun carrière. Mensen met een chronische ziekte maken relatief veel langdurig gebruik van zorgvoorzieningen, hebben een hogere kans op arbeidsverzuim, hebben minder kans op duurzame werkhervatting en een hebben groter risico op arbeidsongeschiktheid. Daarnaast hebben werkenden met een lage sociaal-economische status (SES) een hoger risico op het ontwikkelen van een chronische aandoening en daarmee samenhangende belemmeringen met alle gevolgen van dien voor hun maatschappelijke deelname en die van hun gezinsleden. Zij hebben extra aandacht nodig. Tot slot brengen sommige beroepen en werk in bepaalde sectoren extra gezondheidsrisico s met zich mee. Die risico s kunnen op mensen met een chronische ziekte zwaarder drukken of zich eerder manifesteren dan bij anderen. Al met al ontwikkelingen waarbij de bedrijfsarts een nadrukkelijke rol speelt om deze werkenden in het vizier te houden. 3. De wettelijke basis van bedrijfsgezondheidszorg komt in beweging Onder invloed van marktontwikkelingen is het aanbod van arbodienstverlening en bedrijfsgezondheidszorg het laatste decennium stevig veranderd. In 2003 had 98% van de werkgevers een contract met een gecertificeerde arbodienst. In 2012 had nog 73% van de werkgevers een contract met een arbodienst en/ of andere arbodienstverleners. 4 Dat betrof 93% van de werkenden in loondienst. De zelfstandige werkenden op dit moment zo n 1 miljoen vallen niet onder deze overeenkomsten en krijgen dus geen zorg of begeleiding. In de contracten met de bedrijfsartsen is er steeds meer sprake van maatwerk, grotere concurrentie en stevigere prijsdruk. Ook worden vaker zelfstandige kerndeskundigen zoals bedrijfsartsen gecontracteerd en komt in de uitvoering de casemanager meer naar voren. In de verzuimbegeleiding hebben de verzekeraars toenemend invloed. De bedrijfsarts opereert dus in een steeds complexere omgeving waarin verschillende belangen spelen. Op basis van de bovenstaande ontwikkelingen is de SER om advies gevraagd. De SER bracht op 19 september 2014 het advies Betere zorg voor werkenden uit. Op basis hiervan sprak het kabinet zich op 28 januari 2015 uit voor: Betere arbodienstverlening door meer betrokkenheid van werkenden Meer aandacht voor preventie op het werk (naast ziekteverzuimbegeleiding) Het vastleggen van een basiscontract en meer bescherming voor de werknemer Betere zorg door goede samenwerking tussen reguliere gezondheidszorg en bedrijfsgezondheidszorg. Wij pleiten als NVAB uiteraard voor het invoeren van de bovengenoemde punten. Ook lobbyen we voor versterking van de positie van de bedrijfsarts. De bedrijfsarts houdt immers als enige betrokkene de balans tussen de belangen van werkgever en werkende. De Tweede Kamer heeft in september ingestemd met een voorstel tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet. De wet zal, indien de Eerste Kamer ook instemt, medio 2017 van kracht worden. In de nieuwe wet wordt geregeld dat werknemers, ook als zij nog niet verzuimen, toegang hebben tot de bedrijfsarts met vragen over arbeid en gezondheid. Ook moet in contracten worden opgenomen dat bedrijfsartsen adviseren over preventieve maatregelen. We zien in deze ontwikkelingen uitdagingen en mogelijkheden om tot een andere configuratie van de bedrijfsgezondheidszorg te komen. Het biedt kansen voor innovatie van de arbeids- en bedrijfsgeneeskunde, zodat de bedrijfsarts meer instrumenten krijgt om zijn of haar werk zo goed mogelijk te doen. 4 Panteia De markt en kwaliteit van arbodienstverlening (maart 2014), in opdracht Ministerie SZW 5

8 We veranderen zelf ook In een werkveld dat op een aantal verschillende manieren flink in beweging is, willen we als vereniging van bedrijfsartsen onze stem laten horen. Om niet alleen vandaag, maar ook morgen de ruimte en het vertrouwen krijgen om ons werk goed uit te oefenen, is het belangrijk dat we laten zien welke waarden we onderschrijven. Daarnaast willen we helder uitdragen hoe we de kwaliteit van ons werk blijven verbeteren en welke eisen we aan onszelf stellen als bedrijfsartsen. Behalve onze context, is ook onze eigen manier van werken aan het veranderen. Uit de ledenraadpleging 2014 blijkt dat nog 63% van de leden bij een (externe) arbodienst werkt. Het percentage zelfstandig (of freelance) werkende bedrijfsartsen is 23,4%. Tevens werkt 4,4% van de leden in een zelfstandige maatschap. Wij vertegenwoordigen al deze bedrijfsartsen, onafhankelijk van de setting waarin zij werkzaam zijn. Er is nog een belangrijk aandachtspunt als het om onszelf gaat: de beroepsgroep vergrijst (50% is tussen de 45 en 55 jaar) en de instroom is gering. Nieuwe aanwas van professionals blijft achter bij wat in de toekomst aan bedrijfsartsen nodig is. De NVAB blijft zich inspannen om deze ontwikkeling om te buigen. We maken het vak aantrekkelijker en willen de toegang tot de opleiding faciliteren met een opleidingsfonds. In onze planning gaan we op demografische gronden uit van een teruggang van het aantal bedrijfsartsen voor de komende vijf jaar. Aan de andere kant zal de verlenging van de pensioengerechtigde leeftijd invloed hebben op de vraag naar bedrijfsgeneeskundige zorg: de vraag zal toenemen! Daarom is opleiden van nieuwe bedrijfsartsen urgent. Voor de verre toekomst levert dit een goed perspectief voor de professie arbeids- en bedrijfsgeneeskunde en voor de NVAB als beroepsvereniging. Ook dit speelt een rol in de wens ons te laten zien en te laten horen de komende jaren. In het vervolg van dit visiestuk nemen we de ruimte om te laten zien welke aanpak we voor ogen hebben, hoe die aansluit op alle veranderingen in het veld en in de perceptie van gezondheid, werk en ons aandeel daarin als bedrijfsartsen. 6

9 2. De visie en missie van de NVAB In dit hoofdstuk beschrijven we waar we als vereniging voor staan en wat dit betekent voor de praktijk vandaag en morgen. We starten met onze missie die al onze leden onderschrijven. Onze missie heeft een onderliggend moreel fundament. Hierna staan we stil bij de projecten en processen die we reeds hebben opgestart om onszelf en ons vakgebied te verbeteren. Tot slot noemen we onze visie rond een aantal pijlers van de praktijk en professie die onze leden belangrijk vinden. De missie van de NVAB als wetenschappelijke beroepsvereniging We organiseren als NVAB, wetenschappelijke beroepsvereniging van bedrijfsartsen, 85% van de BIG-geregistreerde bedrijfsartsen. Onze vereniging maakt deel uit van de artsenfederatie KNMG. We participeren internationaal in The International Commission on Occupational Health. We zijn als vereniging leidend in ons vak doordat we onze inzichten, uitdagingen en wensen bundelen en hebben daardoor een duidelijke stem om op te komen voor de zaken waar alleen wij als professionals soms oog voor hebben. Simpeler gezegd: wij signaleren dingen die anderen niet (kunnen of willen) zien en daar komen we voor op. We zien onszelf als vereniging als stimulator van professionaliteit van het handelen van de bedrijfsartsen en als pleitbezorger van het belang van toegankelijkheid van die professionele zorg voor alle (potentieel) werkenden. Dit leidt tot de volgende missie: De NVAB en al haar leden willen dat alle werkenden kunnen rekenen op goede toegankelijke arbeidsgerelateerde zorg. Deze zorg richt zich op het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van alle (potentieel) werkenden en het streven naar een verantwoorde arbeidsbelasting en arbeidsomstandigheden. Het moreel fundament Als fundament van onze missie formuleren wij acht sleutelbegrippen, algemene waarden die fungeren als fundamenten voor ons professionele doen en laten. In het verlengde daarvan hanteert de NVAB Kernwaarden, meer praktische richtsnoeren waar bedrijfsartsen zich aan houden en waarop zij aanspreekbaar zijn. Het moreel fundament bestaat uit de volgende algemene waarden. Hiervoor baseren we ons mede op de ICOH Code of ethics, de visie van positieve gezondheid van Huber en het capability concept (Nadere toelichting zie bijlage). 1. Participatie Alle mensen moeten kunnen participeren in de samenleving. Werk vervult hierin een essentiële rol. Bedrijfsartsen richten zich op bevorderen van duurzame inzetbaarheid van burgers en op het voorkómen van beroepsziekten, beroepsgebonden aandoeningen en arbeidsongevallen. Dat houdt ook in dat bedrijfsartsen streven naar het optimaal aanpassen van de arbeidsomstandigheden op het (gezondheidskundig) vermogen van de werkende. 2. Gezondheid Ons handelen richt zich zowel op de gezondheid van werkenden als op de gezondheidsaspecten van de arbeid zelf (i.c. arbeidsvoorwaarden, -omstandigheden, -verhoudingen). We adopteren Hubers gezondheidsdefinitie: gezondheid als het vermogen van de werkende zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. 5 5 Huber M. Towards a new, dynamic concept of Health. Its operationalization and use in public health and healthcare, and in evaluating health effects of food. Proefschrift Universiteit Maastricht, 17 december

10 Ons handelen, voor mens én arbeid, richt zich zowel op het onderkennen en behandelen of verhelpen van beperkingen als op het onderkennen, versterken, beschermen en bevorderen van mogelijkheden. 3. Veiligheid Ons handelen richt zich op veiligheid; veiligheid voor de werkende(n), de organisatie(s), de maatschappij en het milieu. Wij bevorderen, beschermen en dragen bij aan herstel van veiligheid in de context van werk. Daarbij geldt onze aandacht niet alleen de fysieke, mentale en materiële veiligheid, maar ook de (psycho-)sociale veiligheid in en door het werk Zingeving Werk wordt in onze maatschappij steeds meer een waarde. Wij sluiten aan bij wat werkenden waardevol vinden en wat werk zin geeft. 7 Ons werk draagt daaraan bij door te onderzoeken en te stimuleren dat werkenden binnen hun werk in staat zijn en gesteld worden zingeving te realiseren. 5. Professionaliteit Onze professionaliteit wordt gekenmerkt door wetenschappelijk verantwoord, respect voor de privacy en integriteit. Integriteit wordt door ons gedefinieerd als zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen. 8 Wij zijn bereid en in staat transparant en toetsbaar te handelen en reflecteren op aard en inhoud van ons handelen. 6. Kennis en kunde Wij houden onze kennis en vaardigheden actueel, spelen in op verandering en weten een brug te leggen tussen evidence en praktijk zowel op micro-, meso- als macroniveau. 9 We werken mee aan verdere academisering van de arbeids- en bedrijfsgeneeskundige kennis. 7. Toegankelijkheid Wij zetten ons ervoor in om de toegankelijkheid van werkenden en hun vertegenwoordigers tot adequate arbeidsgerichte zorg te optimaliseren. Evenzo zorgen wij ervoor dat wij toegang tot het werk en de werkplek hebben Samenwerking Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist samenwerking met andere deskundigen binnen en buiten de arbeidsorganisatie en de gezondheidszorg. Verwijzen maakt daar onderdeel vanuit. 6 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition Klink van der et al (2016) Systainable employability definition, conceptualization, and implications: A perspectieve based on the capability approach. Scand J Work Environ health 2016;42(1): Kwint S, Weel A. Onafhankelijkheid bestaat niet. Is integriteit bruikbaar als centraal begrip voor de professionaliteit van de bedrijfsarts? Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2015; 23: ; Karssing, Edgar & Sacha Spoor (2010). Integriteit 3.0. Naar een derde generatie integriteitsbeleid. In: Jaarboek integriteit International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition

11 NVAB Kernwaarden De NVAB legde op 7 november 2012 een tiental normerende uitgangspunten over de kwaliteit van het werk van bedrijfsartsen vast. Korte statements die duidelijk maken waarop we aanspreekbaar zijn. Wij houden ons aan die kernwaarden, maar wij vinden ook dat anderen ons daaraan kunnen en moeten houden. 1. Al het handelen van de bedrijfsarts is gericht op het voorkomen van beroepsziekten en beroepsgebonden aandoeningen, en op behoud van duurzame inzetbaarheid van de werknemer. Dit in het belang van die werknemer, de maatschappij waarin hij leeft, en de organisatie waaraan de bedrijfsarts adviseert. 2. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg gaat over de wisselwerking tussen arbeid en gezondheid. De bedrijfsarts stemt die zorg af op de specifieke arbeidssituatie: een zorgpakket op maat. 3. De bedrijfsarts levert bedrijfsgeneeskundige zorg vanuit een professioneel onafhankelijke positie, waarin hij de verantwoordelijkheid neemt voor de aard en inhoud van zijn zorgverlening. 4. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg is zowel preventief als curatief en impliceert dat de werknemer vrije toegang tot die zorg heeft (bijvoorbeeld in een open spreekuur). Zijn recht op privacy wordt altijd gerespecteerd. 5. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist actueel inzicht in en dus regelmatig onderzoek van de werkomstandigheden. 6. De bedrijfsarts is toegankelijk voor leidinggevenden en de vertegenwoordiging van werknemers, en andersom zijn deze ook aanspreekbaar voor de bedrijfsarts. 7. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist, indien geïndiceerd, samenwerking met of verwijzing naar andere deskundigen binnen en buiten de arbeidsorganisatie en de gezondheidszorg. 8. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg voldoet aan wettelijke kaders en door de beroepsgroep opgestelde wetenschappelijk onderbouwde ( evidence based ) richtlijnen en normen. Elke bedrijfsarts kent die kaders, richtlijnen en normen. Het medisch beroepsgeheim wordt altijd gerespecteerd. 9. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg impliceert een goede bedrijfsarts: hij is opgeleid en geregistreerd op basis van in het beroepsprofiel vastgelegde en toetsbare kennis- en vaardigheidseisen. 10. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg wordt geleverd volgens afspraken die zijn overeengekomen met opdrachtgevers. Zulke overeenkomsten zijn nooit in strijd met deze tien kernwaarden. De bedrijfsarts is zelf verantwoordelijk voor het toetsen van de overeenkomsten aan deze kernwaarden. 9

12 Een goede bedrijfsarts opereert altijd integer en professioneel De professionaliteit van de bedrijfsarts als adviseur van werkgever en werknemer wordt nogal eens ter discussie gesteld aan de hand van het begrip (on-)afhankelijkheid. Een medisch professional dient onafhankelijk te zijn en de buitenwereld zet daar soms vraagtekens bij op basis van het gegeven dat in het huidige systeem van bedrijfsgezondheidszorg betaald wordt door werkgevers. Dat brengt een dynamiek teweeg die in de curatieve sector te vergelijken is met de dominante rol van verzekeraars en van de farmaceutische industrie. Ook daar zitten artsen in een spanningsveld en worden zij geacht hun integriteit te bewaren. Wij van de NVAB staan er pal voor dat een integere en onafhankelijke attitude altijd aan de basis dient te liggen van alle professioneel handelen. Het gaat er om dat professionals in de gelegenheid zijn om hun adviezen zorgvuldig te wegen en integer te handelen. Die attitude wordt gekenmerkt door de termen zorgvuldig (steeds opnieuw kritisch reflecterend op het handelen), uitlegbaar (verantwoorden, verwijzend naar richtlijnen en voorschriften), integer (betrouwbaar en handelend naar de wet) en standvastig (consistent en met oog voor eventueel tegengestelde belangen). 11 Een recente ledenraadpleging laat zien dat er nog veel te winnen valt: 32% van de zelfstandigen en 40% van de bedrijfsartsen in dienst van een arbodienst geeft aan dat de afgesloten contracten te weinig ruimte bieden om volgens de NVAB richtlijnen te werken. Dit is een aandachtspunt waar de aankomende jaren grote nadruk op komt te liggen. We zetten ons in om de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts via diverse wegen te versterken. Een goede bedrijfsarts houdt regie op het blijvend ontwikkelen van zijn competenties Het competentieprofiel vormt de kern van ons beroep. De bedrijfsarts in Nederland heeft gekozen voor aansluiting bij de zeven algemene competentiegebieden bekend uit het internationaal erkende Canadese systeem van beoordeling en toetsing: The Canadian Medical Education Directives for Specialists, oftewel CanMEDS genoemd. Tevens is de competentie medisch leiderschap verder ontwikkeld, met als doel dat medici zich meer bewust zijn van hun leiderschap en dit ook adequater gaan inzetten in het maatschappelijke veld. Ook het actief inzetten, beheren en vergroten van het reflectief vermogen vormt een belangrijke pijler in het actuele competentieprofiel. Ten slotte biedt het actueel competentie-profiel een kader voor de innovaties in de (bedrijfs)geneeskunde, zoals positieve psychologie (bevlogenheid, taakverrijking) en positieve gezondheidszorg, e-(mental) health, en zelfmanagement bij chronische aandoeningen. Parallel aan de ontwikkeling van dit visiedocument is zowel het Landelijk Opleidingsplan als het competentieprofiel van de bedrijfsarts integraal herzien en als bijlage toegevoegd. Een goede bedrijfsarts richt zich op voorkomen en genezen Het voorkomen van beroepsziekten en beroepsgebonden aandoeningen is een van de kerntaken van de bedrijfsarts. Dit kan zowel in het kader van een preventief spreekuur, vrij toegankelijk voor de werkenden, als in het kader van verzuimbegeleiding. De inzet van de bedrijfsarts brengt expertise van belasting, belastbaarheid en arbeidsomstandigheden en leidt tot individuele preventie-adviezen en het begeleiden naar functieherstel en re-integratie en draagt bij aan gezondheidsherstel. De bedrijfsarts identificeert determinanten van positieve gezondheid, (beroeps)ziekte en participatie en stelt de risico s vast van werk, werkomstandigheden en de gehanteerde werkmethoden voor de gezondheid. Dat doet de bedrijfsarts zowel op individueel als op collectief niveau en hij brengt hierover advies uit. Daarnaast is verankering van preventie op de werkvloer nodig. Bestaande instrumenten om arbeidsrisico s in kaart te brengen kunnen beter benut en gecombineerd worden met instrumenten die het werkvermogen meten. 12 De bedrijfsarts heeft immers een actief ondersteunende daar waar nodig een sturende taak bij het herstellen en behouden van de arbeidsparticipatie van werkenden. Uitwerkingen van onze missie die al zijn ingezet De NVAB geeft kwaliteitsimpulsen aan de beroepsgroep onder anderen door: het (doen) opstellen van richtlijnen en leidraden; een visitatieproces dat alle professionals faciliteert bij het reflecteren over eigen functioneren en over 11 Afgeleid van een opinieartikel van Sabrina Kwint en André Weel, TBV 2015/6: Een afhankelijke positie van een professional binnen een complex systeem van (eventueel botsende) normen, verantwoordelijkheden en belangen kan heel goed samengaan met professionele integriteit. 12 SER-adviezen: Stelsel voor gezond en veilig werken (2012), Betere zorg voor werkenden (2014) 10

13 eigen verbeterdoelstellingen als professional; het formuleren van standpunten, en ondersteunende kennisdocumenten; regelmatige communicatie om ons aanbod in nascholing en nieuwe kennis toegankelijk te maken; deelname aan activiteiten om de instroom in en randvoorwaarden voor de opleiding tot bedrijfsarts te bevorderen; activiteiten in samenwerking met collega s in de curatieve sector, arboprofessionals en andere sociaal geneeskundigen. We willen het belang van participatie en duurzame inzetbaarheid in de gezondheidszorg integreren. We nemen deel aan trajecten van multidisciplinaire richtlijnontwikkeling, aan samenwerkingsprojecten en innovaties in de eerste en tweede lijn. het participeren in het KNMG-traject Modernisering Medische Vervolgopleidingen. Hierbinnen hebben we samen met de andere sociaal-geneeskundigen KOERS (Kwaliteitsvisie Opleidingen en Raamplan Sociale Geneeskunde) ontwikkeld. Dit vormt de basis voor een nieuw landelijk competentiegericht opleidingsplan, met als onderdeel een nieuw competentieprofiel voor de bedrijfsarts. Meer over de activiteiten van de NVAB in hoofdstuk 3: Van uitgangspunten naar actie voor de komende jaren. 11

14 Visie op de pijlers bedrijfsgeneeskundige praktijk en professie We willen als vereniging een aantal belangrijke ontwikkelingen ondersteunen. Deze zaken spelen zowel in het maatschappelijk krachtenveld als in de professionele activiteiten van de bedrijfsartsen. 1. De NVAB gaat uit van positieve gezondheid en toegevoegde waarde ICF De NVAB kiest bewust voor de definitie van positieve gezondheid als basis: het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Er zijn zes dimensies waaraan gezondheid kan worden afgelezen: lichamelijke functies, mentale functies en beleving, de spirituele/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. Er bestaan grote verschillen in interpretatie wat betreft inhoud van gezondheid. Beleidsmakers, onderzoekers en artsen hanteren vaker een biomedische interpretatie (met vooral aandacht voor lichamelijke functies), terwijl patiënten het begrip gezondheid juist veel breder opvatten en alle zes dimensies bijna even belangrijk vinden. Wanneer mensen worden aangesproken op veerkracht en eigen regie, voelen zij zich in hun mogelijkheden aangesproken en niet uitsluitend als zieke. De bedrijfsarts maakt bij voorkeur gebruik van die insteek: niet de ziekte maar het functioneren staat centraal. Hierbij gaat het om de interactie in de centrale driehoek tussen gezondheid (G), werk & werkomstandigheden (W) en de persoon (P). De uitkomst daarvan bepaalt de mate van maatschappelijk functioneren. De ICF biedt passende invalshoeken De nadruk op positieve gezondheid en op functioneren past beter bij het ICF-model (International Classification of Functioning 13 ) dan bij de ICD (International Classification of Diseases)-methode. De wisselwerking tussen de verschillende aspecten van de gezondheidstoestand en contextuele factoren kan als volgt worden weergegeven: De huidige arbeidsgeneeskundige zorg kan nog meer thuis geraken in de ICF. Curatieve collega s (artsen en paramedici) gebruiken de ICF al bij de ontwikkeling van meetinstrumenten, richtlijnen, verslaglegging en wetenschappelijk onderzoek. De NVAB vindt de ICF een geschikt model om complexere casuïstiek goed in kaart te brengen. Dit werkmodel biedt een analyseschema en een begrippenkader, dat samen- Wisselwerking tussen de verschillende aspecten van de gezondheidstoestand en contextuele factoren 13 RIVM. Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning,Disability and Health, ICF. Bilthoven: RIVM,

15 hangt met het model belasting-belastbaarheid, waarmee het functioneren van een persoon systematisch kan worden beschreven in relatie tot alle medische en niet-medische factoren (contextuele factoren) die van invloed zijn. In 2005 pleitte de Gezondheidsraad ervoor om de ICF als uitgangspunt te kiezen bij de behandeling, begeleiding en beoordeling van zieke werkenden. 14 Het gebruik van de ICF bevordert een bio-psychosociale benadering van gezondheidsproblemen en ziekteverzuim. Dit sluit beter aan bij de definitie van positieve gezondheid als basis, het multifactoriële en interactionele karakter van arbo- en verzuimproblematiek dan een strikt medische beoordeling. Daardoor kan blijken dat twee werkenden met dezelfde functiestoornis volstrekt andere functioneringsproblemen ondervinden en dus ook een andere behandel- of begeleidingsbehoefte hebben. Wanneer zowel bedrijfsartsen als behandelaars de ICF gebruiken ontstaat bovendien een gemeenschappelijke taal wat de arbocuratieve samenwerking verder kan verbeteren. Dit is zeker van groot belang bij chronische aandoeningen. Gezien de toename van werkenden met een chronische aandoening heeft het ondersteunen van werkbehoud, preventie van uitval en werkenden in staat stellen langer te kunnen doorwerken voor de NVAB daarom een hoge prioriteit. Want het blijkt geen vanzelfsprekendheid dat werkenden met een chronische aandoening aan het werk blijven. De bedrijfsarts heeft daarom een belangrijke taak in het opsporen van knelpunten, met oog voor (soms grote) individuele en contextuele verschillen. Niet alleen kunnen aandoeningen tot verschillen in belastbaarheid leiden, ook andere persoonsgebonden factoren spelen een rol bij het behouden van werk. Daarnaast is de context waarin iemand functioneert bepalend: de ene (werk) omgeving is gemakkelijker af te stemmen op de mogelijkheden van de werkende dan de andere. De mate waarin iemand kan werken wordt evenzeer door deze factoren bepaald als door beperkingen. Sterker nog: persoonlijke en contextuele factoren zijn voor ieders werkvermogen van belang. Ook als er geen sprake is van een chronische aandoening. Het ICF-model biedt een structuur bij het inventariseren van al deze factoren en hun onderlinge bevorderende of belemmerende interactie. De NVAB gaat uit van Positieve gezondheid en toegevoegde waarde ICF. 2. De NVAB stimuleert de academisering van het vak Wanneer wij werken op basis van de nieuwste wetenschappelijke kennis en inzichten, kunnen we onze beroepsgroep nog verder professionaliseren. Academisering draagt daar sterk aan bij. We willen weten hoe iets werkt en of de ene interventie beter werkt dan de andere, inclusief inzicht in de kosteneffectiviteit 14 Gezondheidsraad. Beoordelen, behandelen en begeleiden: Medisch handelen bij ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Den Haag: Gezondheidsraad,

16 van een maatregel. Kortom, dit proces betekent dat we onszelf voortdurend de vraag stellen: doen we de goede dingen en doen we die dingen goed? De NVAB pleit voor Academische Werkplaatsen Arbeid & Gezondheid (AWAG) met bijbehorende hoogleraar en staf in idealiter ieder UMC. Dit zal niet alleen de wetenschappelijke fundering van de professie verbeteren, maar ook de arbocuratieve samenwerking stimuleren en leiden tot integratie van het thema arbeid in het basiscurriculum. 3. De NVAB ziet de bedrijfsarts in de eerste/anderhalve lijn en wil hechtere banden met de curatieve sector De bedrijfsgeneeskunde maakt deel uit van de eerstelijns gezondheidszorg. Eerstelijnszorg heeft een generalistisch karakter, behoeft geen verwijzing, is gericht op de mens in zijn omgeving en is nabij en laagdrempelig. De eerstelijns positionering draagt bij aan de zichtbaarheid van de bedrijfsgeneeskunde als discipline, aan de inbreng van de kennis over arbeid in de curatieve zorg en aan gelijkwaardige communicatie tussen professionals en aan transparantie van het zorgsysteem. Het behandelen van beroepsziekten, individuele preventie-adviezen en het begeleiden naar functieherstel en re-integratie maken deel uit van gezondheidsherstel en dus van de reguliere zorg. De bedrijfsarts heeft en brengt expertise van belasting, belastbaarheid en arbeidsomstandigheden. Gezondheid en arbeid hebben een nauwe relatie. Conform de nieuwe definitie van gezondheid kan de geneeskunde als geheel bijdragen aan participatie van alle burgers waarbij participatie zowel betaald als onbetaald werk behelst. Voor dit soort zorg wordt in KNMG-verband de term arbeidsgerelateerde medische zorg gehanteerd. De arbeidsgerelateerde medische zorg is de door of onder verantwoordelijkheid van artsen verleende zorg voor werkenden en potentieel werkenden, waarbij aandacht voor arbeidsparticipatie een essentieel onderdeel is. Het gaat daarbij om medische zorg die gerelateerd is aan arbeid, zowel gericht op het individu als op het collectief. Deze zorg omvat zowel de beoordeling van arbeidsgeschiktheid, als de behandeling en begeleiding van werkenden en potentieel werkenden met (een risico op) ziekten en aandoeningen die de arbeidsparticipatie negatief (kunnen) beïnvloeden. Dit kunnen zowel door de arbeid zelf veroorzaakte ziekten en aandoeningen zijn, de zogenaamde beroepsziekten, als ziekten en aandoeningen die het uitvoeren van arbeid nu of in de toekomst kunnen bemoeilijken. 15 De arbeids- en bedrijfsgeneeskunde heeft dit domein als focus en kan een brugfunctie vervullen tussen werkomstandigheden en gezondheidszorg. De NVAB zal samenwerking blijven zoeken met de curatief werkzame collega s en andere professionals in de eerste lijn. In de huidige zorgelijke situatie heeft meer dan 30% van de werkenden geen vrije toegang tot de bedrijfsgeneeskundige zorg. De NVAB wil en zal de arbocuratieve samenwerking en informatie-uitwisseling stimuleren zodat andere professionals in de zorg de factor arbeid en het belang van werk voor positieve gezondheid goed in het vizier krijgen. 4. De NVAB ziet de bedrijfsarts als twee professionals in één In de eerste plaats is de bedrijfsarts een professional met individuele zorgtaken: het preventief bewaken van de gezondheid (voorkomen van ontstaan van gezondheidsschade en vroegsignalering) van werkenden; het bij werkenden herkennen, diagnosticeren en behandelen van (dreigende) arbeidsgerelateerde klachten of van een (dreigende) beroepsziekte of arbeidsongeschiktheid; het actief begeleiden naar functieherstel, waarbij re-integratie onderdeel is van de behandeling; het signaleren van werkgebonden risicofactoren. In de tweede plaats is de bedrijfsarts ook linking pin en medisch adviseur. 15 Uit: KNMG visie dd

17 Gezondheid en werk hebben een nauwe relatie. De bedrijfsgeneeskunde heeft dit domein als focus en kan een brugfunctie vervullen tussen werkomstandigheden en gezondheidszorg. De bedrijfsarts heeft zijn focus op samenwerking met curatief werkzame collega s en andere professionals in de eerstelijnszorg. De bedrijfsarts voegt expertise toe aan de reguliere eerstelijnszorg en heeft daarbij nog een andere meerwaarde, namelijk de sterke banden met een deel van de maatschappij die in de zorgsector niet vanzelfsprekend is: de wereld van de arbeid, werkgevers, werkenden en sociale zekerheid. Daarmee wordt een belangrijke maatschappelijke functie gestalte gegeven, namelijk die van linking pin tussen de zorgsector, de sociale zekerheid en het bedrijfsleven. De adviesfunctie van de bedrijfsarts uit zich in de rol als medisch adviseur van werkenden en het management. Het gaat hierbij om het ondersteunen van de werkorganisatie om een gezonde organisatie te zijn met een expliciet preventiebeleid, het organiseren van preventief medisch onderzoek en het inventariseren van arbeidsrisico s. Deze adviesfunctie uit zich tevens in de rol van coach van leidinggevenden bij het professioneel vormgeven van de omgang met zieke werkenden en re-integratietrajecten. De bedrijfsarts heeft zicht op arbeidsomstandigheden, doet aan signalering en preventie van potentieel gezondheidsbedreigende ontwikkelingen, ziet arbeidsmogelijkheden voor mensen met chronische aandoeningen en begeleidt duurzamere integratie van mensen met een gedeeltelijke uitkering in de arbeidsomgeving. 5. De NVAB streeft naar een levensloopdossier Werkenden hebben maar één gezondheid. Informatie over hun gezondheid in relatie tot hun werk moet dus een leven lang en niet een arbeidscontract lang beschikbaar zijn. In het verlengde hiervan vindt de NVAB het noodzakelijk dat arbeidsgerelateerde geneeskundige informatie als aparte module deel kan uitmaken van het (elektronisch) patiëntendossier. Arbeidsgerelateerde medische gegevens, waaronder blootstellingsgegevens, kunnen dan opgenomen worden in een persoonlijk (medisch) dossier dat informatie opneemt uit de JGZ over chronische aandoeningen. Dit dossier blijft gedurende de arbeidsloopbaan en na de uitstroom uit de arbeid behouden. De huidige situatie van zeer gefragmenteerde dossieropbouw maakt het nagenoeg onmogelijk eventuele gezondheidsschade, die het gevolg kan zijn van eerdere arbeidssituaties, te traceren. Voor de continuïteit van zorg, een uitermate belangrijk kwaliteitscriterium voor goede gezondheidszorg, is een arbeidsgeneeskundig dossier noodzakelijk. 15

18 Samenhang in de dossiervorming, inclusief arbeidsgerelateerde gegevens, ondersteunt integrale ketenzorg en draagt bij aan het versterken van de positie van de werkende. Hieronder hoort ook koppeling met gegevens uit de jeugdgezondheidszorg, omdat in die periode chronisch aandoeningen kunnen ontstaan die invloed hebben op de belastbaarheid tijdens het werkend leven. Ook doorstroom van gegevens uit het arbeidsgerelateerd medisch dossier naar de dossiers in de ouderenzorg is van belang. De NVAB vindt dat het houderschap van dit dossier bij het individu hoort, die voor koppeling aan andere medische dossiers kan kiezen. 6. De NVAB koestert de competentie vroegtijdige herkenning arbeidsrisico s Wij vinden dat arbovigilantie, vroegtijdige herkenning van arbeidsrisico s, een van de kerncompetenties is van de bedrijfsarts. Deze opmerkzaamheid leidt ertoe dat bedrijfsartsen arbeidsgerelateerde aandoeningen vroegtijdig herkennen en daarmee gezondheidsschade en samenhangend arbeidsverzuim beperken of zelfs voorkomen. Bovendien brengt deze alertheid indicaties van arbeidsrisico s eerder in beeld, waardoor adequate arbeidsgerelateerde zorg kan worden geboden en werkgever en werkende adequate preventieve maatregelen kunnen nemen. Melden en registreren van werkgebonden aandoeningen geven inzicht in wat de gevolgen zijn van arbeidsomstandigheden, de verspreiding van aandoeningen binnen bedrijfstaken en beroepsgroepen, de verschuiving van trends hierin en welke maatregelen het meest effectief blijken. En dit versterkt de oplettendheid in ons vakgebied nog verder. Het wordt ook steeds relevanter om oplettend te zijn op een grotere variatie aan beroepsziekten. Een deel van de ziektelast in Nederland is toe te schrijven aan ongunstige arbeidsomstandigheden. De ziektelast door arbeidsrisico s bedraagt ruim 5% van de ziektelast in Nederland. Daarmee zijn de effecten van ongunstige arbeidsomstandigheden op de ziektelast in dezelfde orde van grootte als milieufactoren (5,7%), overgewicht (5,2%) en weinig lichamelijke activiteit (3,5%) 16. Het gaat niet alleen meer om het werken met giftige stoffen, zoals oplosmiddelen of fysiek zware arbeid, maar steeds vaker over psychische belasting en repeterende bewegingen. Vigilantie bij de werkgever: verhoging risicobewustzijn, meldplicht beroepsziekte Binnen de huidige wetgeving hebben arbodienst en bedrijfsarts de wettelijke plicht om beroepsziekten te melden aan het NCvB. 17 De NVAB is van mening dat de verantwoordelijkheid hiervoor bij werkgevers hoort te liggen, maar dan gericht aan de Inspectie SZW. In de uitvoering wordt de werkgever bijgestaan door de bedrijfsarts die het medische deel analoog aan het medisch resumé bij de WIA-aanvraag aan het NCvB stuurt. Hieronder valt ook de weging van de risicofactoren en hun effect op de aandoening van de werkende. De werkgever is verantwoordelijk voor de directe en indirecte risicofactoren die samenhangen met zijn werkproces, arbeidsomstandigheden en/of werkvloergedrag, die bijdragen aan het ontstaan van beroepsziekten. De werkgever is verantwoordelijkheid voor zijn risicobewustzijn en voor het toepassen van de beschikbare arbokennis (arbokennisnet, arboportaal, NCvB-site, eigen RI&E). De werkgever kan altijd een up-to-date arbobeleid voeren, gericht op (primaire) preventie van beroepsziekten. De Inspectie SZW kan dan ook de werkgever direct aanspreken op het gevoerde beleid en de gevolgen waaronder beroepsziekten daarvan. Wanneer de meldingsverantwoordelijkheid bij de werkgever ligt, kan de bedrijfsarts zich in opdracht van de werkgever proactief richten op vroegtijdig herkennen (arbovigilantie), melden (epidemiologie), behandelen en helpen voorkomen van arbeidsgerelateerde gezondheidsschade. Dat is de professionele taak en maatschappelijke verantwoordelijkheid van iedere bedrijfsarts. De wijzigingen in de Arbowet (2016) zouden daarin mede kunnen voorzien. 16 RIVM: VTV-selectie van ziekten in Nederland Arbeidsomstandighedenwet (artikel 9 lid 3), Arbeidsomstandighedenregeling (artikel 1.11 lid 1-3) 16

19 7. De NVAB streeft naar groei van de samenwerking met de andere beroepsverenigingen in de sociale geneeskunde en in de arbozorg We werken actief samen met de andere beroepsverenigingen in de sociale geneeskunde en in de arbozorg. zoals die van de arbeidshygiënisten, veiligheidskundigen, A&O ers, ergonomen, arboverpleegkundigen, arbeidsdeskundigen en case managers. De NVAB zet zich actief in de andere verenigingen van sociaal geneeskundigen KAMG (Koepel Artsen Maatschappij en Gezondheid) en de NVVG (Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde) samen te werken en af te stemmen hoe we het vervolgonderwijs het beste kunnen organiseren. Van 2010 tot en met 2015 voerde de KNMG het project Modernisering medische vervolgopleidingen uit. Het bood praktische ondersteuning bij de implementatie van de modernisering van de medische vervolgopleidingen. In dit project is ook de kwaliteitsvisie KOERS (Kwaliteitsvisie Opleidingen en Raamplan Sociale Geneeskunde) en het kwaliteitskader voor de sociaal geneeskundige vervolgopleidingen ontwikkeld. In deze visie zijn de wetenschappelijke verenigingen verantwoordelijk voor het opstellen van het landelijk opleidingsplan, met als basis het competentieprofiel, voor competentiegericht medisch vervolgonderwijs. De wetenschappelijke verenigingen hebben hierin samengewerkt en afgestemd. Ook bij het tot stand komen van het Landelijk Onderwijsplan en het competentieprofiel van de respectievelijke verenigingen heeft deze samenwerking en afstemming concreet vorm gekregen. Ook zetten we ons in om deze samenwerking ook in de positionering en profilering van het vakgebied sociale geneeskunde tot uitdrukking te laten komen. De verhouding tussen bedrijfsartsen en verzekeringsartsen is bijvoorbeeld de afgelopen jaren in de praktijk onder druk komen te staan door de toetsing van de re-integratieverslagen en de loonsancties. De NVAB wil zich samen met de NVVG inzetten voor verbetering van de samenwerking, afstemming en communicatie tussen de artsen in het domein arbeid en gezondheid. 8. De NVAB gaat actief aan de slag met signalen vanuit de beroepsgroep die raken aan maatschappelijke problematiek Als vereniging hebben we via onze leden veel kennis en ervaring in huis. We gaan actief om met signalen vanuit de beroepsgroep die raken aan maatschappelijke problematiek. We gaan op basis van die signalen onderzoek stimuleren en hiervoor adequate aandacht vragen. Uit onderzoek is bijvoorbeeld al langer bekend dat mensen met een lage SEP op verschillende manieren zwaarder belast worden. Bij deze groep komen meer chronische aandoeningen voor, is de blootstelling aan gezondheidsrisico s in de arbeid groter en het individuele gezondheidsgedrag minder effectief. Deze groep lijkt ook oververtegenwoordigd te zijn bij de groep werkenden die uitvallen uit de arbeid en na het doorlopen van het WvP-traject en de WIA-beoordeling niet in aanmerking komen voor een WIA gerelateerde uitkering. Zij lopen het risico op baanverlies en afhankelijkheid van uitkeringen zoals de bijstand. Van deze situatie is bekend dat dit een negatieve invloed heeft op de maatschappelijke participatie en de ervaren gezondheid. De NVAB zal samenwerking zoeken met NVVG en KAMG om deze en vergelijkbare problemen te onderzoeken en hier met een onderbouwing maatschappelijke en politieke aandacht voor te vragen. 17