Gemeente Lansingerland Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

Transcriptie

1 Gemeente Lansingerland Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein Auteurs: Jeroen van Os Menno ter Wal Michel Gooijer Kenmerk: Utrecht, 10 april 2013

2 Inhoud Management samenvatting 2 Achtergrond, onderzoeksvragen en aanpak 7 Dekking algemene uitkering gemeentefonds 12 Verklaringen & Besparingen 24 1 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

3 Management samenvatting

4 De gemeente Lansingerland verkeert in financieel zwaar weer en wil meer zicht op de inkomsten uitgaven en besparingsmogelijkheden De gemeente Lansingerland laat daarom een verdiepend onderzoek uitvoeren naar de uitgaven*) binnen het sociale domein, in relatie met de daaraan ten grondslag liggende kostendrivers als beleidskeuzes, volumes en de wijze van organiseren. De opdrachtformulering luidt als volgt: Onderzoek in hoeverre de lasten voor de sociale clusters passen binnen het bedrag dat de gemeente Lansingerland hiervoor ontvangt vanuit de Algemene Uitkering. Analyseer de achterliggende oorzaken van de geconstateerde verschillen tussen de gemeente Lansingerland en de referentiegemeenten**) Wij onderscheiden de volgende onderzoeksvragen: Zijn de ontvangsten vanuit de algemene Uitkering van het gemeentefonds met betrekking tot de sociale clusters voldoende om de lasten te dekkend? Hoe verhoudt de gemeente Lansingerland zich ten opzichte van haar referentiegemeenten op de onderliggende beleidsterreinen? Hoe kunnen de verschillen tussen de gemeente Lansingerland en de referentiegemeenten verklaard worden (beleid, volume, organisatie) Waar bevindt zicht het besparingspotentieel voor de gemeente Lansingerland binnen het sociale cluster? *) Er wordt in de rapportage gesproken over uitgaven. Uitgaven moet in dit verband worden gelezen als begrote uitgaven. De analyses zijn gebaseerd op de begroting **) Er wordt een onderscheid gemaakt in drie clusters: Werk & Inkomen (W&I), Maatschappelijk Zorg (MZ) & Kunst & Ontspanning (K&O). 3 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

5 Verklaringen en besparingsmogelijkheden per bevinding W&I Cluster Bevindingen Verklaringen Besparings-mogelijkheden W&I MZ K&O W&I De algemene uitkeringen uit het gemeentefonds zijn voor de gemeente Lansingerland niet dekkend voor het cluster W&I, maar wel voor de andere clusters. Dit geldt ook voor de referentiegemeenten. De gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan Gemeentelijk Minimabeleid. Zie uitwerking per cluster Volume als gevolg van de bevolkingsopbouw is geen verklaring voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. De beleidskeuze om te kiezen voor 115% draagkrachtloos inkomen is een verklaring voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. Ten aanzien van de overige inkomsten en uitgaven binnen het cluster W&I (niet AUG) kent de gemeente Lansingerland in 2013 een negatieve bestandsontwikkeling, maar is voor het overige grotendeels vergelijkbaar met referentiegroep 1 en 2. Organisatorische keuzes kunnen een verklaring zijn voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. Om hier een uitspraak over te kunnen doen is nader onderzoek noodzakelijk. Zie uitwerking per cluster Bij het opstellen van de verordening bijzondere bijstand 2015 kritisch kijken naar de doelgroep en de omschrijving van het begrip inkomen. Hoe nauwer deze definitie des te minder uitgaven. 4 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

6 Verklaringen en besparingsmogelijkheden per bevinding MZ Cluster Bevindingen Verklaringen Besparings-mogelijkheden MZ De gemeente Lansingerland geeft meer uit aan voorzieningen voor gehandicapten en jeugdgezondheidszorg (maatwerkdeel). Volume als gevolg van de bevolkingsopbouw is geen verklaring voor de hoge uitgaven aan voorzieningen voor Gehandicapten, maar wel voor de hoge uitgaven aan JGZ. De gemeente Lansingerland begroot te ruim voor het cluster maatschappelijke zorg (exclusief nieuwe Wmo taken) voor de komende jaren. De mate waarin inwoners gebruik maken van Wmo voorzieningen hangt sterk af van de wijze waarop de gemeente de toegang tot die voorzieningen organiseert. De kosten van die voorzieningen hangen sterk samen met de inkoopstrategie van de gemeente. De gemeente Lansingerland heeft hier echter al stappen in ondernomen en in miljoen bespaard. Andere organisatorische keuzes kunnen een verklaring zijn voor de hoge uitgaven binnen het Maatschappelijke Zorg. Om hier een uitspraak over te kunnen doen is nader onderzoek noodzakelijk. Taken binnen de JGZ en het aantal jeugdigen zijn een gegeven. Besparingen moeten worden gezocht in de uitvoering van deze taken. De bijdrage aan het CJG Rijnmond is hierin de grootste kosten driver. De begroting 2014 en verder kan worden bijgesteld op basis van 6% groei. Dit levert in 2014 ruim 1.4 miljoen Euro op ten opzichte van de huidige begrotingscijfers. Gebruik de kanteling als kans om via toegang de aanspraken op voorzieningen in te perken en scherp in te kopen. Kijk kritisch naar de bijdrage aan het CJG Rijnmond (1.5 miljoen euro) en voer de discussie over de verantwoording van output en outcome van de activiteiten van het CJG. De gemeente zal op een aantal onderdelen kritisch moeten kijken naar organisatorische aspecten en uitvoeringskosten binnen het cluster MZ. 5 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

7 Verklaringen en besparingsmogelijkheden per bevinding K&O Cluster Bevindingen Verklaringen Besparings-mogelijkheden K&O Binnen het cluster Kunst & Ontspanning loopt de gemeente Lansingerland niet uit de pas ten opzichte van referentie gemeenten. De uitgaven bestaan voor het overgrote deel uit uitgaven aan accommodaties en uitgaven aan subsidies. Hier liggen wel mogelijkheden om te besparen. Aanbeveling: stel vast welke accommodaties vanuit beleid wenselijk zijn en bepaal de bezettingsgraden en netto lasten. Onderzoek hoe de kostenneutraliteit van accommodaties kan worden vergroot door het combineren van functie (multifunctionaliteit), het aanpassen van tarieven of het verleggen van de financiering naar verenigingen. Bepaal tot slot van welke accommodaties afscheid kan worden genomen. Theoretisch een besparingspotentieel van 4.4 miljoen euro. Een reëlere inschatting zou een reductie met 25% kunnen, ca. 1.1 miljoen euro. Aanbeveling: kijk kritisch naar de huidige subsidierelatie en toets of deze in lijn zijn met beleid. Bouw subsidies af waar toelaatbaar is of verlaag het subsidiebedrag waar dat kan. In potentie kan 5.5 miljoen euro worden bespaard. Uitgaand van een reductie van 25% zou dat ca. 1.3 miljoen euro zijn. 6 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

8 Achtergrond, onderzoeksvragen & aanpak

9 De gemeente Lansingerland verkeert in financieel zwaar weer en wil meer zicht op de inkomsten uitgaven en besparingsmogelijkheden De gemeente Lansingerland verkeert in financieel zwaar weer. De voornaamste oorzaak hiervan wordt gevormd door de verliezen op de grondexploitaties. De afgelopen jaren hebben nadrukkelijk in het teken gestaan van bezuinigen. Ondanks alle inspanningen ziet de gemeente zich nog steeds geconfronteerd met aanzienlijke tekorten en komt de artikel 12 status steeds dichterbij. Vanuit het Ministerie van BZK is er recent een begrotingsscan uitgevoerd. Hierbij blijkt onder andere dat de gemeente Lansingerland met betrekking tot het sociale domein hogere netto lasten heeft dan de uitkering van het gemeentefonds normeert. Daarnaast blijkt dat de gemeente veelal hogere netto lasten kent dan de referentie gemeenten (Houten, Pijnacker-Nootdorp, Teylingen, Over-Betuwe en Ronde Venen). De gemeente Lansingerland heeft mede op basis van deze constateringen besloten een verdiepend onderzoek uit te (laten) voeren naar de uitgaven binnen het sociale domein, in relatie met de daaraan ten grondslag liggende kostendrivers als beleidskeuzes, volumes en de wijze van organiseren. Dit onderzoek heeft, naast het bieden van transparantie, als doel om op basis van beschikbare informatie inzicht te geven in besparingsmogelijkheden binnen het sociale domein: Welke (beleids)knoppen zijn er voor de gemeente Lansingerland om het lastenniveau te verlagen?. 8 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

10 Het onderzoek richt zich op het vergelijken van inkomsten en uitgaven en identificeren van besparingsmogelijkheden binnen het sociale domein De opdrachtformulering luidt als volgt: Onderzoek in hoeverre de lasten voor de sociale clusters passen binnen het bedrag dat de gemeente Lansingerland hiervoor ontvangt vanuit de Algemene Uitkering. Analyseer de achterliggende oorzaken van de geconstateerde verschillen tussen de gemeente Lansingerland en de referentiegemeenten We onderscheiden de volgende onderzoeksvragen: Zijn de ontvangsten vanuit de algemene Uitkering van het gemeentefonds met betrekking tot de sociale clusters voldoende om de lasten te dekkend? Hoe verhoudt de gemeente Lansingerland zich ten opzichte van haar referentiegemeenten op de onderliggende beleidsterreinen? Hoe kunnen de verschillen tussen de gemeente Lansingerland en de referentiegemeenten verklaard worden (beleid, volume, organisatie) Waar bevindt zicht het besparingspotentieel voor de gemeente Lansingerland binnen het sociale cluster? Het onderzoeksrapport geeft de gemeente Lansingerland inzicht in de omvang van inkomsten en uitgaven, verklaringen voor verschillen met referentiegemeenten en besparingsmogelijkheden binnen het sociale domein. 9 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

11 Het onderzoek kent drie stappen: het vergelijken van inkomsten en uitgaven, verklaren van verschillen en identificeren van besparingsmogelijkheden Voor de beantwoording van de onderzoeksvragen worden drie clusters gehanteerd: Cluster Werk & Inkomen Cluster Maatschappelijke Zorg Cluster Kunst & Ontspanning Stap 1: het vergelijken van inkomsten en uitgaven Op basis van CBS gegevens zijn kwantitatieve vergelijkingen gemaakt van de gegevens uit de algemene uitkering van het gemeentefonds en de begrotingen De gemeente Lansingerland wordt vergeleken met twee groepen gemeenten. Referentiegroep 1: Deze gemeenten zijn geselecteerd door het Ministerie van BZK. Het betreft de volgende gemeenten: Teylingen, Overbetuwe, Houten, De Ronde Venen en Pijnacker-Nootdorp. Referentiegroep 2: Deze gemeenten zijn, per cluster, geselecteerd op basis van een vergelijking van de maatstaven die worden gebruikt bij de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Het betreft de volgende gemeenten: o Cluster Werk & Inkomen: Midden Drenthe, IJsselstein, Barendrecht, Papendrecht & Pijnacker- Nootdrop o Cluster Maatschappelijke Zorg: Lelystad, Nieuwegein, Terneuzen, Velsen & Zeist o Cluster Kunst & Ontspanning: Doetinchem, Heerhugowaard, Oosterhout, Terneuzen & Zeist 10 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

12 Het onderzoek kent drie stappen: het vergelijken van inkomsten en uitgaven, verklaren van verschillen en identificeren van besparingsmogelijkheden Stap 2: het verklaren van verschillen tussen gemeenten en identificeren van besparingsmogelijkheden. Verschillen in de uitgaven binnen de clusters kunnen worden verklaard door Verschillen in volume. Deze hangen samen met de bevolkingsopbouw van de diverse gemeenten. Verschillen in beleid. Deze hangen samen met beleidskeuzes die het gebruik van voorzieningen beïnvloeden en de kosten van die voorzieningen. Verschillen in organisatie. Deze hangen samen met de (uitvoerings)kosten van voorzieningen. Volume Beleid Organisatie Werk en inkomen Maatschappelijke zorg Kunst en ontspanning Werk en inkomen Maatschappelijke zorg Kunst en ontspanning Werk en inkomen Maatschappelijke zorg Kunst en ontspanning Inkomsten en uitgaven 11 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

13 Dekking algemene uitkering gemeentefonds

14 Onderzoek naar de dekking van de algemene uitkeringen op de uitgaven binnen het sociaal domein vindt plaats aan de hand van vijf analyses De gemeente Lansingerland, ontvangt zoals alle andere gemeenten, inkomsten vanuit de algemene uitkering uit het gemeentefonds. In hoeverre zijn deze ontvangsten dekkend voor de uitgaven in het sociale domein en hoe verhoudt de positie van Lansingerland zich hierin ten opzichte van andere gemeenten? Deze vragen worden beantwoord aan de hand van de volgende analyses. Een vergelijking van de onderstaande gegevens tussen de gemeente Lansingerland en de referentiegemeenten: 1. Het aantal inwoners dat gebruik maakt van een sociale voorziening of dat in potentie zou kunnen doen. 2. De bedragen uit de algemene uitkering van het Gemeentefonds per cluster. 3. De begroting 2014 per inwoner over alle clusters (totalen). 4. Het saldo (algemene uitkering minus begroting 2014) per cluster (per inwoner). 5. De begroting 2014 per inwoner per product / dienst. a. Cluster Werk & Inkomen b. Cluster Maatschappelijke Zorg c. Cluster Kunst & Ontspanning 13 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

15 1. Vergelijking van aantal mensen dat gebruik maakt van een sociale voorziening of dat in potentie zou kunnen doen In vergelijking tot referentiegroep 1 heeft de gemeente Lansingerland in 2013 meer inwoners die gebruik maken of zouden kunnen maken van voorzieningen binnen o.a. de Wmo en bijstand. Alleen het aantal uitkeringsontvangers is in de gemeente Lansingerland lager dan gemiddeld over de 6 referentiegemeenten. Gemeente Bijstandsontvangerhuishoudens < 20 jaar > 64 jaar jaar inkomens heden ontvangers Eenouder- Inwoners Inwoners Inwoners Lage Minder- Uitkerings Overbetuwe De Ronde Venen Houten Lansingerland Pijnacker-Nootdorp Teylingen Gemiddeld Afwijking gemiddelde Overbetuwe Afwijking gemiddelde De Ronde Venen Afwijking gemiddelde Houten Afwijking gemiddelde Lansingerland Afwijking gemiddelde Pijnacker-Nootdorp Afwijking gemiddeldeteylingen Tabel 1: Overzicht waarden in maatstaven gemeentefonds. Bron: CBS Statline 14 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

16 2. Vergelijking van de bedragen uit de algemene uitkering van het Gemeentefonds per cluster In vergelijking tot de gemeenten in referentiegroep 1 krijgt de gemeente Lansingerland in 2014 een hoger bedrag voor alle clusters, met uitzondering van de gemeente Overbetuwe. Deze ontvangt voor zowel het cluster 'Werk & Inkomen' als het cluster Kunst & Ontspanning een hoger bedrag. Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker- Nootdorp Gemiddelde Afwijking Lansingerland t.o.v. gemiddelde Werk & Inkomen Maatschappelijke zorg Kunst & Ontspanning Tabel 2: overzicht bedragen algemene uitkering uit het gemeentefonds. Bron: CBS Stattline 15 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

17 3. Vergelijking van het saldo (algemene uitkering minus begroting 2014) per cluster De gemeenten Lansingerland komt tekort op het cluster Werk en Inkomen ten opzichte van de ontvangsten uit de algemene uitkering. Op de clusters Maatschappelijke zorg en Kunst en Ontspanning houdt de gemeente Lansingerland over ten opzichte van de algemene uitkering. Saldo (in euro s X 1.000) Beleidscluster Gemeentefondsnorm minus begroting 2014 Gemeentefondsnorm minus begroting 2014 Gemeentefondsnorm minus begroting 2014 Gemeentefondsnorm minus begroting 2014 Gemeentefondsnorm minus begroting 2014 Gemeentefondsnorm minus begroting 2014 Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Pijnacker- Venen Nootdorp Werk en inkomen Maatschappelijke zorg Kunst en ontspanning Totaal Tabel 3: saldo begroting 2014 en bedragen algemene uitkering van het gemeentefonds. Bron: CBS Statline 16 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

18 4a. Vergelijking van de begroting 2014 per inwoner over alle clusters (totalen) De gemeente Lansingerland geeft gemiddeld per inwoner meer uit aan 'Werk & Inkomen' en minder aan Maatschappelijke Zorg en Kunst en ontspanning dan de gemeenten in referentiegroep 1. Gemeentebegroting 2014 (in Euro s per inwoner) Referentiegemeenten Beleidscluster Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker- Nootdorp Gemiddelde referentiegemeenten minus hoogste en laagste waarde Afwijking t.o.v. gemiddelde Werk en inkomen Maatschappelijke zorg Kunst en ontspanning Totaal Tabel 4: gemeentebegroting per inwoner. Bron: CBS Statline 17 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

19 4b. Vergelijking van het saldo (algemene uitkering minus begroting 2014) per inwoner, per cluster De gemeente Lansingerland en 4 referentiegemeenten begroten voor 2014 meer voor het cluster 'Werk & Inkomen' dan vanuit de uitkering van het gemeentefonds wordt ontvangen. De gemeente Pijnacker-Nootdrop vormt de uitzondering. De gemeente Lansingerland en de 5 referentiegemeenten begroten minder voor 2014 het cluster Maatschappelijke zorg dan wordt ontvangen uit de algemene uitkering van het gemeentefonds. De gemeente Lansingerland en 3 referentiegemeenten begroten minder voor 2014 het cluster Kunst & Ontspanning dan wordt ontvangen uit de algemene uitkering van het gemeentefonds. De gemeenten Houten en De Ronde Venen begroten meer dan wordt ontvangen. Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker-Nootdorp Ontvangsten uit algemene uitkering gemeentefonds per inwoner per cluster Werk & Inkomen Maatschappelijke zorg Kunst & Ontspanning Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker-Nootdorp Begrote uitgaven per inwoner per cluster Werk en inkomen Maatschappelijke zorg Kunst en ontspanning Tabellen 5 en 6: saldo begroting 2014 en algemene uitkering gemeentefonds per inwoner. Bron: CBS Statline 18 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

20 5a. Vergelijking van de begroting 2014 per inwoner per product / dienst voor het cluster Werk & Inkomen Binnen het cluster 'Werk & Inkomen' geeft de gemeente Lansingerland minder uit (gemiddeld per inwoner) aan bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen en meer aan gemeentelijk minimabeleid dan de referentiegemeenten in referentiegroep 1 en 2. Cluster Werk & Inkomen Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker- Nootdorp Bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen Werkgelegenheid Overige sociale zekerheidsregelingen Gemeentelijk minimabeleid Participatiebudget Cluster Werk & Inkomen Lansingerland Midden Drenthe IJsselstein Barendrecht Papendrecht Tabellen 7 en 8: saldo begroting 2014 en algemene uitkering gemeentefonds per inwoner cluster Werk & Inkomen. Bron: CBS Statline Pijnacker- Nootdorp Bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen Werkgelegenheid Overige sociale zekerheidsregelingen Gemeentelijk minimabeleid Participatiebudget Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

21 5b. Vergelijking van de begroting 2014 per inwoner per product / dienst voor het cluster Maatschappelijke Zorg (1) Binnen het cluster Maatschappelijke zorg geeft de gemeente Lansingerland meer uit (gemiddeld per inwoner) aan voorzieningen voor gehandicapten en jeugdgezondheidszorg (maatwerk deel) en aanzienlijk minder aan huishoudelijke verzorging en sociaal cultureel werk in vergelijking met de 5 referentie gemeenten uit referentiegroep 1. Cluster Maatschappelijke Zorg Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker- Nootdorp Maatschappelijke begeleiding en advies Vreemdelingen Huishoudelijke verzorging Sociaal-cultureel werk Tehuizen Kinderdagopvang Dagopvang gehandicapten Voorzieningen gehandicapten Ambulancevervoer Verpleeginrichtingen Openbare gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg (uniform deel) Jeugdgezondheidszorg (maatwerk deel) Baten begraafplaatsrechten Tabellen 9: saldo begroting 2014 en algemene uitkering gemeentefonds per inwoner cluster Maatschappelijke Zorg. Bron: CBS Statline 20 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

22 5b. Vergelijking van de begroting 2014 per inwoner per product / dienst voor het cluster Maatschappelijke Zorg (2) Binnen het cluster Maatschappelijke zorg geeft de gemeente Lansingerland meer uit (gemiddeld per inwoner) aan jeugdgezondheidszorg (maatwerk deel) en aanzienlijk minder aan huishoudelijke verzorging in vergelijking met de 5 referentie gemeenten uit referentiegroep 2. De uitgaven aan voorzieningen voor gehandicapten zijn in deze vergelijking gemiddeld. Cluster Maatschappelijke Zorg Lansingerland Lelystad Nieuwegein Terneuzen Velsen Zeist Maatschappelijke begeleiding en advies Vreemdelingen Huishoudelijke verzorging Sociaal-cultureel werk Tehuizen Kinderdagopvang Dagopvang gehandicapten Voorzieningen gehandicapten Ambulancevervoer Verpleeginrichtingen Openbare gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg (uniform deel) Jeugdgezondheidszorg (maatwerk deel) Baten begraafplaatsrechten Tabellen 10: saldo begroting 2014 en algemene uitkering gemeentefonds per inwoner cluster Maatschappelijke Zorg. Bron: CBS Statline 21 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

23 5c. Vergelijking van de begroting 2014 per inwoner per product / dienst voor het cluster Kunst & Ontspanning Binnen het cluster Kunst & Ontspanning geeft de gemeente Lansingerland gemiddeld een vergelijkbaar bedrag uit als de gemeenten uit referentiegroep 1. Ten opzichte van referentiegroep 2 geeft de gemeente Lansingerland gemiddeld per inwoner bijna op alle producten / diensten minder uit, met uitzondering van overige recreatieve voorzieningen. Cluster Kunst & Ontspanning Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker- Nootdorp Kunst Openbaar bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Sport Overige recreatieve voorzieningen Totaal Cluster Kunst & Ontspanning Lansingerland Doetinchem Heerhugowaard Oosterhout Terneuzen Zeist Kunst Openbaar bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Sport Overige recreatieve voorzieningen Totaal Tabellen 11 en 12 saldo begroting 2014 en algemene uitkering gemeentefonds per inwoner cluster Kunst & Ontspanning. Bron: CBS Statline 22 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

24 De algemene uitkeringen uit het gemeentefonds zijn voor de gemeente Lansingerland niet dekkend voor het cluster Werk & Inkomen, maar wel voor de andere clusters. Dit geldt ook voor de referentiegemeenten De gemeente Lansingerland heeft meer inwoners die gebruik maken of zouden kunnen maken van sociale voorzieningen, met uitzondering van mensen met een uitkering. De gemeente Lansingerland ontvangt meer uit de algemene uitkeringen, met uitzondering van de gemeente Overbetuwe en Houten. Deze ontvangen meer voor respectievelijk 'Werk & Inkomen' en Kunst & Ontspanning. Dit sluit aan bij de volumes in de maatstaven. De gemeente Lansingerland geeft aan Werk & Inkomen meer uit dan de andere gemeenten, net als de gemeente Houten. Het verschil tussen inkomsten en uitgaven per inwoner is voor deze gemeenten het grootst op dit cluster. De andere gemeenten hebben een positief saldo. Net als de andere gemeenten houdt de gemeente Lansingerland geld over voor de clusters Maatschappelijke zorg en Kunst & Ontspanning. De gemeenten Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp geven per inwoner gemiddeld minder uit Maatschappelijke Zorg dan de andere gemeenten. De gemeenten Lansingerland en Overbetuwe geven per inwoner gemiddeld minder uit aan Kunst & Ontspanning dan de andere gemeenten. Binnen het cluster Werk & Inkomen geeft de gemeente Lansingerland geeft per inwoner meer uit aan Gemeentelijk Minimabeleid en minder aan Bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen. Binnen het cluster Maatschappelijke Zorg geeft de gemeente Lansingerland per inwoner meer uit aan Voorzieningen voor gehandicapten en Jeugdgezondheidszorg (maatwerk deel) en minder aan Huishoudelijke hulp. Binnen het cluster Kunst & Ontspanning geeft de gemeente Lansingerland op alle onderdelen minder uit dan de andere gemeenten. 23 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

25 Verklaringen & besparingen Analyse model

26 De opvallend hoge uitgaven kunnen het gevolg zijn van veel vraag, van beleid of hoge uitvoeringskosten In het vorige paragraaf is geconstateerd dat de gemeente Lansingerland op een aantal onderdeel meer gemiddeld begroot. Voor het cluster Werk & Inkomen zelfs zodanig dat de ontvangsten vanuit de algemene uitkering uit het gemeentefonds niet dekkend zijn voor de begroting De verklaring voor dit negatieve saldo wordt niet gezocht aan de inkomstenkant vanuit het gemeentefonds. Dit onderzoek is niet gericht op de verdeelsystematiek van het gemeentefonds. Deze is bovendien zeer beperkt beïnvloedbaar. Uitgaven kunnen gemeenten direct beïnvloeden. Verklaringen zullen dus worden gezocht aan de uitgavenkant. We identificeren die mogelijke drivers: 1. Volume als gevolg van bevolkingsopbouw: de samenstelling van de bevolking van een gemeente is van invloed op de mate waarin de voorzieningen binnen het sociale domein worden aangesproken. Hierbij gaat het zowel om de leeftijdsopbouw als bijvoorbeeld het aantal eenouderhuishoudens. 2. Volume of hoge kosten als gevolg van beleid: een meer dan gemiddeld gebruik van voorzieningen kan ook het gevolg zijn van beleidskeuzes. Zo is het bijvoorbeeld relevant hoe een gemeente de toegang tot voorzieningen heeft georganiseerd. Daarnaast zijn subsidiegelden een relevante kostendriver om te onderzoeken. 3. Organisatie: de wijze waarop een gemeente zich organiseert is van invloed op de uitvoeringskosten van producten en diensten. Dit onderzoek richt zich echter niet op een vergelijking van de wijze waarop de gemeenten zijn georganiseerd binnen het sociale domein. Hiervoor is aanvullend onderzoek noodzakelijk. 25 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

27 Verklaringen & Besparingen Werk & Inkomen

28 Volume, Werk & Inkomen: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan Minimabeleid. Kan hiervoor een verklaring worden gevonden in de bevolkingsopbouw van de gemeente? Uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen zijn mede afhankelijk van (de ontwikkeling) van het aantal mensen dat in potentie gebruik maakt van voorzieningen binnen dit cluster. Zo is het aantal mensen met een laag inkomen of het aantal eenouder huishoudens van invloed op de uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. Om vast te stellen of deze variabelen inderdaad een verklaring zijn voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen hebben we de ontwikkeling van groepen die gebruik maken of zouden kunnen maken van voorzieningen binnen het cluster W&I in beeld gebracht. Hierbij zijn de volgende analyses uitgevoerd: De ontwikkeling van het aantal bijstandsontvangers tussen binnen de gemeente Lansingerland van 2009 tot De ontwikkeling van het aantal eenouderhuishoudens binnen de gemeente Lansingerland van 2009 tot De ontwikkeling van het aantal lage inkomens binnen de gemeente Lansingerland van 2009 tot De ontwikkeling van het aantal uitkeringsontvangers van 2009 tot Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

29 Volume, Werk & Inkomen: het aantal mensen dat gebruik maakt van de bijstand of een uitkering ontvangt stijgt, maar de stijging is niet extreem In. de periode 2009 tot 2014 is het aantal mensen binnen de gemeente Lansingerland die een uitkering ontvangen gestegen. De laatste drie jaar is echter een stabilisering waar te nemen. In dezelfde periode is het aantal bijstandsontvangers eveneens gestegen. De toename is gelijkmatig, maar zet wel door. Uitkeringsontvangers Bijstandsontvangers Figuur 1 en 2: ontwikkeling uitkeringsontvangers en bijstandsontvangers. Bron: CBS Staline 28 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

30 Volume, Werk & Inkomen: het aantal eenouderhuishoudens neemt toe, het aantal mensen met een laag inkomen neemt af In de periode 2009 tot 2014 is het aantal mensen met een laag inkomen toegenomen, maar sinds 2013 is een daling van het aantal lage inkomens ingezet. In dezelfde periode is het aantal eenouderhuishoudens toegenomen. De toename lijkt de laatste jaren steeds sneller te gaan. Lage inkomens Eenouderhuishoudens Figuur 3 en 4: ontwikkeling lage inkomens en eenouderhuishoudens. Bron: CBS Statline Conclusie: volume als gevolg van de bevolkingsopbouw is geen verklaring voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. 29 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

31 Beleid, Werk & Inkomen: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan Minimabeleid. Zijn beleidskeuzes een verklaring voor de hoge uitgaven? De gemeente Lansingerland hanteert een hoger percentage voor draagkrachtloos inkomen dan de referentiegemeenten. Dit betekent dat een grotere groep aanspraak kan maken op vergoeding van bijzondere kosten zonder dat daar een eigen bijdrage voor verschuldigd is. Cluster Kunst & Ontspanning Lansingerland Teylingen Overbetuwe Houten De Ronde Venen Pijnacker- Nootdorp Percentage draagkrachtloos inkomen 115% 110% 100% 100% 110% 110% Tabel 13: percentages draagkrachtloos inkomen. Bron: CBS Statline Met de invoering van de Participatiewet per 1 januari 2015 verdwijnt het gemeentelijke minimabeleid, er kan dan uitsluitend individuele bijzondere bijstand worden verstrekt. Conclusie: beleidsmatig maakt de gemeente Lansingerland geen bijzondere keuzes die de uitgaven opdrijven. De beleidskeuze om te kiezen voor 115% draagkrachtloos inkomen is wel een verklaring voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. Aanbeveling: bij het opstellen van de verordening bijzondere bijstand 2015 kritisch kijken naar de doelgroep en de omschrijving van het begrip inkomen. 30 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

32 Beleid, Werk & Inkomen: zijn er opvallende zaken te vinden in beleidskeuzes ten aanzien van de WWB? Naast de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn er voor het cluster Werk & Inkomen ook andere geldstromen, zoals de doeluitkeringen. Ten aanzien van deze geldstroom zijn de onderstaande variabelen in beeld gebracht voor gemeente Lansingerland in vergelijking met referentiegroep 1. NL Lansingerland Houten Pijnacker- Nootdorp Teylingen Overbetuwe De Ronde Venen Ontwikkeling WWB 2012 = 3% 2013 = 4% 2012 = 9% 2013 = -2,6% 2012 = 0% 2013 = 11% 2012 = 3% 2013 = 2,5 % 2012 = 6% 2013 = -5% 2012 = 0% 2013 = 5% 2012 = - 4% 2013 = 0% WWB met inkomen uit arbeid 13% 16% 17% 16% 21% 16% 19% Gemiddelde uitkering Budget WWB per inwoner Uitputting WWB budget % 112% 105% 113% 117% 92% 99% Incassoratio 7% 4% 4% 4% 3% 6% 7% Tabel 14: overzicht vanuit kernkaart WWB referentiegroep 1. Bron: CBS Statline 31 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

33 Beleid, Werk & Inkomen: zijn er opvallende zaken te vinden in beleidskeuzes ten aanzien van de WWB? Naast de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn er voor het cluster Werk & Inkomen ook andere geldstromen, zoals de doeluitkeringen. Ten aanzien van deze geldstroom zijn de onderstaande variabelen in beeld gebracht voor gemeente Lansingerland in vergelijking met referentiegroep 2. Barendrecht Nootdorp Nootdorp wedrecht Venen Drenthe Pijnacker- Overbetu Papen- De Midden- Ronde NL NL Lansingerland Houten Teylingen IJsselstein 2012 = 3% 2012 = 9% 2012 = 3% 2012 = 3% 2012 = 10% 2012 = 3% 2012 = 9% Ontwikkeling WWB 2013 = 4,3% 2013 = -2,6% 2013 = 0% 2013 = 2,6 % 2013 = 14,3% 2013 = 2,8% 2013 = 5,3% Ontwikkeling 2012 = 3% 2012 = 9% 2012 = 0% 2012 = 3% 2012 = 6% 2012 = 0% 2012 = - 4% WWB WWB met inkomen 2013 = 4% 2013 = -2,6% 2013 = 11% 2013 = 2,5 % 2013 = -5% 2013 = 5% 2013 = 0% 13% 16% 15% 16% 6% 3% 28% uit arbeid WWB met inkomen Gemiddelde uit 13% % % % % % % arbeid uitkering Budget WWB per Gemiddelde inwoner nnb Uitputting uitkeringwwb 103% 112% 109% 113% 104% 104% 93% Budget budget WWB per Incassoratio inwoner 7% 4% 15% 4% 5% 7% 2% Instroom 36% 37% 33% 42% 53% 47% 55% Uitputting Uitstroom WWB 103% 29% 112% 32% 105% 29% 113% 32% 117% 33% 92% 43% 99% 42% Uitstroom budget(werk) 46% 50% 50% 42% 45% 53% 53% Incassoratio Pbudget per 7% 59 4% 16 4% 16 4% 16 3% 33 6% 33 7% 26 inwoner Uitputting Participatiebudget 125% 114% 148% 117% 101% 95% 137% Tabel 15: overzicht vanuit kernkaart WWB referentiegroep 2. Bron: CBS Statline 32 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

34 Beleid, Werk & Inkomen: zijn er opvallende zaken te vinden in beleidskeuzes ten aanzien van de WWB? Het volume binnen WWB is toegenomen, maar de ontwikkeling blijft in 2013 achter bij landelijk gemiddelde. Er is een toename van het aantal inwoners met een minimum inkomen. Dit betekent dat er meer aanspraak bestaat op bijzondere bijstand en minimabeleid. Door de toename van het volume is meer personele inzet noodzakelijk, deze kosten komen ten laste de algemene uitkering. Conclusie: Ten aanzien van de overige inkomsten en uitgaven binnen het cluster W&I (niet AUG) kent de gemeente Lansingerland in 2013 een negatieve bestandsontwikkeling, maar is voor het overige grotendeels vergelijkbaar met referentiegroep 1 en Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

35 Organisatie, Werk & Inkomen: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan minimabeleid. Zijn organisatorische keuzes een verklaring voor de hoge uitgaven? Op dit onderdeel is op basis van de beschikbare gegevens geen goede vergelijking mogelijk met de referentiegemeenten. Een nader analyse van de processen binnen de afdeling werk en inkomen zal op dit punt verduidelijking kunnen geven. Aandachtspunten zijn: Manier waarop (interne) controle wordt uitgevoerd; Clusteren van aanvragen; Mandaat; Gebruik standaard documenten; Zelf doen versus uitbesteden. Conclusie: organisatorische keuzes kunnen een verklaring zijn voor de hoge uitgaven binnen het cluster Werk & Inkomen. Om hier een uitspraak over te kunnen doen is nader onderzoek noodzakelijk. 34 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

36 Verklaringen & besparingen Maatschappelijke zorg

37 Maatschappelijke Zorg: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan voorzieningen voor gehandicapten en JGZ. Is volume als gevolg van bevolkingsopbouw een verklaring voor deze hoge uitgaven? Ondanks dat de gemeente Lansingerland minder dan gemiddeld uitgeeft aan Maatschappelijke Zorg valt op dat ze meer dan gemiddeld uitgeeft aan voorzieningen voor gehandicapten en Jeugdgezondheidszorg (maatwerk). Uitgaven binnen het cluster Maatschappelijke zorg zijn mede afhankelijk van (de ontwikkeling) van het aantal mensen dat in potentie gebruik maakt van voorzieningen binnen dit cluster. Zo kan het aantal ouderen in een gemeente van invloed zijn op de uitgaven binnen de Wmo. Ditzelfde geldt voor het aantal jongeren voor de uitgaven binnen de jeugdzorg. Om vast te stellen of volume inderdaad een verklaring is voor de hoge uitgaven aan voorzieningen voor gehandicapten en jeugdgezondheidszorg is de bevolkingsopbouw van de gemeente Lansingerland in beeld gebracht en is deze op twee ijkpunten vergeleken met de gemeenten in referentiegroep 1 en 2. Hierbij zijn de volgende analyses uitgevoerd: De ontwikkeling van het aantal jongeren (< 20) en ouderen (> 64) in de gemeente Lansingerland van 2009 tot De bevolkingsopbouw in 2012 en 2013 van de gemeente Lansingerland in vergelijking met referentiegroep 1 en Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

38 Volume, Maatschappelijke Zorg: het aantal ouderen groeit sneller dan de totale bevolking. Het aantal jongeren groeit gelijk met de totale bevolking Het inwoneraantal is van 2009 tot en met 2014 met 14% gegroeid. Het aantal ouderen (64+) is in diezelfde periode gegroeid met 31%. In 2009 was het aandeel ouderen (64+) van de totale bevolking 11%. In 2014 is dat 13%. Volgens de prognose van de nationale atlas volksgezondheid zal het aandeel 64 plussers van 12% in 2010 doorgroeien tot 25% in Op basis van deze analyse zou het aantal 64 plussers jaarlijks toenemen met 6%. De groei van het aantal jongeren loopt parallel aan de totale bevolkingsgroei (14%). Het aandeel jongeren (< 20 jaar) van de totale bevolking is over de jaren ( ) dus ook constant (29%). Inwoners Figuur 5 en 6: ontwikkeling inwoners (naar leeftijd). Bron: CBS Statline Inwoners naar leeftijd Inwoners_kl_20_jaar Inwoners_gr_64_jaar Inwoners_75 85_jaar 37 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

39 Volume, Maatschappelijke Zorg: vergeleken met de referentiegemeenten is het aandeel ouderen binnen Lansingerland niet bijzonder. Het aandeel jongeren wel De totale bevolking binnen de gemeente Lansingerland groeit sneller dan bij de gemeenten in referentiegroep 1 en 2. Het aandeel ouderen is niet hoger dan in de referentiegemeenten. Het aandeel jongeren is wel hoger dan in de referentiegemeenten. Tabellen 15 en 16: bevolkingsgroei en aandeel ouderen en jongeren. Bron: CBS Statline Referentiegroep 1 Lansingerland Houten Pijnacker- Nootdorp Teylingen Overbetuwe De Ronde venen Bevolkingsgroei ,25% 0,25% 0,7% 0,3% 0,6% - 0,3% % > 65 jaar ,5% 10,2% 12% 16,2% 14,9% 16,7% % > 65 jaar % 10,8% 12,6% 16,7% 15,6% 17,6% 0-19 jaar ,8% 28,4% 29,7% 25,8% 26,4% 24,8% 0-19 jaar ,8% 27,9% 29,5% 25,5% 26,1% 24,3% Referentiegroep 2 Lansingerland Zeist Nieuwegein Terneuzen Lelystad Velsen Bevolkingsgroei ,25% 0,3% 0,3% 0% 0,6% - 0,2% % > 65 jaar ,5% 18,6% 14,4% 21,3% 12,4% 17,9% % > 65 jaar % 19.2% 15,5% 22% 13,3% 18,5% 0-19 jaar ,8% 24% 22,1% 21,3% 25,6% 23,5% 0-19 jaar ,8% 24% 21,8% 21% 25,4% 23,1% Conclusie: volume als gevolg van de bevolkingsopbouw is geen verklaring voor de hoge uitgaven aan voorzieningen voor Gehandicapten, maar wel voor de hoge uitgaven aan JGZ. De begroting 2014 is ruimer dan op basis van de demografische ontwikkeling mag worden verwacht. 38 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

40 Beleid, Maatschappelijke Zorg: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan voorzieningen voor gehandicapten. Zijn beleidskeuzes een verklaring voor deze hoge uitgaven? Ten opzichte van de realisatie in 2012 en 2013 wordt er voor 2014 aanzienlijk meer begroot voor het cluster Maatschappelijke zorg. De belangrijkste kosten driver is het aantal mensen dat gebruik maakt van de Wmo voorzieningen. De prognoses die de gemeente hanteert gaan uit van een groei van de vraag met jaarlijks 15% (10% toename van het aantal aanvragen en ca. 5% toename van het aantal ouderen. De CBS cijfers laten echter een groei van het aantal ouderen zien van 6%. Realisatie Begroting Onderdeel *1) HH Eigen bijdrage CAK PGB Woonvoorziening Vervoersvoorziening Coll. Vervoer Rolstoelen Totaal voorzieningen Tabel 17: Realisatie en begroting cluster maatschappelijke zorg gemeente Lansingerland Bron: gemeente Lansingerland Conclusie: de gemeente Lansingerland begroot te ruim voor het cluster maatschappelijke zorg (exclusief nieuwe Wmo taken) voor de komende jaren. 39 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

41 Beleid, Maatschappelijke Zorg: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan voorzieningen voor gehandicapten. Zijn beleidskeuzes een verklaring voor deze hoge uitgaven? Als we uitgaan van een groei van het aantal ouderen binnen de gemeente Lansingerland met jaarlijks 6% ziet de begroting er voor de komende jaren anders uit. De onderstaande begrotingscijfers laten zien dat er besparingspotentieel zit in de begroting voor het cluster maatschappelijke zorg. Realisatie Begroting Onderdeel *1) HH Eigen Eigen bijdrage bijdrage CAK CAK PGB PGB Woonvoorziening Woonvoorziening Vervoersvoorziening Vervoersvoorziening Coll. Vervoer Coll. Rolstoelen Vervoer Totaal Rolstoelen voorzieningen Totaal voorzieningen Delta huidige begroting Tabel 18: Realisatie en begroting cluster maatschappelijke zorg gemeente Lansingerland vertaald op basis van 6% groei. Bron: op basis van realisatie- en begrotingscijfers gemeente Lansingerland Aanbeveling: de begroting 2014 en verder kan worden bijgesteld op basis van 6% groei. Dit levert in 2014 ruim 1.4 miljoen Euro op. 40 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

42 Organisatie, Maatschappelijke Zorg: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan voorzieningen voor gehandicapten. Zijn beleidskeuzes een verklaring voor deze hoge uitgaven? Naast de beleidsmatige keuzes rondom vervoersvoorzieningen kunnen er ook andere beleidskeuzes van invloed zijn op de uitgaven binnen het cluster Maatschappelijke Zorg. De wijze waarop de gemeente de toegang tot voorzieningen heeft georganiseerd bepaalt de mate van het gebruik van die voorzieningen. De gemeente heeft echter al stappen gezet om de aanspraak op voorzieningen te reduceren en eigen bijdragen te vragen. De toekomstige kanteling biedt alsnog een kans om toegang zodanig te organiseren dat de aanspraken op individuele en collectieve voorzieningen worden gereduceerd. Kosten van maatschappelijke voorzieningen hangen ook samen met de inkoop van die voorzieningen. De gemeente Lansingerland heeft naar eigen zeggen scherp ingekocht op bijvoorbeeld Wmo voorzieningen. Conclusie: de mate waarin inwoners gebruik maken van Wmo voorzieningen hangt sterk af van de wijze waarop de gemeente de toegang tot die voorzieningen organiseert. De kosten van die voorzieningen hangen sterk samen met de inkoopstrategie van de gemeente. De gemeente Lansingerland heeft hier echter al stappen in ondernomen en in miljoen bespaard. Aanbeveling: gebruik de kanteling als kans om via toegang de aanspraken op voorzieningen in te perken en scherp in te kopen. 41 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

43 Beleid, Maatschappelijke Zorg: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan JGZ. Zijn beleidskeuzes een verklaring voor deze hoge uitgaven? Binnen het cluster Maatschappelijke Zorg geeft de gemeente Lansingerland per inwoner meer uit aan en JGZ (maatwerkdeel). Eerder is geconstateerd dat deze hoge uitgaven verband houden met het grote aantal jeugdigen. Kunnen de hoge uitgaven ook worden verklaard vanuit beleidsperspectief? De taken die behoren tot het maatwerkdeel van de JGZ zijn gedefinieerd door Ministerie van VWS. Gemeenten kunnen er niet voor kiezen om deze taken niet uit te voeren. Het feit dat de gemeente Lansingerland deze taken uitvoert is dan ook geen verklaring voor de hoge uitgaven. De wijze waarop de taken worden uitgevoerd zou hier echter wel een verklaring voor kunnen zijn. De gemeente Lansingerland heeft de uitvoering van de genoemde jeugdgezondheidszorg taken ondergebracht bij het CJG Rijnmond en betaalt hier circa 1.5 miljoen Euro voor. Is grootste kostenpost. Conclusie: taken binnen de JGZ en het aantal jeugdigen zijn een gegeven. Besparingen moeten worden gezocht in de uitvoering van deze taken. De bijdrage aan het CJG Rijnmond is hierin de grootste kosten driver. Aanbeveling: kijk kritisch naar de bijdrage aan het CJG Rijnmond en voer de discussie over de verantwoording van output en outcome van de activiteiten van het CJG. 42 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

44 Organisatie, Maatschappelijke Zorg: de gemeente Lansingerland geeft meer dan gemiddeld uit aan voorzieningen voor gehandicapten en JGZ. Zijn organisatorische keuzes een verklaring voor deze hoge uitgaven? Binnen het cluster Maatschappelijke Zorg geeft de gemeente Lansingerland per inwoner meer uit aan Voorzieningen voor Gehandicapten en Jeugdgezondheidszorg (maatwerkdeel). Hoe kunnen deze uitgaven worden verklaard vanuit organisatieperspectief? Een vergelijking van de organisatorisch insteek van de uitvoering van MZ-taken is riskant, want deze is grotendeels situationeel. Er kunnen wel een aantal handvatten worden geboden voor verklaringen en besparingsmogelijkheden. Wat doe je als gemeente zelf en wat besteed je uit? Waar zoek je samenwerking? Hoe organiseer je inkoop? Welke kanalen zijn preferent gezien de kostprijs per kanaal? Zijn processen voldoende efficiënt georganiseerd? Conclusie: Organisatorische keuzes kunnen een verklaring zijn voor de hoge uitgaven binnen het Maatschappelijke Zorg. Om hier een uitspraak over te kunnen doen is nader onderzoek noodzakelijk. Aanbeveling: de gemeente zal op een aantal onderdelen kritisch moeten kijken naar organisatorische aspecten en uitvoeringskosten. 43 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

45 Verklaringen & Besparingen Kunst & Ontspanning

46 Algemeen, Kunst & Ontspanning. De gemeente Lansingerland geeft op alle onderdelen minder uit dan de andere gemeenten Binnen het clustert kunst en ontspanning bestaan de uitgaven voor het overgrote deel uit uitgaven aan accommodaties en uitgaven aan subsidies. Het valt op dat de exploitatie van het zwembad in 2012 veel meer kostte dan in 2013 en verder. Sportaccommodaties vormen een grote kostenpost (kapitaalslasten). De sportvelden kosten aanzienlijk meer dan ze opleveren. Subsidies ten behoeve van het bibliotheekwerk vormen een grote kostenpost binnen het cluster Kunst & Ontspanning. Hier staan enkele baten tegenover voor het verhuur van gebouwen en terreinen. Het grootste deel van de overige kosten bestaan uit subsidiering. (aanbeveling om kritisch te kijken naar de subsidieanten en keuze inzichtelijk te maken. Wat wel en wat niet en waarom (niet). Binnen het sociale domein gaat het hierbij om ruim 5.5 miljoen. Conclusie: binnen het cluster Kunst & Ontspanning loopt de gemeente Lansingerland niet uit de pas ten opzichte van referentie gemeenten. De uitgaven bestaan voor het overgrote deel uit uitgaven aan accommodaties en uitgaven aan subsidies. Hier liggen wel mogelijkheden om te besparen. De mogelijkheden voor besparing liggen op twee terreinen: het reduceren van uitgaven aan sportaccommodaties door kritisch te kijken naar de voorraad, de bezettingsgraad en kosten-baten verhouding. het reduceren van uitgaven aan subsidies door kritisch te kijken naar nut, noodzaak, duur en hoogte van subsidies. 45 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein

47 Beleid, Kunst & Ontspanning. Besparen op subsidies De gemeente Lansingerland heeft voor miljoen euro begroot voor sportaccommodaties en verwacht 2.4 miljoen euro aan baten. Per saldo een begroot bedrag van 4.2 miljoen euro. De gemeente onderzoekt momenteel de bezettingsgraad van sportaccommodaties. Het zou zinvol zijn om deze verkenning te verbreden naar andere accommodaties om het totale inzicht van bezettingsgraden en bijbehorende netto lasten van die accommodaties als vertrekpunt te nemen voor beleid om te besparen. Met de Sportnota heeft de gemeente Lansingerland al een aantal uitgangspunten geformuleerd waarmee de uitgaven aan accommodaties kunnen worden geconsolideerd en gereduceerd, zoals: het aantal sportaccommodaties niet uit te bereiden, zoveel mogelijk in te zetten op kosten neutraliteit door wijzigingen in de voorraad of door individuen en verenigingen zelf de financiering (ook van onderhoud en beheer) te laten verzorgen / tarieven te verhogen en het zoveel mogelijk multifunctioneel gebruiken en inzetten van sportaccommodaties waarmee de bezettingsgraad wordt vergroot. Aanbeveling: stel vast welke accommodaties vanuit beleid wenselijk zijn en bepaal de bezettingsgraden en netto lasten. Onderzoek hoe de kostenneutraliteit van accommodaties kan worden vergroot door het combineren van functie (multifunctionaliteit), het aanpassen van tarieven of het verleggen van de financiering naar verenigingen. Bepaal tot slot van welke accommodaties afscheid kan worden genomen. Theoretisch een besparingspotentieel van 4.4 miljoen euro. Een reëlere inschatting zou een reductie met 25% kunnen, ca. 1 miljoen euro. 46 Onderzoek naar inkomsten en uitgaven binnen het sociale domein