Essaywijzer. Praktijkopleiding AA

Transcriptie

1 Essaywijzer Praktijkopleiding AA

2 2014 NBA Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij door middel van druk, fotokopieën, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de NBA. 2

3 Inhoudsopgave Inleiding 4 1 Hoe het werkt De begeleiding De procedure 6 2 Waaraan moet het essay voldoen? Eisen aan de inhoud Aandachtspunten tijdens het schrijven 12 3 Beoordeling door praktijkbegeleider en de externe beoordelaar Beoordeling door de praktijkbegeleider Beoordeling door de externe beoordelaar 14 4 Communicatieve beroepsvaardigheden 15 Bijlage

4 Inleiding Competenties verwerven In de Praktijkopleiding AA staat het werken aan beroepsproducten centraal. Door te werken aan beroepsproducten maak je een groeiproces door. Het werken aan beroepsproducten leidt ertoe dat je competenties behaalt. Aan het einde van elk jaar schrijf je een essay waarin je aangeeft welke competenties je op welke wijze hebt verworven. In de Informatiegids Praktijkopleiding AA (beide varianten) wordt aangegeven dat gebruik wordt gemaakt van de IFAC-definitie van het begrip competence. In het hoofdstuk over het verwerven van competenties wordt toegelicht op welke wijze de competenties zijn opgebouwd. De competenties zijn opgenomen in bijlage 1 van de Informatiegids Praktijkopleiding AA. In het essay schets je aan de hand van de beroepsproducten waaraan je gewerkt hebt het groeiproces dat jou naar het eindniveau van een beginnend beroepsbeoefenaar heeft gebracht waardoor je de voorgeschreven competenties hebt verworven. Jouw ontwikkeling Tijdens de opleiding schrijf je minimaal drie essays. In een essay moet jouw ontwikkeling van het afgelopen jaar duidelijk naar voren komen. Met behulp van zelfreflectie bekijk je welke competenties je beheerst en welke nog niet. Doel essaywijzer In de Informatiegids Praktijkopleiding AA wordt de inhoud van de praktijkopleiding beschreven. Aangegeven wordt wat onder de kritische beroepssituaties wordt verstaan en wat je per kritische beroepssituatie aan werkzaamheden moet verrichten. Het doel van deze essaywijzer is om concrete informatie te geven over de procedure, de opzet en schrijfstijl van je essay. Informatie die je nodig hebt Deze essaywijzer gebruik je in combinatie met de Informatiegids Praktijkopleiding AA en de Handreiking voor trainees (is opgenomen in bijlage 1 van deze essaywijzer). Verder kun je gebruik maken van voorbeeld-portfolio s (zie Hoewel is geprobeerd een compleet overzicht te bieden, blijft deze essaywijzer toch een momentopname. Eventuele aanvullingen of nieuwe inzichten worden gepubliceerd in de nieuwsbrief Praktijkopleiding AA. De nieuwsbrieven tref je aan op de website van de NBA. 4

5 01 Hoe het werkt Aan het einde van elk opleidingsjaar schrijf je een essay. Nadat je praktijkbegeleider dit essay goedgekeurd heeft, maakt het essay onderdeel uit van je portfolio. Vervolgens beoordeelt de externe beoordelaar jaarlijks je portfolio. De termijnen waarbinnen je het essay moet inleveren, je praktijkbegeleider het essay moet goedkeuren en de externe beoordelaar zijn oordeel moet geven, worden vermeld in de Informatiegids Praktijkopleiding AA. 1.1 De begeleiding Er zijn verschillende vormen van begeleiding mogelijk bij de totstandkoming van je essay. De praktijkbegeleider Tijdens de Praktijkopleiding sta je er niet alleen voor. Een praktijkbegeleider begeleidt je. Iedere praktijkbegeleider moet voldoen aan het competentieprofiel voor de praktijkbegeleider. In het competentieprofiel voor de praktijkbegeleider is aangegeven dat de praktijkbegeleider bij jouw begeleiding vier rollen vervult: hij coacht jou, hij is jouw vakinhoudelijke begeleider, hij beoordeelt jouw functioneren (en jouw essay) en hij bewaakt de voortgang van jouw praktijkopleiding. Het competentieprofiel voor de praktijkbegeleider vind je op de website van de NBA: Stel aan jouw praktijkbegeleider de juiste vragen en zorg er voor dat je feedback krijgt die voor jou direct bruikbaar is. Op die manier bevorder je je eigen leerproces. Ook bij het schrijven van de essays biedt de praktijkbegeleider ondersteuning. Je praktijkbegeleider moet je essay als voldoende hebben beoordeeld voordat je essay deel kan uitmaken van de jaarlijkse beoordeling door de externe beoordelaar. Bij de beoordeling door de praktijkbegeleider komen de eerder genoemde vier rollen tot uitdrukking. Als het essay in de ogen van je praktijkbegeleider niet in één keer voldoende is, geeft hij aanwijzingen om het essay te verbeteren. Externe begeleiding bij het schrijven van een essay Bij het schrijven van de essays kun je begeleid worden door een externe deskundige. Ervaren AA-Accountants, die bekend zijn met de opleiding, bieden deze begeleiding tegen vergoeding aan. Een externe deskundige kan je adviseren over de inhoud en de opzet van je verslag. Ook kan de externe deskundige ondersteuning bieden bij de taalkundige aspecten van het essay. Namen en telefoonnummers van externe begeleiders vind je op de website van de NBA. Cursus schrijfvaardigheid Met de handvatten uit de cursus Schrijfvaardigheid van NBA opleidingen wordt schrijven makkelijker. Deze cursus is niet verplicht, maar wordt wel aanbevolen ter ondersteuning bij het schrijven van essays. Je leert hoe je een taalkundig juist verslag maakt. Er wordt onder andere dieper ingegaan op het gebruik van spellingsregels, schrijfstijl en de opbouw van teksten. De cursus vindt minstens één keer per jaar plaats. De data vind je op de website van NBA-opleidingen: 5

6 1.2 De procedure Is je essay klaar om in te leveren, of beter gezegd: klaar om te plaatsen in je elektronische portfolio? Dan volg je bij het plaatsen een vastgestelde procedure. Stappenplan Tijdens een opleidingsjaar vinden twee halfjaarlijkse gesprekken plaats, waarvan je gespreksverslagen maakt. Pas nadat je je tweede gespreksverslag hebt geplaatst in je elektronische portfolio, kun je je essay toevoegen. Het essay plaats je uiterlijk zes weken na afloop van het jaar in je portfolio. Klaar voor beoordeling! Competentiematrix Nadat je je essay in de ELO geplaatst hebt, kun je online je competentiematrix bijwerken. Hierin houd je bij welke competenties je het afgelopen jaar hebt behaald. Je vermeld pas dat je een competentie hebt behaald wanneer je voldoende opdrachten op het juiste niveau hebt uitgevoerd. Externe beoordeling Heeft je praktijkbegeleider het essay goedgekeurd, dan geeft hij dit aan in je portfolio. Daarna beoordeelt de externe beoordelaar het essay als onderdeel van de jaarlijkse beoordeling. De externe beoordelaar kan bepaalde onderdelen of aspecten van het essay als onvoldoende aanmerken. Hij geeft deze verbeterpunten aan op het beoordelingsformulier portfolio. Er wordt van je verwacht dat je in het komende jaar aan deze punten gaat werken. De genoemde verbeterpunten komen terug in je volgende essay. Het is niet mogelijk je essay aan te passen en het opnieuw te laten beoordelen (tenzij de externe beoordelaar hierom nadrukkelijk verzoekt). De praktijkbegeleider en de trainee kunnen geen bezwaar maken tegen de externe beoordeling. Je krijgt een externe beoordelaar toegewezen voor de volledige duur van de opleiding. Hij beoordeelt je ontwikkeling aan de hand van het persoonlijk ontwikkelingsplan (POP). Met de jaarlijkse beoordelingen beïnvloedt de externe beoordelaar je ontwikkeling en houdt hij in de gaten of je tijdig het vereiste niveau bereikt. Wisselen van praktijkopleidingsplaats Wissel je tijdens het opleidingsjaar van werkgever, dan heeft dit gevolgen voor je essays. Voor dat jaar schrijf je twee essays: één over de competenties die je verworven hebt bij je vorige werkgever en één over de competenties die je verworven hebt bij de nieuwe werkgever. Het eerste essay plaats je in je portfolio voordat je je oude werkgever verlaat. Het tweede essay plaats je aan het einde van het betreffende opleidingsjaar. Bij een wisseling van praktijkopleidingsplaats stel je alleen een nieuwe POP op als de wisseling gevolgen heeft voor de planning van je Praktijkopleiding. Je doet dit in overleg met je nieuwe praktijkbegeleider. Heeft de wisseling van praktijkopleidingsplaats geen gevolgen voor jouw planning, dan ga je in het essay kort in op de gevolgen van de wisseling van praktijkopleidingsplaats. Het eindgesprek Je sluit de Praktijkopleiding AA af met een eindgesprek. Je krijgt een uitnodiging voor het gesprek als de eerste externe beoordelaar én een tweede externe beoordelaar vinden dat je aan alle gestelde eisen hebt voldaan. De tweede externe beoordelaar heeft een doorslaggevende stem. Dat je aan eisen hebt voldaan blijkt uit je portfolio. Je portfolio is compleet als: deze minimaal zes halfjaarlijkse gespreksverslagen (+ bijlagen) en minimaal drie goedgekeurde essays (+ beroepsproducten) bevat; de opbouw van jouw praktijkopleiding overeenkomt met de voorschriften zoals opgenomen in de Informatiegids Praktijkopleiding AA. In het hoofdstuk over de inhoud van de praktijkopleiding wordt per kritische beroepssituatie aangegeven wat er minimaal per praktijkopleidingsjaar moet gebeuren; uit je competentiematrix blijkt dat je de competenties hebt verworven voor drie van de vier kritische beroepssituaties, waaronder de assurance-opdrachten en de aan assurance verwante opdrachten (brede MKB Variant); blijkt uit je essays dat je minimaal twee jaarrekeningcontroles en minimaal twee samenstelopdrachten hebt uitgevoerd op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar (Brede MKB Variant); blijkt dat de praktijkbegeleider de opdrachten Algemene Beroepsvaardigheden als behaald heeft aangemerkt; blijkt dat je aan de urencriteria hebt voldaan (aan de kritische beroepssituaties situaties van assurance-opdrachten en situaties van aan assurance verwante opdrachten gedurende de praktijkopleiding minimaal uur besteden. Aan iedere kritische beroepssituatie afzonderlijk minimaal 300 uur besteden. Aan de totale praktijkopleiding heb je uur besteed, uur per jaar); blijkt dat je het theoretische deel van de opleiding succesvol hebt afgerond; blijkt dat je de verplichte cursussen hebt gedaan; blijkt dat je beschikt over een professionele beroepshouding. 6

7 In het eindgesprek kan de hele inhoud van je portfolio aan de orde komen. De externe beoordelaars toetsen of je de beschreven werkzaamheden zelf hebt verricht op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar, je de wet- en regelgeving en overige vaktechnische kennis op de juiste wijze in de beroepspraktijk kunt toepassen, je beschikt over goede communicatieve beroepsvaardigheden en je beschikt over een goed reflectief vermogen. Als je simulaties van jaarrekeningcontroles hebt uitgevoerd, komen deze controle-opdrachten tijdens het eindgesprek niet aan de orde. Wel kunnen er algemene vragen over assurance-opdrachten worden gesteld of vragen worden gesteld over assurance-opdrachten die je hebt beschreven in je portfolio. 7

8 02 Waaraan moet het essay voldoen? Met je essay laat je zien wat je in het afgelopen jaar geleerd hebt. Aan de hand van relevante opdrachten stel je de ontwikkeling van je competenties aan de orde. Voor een positieve beoordeling moet je essay aan een aantal eisen voldoen. 2.1 Eisen aan de inhoud Het essay heeft een aantal verplichte onderdelen: samenvatting, inleiding, beschrijving per opdracht, vergelijking tussen de opdrachten, ontwikkeling van je competenties en bijlagen. De onderdelen moeten in deze volgorde in het essay uitgewerkt worden. Samenvatting Voorin het essay vindt de lezer een korte samenvatting. Lezers die alleen deze samenvatting lezen, vinden er de kern van je verhaal. Inleiding In de inleiding beschrijf je kort je functie bij jou op het kantoor en geef je aan hoever je gevorderd bent met de Praktijkopleiding AA. Ook geef je aan welke (advies)opdrachten je in het essay uitwerkt. Daarnaast kijk je kort terug op de doelen uit je persoonlijk actieplan (PAP). Beschrijf welke doelen uit het actieplan je wel of juist niet hebt behaald en wat daar de reden van is. Per essay geef je duidelijk aan wat jouw leerdoelen waren voorafgaand aan het jaar. De realisatie van deze leerdoelen komt vervolgens in de beschrijving van de werkzaamheden naar voren als ook in het slot waarin de leerdoelen voor het volgende jaar worden beschreven. Beschrijving per opdracht Voor de beschrijvingen kies je opdrachten die zich afspelen binnen één (of meer) van de vier kritische beroepssituaties. Dit zijn: assurance-opdrachten (verplicht), aan assurance verwante opdrachten (verplicht in brede MKB Variant), fiscale opdrachten (keuze) of adviesopdrachten (keuze). Per kritische beroepssituatie gelden voorwaarden ten aanzien van: de opbouw per kritische beroepssituatie verdeeld over de opleidingsjaren het minimum aantal uren per kritische beroepssituatie het minimum aantal te verrichten opdrachten per beroepssituatie de complexiteit van de opdrachten het niveau van de werkzaamheden 8

9 In de Informatiegids Praktijkopleiding AA wordt aan bovenstaande voorwaarden aandacht besteed. Uit de essays moet blijken dat aan deze voorwaarden is voldaan. Beschrijf alleen die opdrachten die echt iets zeggen over je competentieontwikkeling. Met de beschrijving lever je het bewijs dat je je bepaalde vaardigheden hebt eigen gemaakt. Je behandelt de (advies)opdracht zodanig dat de externe beoordelaar kan vaststellen dat je de competenties hebt verworven. Per opdracht geef je antwoord op de volgende vragen: hoe de opdracht tot stand is gekomen (bijvoorbeeld: bestaande relatie) met welke vraag de klant gekomen is hoe het contact met de klant is verlopen welke (advies)producten opgeleverd zijn wat jouw eigen rol was. Ga daarbij in op het niveau door te werken aan beroepsproducten, ontwikkel je competenties. Geef aan welke competenties je hebt verworven welke wet- en regelgeving is toegepast welke afwijking(en) er waren ten opzichte van het POP, een verklaring waarom (voor zover relevant) en een bijstelling van het POP (voor zover relevant) wat goed ging en wat beter kan (zelfreflectie) welke vergelijking je kunt maken tussen de opdrachten. Dit indien het een tweede en/of derde beschrijving van een bepaald type opdracht binnen een kritische bedrijfssituatie betreft. Maak bij de beschrijving van de opdracht onderscheid tussen de opdracht, de probleemstelling en de probleemanalyse. Bij de probleemstelling gaat het om één of meerdere (vaktechnische) dilemma s. Een dilemma is een moeilijke keuze. Bij de analyse van het probleem kijk je onder andere naar de context van het probleem en de vraagstukken die spelen rondom het probleem. Verder beschrijf je kort de organisatie van de cliënt. Ook laat je zien hoe je plan van aanpak eruit zag, welke mogelijke oplossingen je hebt overwogen en waarom je voor een bepaalde oplossing koos. Zorg dat je bij de beschrijving van je opdrachten aansluit bij de actuele ontwikkelingen in het beroep (SBR, toepassing ICT, risicogericht samenstellen, etc.). Daarmee laat je zien dat je de ontwikkelingen in het accountantsberoep volgt en daar ook invulling aan weet te geven. In het essay laat je zien welke competenties je het afgelopen jaar hebt verworven. Maak in je beschrijving duidelijk onderscheid tussen wat jij aan de opdracht hebt gedaan en wat anderen er aan hebben gedaan. Door het essay in de ik-vorm te schrijven, maak je je eigen rol tijdens (een deel van) het traject duidelijk. Om aan te tonen dat je een competentie hebt verworven, ga je steeds in op de bijbehorende elementen: 1. kennis, 2. houding 3. vaardigheden, 4. waarden en ethiek. Aandacht voor ICT Bij het uitwerken van een praktijkopdracht geef je aan op welke wijze je van welke applicaties gebruik hebt gemaakt. Eventueel - indien relevant - besteed je ook aandacht aan de ICT-systemen die de klant gebruikt. Door aandacht te besteden aan ICT wordt duidelijk of je inzicht hebt in de mogelijkheden en de beperkingen van de systemen waarmee je werkt. Vergelijking tussen de opdrachten Er wordt van je verwacht dat je meerdere gelijksoortige opdrachten met elkaar vergelijkt (dus bijvoorbeeld samenstelopdracht met samenstelopdracht). Dat kunnen nieuwe opdrachten zijn, of opdrachten die je in eerdere essays hebt behandeld. De vergelijking moet je persoonlijke groei aantonen. Neem je eigen handelen kritisch onder de loep. Heb je geleerd van eerdere ervaringen? Zie je een stijgende lijn in je ontwikkeling? Probeer hierbij te betrekken wat er wel goed ging en wat er beter kon. Bij de vergelijking tussen opdrachten reflecteer je dus op jouw eigen handelen. Het reflecteren op jouw eigen handelen is onderdeel van jouw leerproces. Maak daarbij gebruik van het Spiraalmodel van Korthagen. In de Informatiegids Praktijkopleiding AA en in de Handreiking voor trainees wordt op de zelfreflectie uitgebreid ingegaan. Ontwikkeling van je competenties Je beschrijft in het essay op basis van door jou uitgevoerde opdrachten de ontwikkeling van je competenties in het afgelopen jaar, zodat je persoonlijke groei zichtbaar wordt. Per kritische beroepssituatie analyseer je aan de hand van de 9

10 verrichte opdrachten en de competentiematrix welke competenties je beheerst. Welke werkzaamheden die bijdroegen aan je competentieontwikkeling heb je afgelopen jaar goed uitgevoerd? Per competentie geef je aan op welke wijze je kennis, vaardigheden, waarden, ethiek en beroepshouding in concrete praktijksituaties hebt toegepast en in hoeverre deze hebben bijgedragen aan jouw persoonlijke ontwikkeling in het afgelopen jaar. In de competentietabellen in bijlage 1 van de Informatiegids Praktijkopleiding AA wordt richtinggevend aangegeven welke kennis, vaardigheden, waarden, houding en ethische aspecten je nodig hebt om een bepaalde competentie te behalen. Per competentie besteed je aandacht aan de vaardigheden die je nodig hebt om een bepaald beroepsproduct op te leveren. Van jou wordt verwacht dat hier vanuit een theoretisch kader uitgebreid op ingegaan wordt. Denk bijvoorbeeld bij het voeren van een adviesgesprek aan zaken als: 1. welke voorbereidingen heb je vooraf getroffen; 2. welke rol nam je tijdens het gesprek in; 3. paste je tijdens het gesprek het LSD-model (Luisteren Samenvatten Doorvragen) toe; 4. hoe ben je omgegaan met de weerstand die je op één of meer onderdelen van jouw advies proefde tijdens het gesprek; 5. heb je controlevragen gesteld om te toetsen of de klant jou begreep; 6. heb je het gesprek geëvalueerd? Onderken bij de uitwerking van de communicatieve vaardigheden steeds drie fases: 1. voorbereidingsfase; 2. uitvoeringsfase; 3. evaluatiefase. In de handreiking voor trainees (bijlage 1) wordt op de uitwering van de communicatieve vaardigheden uitgebreider ingegaan. Bij de toelichting op de behaalde competenties dient ook een relatie te worden gelegd tussen theoretische kennis (o.a. de regelgeving) die betrekking heeft op de kritische beroepssituatie en de uitgewerkte praktijkcasus. Daarbij is het niet de bedoeling dat in het essay een integrale weergave van alle van toepassing zijnde regelgeving wordt opgenomen. Een beknopte verwijzing naar de van toepassing zijnde regelgeving, waarna een casus-specifieke uitwerking volgt, wordt echter wel verwacht. In de handreiking voor trainees wordt hier nader op ingegaan. Hierbij dien je je te realiseren dat de bepalingen uit de Verordening Gedrags- en Beroepsregels voor Accountants (hierna VGBA) op alle werkzaamheden van toepassing zijn en derhalve ook altijd dienen te worden behandeld. Belangrijke aspecten uit de VGBA zijn: a. professionaliteit; b. integriteit; c. objectiviteit; d. vakbekwaamheid en zorgvuldigheid; en e. vertrouwelijkheid. Daarnaast is de Wet Witwassen en Financiering van Terrorisme (hierna Wwft) van toepassing op de werkzaamheden die een accountant uitvoert. Derhalve dient in de uitwerking van het essay de toepassing van deze wetgeving te worden opgenomen. Naast de toepassing van wet- en regelgeving moet je ook laten zien dat je de theoretische kennis van de kernvakken (Audit & Assurance, Bestuurlijke Informatieverzorging en Externe Verslaggeving) en de van de profielvakken (Fiscale Advisering / Belastingrecht 2 en 3 en Strategisch Management) in de praktijk kunt toepassen. Theoretische kennis op gebieden als Interne Beheersing (Tolmodel), verschillende bedrijfstypen (Starreveld), waarderingsmethoden, etc. moeten in de beroepspraktijk toegepast (kunnen) worden, Door te werken aan beroepsproducten verwerf je bepaalde competenties. In bijlage 1 van de Informatiegids Praktijkopleiding AA is per competentie aangegeven welk beroepsproduct(en) als ondersteunend bewijs opgeleverd moeten worden. Met het beschrijven van de wijze waarop je beroepsproducten hebt gerealiseerd laat je zien dat je competenties hebt verworven. Als je alle competenties hebt verworven, heb je tevens voldaan aan de eindtermen van de CEA. De eindtermen van de CEA vind je op: De relatie tussen de competenties en de eindtermen tref je aan op de startpagina van de ELO. Die relatie is zichtbaar gemaakt om je er op attent te maken dat je per competentie rekening houdt met de reikwijdte 10

11 van de bijbehorende werkzaamheden. Je hoeft de eindtermen niet te beschrijven. Maar de beschrijving van jouw werkzaamheden moet ertoe bijdragen dat er een representatief beeld ontstaat van de eindtermen waaraan je hebt voldaan. De wijze van begeleiding In je essay geef je ook aan op welke wijze jouw begeleiding het afgelopen jaar heeft plaatsgevonden. Voor de door jou in het essay beschreven opdrachten geef je aan onder wiens verantwoordelijkheid (geanonimiseerd) je de diverse werkzaamheden hebt uitgevoerd. Welke aandacht is er aan jouw ontwikkeling besteed? Hoe heeft de praktijkbegeleider zijn rollen ingevuld? Hoe heeft de afstemming plaatsgevonden tussen de begeleider op de opdracht en jouw praktijkbegeleider? Regelgeving voor Situaties van Assurance Opdrachten De specifieke regelgeving op kantoorniveau die op deze kritische beroepssituatie van toepassing is, is de Wta, Bta, VAO en de Nvak-ass. De specifieke regelgeving op individueel niveau voor de accountant die op deze kritische beroepssituatie betrekking heeft, is opgenomen in de ViO, de NV COS N. Daarnaast dient in de uitwerking aandacht te worden besteed aan de casus-specifieke toepassing van de Wwft de VGBA, RJ en BW2 Titel 9. Daar waar van toepassing dienen verwijzingen plaats te vinden naar de NBA handreikingen en Alerts. Regelgeving voor Situaties van aan Assurance verwante Opdrachten De specifieke regelgeving op kantoorniveau die op deze kritische beroepssituatie van toepassing is, betreft de Nvak-aav. De specifieke regelgeving op individueel niveau voor de accountant die op deze kritische beroepssituatie betrekking heeft, is opgenomen in de Standaarden 4400 en 4410, de RJ en Rjk en BW 2 Titel 9. Naast de voormelde standaarden moet eveneens aandacht worden besteed aan toepassing van de casus specifieke aspecten van de VGBA en de Wwft, alsmede, indien van toepassing, aan NBA handreikingen en - Alerts. Regelgeving voor Situaties van Fiscale Dienstverlening en Advisering In deze kritische beroepssituaties heb je onder andere te maken met specifieke regelgeving op het gebied van belastingen, sociale lasten, pensioenen, arbeidsrecht en ondernemingrecht. Deze regelgeving is zeer divers. Tevens is de VGBA en eventueel de Standaard 5500N alsmede de Wwft van toepassing. Bij de uitwerking van deze kritische beroepssituatie dient in het essay een beknopte verwijzing naar de betreffende regelgeving te worden opgenomen, waarna wordt beschreven hoe deze regelgeving in de praktijk is toegepast. Beroepshouding Jouw professionele beroepshouding wordt niet alleen bepaald door aan te tonen dat je de wet- en regelgeving kunt toepassen, maar ook en misschien wel vooral door wat je in de uitoefening van het accountantsberoep uitstraalt. Beschik je over een rechte rug? Hoe ga je om met ethische vraagstukken (niet alles wat toegestaan is, is daarmee ook gewenst)? Pas je in de uitoefening van het accountantsberoep ook steeds professional skepticism (PKI) toe? Het is niet de bedoeling dat je in het essay theoretische beschouwingen geeft op de werkzaamheden die je hebt uitgevoerd. Het is echter wel de bedoeling dat je kunt laten zien dat je in staat bent om theoretische kennis in de praktijk toe te passen. Zo moet je bijvoorbeeld de kernvakken afgerond hebben voordat je een jaarrekeningcontrole op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar kunt uitvoeren. Voor zover er theoretische kennis in de praktijk wordt toegepast, licht je dit in het essay toe. Bij de beschrijving van de ontwikkeling van je competenties betrek je het POP. Je beschrijft hoe je je ontwikkeld hebt ten opzichte van je POP en in hoeverre je POP gerealiseerd is. Mocht je van je POP hebben afgeweken of heb je deze bijgesteld, dan beschrijf je waarom. Ook geef je een korte toelichting op je competentiematrix. Welke competenties heb je dit jaar behaald? Tot slot bespreek je de ontwikkeling van je expertise. In hoeverre heeft het werken aan beroepsproducten bijgedragen aan de ontwikkeling van jouw persoonlijk competentieprofiel? Een competentie verwerf je op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Het niveau waarop je een competentie verworven hebt, wordt beoordeeld aan de hand van je uitwerking van de specifieke beroepsvaardigheden (zie paragraaf 3.2) Bijlagen In de bijlage neem je de voorgeschreven beroepsproducten op. Van belang is, dat voor zover mogelijk - zichtbaar is dat jij zelf aan die beroepsproducten hebt gewerkt. De beroepsproducten worden genoemd in bijlage 1 van de Informatiegids Praktijkopleiding AA. Verder voeg je een door jou getekende verklaring van authenticiteit bij je essay. De verklaring tref je aan in de ELO. Indien 11

12 je werkzaamheden hebt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van iemand anders dan jouw praktijkbegeleider, wordt dit aangegeven in het daarvoor bestemde formulier. In het formulier wordt door jou vermeld hoe jouw begeleiding in een dergelijke situatie is georganiseerd en op welke wijze de afstemming heeft plaatsgevonden tussen de eindverantwoordelijke op de opdracht en jouw praktijkbegeleider. Het formulier tref je aan in de ELO. Omvang essay De pagina s van je essay bevatten geen kantoorgegevens, met uitzondering van de bijlagen. Aan de lay-out stellen we verder geen specifieke eisen, maar zorg er wel voor dat het essay er verzorgd uitziet. Gebruikelijk is een enkele regelafstand en een lettergrootte tussen 10 en 12. Een essay omvat maximaal pagina s. Denk ook aan de volgende punten: het essay, inclusief bijlagen, moet je anonimiseren. Anonimiseren doe je bij voorkeur door middel van doorhaling. Als dit niet mogelijk is, verwijder je de bedrijfsnaam of vervang je deze door een fictieve naam; het opnemen van bijlagen: relevante beroepsproducten zoals de opdrachtbevestiging, het advies, gespreksverslagen en berekeningen. 2.2 Aandachtspunten tijdens het schrijven Je essay moet vaktechnisch natuurlijk juist zijn. Daarnaast is het zeker de bedoeling dat het een begrijpelijke en gestructureerde tekst is. Let daarbij op de onderstaande zaken. Stijl Vermijd te lange zinnen en ingewikkelde zinsconstructies. Formuleer je tekst bondig, helder en concreet. Gebruik zo min mogelijk de lijdende vorm Het gebruik van de lijdende vorm -of passieve vorm- wordt algemeen beschouwd als saai, onduidelijk en onpersoonlijk. Gebruik de lijdende vorm alleen als dat beslist nodig is. Schrijf liever actieve zinnen vanuit de lezer. Dit bevordert de leesbaarheid en levendigheid van teksten. De lijdende vorm is een zinsconstructie die beoogt objectiverend te werken. Het veralgemeent een constructie. De zin in de lijdende vorm wordt gevormd met het hulpwerkwoord worden of hebben en een voltooid deelwoord. Voorbeeld: Eerder hebben wij een nieuwsbrief gestuurd. De bijbehorende actieve/bedrijvende constructie zou kunnen zijn: Eerder ontving u een nieuwsbrief van ons. De bedrijvende vorm Hij schreef dat artikel wordt in de lijdende vorm: Dat artikel werd (door hem) geschreven. Gebruik een werkwoord in plaats van naamwoordstijl In het algemeen geldt dat het beter is om in een tekst werkwoorden te gebruiken in plaats van de zelfstandige naamwoorden die daarvan zijn afgeleid (meestal ing vormen of de onbepaalde wijs (het infinitief) zoals lopen, slapen, groeien). Voorkeur Ik vermeld Ik benadruk Ik kijk Jij groeit Geen voorkeur De vermelding van Ik wil benadrukken Wij gaan kijken of het kijken naar Jij zal groeien of het groeien Structuur Bedenk een goede hoofdstukindeling. Werk verder met paragrafen en alinea s. Zorg daarbij voor een logische opbouw. Laat de stappen in het onderzoek op elkaar aansluiten. Annotatie Er bestaan twee soorten noten: explicatieve en verwijzende. In explicatieve noten leg je iets uit of licht je iets toe dat niet in de tekst zelf kan gebeuren. Verwijzende noten verwijzen naar gebruikte bronnen of literatuur. Het heeft de voorkeur de noten te verzamelen in een notenlijst achterin het eindverslag. Om verwarring te voorkomen is het doornummeren van de noten beter dan het nummeren per hoofdstuk. Hanteer modern woordgebruik 12

13 Hieronder geven we voorbeelden van formeel taalgebruik, jargon of ouderwetse woorden Bestaand woordgebruik Tezamen Tevens Wij wijzen u erop Voorts Derhalve Te alle tijden Welke Ten aanzien van of inzake Respectievelijk Immers Indien Als onderdeel hiervan Althans Mijn inziens/ons inziens In casu Moderner woordgebruik Samen Ook of bovendien Attenderen u of herinneren u Daarnaast of verder Daarom of dus Altijd Die Over Of Namelijk Als Daarom In elk geval, tenminste Volgens mij, vind ik, volgens BDO In dit geval Weet je een woord niet, zoek het op in het groene boekje. Deze is ook online beschikbaar via Andere handige websites zijn: website van Van Dale. Hier kun je de schrijfwijze en betekenis van woorden controleren. De site geeft slechts beknopt uitleg, raadpleeg liever het gedrukte woordenboek. website van het genootschap Onze Taal. Hier staan ook veel tips en taaladviezen. Probleemformulering en plan van aanpak Zorg per adviesopdracht voor een duidelijke formulering van het probleem. Een goede formulering geeft de richting van de oplossing aan. De opdrachtbevestiging is de vastlegging van het geformuleerde probleem en vormt de basis voor de vraagstelling. Door te werken met subvragen verdeel je het onderwerp in overzichtelijke partjes. Voor structuur in het onderzoek én in de beschrijving stel je een plan van aanpak op. Dat kent de volgende vaste onderdelen: beschrijving van de huidige situatie, bepaling van de gewenste situatie, onderzoek naar de mogelijke oplossingen met de bijbehorende consequenties en een beredeneerde keuze voor de beste oplossing. 13

14 03 Beoordeling door de praktijkbegeleider en de externe beoordelaar 3.1 Beoordeling door de praktijkbegeleider Nadat je je essay hebt afgerond, plaats je deze in je portfolio. De praktijkbegeleider beoordeelt als eerste je essay. In de Praktijkopleiding AA nemen het verwerven van competenties en het ontwikkelen van persoonlijke groei een belangrijke plaats in. Besteed daarom in je essay ruime aandacht aan de ontwikkeling van je kennis, houding en vaardigheden. Bij de beoordeling kijkt de praktijkbegeleider naar je vakinhoudelijke kennis en naar je vaardigheden. 3.2 Beoordeling door de externe beoordelaar Nadat de praktijkbegeleider je essay heeft goedgekeurd, zal de externe beoordelaar het essay kritisch bekijken. Bij zijn beoordeling kan hij ook andere documenten uit je portfolio betrekken, zoals de halfjaarlijkse gespreksverslagen. Wat je in je essay beschrijft, moet inhoudelijk overeenstemmen met de andere portfoliodocumenten. Beoordeling essay Als eerste checkt de externe beoordelaar of het essay zichtbaar goedgekeurd is door de praktijkbegeleider. Verder let hij in het essay op de volgende punten: per adviesproduct heb je een duidelijke procesbeschrijving opgenomen. Daarin komen de aanleiding, probleemanalyse en communicatie met de cliënt aan de orde; je laat zien dat je beschikt over een professionele beroepshouding met aandacht voor gedrags- en beroepsregels en ethiek; jouw rol bij het uitvoeren van de opdracht komt duidelijk naar voren, inclusief het niveau; je hebt aangegeven hoe de aard en het niveau van de verrichte werkzaamheden zich verhouden tot het POP; in de zelfreflectie noem je relevante verbeterpunten en bijbehorende acties. In vervolgessays laat je zien dat je de acties hebt uitgevoerd en wat het resultaat daarvan is. Beoordeling beroepsproducten Als bijlagen bij het essay neem je relevante beroepsproducten op. In bijlage 1 van de Informatiegids Praktijkopleiding AA is aangegeven welke beroepsproducten bij welke competenties horen. De externe beoordelaar controleert: de authenticiteit: zijn de beroepsproducten geaccordeerd door de praktijkbegeleider? Blijkt jouw rol uit het essay? Zijn de adviesproducten tot stand gekomen in het afgelopen jaar? de inhoud: heb je de producten geanonimiseerd? hebben ze voldoende gewicht en omvang om te kunnen dienen als bewijs voor verworven competenties? de norm: is de inhoud in overeenstemming met de wet- en regelgeving? Daarna beoordeelt de externe beoordelaar of de door de praktijkbegeleider als behaald aangegeven competenties door hem of haar bevestigd worden. 14

15 04 Communicatieve vaardigheden In de training communicatieve vaardigheden, zoals aangegeven in de Informatiegids onder verplichte trainingen, onderscheiden we drie onderdelen: persoonlijke effectiviteit, professioneel adviseren en schriftelijke communicatie. Laat het in je essay zien als je de vaardigheden beheerst op deze gebieden. Persoonlijke effectiviteit Op het gebied van persoonlijke effectiviteit wordt van je verwacht dat je je de onderstaande vaardigheden eigen maakt. Feedback geven en ontvangen Je bent in staat om het effect dat jouw gedrag heeft op anderen goed in te schatten. Je kunt daarbij kijken vanuit het referentiekader van de ander. Time management Bij time management draait het om effectief en efficiënt werken. Oftewel de juiste werkzaamheden op de juiste wijze uitvoeren. Jij gaat optimaal om met de beschikbare tijd. Assertiviteit Je kunt omgaan met situaties waarin jouw wensen conflicteren met die van de ander. Je houdt daarbij rekening met je eigen rechten én die van de ander. Professioneel adviseren Op professionele wijze advies geven behoort ook tot de belangrijkste communicatieve vaardigheden. Je moet je advies kunnen overbrengen op de cliënt. Je beheerst meerdere competenties, die we hieronder nader toelichten. Adviesgesprek voeren Je bent in staat een goed adviesgesprek te voeren. Met een geslaagd gesprek leg je de basis voor verdere ontwikkeling van de adviesrelatie. Omgaan met weerstanden Niet alle cliënten gaan zonder morren akkoord met het advies. Jij kunt goed omgaan met weerstanden bij de cliënt. Onderhandelen Als AA-Accountant onderhandel je, bewust of onbewust, veel met cliënten én collega s. De onderwerpen lopen uiteen. Over de planning, termijnen, facturen, kosten of kortingen, om maar wat voorbeelden te noemen. Het onderhandelingsproces kent de onderstaande stappen, die jij succesvol kunt uitvoeren: voorbereiden; relatie opbouwen; doel en agenda vaststellen; inventariseren van belangen; brainstormen: stel een creatieve vraag aan de tegenpartij; de hand reiken en knopen doorhakken; afronden. 15

16 Conflicthantering We onderscheiden drie verschillende conflictsituaties, waarin jij je mannetje staat: instrumentele conflicten, met onderwerpen als middelen, doelstellingen en procedures; belangenconflicten, bijvoorbeeld over geld, tijd of mankracht; persoonlijke conflicten. Presenteren van het advies Je bent in staat een advies mondeling te presenteren, zowel in een persoonlijk gesprek als voor een groep. Je presentatie kent een duidelijke structuur. Schriftelijke vaardigheden Naast mondelinge communicatieve vaardigheden zijn ook goede schriftelijke vaardigheden onmisbaar. Je rapportages en brieven zijn goed leesbaar. Het gaat daarbij om verschillende competenties, die we hieronder toelichten. Het schrijven van een adviesrapport Het schrijven van een management letter Je bent in staat een management letter, ook wel advies of controlebrief genoemd, op te stellen. Via deze brief stelt een AA-Accountant het bestuur op de hoogte van onvolkomenheden of tekortkomingen in de organisatie. Zakelijke correspondentie In je werkzaamheden kom je ook andere vormen van correspondentie tegen. Denk aan brieven, mailings, nieuwsbrieven en offertes. Je kunt dergelijke zakelijke correspondentie verzorgen. 16

17 Bijlage 1 Een handreiking voor trainees Een toelichting op communicatieve vaardigheden, zelfreflectie, toepassing van theoretische kennis in de rapportages 1. Inleiding Het uitwerken van de communicatie beroepsvaardigheden is een belangrijk onderdeel van de praktijkopleiding AA. De competenties bestaan immers niet alleen uit kennis, maar ook uit vaardigheden en gedrag. Om de trainee te helpen dit onderwerp in de POP en essays voldoende uit te werken, wordt hieronder een schets gegeven van wat bedoeld wordt. Ook op de onderdelen toepassing van theoretische kennis in praktijksituaties (m.n. wet- en regelgeving) en zelfreflectie wordt in deze bijlage een nadere uitwerking gegeven. Aan het einde van deze notitie worden de eerder genoemde elementen als communicatieve vaardigheden, toepassen van theoretische kennis in praktijksituaties en zelfreflectie geplaatst binnen het competentiemodel. 2. Communicatieve beroepsvaardigheden Het persoonlijk ontwikkelingsplan De bedoeling is dat in het persoonlijk actieplan (onderdeel van het persoonlijk ontwikkelingsplan) een uitwerking wordt gegeven van het ontwikkeltraject dat de trainee verwacht te gaan doorlopen. Op het gebied van communicatieve beroepsvaardigheden zijn er in dat verband globaal vier activiteiten te onderscheiden: 1. Het voeren van gesprekken met klanten 2. Het schrijven van brieven, adviezen en managementletters 3. Het samenwerken met collega s 4. Leidinggeven en begeleiden van collega s Specifieke vaardigheden, zoals feedback geven, omgaan met weerstanden, timemanagement, onderhandelen, etc. zullen in de regel binnen deze activiteiten plaatsvinden. In het actieplan geeft de trainee minimaal op de bovenstaande vier punten aan welke strategie hij volgt om deze punten verder te ontwikkelen. In de essays moeten alle vaardigheden op een onderbouwde wijze terugkomen. Per activiteit moet de trainee een ontwikkelstrategie beschrijven. Dit geeft antwoord op de vraag Hoe ga ik als trainee de vereiste communicatieve beroepsvaardigheden behalen? Voorbeelden hiervan: Ad 1. Het voeren van gesprekken met klanten In het eerste jaar zal de trainee aanwezig zijn bij gesprekken die de accountant (praktijkbegeleider) met klanten voert. De trainee volgt bijvoorbeeld het volledige klantencontact bij een jaarrekeningtraject en/of de tussentijdse gesprekken met de klant in het kader van een adviestraject. 17

18 In het tweede jaar zal de trainee de gesprekken met de klant zelf voeren. Afgesproken is, dat de praktijkopleider of een collega bij de gesprekken aanwezig is en de trainee van feedback voorziet. In het tweede semester van het tweede jaar van de praktijkopleiding volgt de trainee de cursus communicatieve beroepsvaardigheden. In het derde jaar zal de trainee de gesprekken met de klant voor zijn eigen rekening nemen. Hij zal de theorie uit de cursus dan toepassen tijdens de gesprekken en ook op die maner verantwoorden in zijn essay. Middels zelfreflectie per beroepsproduct zal de trainee hieraan ook achteraf aandacht besteden. Hierbij mag van de trainee worden verwacht dat in ieder geval in het laatste essay aandacht wordt besteed aan de volgende zaken: Op welke wijze is het (advies)gesprek voorbereid (en waarom op deze wijze?). Om wat voor type klant gaat het? Waar wordt de weerstand verwacht? Op welke wijze heeft de trainee de opbouw van het gesprek voorbereid; De uitvoering van het (advies)gesprek: trainee heeft het LSD-model toegepast (luisteren, samenvatten, doorvragen) en beschrijft het proces: De klant reageerde anders dan verwacht, namelijk.; In het gesprek was sprake van weerstand bij de klant, namelijk op het punt van. en de trainee is daar als volgt mee omgegaan ; En/of: er was sprake van een onderhandelingssituatie, de toegepaste onderhandelingsvaardigheden waren. ; Evalueren van het gesprek en de leerpunten benoemen. Beschrijven wat de trainee in het vervolg anders zou doen. Aangeven of het gewenste resultaat is bereikt. Heeft de klant begrepen wat de trainee heeft bedoeld (hoe weet de trainee dit?). Ad 2. Schrijfvaardigheden De trainee zal in het eerste jaar een aantal vrij eenvoudige brieven opstellen. De praktijkopleider zal deze brieven controleren en van feedback voorzien. In het tweede jaar zal de trainee weer brieven opstellen. Daarnaast zal de trainee een conceptadvies opstellen. Ook zal hij een concept-managementletter opstellen. In het tweede kwartaal van het tweede jaar volgt de trainee de cursus communicatieve beroepsvaardigheden. In het derde jaar redigeert de trainee brieven van medewerkers en zal hij wederom een advies schrijven en een managementletter op stellen. De kennis die opgedaan is tijdens de cursus zal dan worden toegepast en de trainee zal daar dan ook op reflecteren. In het essay komt deze zelfreflectie per beroepsproduct terug. Op eenzelfde wijze kunnen de andere onderdelen (samenwerken en Leidinggeven) worden uitgewerkt in het persoonlijk actieplan. In de essays wordt hetgeen in het persoonlijk actieplan is opgenomen aan communicatieve vaardigheden, uitgewerkt. Het tonen van vaardigheden komt het beste tot zijn recht in moeilijke situaties; in situaties waarin sprake is van één of meer dilemma s. De geoefende vaardigheden moeten in verband gebracht worden met de in het essay beschreven opdrachten. Hoe heeft de trainee zijn schrijfvaardigheden ontwikkeld (zie het actieplan)? Bijvoorbeeld in het tweede essay apart aandacht besteden aan hoe het advies tot stand is gekomen (welke indeling wordt gevolgd / op welke wijze kan het beste kort en bondig worden geformuleerd, sluit de schrijfwijze aan bij de klant). Welke feedback heeft de klant op het schriftelijke advies gegeven? In het derde jaar de theorie toepassen. Waar heeft de trainee bij het opstellen van het advies / managementletter extra op gelet n.a.v. de gevolgde cursus? Heeft de klant het schriftelijke advies begrepen? Hoe weet de trainee dat? Ad 3. Het samenwerken met collega s Is het feedbackmodel toegepast? Was de feedback direct bruikbaar? Wat heeft de trainee in het betreffende samenwerkingsverband geleerd? Etc. Ad 4. Leidinggeven en begeleiden van collega s Op welke wijze zijn de medewerkers gecoacht, gemotiveerd en gestimuleerd? Op welke wijze feedback gegeven? Feedbackmodel toegepast? Hoe heeft de trainee deze vaardigheden ontwikkeld? Wat vinden medewerkers van de stijl van leidinggeven van de trainee? Welke stijl van leidinggeven hanteert de trainee? Etc. Uitwerking communicatieve vaardigheden in het essay verder toegelicht Op de ontwikkeling van de communicatieve vaardigheden wordt vanuit een theoretisch kader (theoretische modellen) gereflecteerd. In dat verband kan gebruik gemaakt worden van het boek Trainen van Interpersoonlijke Vaardigheden van 18

19 Stephen P. Robbins en Phillip L. Hunsaker. Bij de uitwerking in het essay worden steeds drie fases onderscheiden: de voorbereidingsfase, de uitvoeringsfase en de evaluatiefase. 3. Het verwerken van theoretische kennis in praktijksituaties Het persoonlijk ontwikkelingsplan Trainee geeft in het persoonlijk actieplan minimaal de volgende zaken aan: stand van zaken met betrekking tot de theoretische opleiding; welke cursussen de trainee van plan is te gaan volgen en waarom (plaatsen in een traject van persoonlijke ontwikkeling: zie bijvoorbeeld de uitwerking van de communicatieve beroepsvaardigheden); welke vakbladen de trainee leest (graag diepgaander dan alleen Accountant en Accountancynieuws); vaktechnisch overleg: waar, wanneer en hoe vaak? De theoretische kennis moet door de trainee met zijn beroepspraktijk worden verbonden. Dat kan door bijvoorbeeld aan te geven dat zijn bijzondere interessegebied op het gebied van fiscale dienstverlening ligt. Daarom gaat hij op dat gebied enkele aanvullende cursussen volgen, voorafgaand aan een complex fiscaal advies dat hij in het derde jaar van zijn praktijkopleiding wil gaan uitwerken. In de jaren één en twee van zijn praktijkopleiding zal hij in het vaktechnisch overleg enkele fiscale vraagstukken met collega s voorbereiden, presenteren en bespreken. Een ander voorbeeld: de trainee heeft zijn theoretische opleiding al voor de aanvang van zijn praktijkopleiding afgerond. In het 3e jaar van zijn praktijkopleiding is hij naar verwachting voldoende ver gevorderd om twee controleopdrachten op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar (niveau 1) uit te voeren. Voorafgaand daaraan plant de trainee hiertoe een opfriscursus over de jaarrekeningcontrole in. Of hij plant een dag in met een controleleider om vanuit de theorie nog eens het hele controleproces door te nemen. De essays Het toepassen van de theorie in praktijksituaties komt het best tot zijn recht in moeilijke situaties; situaties van één of meer dilemma s. Bij de beschrijving van de onderdelen van de verschillende opdrachten moet de specifieke relevante wet- en regelgeving worden genoemd en moet worden aangegeven hoe deze is toegepast. Dit houdt in dat bij controle- en samenstellingsopdrachten voor ieder onderdeel de van toepassing zijnde Standaard (Cos) en paragraaf genoemd moet worden. Bij de beschrijving van fiscale adviezen moet de relevante fiscale wet- en regelgeving en jurisprudentie genoemd worden. Bij de beschrijving van adviesopdrachten moet eveneens de relevante wet- en regelgeving benoemen. Ook moet de kennis vanuit de kernvakken (Audit & Assurance, Bestuurlijke Informatieverzorging en Externe Verslaggeving) en vanuit de profielvakken (Fiscale Advisering / Belastingrecht 2 & 3 en Strategisch Management) indien relevant bij de uitwerking van praktijkcases gebruikt worden. Denk bijvoorbeeld aan de analyse van een Administratieve Organisatie en de Interne Beheersingsmaatregelen (bijvoorbeeld het tolmodel), het benoemen van typologieën (Starreveld), het toepassen van een risicomodel (Knechel), etc. Het verwerken van de theorie in praktijksituaties kan zich in alle fasen van de opdracht voordoen. Bij gebruik van interne procedures/checklisten/ standaarden/programma s is het voor de trainee van belang de onderliggende theoretische modellen en regelgeving te identificeren en hieraan de uitvoering van de opdracht(en) te toetsen. De trainee mag dus niet blijven steken bij toepassing van interne programma s / procedures / standaarden etc. Daarnaast laat de trainee zien dat hij de VGBA kan toepassen door een dilemma te beschrijven. Dat de trainee bijvoorbeeld een vraagstuk inzake objectiviteit beheerst, komt het beste tot z n recht in een situatie dat die objectiviteit mogelijk in het geding is. Hetzelfde geldt voor het integriteitsvraagstuk en voor zaken als deskundigheid. Voorbeelden hiervan: De aanvaarding van een cliënt- en opdracht geschiedt aan de hand van de checklist opdrachtacceptatie zoals die binnen het kantoor wordt gehanteerd. Hierbij heeft de trainee de bepalingen uit de VGBA gehanteerd. Ten aanzien van de aanvaarding van de cliënt heeft de trainee specifiek gekeken of een bedreiging van integriteit of professioneel gedrag in ontstaan. Dit kan bijvoorbeeld doordat de potentiele cliënt of de aard van de onderneming in relatie worden gebracht met discutabele aangelegenheden. De trainee heeft de aard en het belang van de bedreiging beoordeeld en gaat de te treffen waarborgen na. Voor wat betreft de aanvaarding van de opdracht is de trainee nagegaan of voor het aanvaarden van de opdracht de vereiste deskundigheid aanwezig is. 19

20 Een ander voorbeeld: De trainee gaat bij het samenstellen van de jaarrekening na of wordt voldaan aan de continuïteitsveronderstelling conform Standaard 570. In dit kader zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd... Het oordeel van het bestuur van onderneming is... terwijl het oordeel van de accountant over de continuïteit... is. Dit heeft consequenties voor de toelichting in de jaarrekening en de samenstellingsverklaring, zijnde... Of: Voor een klant voert de trainee een opdracht uit tot het opstellen van een begroting voor financiering bij de bank. Op deze opdracht kan Standaard... van toepassing zijn. Een andere mogelijkheid is echter ook. In deze situatie is gekozen voor Standaard... omdat... Bij de uitvoering van de opdracht gaat de trainee na welke kengetallen relevant zijn. Omdat sprake is van... is gekozen voor... In de rapportage wordt er aandacht besteed dat de uitkomsten van een begroting altijd anders zijn dan in de werkelijkheid? 4. Het verwerken van zelfreflectie In het ontwikkelmodel is het van belang dat de trainee laat zien dat hij op een cyclische wijze leert van zijn handelen (zie ook het praktijkopleidingsplan). In de essays moet om die reden aandacht besteedt worden aan de zelfreflectie. Om een cyclisch leermodel succesvol te laten zijn, is het van belang dat de trainee zich kwetsbaar durft op te stellen. Voor iedere opdracht zou de trainee minimaal een aantal punten moeten kunnen benoemen die een volgende keer beter kunnen. In de Informatiegids Praktijkopleiding AA wordt voor de zelfreflectie gebruik gemaakt van het spiraalmodel van Korthagen. Het gaat om het systematisch leren. Het gaat om het terugblikken op ervaringen die je hebt opgedaan tijdens een door jou uitgevoerde opdracht. Je kunt bijvoorbeeld reflecteren op het eigen handelen door het handelen bij de betreffende opdracht te vergelijken met een eerder handelen bij een vergelijkbare opdracht. Vragen die je jezelf dient te stellen bij reflectie zijn: 1. Wat was de context waarin ik handelde? 2. Wat wilde ik bereiken? 3. Wat voelde ik? 4. Wat dacht ik? 5. Wat deed ik? De trainee moet aangeven wat hij van de opdracht heeft geleerd, wat goed ging en wat een volgende keer beter kan. Dat vraagt om een kwetsbare opstelling. De focus moet daarbij niet liggen op het eindresultaat ( de klant was tevreden ), maar op het onderliggende proces, de wijze waarop het traject is uitgevoerd. Voorbeelden hiervan: De trainee heeft een oriënterend gesprek gevoerd voor een adviesopdracht. Tijdens dit gesprek was de klant veel aan het woord. Ik vond het lastig om het gesprek over te nemen, de juiste vragen te stellen en door te vragen op een antwoord. Ik voelde me ongemakkelijk in het gesprek. Mijn begeleider heeft mij tijdens het gesprek geholpen door het gesprek tijdelijk over te nemen. Op deze wijze liet hij mij zien hoe je op een nette wijze de klant kunt onderbreken en de juiste vragen stelt. Hierna heb ik geprobeerd dit op eenzelfde wijze toe te passen. Het ging wel beter, maar vond het toch lastig. Ik zal in deze situaties nog een aantal maal moeten oefenen om deze vaardigheden mij eigen te maken. Ik heb dit gepland bij klant... Een ander voorbeeld: Bij de controle van de jaarrekening heeft de trainee de materialiteit berekend. De trainee heeft geconstateerd dat de achterliggende gedachte van de berekeningswijze voor hem niet duidelijk is. Daarom heeft hij de theorie hierop nagelezen en de leidinggevende gevraagd om uitleg. Ik vond het lastig om hulp te vragen omdat ik dacht dat dit voor mij bekende stof zou moeten zijn. Bij navraag bleek de leidinggevende echter zeer behulpzaam en had ook niet alle antwoorden direct paraat. Door het onderwerp samen te bespreken, is de achterliggende gedachte mij duidelijk geworden. Hierbij was het erg nuttig dat ik eerst zelf had nagedacht en de literatuur had geraadpleegd. 5. Het competentiemodel De kritische beroepssituaties (KBS en) zijn cyclisch beschreven. Voordat de trainee toekomt aan de beschrijving van de cyclus, geeft de trainee eerst algemene informatie, zoals de beschrijving van de klant (omvang, typologie, etc.), de (advies) vraag van de klant, etc. Vervolgens vindt de aanpak in een cyclisch proces plaats. Dat betekent dat iedere KBS begint met de opdrachtaanvaarding en eindigt met een advies / verklaring. Binnen iedere cyclus worden beroepsproducten opgeleverd die verplicht door de trainee moeten worden opgeleverd. Bij de beschrijving door de trainee kunnen de beroepsproducten een centrale positie innemen. 20