Spijbelen en schoolverzuim

Transcriptie

1 Spijbelen en schoolverzuim Bea Vandewiele Evi Verduyckt Medewerkers team onderwijs-welzijn departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

2 Spijbelen en schoolverzuim inleiding probleemanalyse belangrijke begrippen huidige regelgeving oorzaken van schoolverzuim stand van zaken evaluatie aanpak

3 Spijbelen: een vorm van antisociaal gedrag Statusdelicten zoals spijbelen worden gezien als pre-delinquente gedragingen en kunnen betekenisvol zijn in de overgang van normovertreding op school naar criminaliteit.

4 Verschillende vormen van schoolverzuim Geoorloofd verzuim : verzuim met een geldige reden zoals ziekte. Ongeoorloofd verzuim: verzuim zonder geldige reden ( spijbelen) absoluut verzuim: een leerling is niet bij een school of onderwijsinstelling ingeschreven en volgt ook geen huisonderwijs. relatief verzuim: een leerling verzuimt zonder geldige reden les- of praktijktijd.

5 Ongeoorloofd relatief verzuim de incidentele spijbelaar: eens een les brossen de berekende spijbelaar: systematisch theorievakken overslaan, steeds bij dezelfde leraar afwezig zijn, altijd hetzelfde uur wegblijven, de periodieke spijbelaar: een periode spijbelen, dan niet meer en dan nog eens een periode,. de permanente spijbelaar: helemaal niet naar school gaan, hoewel men ingeschreven is.

6 luxeverzuim: een leerplichtige jongere blijft zonder toestemming van school weg vanwege extra vakantie of familiebezoek. signaalverzuim : het verzuim is een uiting van achterliggende problemen waardoor de leerling niet goed op school kan functioneren. Ook geoorloofd (gewettigd) verzuim is soms signaalverzuim

7 Regelgeving De regelgeving i.v.m. de leerplicht Het gelijke onderwijskansendecreet

8 Spijbelen is een afgeleid probleem Het medisch attest fungeert vaak als dekkingsmechanisme De aanpak van de scholen is meebepalend voor de omvang van het probleem. De leeftijd is een belangrijke factor. Spijbelen en schoolverzuim vooral in het deeltijds onderwijs, in de B-stroom van de 1ste graad en in het BSO. de onthaalklas en het KSO Heel wat spijbelaars hebben een schoolse achterstand. De grootstedelijke problematiek en kansarmoede zijn twee belangrijke verklarende factoren.

9 Soorten oorzaken van spijbelen leerlinggebonden oorzaken schoolgebonden oorzaken oudergebonden oorzaken samenlevings- en beleidsgebonden oorzaken Een integrale benadering waarbij gezocht wordt naar de wisselwerking tussen verschillende factoren dringt zich op.

10 Leerlinggebonden oorzaken Een zwakke motivatie voor de school faalangst en zich niet goed voelen in de klas Een verstoorde of onbevredigende relatie tussen leerlingen en leerkrachten door onbegrip en onvoldoende differentiatie in de benadering van de leerlingen De kloof tussen het schoolgebeuren en de leefwereld van de jongeren De negatieve groepsdruk die aanzet tot spijbelen voor de kick of om erbij te horen

11 Ouder- en gezinsgebonden oorzaken Onmacht van de ouders in de opvoeding Weinig of geen stimulans van de ouders bij de studie van hun kinderen Kansarmoede van de ouders Weinig of geen contact tussen ouders en school Gebrek aan respect voor de reglementering Uit werken sturen van jongeren De eigen cultuur van allochtone gezinnen

12 Schoolgebonden oorzaken Ontbreken van een degelijke leerlingenbegeleiding en ondersteuning Tekort aan vorming en ondersteuning van leerkrachten Een verstoorde relatie leerkracht- leerling Gebrekkige samenwerking tussen school en CLB door onduidelijkheid of overbevraging De schoolorganisatie is spijbelinducerend gebrekkige schoolinfrastructuur, Een lakse of foute controle op wettigingen van afwezigheden

13 Samenlevings- en beleidsgebonden oorzaken Onzekere toekomstperspectieven Afwijkend gedrag als geldende norm in de jongerencultuur leerplicht tot 18 jaar Jaarklassensysteem

14 Doel van de regelgeving i.v.m. aan - en afwezigheden het leerrecht van jongeren maximaal garanderen, scholen die inspanningen doen om afwezige leerlingen te begeleiden, niet langer bestraffen door het mogelijk te maken dat een leerling onder bepaalde voorwaarden zijn statuut van regelmatige leerling niet verliest.

15 De school is in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor het opvolgen van de afwezigheden en het begeleiden van de leerlingen. Ze wordt geholpen door het CLB zowel bij preventieve acties als bij de remediëring Het CLB fungeert als draaischijf naar de welzijnssector.

16 ACTIE: gerichte informatiecampagnes gerichte campagnes voor: huisartsen hulpverleners migrantenorganisaties ouders van kleuters

17 Rol van de school Preventief beleid Remediërend beleid: eerst registreren en dan opvolgen

18 een preventief beleid (1) betrokkenheid : het creëren en onderhouden van een band met leerlingen en ouders is essentieel om schooluitval te vermijden. aandacht voor problematische afwezigheden binnen de schoolorganisatie een globale en integrale aanpak er is een duidelijke visie i.v.m. leerlingenbegeleiding deze visie wordt gedragen door alle personeelsleden van de school. Directies zijn sleutelfiguren binnen dit proces.

19 een preventief beleid (2) De geregistreerde afwezigheidsgegevens zijn uitstekend materiaal voor signaaldetectie als basis voor preventieve actie, het opvolgen van effecten en verbetering van eigen werking. Er is in de scholen meer aandacht nodig voor structurele preventie

20 ACTIE : ondersteunen van positief schoolklimaat Oog voor schoolklimaat in lerarenopleiding Versterken beleidsvoerend vermogen Materiaal Vorming Nascholing Indien nodig: verplichte begeleiding scholen

21 Remediërend beleid registreren opvolgen

22 Evaluatiepunten op het vlak van registratie en eerste opvolging Alle scholen ondernemen ernstige inspanningen om afwezigheden op te merken en te noteren Er is verbetering mogelijk op het vlak van: het correct gebruik van de codes de aandacht voor de signaalwaarde van gewettigde afwezigheden de aandacht voor medische attesten

23 ACTIE: betere registratie afwezigheden / signaaldetectie Inspectie onderzoekt interne spijbelaanpak Actieplan PBD en CLB signaaldetectie Veralgemenen lokaal overleg schoolverzuim Elektronisch verwerken gegevens in basisscholen Netwerken IJH

24 Begeleiding: een gedeelde zorg voor school en CLB Voorwaarden voor een goede begeleiding: geen geïsoleerd gebeuren maar een totaalaanpak school en CLB zijn elkaars partners Ieder heeft vanuit zijn eigen functie en rol een inbreng: de directie van een school, de cel leerlingenbegeleiding, de vertrouwensleerkracht of leerlingbegeleider, de leerkrachten de CLB-medewerkers en de externe partners (de pedagogische begeleiding, de hulpverleners, politie, justitie, )

25 De visie i.v.m. leerlingenbegeleiding in vier recente beleidslijnen het gelijke onderwijskansenbeleid: het bestrijden van achterstand en achterstelling, de uitbouw van een zorgbeleid voor alle kinderen en komen tot inclusief onderwijs ; de leerplichtopvolging; het decreet betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding; de decreten integrale jeugdhulp

26 Evaluatiepunten i.v.m. samenwerking school en CLB Het analyseren van data i.v.m. afwezigheden wordt te weinig als instrument voor signaaldetectie beschouwd. Het CLB beperkt zich vaak tot begeleiden van jongeren met problematische afwezigheden. In heel wat scholen zijn er duidelijke overlegstructuren te veel beperkt tot het bespreken van individuele leerlingendossiers. te weinig stimulans ten voordele van een meer preventieve werking en een kwaliteitsbewaking Onvoldoende uitgewerkt kader om informatie uit te wisselen. School en CLB zijn zich nog te weinig bewust van het belang van participatie van ouders en leerlingen

27 ACTIE: duidelijke afspraken school-clb Gesprekken met koepels van scholen en CLB s over beleidscontracten en plannen Analyse van de nieuwe beleidscontracten en plannen door de administratie

28 De specifieke rol van het CLB School en CLB werken subsidiair. De meerwaarde van het CLB geldt ook op vlak van leerplichtbegeleiding: het multidisciplinair werken. de expertise van het CLB op het vlak van vraagverheldering, een belangrijke stap in het begeleidingsproces. de deskundigheid van het CLB op vlak van diagnose en remediëring van leer-en ontwikkelingsmoeilijkheden. de onafhankelijke positie van de CLB-medewerker die garandeert dat het belang van het kind centraal blijft staan De begeleiding in het kader van de leerplicht is voor de CLB s een vorm van verplichte begeleiding.

29 De begeleiding van het CLB omvat: preventieve acties individuele begeleiding gestructureerd overleg over afwezigheden Het CLB functioneert ook als draaischijf wanneer er samengewerkt moet worden met externe hulpverlening (bv. uit de welzijns- en gezondheidssector).

30 Evaluatiepunten i.v.m. de specifieke rol van het CLB Men treedt vooral in actie op het moment dat de regelgeving het verplicht maakt. Afspraken over de leerplichtopvolging in beleidscontracten en plannen zijn zelden voldoende concreet en schoolspecifiek geformuleerd.

31 Samenwerking met externe diensten CLB als draaischijf tussen onderwijs en het bredere welzijns- en gezondheidsveld Integrale Jeugdhulp Kind en Gezin, Algemeen Welzijn, Geestelijke Gezondheidszorg, Bijzondere Jeugdzorg, Vlaams Fonds voor de Integratie van Personen met een Handicap en Onderwijs, vertegenwoordigd door de CLB-sector

32 Doelstellingen van de Integrale Jeugdhulp diensten moeten beter samenwerken, diensten en cliënten weten wat er allemaal aan hulpverlening bestaat, mensen kunnen met hun problemen altijd terecht en dit op de juiste plaats. Daarom: een verregaande afstemming van het hulpaanbod, een goede samenwerking tussen verschillende hulpaanbieders en een betere afstemming van de sectorale evoluties

33 Evaluatiepunten i.v.m. samenwerking met externe diensten Weinig concrete afspraken over de rol van het CLB als draaischijf tussen de school en externe diensten. CLB-medewerkers ervaren knelpunten in de samenwerking met externen. gebrek aan afstemming van visies op elkaars werking lange wachttijden bij heel wat externe voorzieningen op de derde lijn. Integrale Jeugdzorg betekent naast integrale jeugdhulp ook een algemene jeugdpreventie relevante partners ruimer dan de zes sectoren in Integrale Jeugdhulp. CLB- arts is geen controle-arts. Huisartsen zijn nog onvoldoende op de hoogte van de regelgeving.

34 ACTIE: afspraken over medische attesten Overleg artsenverenigingen over zelf-regulering Indien nodig: nieuwe controlemechanismen

35 ACTIE: sterkere samenwerking met Welzijn Spijbelen is thema bij integrale jeugdhulp Ontwikkelen van gemeenschappelijke visie actoren leerlingenbegeleiding

36 ACTIE: projecten voor ernstige problemen In sommige gevallen is een intensieve aanpak op maat nodig Time-out structureel verankeren Ondersteuning van gezinnen met opvoedingsvragen Lokale initiatieven inventariseren en indien nuttig ondersteunen

37 gegevens voor het departement onderwijs Meldingen problematische afwezigheden in het secundair onderwijs Meldingen van zorgwekkende dossiers Gegevens over leerplichtbegeleiding in CLB s.

38 Evaluatiepunten i.v.m. samenwerking met het departement Controle leerplicht komt te laat, duurt te lang en is niet sluitend Het melden van een problematische afwezigheid schept soms foutieve verwachtingen

39 ACTIE:efficiëntere procedures departement Inschrijvingen doorgeven op 3/9 ipv 1/10 Alle leerplichtigen controleren ipv steekproef Sancties voor laattijdige inschrijving Efficiëntere gegevensverzameling Verificatie problematische verdwijningen basisonderwijs Uitschrijvingen leerplichtigen in secundair via LOP, daarna parket Meer controle op huisonderwijs Na 2 negatieve controles huisonderwijs: afgelopen

40 ACTIE: controle door lokale besturen afspraken met steden met grote problemen (incl. Brussel), ook over rol politie en OCMW gezamenlijke visie met VVSG projecten in kader stedelijk onderwijsbeleid gegevensuitwisseling versterken

41 Medewerking van jongeren / ouders ontbreekt: onvermogen van ouders (opvoedingsproblemen) gebrek aan medewerking (onwil) onvoldoende kwaliteit van het begeleidingsproces en onaangepaste hulp (ontbreken van voldoende en gepaste samenwerking met derden)

42 ACTIE: leerlingen en ouders betrekken LOP s zoeken structurele samenwerking met organisaties allochtonen en kansarmen 200 extra Jo-Jo s (= meer dan maal 2) ouderkoepels stimuleren grotere betrokkenheid ouders bij spijbelproblemen

43 ACTIE: beleid op maat van doelgroepen kleuters: impulsplan voor vroegere deelname onderwijs deeltijds leerplichtigen: frequentere opvolging spijbelen per centrum inspanningen centra ondersteunen en evalueren Vt. engagement residentiële hulpverlening: betere info over opnames Vlaams Fonds/Bijzondere Jeugdzorg opname als niet-schoolgaande alleen bij vrijstelling van leerplicht

44 ACTIE: Streng als het moet Overleg met minister van Justitie duidelijk vervolgingsbeleid Werkwijze parketten Eventueel aanpassing sanctioneringsmogelijkheid Overleg met minister van Welzijn over mogelijkheden gedwongen begeleiding

45 Een beleid rond afwezigheden moet rekening houden met de volledige context van een spijbelprobleem en zo symptoombestrijding vermijden. Acties moeten zich dan ook richten op alle betrokken actoren