landschap Versie 3 november 2010 bosrand oisterwijk

Transcriptie

1 1 landschap Versie 3 november 2010 bosrand oisterwijk ECOLOGISCHE VERBINDINGSZone IN HET BEEKDAL van de achterste stroom

2 Beeldkwaliteitsplan Landschap Bosrand Verbeelding en beschrijving van de landschappelijke randvoorwaarden In opdracht van Bosrand BV Opgesteld door ELINGS vormgevers van natuur en landschap Maart 2010 (aangepast oktober 2010)

3 1. Inleiding 2. Landschappelijke beschrijving 3. Landschappelijke opbouw 4. Terreinzonering 4.1 Boszone 4.2 Voorterrein 4.3 Voorterrein Gemullehoekenweg 4.4 Privé tuin 4.5 Natuurtuin 4.6 Poel 4.7 Natuurzone 4.8 Houtwal 5. Overzicht 6. Duurzaamheid en ambitie 7. Samenvatting

4 Hotel bosrand Hoofdstuk 1 Inleiding Op het terrein aan de Achterste Stroom ligt Hotel Bosrand, bestaande uit hoofdgebouw met restaurant en keuken. Aan de achterzijde van het terrein ligt een bedrijfswoning. De voorgenomen ontwikkeling bestaat uit de sloop van het hotel en bedrijfswoning en het ontwikkelen van het gebied als woongebied met enkele huizen met daarnaast grote aandacht voor natuur en water. Het concept, zowel voor de woningen als de woonomgeving, is afgestemd op het beekdal en natuurontwikkeling rondom de Achterste Stroom. Dit splan geeft de randvoorwaarden voor natuur en landschap, welke in de planvorming als essentieel en bepalend onderdeel moeten worden opgenomen. Aan de hand van deze randvoorwaarden wordt de kwaliteit van het plan gewaarborgd. Om de persoonlijke vrijheid van de bewoners te waarborgen is op basis van de beheerszonering dit splan opgesteld. Een deel van de maatregelen is dwingend, een deel van de maatregelen zijn een keuze en andere delen zijn facultatief. TERREIN: m2 GROEN EN WATER: m2 7

5 Hoofdstuk 2 Landschappelijke beschrijving De ligging van het perceel in het beekdal vormt uitgangspunt bij deze transformatie. Het is een typisch Brabants beekdal (zie principe doorsnede brabants beekprofiel). Het beekdal kenmerkte zich in het verleden door de Achterste Stroom omgeven weides en hooilanden, begrensd door houtwallen haaks op de beekloop, nevengeulen langs de Stroom, poelen als restanten van de loop van de beek en overstromingszones rondom de beekloop. Verder van de beekloop, buiten het gevaar van overstromingen, liggen de hogere drogere gronden waarop men zich vestigde en gewassen teelde. De droge onontgonnen gronden bestonden uit bos en heide gebied. De beek met al zijn bijbehorende landschappelijke onderdelen heeft het hoger gelegen heide en bosgebied doorsneden. In de huidige situatie is het beekdal onnatuurlijk. De Achterste Stoom is geheel gereguleerd (geen variatie in stroomsnelheden, nauwelijks retentiefunctie en het ontbreken van peilfluctuaties) ten behoeve van functies op de omliggende gronden. Hierdoor is de beek gekanaliseerd en de relatie tussen het water en de omgeving ontbreekt. Gradiënten in nat en droog ontbreken waardoor nauwelijks ecologische waarde aanwezig zijn. Ook is het beekdal versteend en kent een aantal barrières in de vorm van bruggen, wegen, hekken en tuinen. Inspiratie voor de nieuwe ontwikkeling van het gebied liggen in de oorspronkelijke landschappelijke verschillen en elementen van het beekdal. Het landschap wordt versterkt en de beekloop krijgt weer ruimte. De relatie tussen de beek en haar omgeving wordt hersteld, mede door het opheffen van barrières in de Achterste Stroom (een tweetal stuwen) krijgt het water meer ruimte en een natuurlijker verloop. Elementen als hooilanden, overstromingsvlaktes, nevengeulen, poelen, gecultiveerde gronden rondom de nederzettingen, bos en heide gebied op de hogere gronden vormen de uitgangspunten voor zowel de nieuwe terrein inrichting en als inspiratie voor de woningen. In dit karakteristieke beekdal is plaats voor een 6-tal woningen. Deze liggen in de bosrand omgeven door gecultiveerde (privé) tuinen en zijn gevormd als onderdeel van een houtwal haaks op de beekloop. Op de overgang tussen de gecultiveerde (privé)tuinen en de meanderende Achterste Stroom ligt een langgerekte poel omgeven door verschillende natuurwaarden. Beekloop Vochtige graslanden/hooilanden Vestigingsplek Landbouwgronden Bos en heide gebied met houtwallen 9

6 Bospad Voortuin Woning met privétuin Houtwal Natuurtuin met mogelijkheid voor een vlonder Poel Natuurzone Achterste Stroom Transportriool Hoofstuk 3 Landschappelijke opbouw De Achterste Stroom heeft zich in het verleden in de zandgronden ingesneden, voordat deze gekanaliseerd is. Hierdoor liggen in het landschap verschillende laagtes, ook ter plaatse van de locatie Bosrand. Evenwijdig aan de (in zijn eigen profiel) meanderende Achterste Stroom ligt een natuurlijke natte laagte, een overblijfsel van de voormalige stroombedding van de beek. Deze poel wordt gevoed door kwelwater en regenwater. Beide zijn van elkaar gescheiden door een hoger gelegen natuurzone met verschillende glooiingen en vlaktes. De natuurzone en langgerekte poel maken onderdeel uit van de natuurdoelstellingen en ecologische verbindingszone rondom de Achterste Stroom. Het fluctuerende water in de poel, de variatie in oevers en vlaktes op verschillende hoogtes zorgen voor de ontwikkeling van ecologische waarde. Deze zone wordt gevolgd door een natuurlijke tuin, dit zijn de oorspronkelijke hooi en weilanden onderverdeeld door houtwallen waar ook het fluctuerende waterpeil zijn invloed kan hebben. De houtwal komt hier in eigentijdse vorm terug als perceelsscheiding en als eventueel onderdeel van de woningen. Nabij de woningen ligt een privé tuin, hier is het terrein gestegen en heeft het water geen invloed meer. De ruimte van deze tuin is bepaald door de houtwallen, de ligging van de hoofdbouwmassa, de natuurlijke zone en de bosrand. In de privé tuin zijn de bewoners vrij om hun tuin in te richten mits het beekdal en de verschillende zones herkenbaar en zichtbaar blijven. Het hoge en droge gebied ligt aan de oostzijde van de woning, de bosrand. Hier ligt de entree van de woningen en de daarbij behorende ontsluiting. De cultuurlijke houtwal gaat hier over in de natuurlijke bosrand. 11

7 Boszone Voorterrein Voorterrein Gemullehoekenweg Privétuin Natuurtuin Hoofdstuk 4 Terreinzonering De ontwikkeling van het gebied leidt tot een nieuwe verhouding tussen cultuur en natuur van het gebied. Eén derde van het gebied maakt onderdeel uit van de natuurcomponent van het plan; het betreft een gedeelte van de langgerekte poel en de natuurzone. Dit gedeelte is geheel vrij van bouwwerken. De strook met een breedte van 25 meter rondom de Achterste Stroom maakt deel uit van de ecologische verbindingszone (EVZ). Het cultuurlijke gedeelte van het plan ligt op de hogere en drogere gedeeltes van het beekdal. In deze zone is het mogelijk om te bouwen. Nevengeul Natuurzone Achterste Stroom De terreinzonering is een principe aanduiding waarbij verschillende zones worden benoemd, waarvan de begrenzing kan verschillen afhankelijk van de definitieve uitwerking. Het ontwerp is gebaseerd op aannames. De waterhoogte is gebaseerd op het peil van de Achterste Stroom, de hoogte van 6,50 meter +NAP geeft het peil waarbij de poel minimaal water heeft. De bodem van de poel ligt 5,30 meter +NAP (zodoende altijd water in de poel, en geen ongewenst vegetatiegroei), maaiveld van de woning ligt op 7,9 meter +NAP, maximale vloerpeil van de woning op +8,5 meter +NAP en de omliggende wegen liggen op 8,5 +NAP. De exacte hoogtepeilen kunnen worden aangepast na herberekening op basis van de informatie rondom de ontwikkeling van de Achterste Stroom. Houtwal Op basis van een beheerszonering en randvoorwaarden is het terrein beschreven in dit splan. De onderdelen zijn de boszone rondom de toegangsweg, het voorterrein van de woningen, de privétuin nabij de woningen, de natuurtuin, de langgerekte poel en de natuurzone als scheiding met de Achterste Stroom. Voor elk van deze zones geldt een andere combinatie van beheer en randvoorwaarden. Voor elke zone wordt het concept, de wensen en het toekomstbeeld kort toegelicht. Tevens de beschreven beelden en soorten middels referentiebeelden weergegeven. De zones zijn enigszins variabel en niet bij alle percelen gelijk, afhankelijk van de positie van de woning en de hoogteligging. 13

8 4.1 Boszone De entree richting de woningen maakt onderdeel uit van de bosrand. Door deze bosrand loopt een pad (geïnspireerd op een bospad) om de woningen te bereiken. Het pad bestaande uit natuurstenen stroken opgevuld met gebakken klinkers, dit vormt een verwijzing naar een zandpad met karrespoor. De entree laan van het naast liggend perceel ligt +/ m hoger dan het nieuwe bospad. Door een verlaging van het terrein worden de nieuwe woningen afgeschermd van het naast liggende perceel. Privacy voor het aanliggend perceel wordt gewaarborgd door het aanbrengen van een hekwerk nabij de bomenlaan en het beplanten met rododendrons. Deze strook is in collectief beheer bij de woningeigenaren. Met de verdiepte ligging van het pad wordt aan weerszijde van de weg een voorziening getroffen voor de opvang en afvoer van het regenwater. Vanaf de Gemullehoekenweg loopt het pad door de eerste houtwal heen. Ter hoogte van de houtwal staat een toegangspoort. Deze heeft een verbijzondering in de vorm van het gebruik van dikke stammen of bijzondere stammen. 15

9 4.2 Voorterrein De voortuinen maken onderdeel uit van de bosrand, dit is ook het gewenste beeld voor deze zone. De voorterreinen bevatten een grote variatie aan bomen en struiken. De verschillende huiseigenaren zijn verplicht om een tweetal inheemse bomen en of een drietal grote struiken in de voortuin te planten. De overige invulling en beplanting van het voorterrein is naar keuze en wens van de bewoner, deze is tevens de beheerder. De keuze uit boomsoorten zijn de volgende: berk, esdoorn, tamme kastanje, den. De keuze uit grote struiken bestaat uit: vlinderstruik, kornoelje, meidoorn, hazelaar. 17

10 4.3 Voorterrein Gemullehoekenweg Achter de houtwal staat de eerste woning, deze mag ook aan de Gemullehoekenweg een voorkant hebben in de vorm van een raam of deur. Het omhaagde voorterrein bestaat uit gras met bomen en struiken waardoor ook aan deze zijde de bosrand beleefbaar is. Over dit voorterrein kan ook een toegangspad richting de woning lopen. Omdat het niet passend is om hier een siertuin te ontwikkelen zijn restricties in beplantingskeuze opgelegd. De keuze voor de bewoners bestaat uit de soorten overeenkomstig met de soorten uit de zonevoorterrein. Het beheer is in handen van de bewoners. Hierbij is men verplicht om 3 van de genoemde bomen en/of struiken te planten. Beukenhaag als grens tussen privé en openbaar Natuurlijke zone Toegangspad Bomenweide met eiken Voorterrein in particulier eigendom en beheer met restricties Mogelijkheid tot het aanleggen van een toegang Houtwal Toegangspoort 19

11 4.4 Privé tuin De zone rondom de woningen is geheel in beheer bij de bewoners. In deze zone zijn de bewoners vrij om hun tuin een eigen invulling te geven. Terreinverharding kan gerealiseerd worden binnen de strook van de vlonder zoals aangegeven in hoofdstuk 4 van het splan Architectuur, M30 Architecten Het maaiveld van deze tuin ligt op 7.90 m +NAP en geeft een relatief vlakke basis waarin de eigenaren vrij zijn om te beplanten. Via de natuurtuin loopt het terrein af richting de poel. De aangrenzende houtwal, welke een natuurlijke scheiding vormt tussen de woningen kent wel enkele restricties. Deze zijn opgenomen in het onderdeel houtwal. 21

12 4.5 Natuurtuin Vanuit de privé tuin hebben de bewoners zicht op de poel en de natuurzone. De tussengelegen zone is de natuurtuin. Dit gedeelte is in eigen beheer, heeft een natuurlijk karakter en kent enkele restricties. De natuurtuin vormt de overgang tussen het cultuurlijke en natuurlijke gedeelte. Het gebied wordt door de vormgeving en randvoorwaarden aantrekkelijk voor de ontwikkeling van flora en fauna. Het aflopende talud met extensief beheerde vegetatie is overwegend open en zorgt voor doorzichten vanaf de woningen op de eilanden. Het talud loopt vanaf het maaiveld van de privé tuin nabij de woning met peil 7,90 +NAP naar de beschoeide rand van de poel op 6,50 +NAP. De zone bestaat uit gras en ruigte kruiden met enkele opgaande elementen zoals elzen, wilgen en essen. In het verlengde van de laagbouwzone ligt een zone waarin terrein verharding mogelijk is (vlonder). De vlonder biedt ruimte voor een terras, uitrustpunt of het plaatsen van een zwembad. Deze elementen zijn optioneel. Bij de aanleg van de vlonder ligt het peil van de vlonder op 7,50 + NAP, om zodoende het water te kunnen beleven en zeker te zijn van droge voeten. Vanaf hier is het ook mogelijk om middels een eenvoudige houten brug de natuurzone te bereiken. 23

13 4.6 Poel Deze langgerekte poel heeft de uitstraling van een verlaten stroombedding, met water en natuurontwikkeling. De randen van de poel zijn gevormd in de periode dat de beek hier stroomde, en hebben hierdoor een natuurlijke glooiing en uitslijting van het water. Zowel de poel als aangrenzende natuurzone maken onderdeel uit van de ecologische verbindingszone en de ontwikkelen van ecologische waarde voor het gebied. Door een minimale diepte van 1,0 meter en een breedte van 5,0 meter (ten opzicht van de ontwerpwaterhoogte) beschikt de poel grotendeels van de tijd over water. Hierdoor is de poel als waterelement goed herkenbaar en beleefbaar. Door het aanbrengen van beschoeiing aan de zijde van de natuurtuin wordt voorkomen dat het zicht op het open water ontnomen wordt door (oever) vegetatie. De oevers van de poel variëren: aan de zijde van de woningen kent deze een relatief steil talud en deels beschoeid, de andere zijde kent een flauwe natuurvriendelijke oever. Middels een eenvoudige houten brug, met een loophoogte die niet hoger is dan 0,20 m boven vlonderhoogte of lager is dan 0,40 m van de vlonderhoogte, is het mogelijk om de natuurzone te bereiken. De verlaten beekloop is in collectief beheer van de vereniging van eigenaren. Het beheerprogramma is in afstemming met het waterschap in verband met de ecologische verbindingszone doelstellingen. 25

14 4.7 natuurzone Tussen de poel en de Achterste Stroom ligt een natuurzone met bloemrijk grasland, droge en natte opgaande vegetatie en enkele solitaire bomen. Deze strook heeft de uitstraling natuurlijk gevormd te zijn door het meanderen van de stroom in het verleden. Hierdoor kent de zone hoogte verschillen, variatie in breedte, flauwe oevers en gedeeltes die onder invloed van het fluctuerende waterpeil kunnen overstromen. De vegetatie anticipeert op deze natuurlijke gevormde verschillen. De natuurzone kent opgaande beplanting bestaande uit solitaire bomen en struweel (afhankelijk van de ondergrond natte of droge vegetatie), en op enkele plekken hagen (veldesdoorn/meidoorn). De natuurzone is optioneel te bereiken via een eenvoudige houten loopbrug. In de zone is per kavel een aangename ruimte te bereiken. De ruimtes zijn van elkaar te onderscheiden door grondtaluds en opgaande beplanting. Deze ruimte is een vlak, welke afhankelijk van de hoogteligging een ander vegetatie type kent. De zone is volledig gericht op de ontwikkeling van natuur- en ecologische waarde. Hierdoor zijn de gebruiksmogelijkheden van de zone beperkt; verhardingen en vlonders zijn niet toegestaan. Het beheer van deze zone is in handen bij de eigenaren (collectief) en tevens afgestemd met het waterschap in verband met de ecologische doelstellingen. Tevens ligt hier een riooltransportleiding, waarbij in het geval van onderhoud de putten bereikbaar dienen te zijn. Hiervoor is de strook langs de Achterste Stroom voor beschikbaar. De partiële openstelling van de zone zorgt voor toegankelijkheid voor wandelaars. 27

15 28

16 4.8 Houtwal Dit element doorsnijdt de verschillende zones van het landschapsplan en vormt daarmee de basis en verankering van de woningen in het gebied. Het element is geïnspireerd op een natuurlijke houtwal maar kent een cultuurlijke en hedendaagse vormgeving. De cultuurlijke basis (bestaande uit een frame met houten stammen) wordt omgeven door een zandtalud waarop bomen en struiken geplant worden, waardoor een levende houtwal ontstaat. Het is een landschappelijk element met waarde voor flora en fauna. Het zandtalud is een verplicht element rondom de constructie. Met gegronde redenen mag hiervan worden afgeweken, bijvoorbeeld de bouw van het huis tegen de houtwal, de aanleg van parkeerplaatsen. De houtwal vormt een semi ondoordringbare perceelsscheiding en de scheiding tussen de verschillende percelen. Aan de houtwal is eventueel de vlonder in de natuurtuin gekoppeld. De vlonder is middels een wandelpad (naar eigen invulling) te bereiken (mits gelegen binnen de aanduiding vlonder). De kern van de houtwal biedt beschutting tijdens het vertoeven op de vlonder. Hierop is ook de hoogte afgestemd. Verschijningsvorm van de houtwal rondom de woning Hoogte 4,50 meter boven ontwerpniveau maaiveld Plantkeuze: Hazelnoot, krent, hulst, weigela, sering, osmanthus 31

17 Houtwal Houtwal gezien vanaf de Gemullehoekenweg. Het talud zakt vanaf de privé tuin via de natuurtuin richting de poel. De houtwal zakt met het maaiveld mee en tegelijkertijd neemt ook de hoogte af. De bovenzijde van de houtwal op 12,0m +NAP zakt naar een hoogte van 9,50m + NAP. De houtwal gezien vanuit de tuin. De vlonder ligt op 7,50m +NAP, en ligt hiermee op gelijke hoogte als de basis van de houtwal. Doordat de houtwal 2,0 m hoog is, wordt voorkomen dat in de tuin van de buren gekeken kan worden. Principe constructie van de houtwal (nader uit te werken). Een cultuurlijk element vormt de basis omringd door een levende houtwal op een talud. De totale hoogte van de constructie is 4,10 + maaiveld. 33

18 5 Duurzaamheid en ambitie Het gehele plan is gericht op duurzaam en hydrologisch neutraal ontwikkelen. De woningen worden op een duurzame manier gebouwd waarbij materialen, gebouwen, energie en het landschap centraal staat en hoge doelstellingen gehaald worden. Het gebruik van warmte/ koude opslag, isolatiematerialen, zonnecollectoren, sedumdaken, hergebruik regenwater, energiebesparende domotica, compostinstallaties ed komen terug in de plannen. Elke ruimtelijke ontwikkeling heeft invloed op de hydrologie. De term hydrologisch neutraal heeft dan ook vooral betrekking op het zoveel mogelijk neutraliseren van de negatieve hydrologische gevolgen van toekomstige ontwikkelingen in ruimte en tijd. Waarbij ook de context wordt bezien, water gaat over grenzen heen. In het gebied heeft de Achterste Stroom meer ruimte gekregen waardoor waterretentie mogelijk is voor de Achterste Stroom en waterfluctuatie opgevangen kan worden op eigen terrein. Het hemelwater wordt afgekoppeld hergebruikt en op het terrein zelf geïnfiltreerd en deels afgevoerd. Het project Bosrand zal door de initiatiefnemers worden ingezonden en meedingen naar de World Habitat Award

19 Duurzaamheidheidsbalans people sociaal cultureel 37

20 Duurzaamheidheidsbalans ecologisch planet 39

21 Duurzaamheidheidsbalans profit economisch 41

22 6 Overzicht voor de toekomstige bewoner De woon-, inrichting- en het beheersconcept van dit project zijn bijzonder. Randvoorwaarden voor beplanting op het eigen terrein, het collectief beheren van gebieden en het in samenspraak met natuurorganisaties, waterschap en gemeente ontwikkelen van het gebied zorgen voor een unieke woonomgeving. Voor de toekomstige bewoner van het gebied gelden voor bepaalde delen specifieke randvoorwaarden waarmee de beoogde kwaliteit nagestreeft kan worden. De toekomstige bewoners van het gebied hebben een bijzonder perceel in eigendom. Ze zijn eigenaar van de woning en een privé tuin omzoomd wordt door landschap, natuur en water. Zowel aan de voor- en achterzijde van de woning liggen gebieden gericht op biodiversiteit, natuurontwikkeling en ecologische verbindingen. De collectief beheerde entree met bospad heeft een bossfeer. Het collectief beheer is gericht op het behouden van samenhang en verantwoordelijkheid van dit pad. Ook de afscheiding met het naast gelegen perceel wordt hiermee gewaarborgd. De bossfeer wordt doorgezet in het voorterrein van de woning. Om deze sfeer te creëeren en te garanderen zijn randvoorwaarden opgesteld. Met de verplichte aanplant van de genoemde soorten op het eigen voorterrein krijgt de bosrand een geleidelijke overgang naar het beekdal. Tevens liggen door deze aanplant de wonigen met de voorzijde in het bos. In de privé tuin gelegen rondom de woning heeft de bewoner alle vrijheid om te planten met beplanting naar eigen keuze en om bouwkundige werken aan te leggen. Denkend aan een terras, bloemenborder, gazon en zwembad. De percelen onderling worden afgeschermd door een modern vormgegeven houtwal. Dit element zorgt voor een eenduidige afscheiding. De bewoner is vrij om deze houtwal aan te kleden met keuze uit inheemse soorten die al dan niet groenblijvend in de winter zijn. 43

23 De uitstraling van de natuurtuin is gericht op de natuurzone en de langgerekte poel. Zicht op deze zone, gebiedseigen beplanting (keuze uit enkele soorten) en het vrijhouden van bouwkundige werken zijn hiervoor de randvoorwaarden. Hierdoor ontstaat een overgang tussen het cultuurlijk en het natuurlijke gedeelte. In dit gedeelte is het optioneel om met behulp van natuurlijke materialen zoals hout een vlonder aan te brengen. De waterkant kent beschoeiing om te voorkomen dat het zicht op het water ontnomen wordt door vegetatie. Bouwwerken zijn niet toegestaan. Vanaf de natuurtuin is de natuurzone middels een eenvoudige houten brug te bereiken. In deze zone heeft elk perceel een eigen beschutte ruimte, waar de bewoner zich kan terugtrekken. Deze zone is samen met de poel in collectief beheer bij de woningeigenaren, waarbij afspraken betreffende het beheer gemaakt zijn met het waterschap. Natuurzone is optioneel. In verband met de leiding (gemeentelijk riool) gelegen in de natuurzone zijn de onderhoudsputten bereikbaar via de zone gelegen langs de Achterste Stroom, grondgebied Waterschap. woningen 45

24 7 Samenvatting Beknopt overzicht onderdelen project Bosrand De ontwikkeling draagt bij de herontwikkeling van het beekdal van de Achterste Stroom. De capaciteit voor waterretentie en waterberging in het gebied neemt door de ingrepen toe. De herkenbaarheid en beleefbaarheid van het gebied wordt vergroot door het gebied te ontsluiten voor bewoners van Oisterwijk. Kenmerkende landschappelijke elementen vormen inspiratie en worden benut in het plan. Het grote areaal aan verharding van de huidige situatie wordt opgeknipt en in kleinere eenheden in de bosrand gerangschikt. Een unieke vorm van beheer en eigendom zal worden gerealiseerd. De eigenaar van een perceel deelt (gedeeltelijk) het beheer met waterschap, natuurmonumenten en/of gemeente. 47