Als vrede nadelig wordt

Transcriptie

1 Als vrede nadelig wordt Spoilers in het vredesproces in Sierra Leone bezien vanuit de theorie van Stedman en de theorie van Greenhill en Major Rijksuniversiteit Groningen A. van den Assem (begeleider) Iris Smolders, s Grote Rozenstraat 24A 0031 (0) augustus 2010

2 2 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Inhoudsopgave Inleiding 4 Hoofdstuk 1 De theorieën 10 1 Stedman 10 2 Greenhill en Major 13 3 Conclusie 15 Hoofdstuk 2 De lokale interventie 17 1 de onderhandelingen 17 2 het verdrag 20 3 de implementatie 24 Conclusie 29 Hoofdstuk 3 De regionale interventie 31 1 de onderhandelingen 31 2 het verdrag 35 3 de implementatie 38 Conclusie 44 Hoofdstuk 4 De internationale interventie 47 1 de onderhandelingen 47 2 het verdrag 50 3 de implementatie 53 Conclusie 59 Hoofdstuk 5 De unilaterale interventie 61 1 de onderhandelingen 61 2 het verdrag 64 3 de implementatie 66 Conclusie 70

3 3 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Conclusie 72 Literatuurlijst 78 Bijlagen 81 Bijlage 1: de actoren 81 Bijlage 2: het verdrag van Abidjan 83 Bijlage 3: het verdrag van Conakry 93 Bijlage 4: het verdrag van Lomé 97 Bijlage 5: het verdrag van Abuja I 129 Bijlage 6: het verdrag van Abuja II 131

4 4 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Inleiding Eind jaren negentig werd de internationale gemeenschap opgeschrikt door verhalen over conflicten op het Afrikaanse continent waar een centrale rol werd gespeeld door bloeddiamanten, warlords en het verlies van vele mensenlevens. Één van deze conflicten betrof Sierra Leone. In 1991 viel het Revolutionary United Front (RUF) het land binnen, wat het begin was van een bloedige burgeroorlog. 1 De internationale gemeenschap heeft zowel troepen als onderhandelaars naar Sierra Leone gestuurd in de hoop dat zij konden bijdragen aan een oplossing van het conflict. De bedoelingen waren goed, maar na het tekenen van het eerste vredesverdrag in 1996 laaide het conflict in alle hevigheid weer op. Pas in 2002 riep de toenmalige president Ahmed Tejan Kabbah de vrede uit. 2 In de zes jaar dat de overheid van de Sierra Leone vredesonderhandelingen voerde met het RUF en er verschillende vredesverdragen werden ondertekend, woedde het conflict voort. 3 Het is de moeite waard om te onderzoeken hoe deze onderhandelingen verliepen en wat de reden was dat de verdragen niet leidden tot een vreedzame oplossing van het conflict. Hierdoor kunnen onderhandelaars en beleidsmakers lessen trekken uit dit vredesproces. Er moet vooral gekeken worden naar de verschillende belangen van de deelnemende partijen. Het lijkt voor de hand liggend dat vrede een betere situatie voor alle partijen oplevert en de internationale gemeenschap ging er ook jarenlang vanuit dat deelnemers aan een vredesproces te goeder trouw waren en ook streefden naar vrede. 4 Voor één of meerdere partijen binnen het conflict was de voortgang van de gewelddadige situatie echter voordeliger dan vrede. Deze partij die de onderhandelingen trachtte te ondermijnen wordt in het internationale jargon een spoiler genoemd. De afgelopen jaren zijn er twee belangrijke theorieën over zogenaamde spoilers gepubliceerd, namelijk de theorie van Stephen John Stedman enerzijds en die van Kelly M. Greenhill en Solomon Major anderzijds. In zijn theorie stelt Stedman dat het succes van een spoiler afhangt van de internationale actoren die optreden als de beschermers van de vrede. Het fenomeen kan pas ontstaan wanneer er sprake is van vredesonderhandelingen tussen twee of meerdere partijen. Van belang is het feit dat er verschillende typen spoilers zijn. Elk type spoiler moet op een andere manier worden aangepakt en hierdoor is het cruciaal om het juiste type vast te stellen. Dit proces is erg complex en onzeker, omdat er verschillende interpretaties mogelijk zijn. 5 Greenhill en Major stellen hier tegenover dat de mogelijkhedenstructuur juist het type spoiler bepaalt. Het is de verdeling van de macht tussen de verschillende partijen die leidt tot een uitkomst 1 Sierra Leone. Time for a new military and political strategy, ICG Africa Report N 28 (2001) 2. 2 Sierra Leone after elections. Politics as usual?, ICG Africa Report N 49 (2002) 1. 3 Sierra Leone, ICG Africa report Nº 28, Kelly M. Greenhill, Solomon Major, The perils of profiling. Civil war spoilers and the collapse of intrastate peace accords, International Security 31 (2007) 3, 8. 5 Stephen John Stedman, Spoiler problems in peace processes, International Security 22 (1997) 2, 5-18.

5 5 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders van het vredesproces. Het gedrag wordt niet door de intenties, maar door de mogelijkheden bepaald en hierdoor kunnen doelen bijgesteld worden. Partijen zijn het meest geneigd tot het tekenen van een vredesakkoord als er sprake is van een situatie waar beide inzien dat de kosten van doorvechten hoger zijn dan de opbrengsten. Kortom, de bereidheid om te onderhandelen hangt af van de machtsverdeling tussen de partijen en voorts de bereidheid en capaciteit van de internationale actoren als beschermer van de vrede, om de mogelijkhedenstructuur in het gebied te veranderen. 6 De centrale vraag van dit stuk is: In hoeverre biedt de theorie van Stephen John Stedman óf de theorie van Kelly M.Greenhill en Solomon Major ten aanzien van het spoiler probleem een betere verklaring voor het falen van het vredesproces in Sierra Leone? Het tijdspad waarnaar gekeken zal worden start in 1996 als voor het eerst onderhandelingen tussen het RUF en de regering plaats vinden. Het eerste vredesverdrag is dat van Abidjan, hetgeen werd ondertekend in november Pas in 2002 werd echter de vrede uitgeroepen, daarom zal dat als eindpunt dienen. Het grote tijdsverschil tussen het eerste vredesverdrag en de daadwerkelijke vrede, is de reden dat gesteld kan worden dat er sprake is van een falend vredesproces in Sierra Leone in deze periode. Het falen betekent tegelijkertijd dan ook dat het conflict voortduurde. De definitie van spoiler, die in dit stuk wordt gehanteerd, wordt door Stedman gegeven en is overgenomen door Greenhill en Major. Deze luidt: leaders and parties who believe that peace emerging from negotiations threatens their power, worldview, and interests, and use violence to undermine attempts to achieve it. 7 Om tot een volledige beantwoording te komen zal het eerste hoofdstuk dieper ingaan op de beide theorieën en de manier waarop deze op de casus toegepast zullen gaan worden. De vraag die dan gesteld wordt is wat de theorie van Stephen John Stedman en de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major behelzen. In de daarop volgende hoofdstukken vindt er een analyse plaats van het conflict aan de hand van beide theorieën. Er wordt een hoofdstuk aan elk vredesverdrag gewijd en daar zal gekeken worden naar de onderhandelingen, het verdrag en de implementatie daarvan. De vraag die behandeld wordt in hoofdstuk twee is in hoeverre de theorie van Stephen John Stedman of de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major het falen van het verdrag van Abidjan verklaren. Dit gevolgd door het derde hoofdstuk waar de vraag is in hoeverre de theorie van Stephen John Stedman of de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major het falen van het verdrag van Conakry verklaren. De vraag van het vierde deel wordt in hoeverre de theorie van Stephen John Stedman of de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major het falen van het verdrag van Lomé verklaren. Het vijfde hoofdstuk behandelt de laatste fase van het vredesproces en het verdrag dat wordt behandeld is niet een nieuw vredesverdrag, maar grijpt terug op afspraken gemaakt in het verleden. Het biedt echter wel de mogelijkheid om te kijken hoe er alsnog vrede in Sierra Leone werd bewerkstelligd en om deze reden is de vraag dan ook in hoeverre de theorie van Stephen John Stedman of de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major het mogelijke slagen van het verdrag van Abuja verklaren. 6 Greenhill, The perils of Profiling, Stedman, Spoiler problems in peace processes, 5.

6 6 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Het belang van dit onderzoek is om een analyse van de sterke en zwakke kanten van het vredesproces in Sierra Leone te gegeven. Daarnaast zal er een eventuele oplossing worden geboden voor de internationale gemeenschap voor wat betreft falende vredesprocessen. Het heroplaaien van conflicten is desastreus voor de gebieden waar het gebeurd en vaak leidt dit tot veel meer slachtoffers dan tijdens de eerste fase van het conflict. Ook zijn de kosten voor internationale gemeenschap hoog, doordat er nieuwe en soms een grotere troepenmacht naar het gebied gestuurd moet worden. Daarnaast verliezen de onderhandelaars, die veelal onder mandaat van de Verenigde Naties (VN) staan, geloofwaardigheid hetgeen de situatie niet ten goede komt. 8 Het is daarom van belang dat er een manier wordt gevonden om effectief om te gaan met spoilers. Stedman en ook Greenhill en Major bieden beide een manier om met de spoiler problematiek om te gaan. In Spoiler problems in peace processes zet Stedman zijn theorie uiteen. Het artikel The perils of profiling. Civil wars spoilers and the collapse of intrastate peace accords van Greenhill en Major is een directe reactie op de theorie van Stedman. Door de verschillende ideeën van deze auteurs op dezelfde casus toe te passen, kan aan het eind gesteld worden of de kritiek van Greenhill en Major terecht is en kan de beste manier om spoilers onschadelijk te maken in het vredesproces aangegeven worden. De vergelijking van de theorieën is van belang voor het debat over dit onderwerp, maar ook voor toekomstige beleidsmakers die in de praktijk met spoilers geconfronteerd zullen worden. Sierra Leone zal de casus zijn waarop beide theorieën worden toegepast en het gewelddadige conflict dat zich in dit land afspeelde is hiervoor geschikt, omdat het een schoolvoorbeeld is van een zwakke Afrikaanse staat die in een conflict verwikkeld raakt en niet in staat lijkt om die situatie te veranderen. Na de onafhankelijkheid van Engeland in 1964 kent het land een geschiedenis van militaire regimes en coups. Vier deccenia na het vertrek van de Engelsen behoorde het land tot de armste ter wereld. Dat was de situatie aan het begin van het conflict. Het verloop hiervan zal nu eerst kort besproken worden. Mocht er hierna nog onduidelijkheid bestaan over de verschillende partijen in het conflict, dan kan er in bijlage 1 een overzicht van deze spelers gevonden worden. Op 23 maart 1991 vielen ongeveer honderd strijders gelijktijdig het Oosten en het Zuidwesten van Sierra Leone binnen. Hiermee begon de burgeroorlog in Sierra Leone. De groep strijders bestond uit dissidenten afkomstig uit Sierra Leone, Liberiaanse strijders die Charles Taylor aanhingen en huurlingen uit Burkina Faso. Als reden voor de inval werden populistische oproepen als het volk bevrijden van het regime gebruikt. De rebellen noemden zichzelf het RUF en stonden onder leiding van oud korporaal en professioneel fotograaf Foday Sankoh. Sankoh zat het merendeel van de jaren zeventig vast, na een mislukte coup tegen voormalig dictator Stevens. In de jaren tachtig ontmoette hij Charles Taylor en beide mannen vonden elkaar in het feit dat ze aanhangers waren van Khadafi's retoriek tegen zwakke prowesterse regimes in Afrika. De directe steun van Taylor aan Sankoh komt op 8 Stedman, Spoiler problems in peace processes, 5.

7 7 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders gang toen de Economic Community of West African States Monitoring Group (ECOMOG) begin jaren negentig hard tegen de National Patriotic Front of Liberia (NPFL) van Taylor in Liberia begon op te treden en de leider van Sierra Leone Joseph Saidu Momoh hen gebruik liet maken van vliegveldbasissen in zijn land. Als wraak steunde Taylor Sankoh en er wordt algemeen aangenomen dat zonder deze steun het RUF nooit zo invloedrijk had kunnen worden. 9 Het was Taylor die namelijk de illegaal gedolven diamanten uit Sierra Leone op de internationale markt verkocht. Liberia had zelf niet de capaciteit om meer dan karaat aan diamanten per jaar te kunnen produceren. Tijdens de oorlog in Sierra Leone liep de export echter op tot zes miljoen karaat. Er wordt geschat dat de RUF aan deze handel tussen dertig miljoen en vijftig miljoen dollar per jaar verdiende. 10 Het was uiteindelijk niet Sankoh die Momoh afzette, maar zijn eigen junior officieren die in opstand kwamen in april Hierop vluchtte Momoh naar Guinee en werd kapitein Valentine Strasser het hoofd van de National Provisional Ruling Council (NPRC). De verwachtingen waren hoog gespannen, maar de leden van het NPRC bleken erg onervaren. Het RUF nam tijdens het eerste jaar van het NPRC het bewind over in de Oostelijke Kono regio. Dit was het deel van Sierra Leone waar de meeste diamanten gedolven werden. In de loop van 1993 nam de regering de macht weer over met behulp van Nigeriaanse troepen. 11 Een groot probleem voor Strasser was het slecht functioneren van het leger. De structuur was onder de jaren van Stevens en Momoh niet gebaseerd op professionalisme, maar op favoritisme en corruptie. Bovendien was het leger veel te klein en had het vooral een ceremoniële functie. Al in 1991 sprak men over sobels, overdag soldaat en 's nachts rebel. In een poging om de opmars van het RUF te stoppen werden er buitenlandse veiligheidsbedrijven in de arm genomen door de regering. De belangrijkste was het Zuid-Afrikaanse Executive Outcomes (EO) in april Het NPRC kondigde aan dat er verkiezingen georganiseerd zouden worden en deze stonden gepland voor februari Intern was het NPRC verdeeld over de vraag of de verkiezingen door moesten gaan of dat er eerst meer stabiliteit in het land nodig was. In deze strijd werd Strasser op een vreedzame manier afgezet en nam Julius Maada Bio het leiderschap over. Niet alleen wilden leden van het NPRC de verkiezingen tegen houden, ook het RUF intensifieerde de campagnes vlak voor de verkiezingsdag. Er ontstonden onlusten in Freetown de avond voor de verkiezingen onder de proverkiezingen aanhangers. Bio kon niet anders dan hieraan toegeven. De verkiezingen verliepen redelijk rustig, maar geen van de kandidaten behaalde de benodigde 55% van de stemmen en een tweede ronde moest twee weken later plaats vinden. Dit was aanleiding voor het RUF om de campagnes nog verder op te voeren en aanvallen op dorpen te plegen, waarbij veel mensen werden 9 John L. Hirsch, Sierra Leone. Diamonds and the struggle for democracy, Lynne Rienner Publishers (Boulder, 2001), J. Peter Pham, Making sense of a senseless war, Human rights and welfare 7 (2007), Hirsch, Sierra Leone, 32, Ibidem, 36.

8 8 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders vermoord of ledenmaten geamputeerd. De bevolking liet zich niet afschrikken en de winnaar van de verkiezingen was Ahmed Tejan Kabbah van de SLPP. 13 Kabbah was pas een paar maanden president van het land toen het eerste verdrag werd ondertekend in de hoofdstad van Ivoorkust, Abidjan op 30 november De rebellen stonden onder zware druk, dankzij de aanwezigheid van EO en de civiele defensie troepen. Deze laatste bestonden uit strijders van verschillende stammen die hun eigen defensie tegen de rebellen organiseerde. De grootste waren de Kamajohs en door de Chief van deze stam tot minister van defensie te benoemen, kon Kabbah deze troepen ook inzetten in het strijdveld. Het RUF won veel tijdens de onderhandelingen, zoals het vertrek van EO en een algemene amnestie. Er volgde echter geen implementatie van het verdrag en het geweld laaide na een interne coup binnen het RUF weer op. 14 Dit werd gevolgd door een staatsgreep van het leger in mei 1997, hetgeen het begin van een periode van anarchie in Freetown inluidde. De militaire Armed Forces Revolutionary Council (AFRC) nodigde het RUF uit om samen te regeren en dit aanbod werd aanvaard. Voor het eerst konden de rebellen Freetown binnen marcheren. Het waren de landen uit regio verenigd in de Economic Community of West African States (ECOWAS) die actie ondernamen. Na mislukte onderhandelingspogingen kwam er een mandaat voor ECOMOG II, de missie die in Liberia actief was werd uitgebreid naar Sierra Leone. Intern waren de leden van de missie verdeeld, maar ECOMOGs optreden was robuust genoeg om de militaire junta het verdrag van Conakry te laten ondertekenen. Ook hier faalde de implementatie van het verdrag, maar in tegenstelling tot iets minder dan een jaar eerder, werd de tactiek van tijdsrekken door de junta, niet geaccepteerd en ECOMOG greep hard in. De AFRC en het RUF werden uit de hoofdstad verdreven. 15 Dit succes van ECOMOG brokkelde in 1998 af en de rebellen wisten in januari 1999 opnieuw Freetown binnen te vallen met operatie no living thing. In een paar weken tijd werd de hoofdstad verwoest en vielen er vele dodelijke slachtoffers. Dit kan als de gewelddadigste episode van de conflict in Sierra Leone worden omschreven. Na een paar weken wist ECOMOG opnieuw Freetown te bevrijden en dit was ook het moment waarop de internationale gemeenschap de situatie in Sierra Leone niet langer kon negeren. De druk werd door de VN, het Verenigd Koninkrijk (VK) en de Verenigde Staten (VS) op zowel Kabbah als het RUF opgevoerd om vrede te sluiten middels een verdrag. De situatie was omgekeerd ten opzichte van drie jaar daarvoor, want de rebellen hadden een sterkere militaire positie. Daardoor konden de rebellen hoge eisen stellen tijdens de onderhandelingen en veel daarvan werden opgenomen in het verdrag. Zo kreeg Sankoh toegang tot de diamantmijnen, werd het RUF een politieke partij met veel toegezegde functies in de transitieregering en kwam er een algemeen amnestie, hoewel de VN daar protest tegen aantekende. De president van Sierra Leone had geen keus en moest het verdrag van Lomé accepteren, vooral omdat Nigeria had aangekondigd troepen 13 Hirsch, Sierra Leone, Ibidem, Ibidem,

9 vallen. 16 Het RUF begon opnieuw sterker te worden en trok weer naar Freetown op. In mei 2000 werd 9 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders te willen terug trekken. Na de ondertekening werd de United Nations Mission in Sierra Leone (UNAMSIL) naar het land gestuurd, maar deze had last van een zwak en onduidelijk mandaat en slecht getrainde troepen. Dit droeg eraan bij dat ook dit verdrag faalde in de implementatiefase. Het RUF begon, ondanks het ontstaan van interne problemen, de buitenlandse troepen steeds vaker aan te er voor een nieuwe invasie van de hoofdstad gevreesd. De angst werd groter nadat de rebellen 500 blauwhelmen gijzelden. Het VK besloot unilateraal te interveniëren met succes. Zo wisten de Britten te voorkomen dat de rebellen de hoofdstad en het internationale vliegveld in handen kregen. Ook werd kort hierna Sankoh opnieuw gevangen genomen. De UNAMSIL missie werd in de maanden daarna drastisch versterkt en uiteindelijk werd het de tot dan toe grootste VN missie ooit. De druk op de rebellen nam opnieuw toe. De RUF paste de strategie om tijd te winnen door te participeren in onderhandelingen opnieuw toe. De uitkomst was dat in november 2000 het staakt-het-vuren van Abuja werd ondertekend. Hierin werd afgesproken dat Lomé alsnog uitgevoerd zou gaan worden. Zoals alle keren daarvoor kwam de implementatie niet op gang, maar op dit punt nam de druk voor de beweging niet af na de ondertekening. Deze nam toe nadat de rebellen op drie fronten de strijd aan gingen. Zowel in Guinee, als in Liberia en in het thuisland Sierra Leone. Ook werd het leiderschap van Sankoh zeer gemist. Het was deze combinatie die ertoe leidde dat in mei 2001 het tweede verdrag van Abuja werd ondertekend, wat een herbevestiging van Abuja I inhield. Hierna kwam de ontwapening van de strijders pas goed op gang en kon in januari 2002 de vrede worden uitgeroepen in Sierra Leone Hirsch, Sierra Leone, Lansana Gberie, A dirty war in West Africa. The RUF and the destruction of Sierra Leone, Indiana University Press (Bloomington, Indianapolis 2005)

10 10 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Hoofdstuk 1 De theorieën De twee theorieën over de spoilerproblematiek die vergeleken gaan worden, zullen om te beginnen worden behandeld. De eerste deelvraag is dan ook wat de theorie van Stephen John Stedman en de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major behelzen. Ten eerste wordt de theorie van John Stedman uitgebreid behandeld. Ook wordt aangeven welke factoren centraal komen te staan in de analyse van de casus. In het tweede deel van dit hoofdstuk zal hetzelfde gebeuren met de theorie van Greenhill en Major. Aan het einde worden kort de belangrijkste verschillen tussen de twee theorieën weergegeven. 1 Stedman In deze theorie draait het om het juist diagnosticeren van de spoilers in het vredesproces door de internationale actoren die door Stedman de beschermers van de vrede worden genoemd. Deze actoren moeten toezien op de implementatie van de vredesverdragen. 18 Het is van cruciaal belang dat dit op de juiste manier geschiedt, anders stelt de auteur dat de gevolgen verregaand zijn. Zo worden in het artikel de voorbeelden van Angola en Rwanda genoemd waar het conflict vele malen heviger werd na het succesvol ondermijnen van het vredesproces door de spoilers. 19 Daar waar er onderhandeld wordt over vrede zijn er altijd verliezers in het proces. Dit is onvermijdelijk in een conflictsituatie en er zullen altijd leiders of groepen zijn die de door hen gestelde doelen niet zullen behalen. Daardoor is het aannemelijk dat in elk vredesproces spoilers aan te wijzen zijn. De internationale beschermer moet letten op het aantal, de positie en het type spoiler. Als er meerdere partijen deelnemen aan het vredesproces dan is er altijd de mogelijkheid dat er meerdere spoilers aanwezig zijn. Dat maakt het moeilijker voor de internationale actoren. Waar deze bovendien bewust van moeten zijn is het feit dat het ondernemen van actie tegen de ene spoiler in het voordeel kan werken van de andere. 20 Met positie wordt bedoeld dat er moet worden gekeken of eventuele spoilers onderdeel van het vredesproces zijn of niet. Zijn ze geen onderdeel, dan weigerde de groep waarschijnlijk deel te nemen aan de onderhandelingen en zal deze geneigd zijn geweld tegen het proces te gebruiken. Is de spoiler een interne partij van het vredesproces dan zal deze mee onderhandelen en het verdrag eventueel ondertekenen. Ook kan deze welwillend staan tegenover de uitvoering van het verdrag, maar deze partij zal falen op belangrijke punten in de implementatie en dit kan verscheidene oorzaken hebben. 18 Stedman, Spoiler problems in peace processes, Ibidem, Ibidem, 6-9.

11 11 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Hierdoor is het moeilijker vast te stellen dat deze partij weldegelijk het vredesproces zal ondermijnen. 21 De internationale actoren moeten erkennen dat partijen in een burgeroorlog verschillende doelen hebben. Volgens Stedman kunnen er drie type spoilers worden onderscheiden. De eerste is de beperkte spoiler. Deze heeft een gering aantal doelen, zoals erkenning en medezeggenschap binnen de te vormen regering. De hebzuchtige spoiler is de tweede groep en deze bepaalt zijn doelen aan de hand van de verwachte risico s en een kosten-batenanalyse, welke tijdens de onderhandelingen kan veranderen. De derde groep is de totale spoiler en deze heeft het in handen krijgen van de totale macht binnen het land als doel. 22 Elk type moet op een andere manier worden aangepakt. Van belang hierbij is of een partij van type kan veranderen. Dat ligt aan degene die het spoiler gedrag vertoont; is dat de leider of de groep? Is de leider de oorzaak dan kan het type veranderen als er een nieuwe leider komt. Ligt dit bij de groep dan is een verandering van leiderschap niet voldoende. 23 Stedman geeft aan dat er drie mogelijke strategieën zijn om met spoilers om te gaan, te weten aansporing, socialisatie en dwang. Er worden positieve maatregelen genomen als er door de internationale actor gekozen wordt voor aansporing als manier om de spoiler te reguleren. Deze maatregelen kunnen ook door een spoiler geëist worden. Gedacht moet worden aan betere bescherming, wil van de partij, meer rechtvaardigheid of meer voordelen binnen de regeling. De tweede strategie is die van socialisatie, wat inhoudt dat er een kader van normen wordt gesteld waar het gedrag van deelnemers aan het vredesproces aan moet voldoen. Het gedrag kan worden beïnvloed door het toepassen van de carrot-and-stick methode als het gaat om materiële beloning of bestraffing van de spoiler. Maar ook op intellectueel niveau moeten de partijen worden overgehaald goed te handelen, zoals het invoeren van democratische waarden. De laatste strategie is die van het dreigen of toepassen van dwang. Hierbinnen zijn de mogelijkheden het toepassen van wat Stedman dwingende diplomatie noemt, een combinatie van dreigen en eisen. Een tweede optie is de vertrekkende trein wat wil zeggen dat het gedrag en de eisen van de spoiler als niet legitiem worden beschouwd en dat het vredesproces door zal gaan. Als deze trein is vertrokken zal hij niet meer stoppen. Mocht de spoiler niet gelijk meedoen dan staat deze partij buitenspel. Een derde keus kan ontstaan in een situatie dat de spoiler graag internationale aanwezigheid en hulp wil hebben, dan kan er gedreigd worden met vertrek van internationale actoren. De laatste optie is die van het daadwerkelijk toepassen van geweld. 24 De soorten spoilers en de manier om met deze partijen om te gaan zijn nu behandeld en deze moeten op de juiste manier worden gecombineerd om de gevolgen van een spoiler te beperken. Een correcte vaststelling van het type is van belang, omdat een verkeerde strategie een averechts effect in het gedrag van de spoiler kan veroorzaken. Een beperkte spoiler heeft een aantal doelen om te behalen binnen de onderhandelingen en daarmee is de strategie van aansporing een optie, zolang het past 21 Stedman, Spoiler problems in peace processes, Ibidem, Ibidem, Ibidem,

12 12 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders binnen de uitkomsten van de andere partijen in het proces. Is dit niet mogelijk dat kan socialisatie of dwang ook werken. Een te scherp optreden kan echter geweld uitlokken, omdat de partij zich dan bedreigt voelt door de internationale actor. 25 Een hebzuchtige spoiler is aan te pakken door socialisatie op de lange termijn. De internationale actor moet zeer voorzichtig zijn met een aansporingstrategie op de korte termijn, want dan zal dit type steeds meer eisen stellen. Er is dan ook een duidelijk onderscheid tussen de legitieme eisen en illegitieme eisen noodzakelijk. Met de carrot-and-stick benadering kunnen die grenzen gesteld worden. Volgens Stedman is een strategie van dwang niet werkzaam bij een hebzuchtige spoiler, omdat deze wel degelijk veiligheidsdoelen nastreeft die enkel met aansporingsmaatregelen binnen het proces kunnen worden opgelost. Dwang zal dan de kans op escalatie enkel vergroten, omdat doelen van de spoiler onder druk komen te staan en om die alsnog te bereiken geweld ingezet kan worden. 26 Dit is het tegenovergestelde effect van wat een internationale actor wil bereiken. De totale spoiler wil alles of niks en kan daarom niet worden aangespoord of gesocialiseerd. Dwang is de enige optie en dreigen met terugtrekking of dwingende diplomatie werkt averechts bij dit type. Enkel nog de strategieën van de vertrekkende trein of door met geweld de spoiler verslaan werken bij een totale spoiler. De deelnemers aan het vredesproces moet eerst bescherming geboden worden en ze moeten legitimiteit krijgen. Dit wordt gevolgd door de spoiler en zijn eisen ongegrond te verklaren en te zorgen dat de spoiler minder toegang tot wapens of financiële middelen heeft. Dan kan de vertrekkende trein strategie werken. 27 Stedman wijst er ook nog op dat wat juist is voor het vredesproces niet altijd de belangen van de internationale actor hoeft te dienen, terwijl deze wel als de beschermer van de implementatie op dient te treden. Vooral de VN is een lastige actor, omdat de personen ter plekke afhankelijk zijn van het mandaat dat hen door de Veiligheidsraad wordt gegeven. Over dit mandaat moet worden onderhandeld wat niet altijd de beste uitkomst voor het vredesproces garandeert. Bovendien is er nog de dreiging dat één van de lidstaten dient als beschermer van de spoiler. 28 Tot slot wijst Stedman erop dat een partij in het proces eenvoudig verkeerd geïnterpreteerd kan worden, want het vaststellen van het type spoiler is uitermate complex en onzeker. Voor wat betreft de potentiële spoilers moet er naar de volgende punten worden gekeken, namelijk de doelen, de intenties van het gedrag, de grote van de toewijding aan het verdrag, de invloed van de leider op de volgers, de mate van eenheid binnen de groep en naar de verwachte kans op het inzetten van geweld als reactie op het beleid van de internationale actor. Bovendien moet er rekening worden gehouden met andere partijen in het vredesproces en externe actoren die ook interesse tonen Stedman, Spoiler problems in peace processes, Ibidem, Ibidem. 28 Ibidem, Ibidem,

13 13 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders In het artikel presenteert Stedman al een zestal vragen die worden gebruikt bij de analyse van de casus. Deze vragen worden meegenomen in de volgende hoofdstukken waar deze worden toegepast op Sierra Leone. De vragen die de auteur formuleert zijn de volgende: 1. Wat waren de eisen evenals het gedrag en de retoriek van de spoiler? 2. Hoe interpreteerde externe partijen de empirisch verifieerbare observaties van de spoiler? Hoe oordeelde de internationale actor over de intenties en motivaties van de spoiler? 3. Wat voor bewijs bestond er om de intenties van de spoiler en de eenheid binnen de partij te kunnen interpreteren? Wat voor bewijs had de internationale actor en wat werd er aangehaald om de interpretatie te bevestigen? Werd er ook bewijs genegeerd of fout geïnterpreteerd? 4. Welke strategie koos van de internationale actor om in te zetten tegen de spoiler? Wat was de theorie hierachter? 5. Werd de strategie effectief geïmplementeerd? Welk effect had de strategie op de spoiler en andere partijen in het conflict? 6. Werd de strategie geëvalueerd door de internationale actor tijdens de implementatie? Werd het vastgestelde type spoiler heroverwogen? 30 Deze vragen worden verdeeld over de onderhandelingen, het verdrag en de implementatie. Zo worden de eisen en het gedrag van de spoiler, evenals de interpretatie van de internationale gemeenschap daarvan besproken als het verloop van de gesprekken aan de onderhandelingstafel aan bod komen. De gekozen strategie zal in de paragraaf die het verdrag bekijkt besproken worden. Tot slot worden de eenheid binnen de spoilerpartij, het effect van de strategie met de bijbehorende invloed op derde partijen en de eventuele evaluatie bekeken in de implementatiefase van het verdrag. 2 Greenhill en Major Deze theorie neemt het raamwerk geschapen door Stedman als uitgangspunt, maar vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan structurele factoren die de implementatie van het vredesproces beïnvloeden. Volgens Greenhill en Major spelen individuen een rol in het vredesproces, maar deze rol is ondergeschikt aan die van de mogelijkhedenstructuur en de relatieve macht van de partijen die aan het proces deelnemen. Het model van Stedman moet worden omgedraaid en in plaats dat het type spoiler de uitkomst van het vredesproces bepaalt, zijn het de verschillende mogelijke uitkomsten die ervoor zorgen dat een partij zich als een specifiek type spoiler gaat gedragen. 31 Partijen veranderen hun doelen en niet hun voorkeuren, want het gaat om de meest optimale uitkomst van een verdeling van de macht tussen de partijen. Ziet een partij de mogelijkheid om zijn macht unilateraal aan de rest op te leggen, dan zal deze dat doen. Vreest een partij voor haar huidige positie in het conflict, dan is de 30 Stedman, Spoiler problems in peace processes, Greenhill, The perils of Profiling, 7-8.

14 14 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders kans groot dat er gekozen wordt om deel te nemen aan het vredesproces, om deze zo alsnog te behouden. 32 Een punt van kritiek op Stedman is dat er weinig aandacht is voor goed onderhandelen. Is een partij die slim onderhandelt een beperkte spoiler, omdat deze het vredesproces lastig maakt? Bovendien is er te weinig aandacht voor partijen die nog geen spoiler zijn, maar dit uiteindelijk wel kunnen worden en een grote bedreiging voor het vredesproces kunnen gaan vormen. Ook kan volgens Stedman een totale spoiler geen beperkte spoiler worden, want deze ziet alles in een nulsom spelvorm. Volgens Greenhill kan dit wel en hangt het dus allemaal af van het feit of deze spoiler unilateraal de macht kan grijpen of niet. 33 De kans om te komen tot een vredesakkoord is het grootst wanneer alle partijen inzien dat de kosten van voorzetting van het conflict hoger zijn dan de baten. Greenhill en Major noemen vier factoren waar een goed verdrag aan moet voldoen: 1. Het moet de relatieve macht van de lokale partijen weergeven. 2. Daarnaast moet het de wil, de mogelijkheden en het mandaat van de internationale actor om de balans te behouden worden uitgedrukt. 3. Ook moet er aandacht worden besteed aan de wil van de actor om de risico s en kosten te accepteren als het geweld alsnog oplaait. 4. Tot slot moeten de verschillende beleidsvoorkeuren vermeld zijn. 34 Dat wordt als volgt door de auteurs weergegeven in een figuur: Relatieve macht van de binnenlandse oppositie Internationale beschermer van vrede Sterk zwak Sterk Laag Verborgen nonspoiler / minst hebzuchtig Gemiddeld zwak Gemiddeld Hebzuchtig tot hebzuchtiger Hoog Hebzuchtig tot hebzuchtiger Meest hebzuchtig Figuur: Greenhill, The perils of Profiling, p Greenhill, The perils of Profiling, Ibidem, Ibidem, 11.

15 ertegen. 35 Er moet dan naar vier factoren worden gekeken die de fragiele machtsbalans in gevaar kunnen 15 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders De eerste stap in het identificeren van een spoiler is het veranderen van de afwegingen van spoilers door het herkennen van de stimulansen die spoilergedrag ontmoedigen of voorkomen. Daarnaast moet er actie ondernomen worden om de verwachte kosten en baten te veranderen die de partijen voorspellen als er gekozen moet worden tussen deelnemen aan het vredesproces of juist het vechten brengen: 1. Acht één van de partijen het betaalbaar om unilateraal zijn macht aan de andere op te leggen? Wil in deze situatie een vredesverdrag ook daadwerkelijk zorgen voor vrede, dan is het noodzakelijk dat de mogelijkhedenstructuur hetzelfde blijft. 2. Is de toewijding van de internationale derde partijen die toezien op de implementatie geloofwaardig? 3. De binnenlandse politiek is van belang, want mocht één leider meer steun krijgen van de bevolking ten opzichte van de anderen, dan kan dat leiden tot spoiler gedrag. 4. De laatste factor hangt af van de macht die de leider intern heeft binnen zijn eigen groep. Het kan namelijk voorkomen dat een leider wel een vredesverdrag wil uitvoeren, maar dat deze niet in staat is zijn volgers te overtuigen. 36 Volgens de auteur moet er op momenten dat een partij besluit ineens wel of niet open te staan voor onderhandelingen ergens een verandering zijn opgetreden in de machtsverdeling en de wil van de internationale actor om de mogelijkhedenstructuur ter plekke te veranderen. Er moet dan gekeken worden naar militaire capaciteiten, zoals overwinning op het slagveld en het winnen van territorium. Daarnaast moet er ook op de verborgen capaciteiten worden gelet. Met dit laatste punt bedoelen de auteurs buitenlandse steun, toegang tot smokkelwaar en steun van de bevolking die niet mee strijdt. Deze kunnen een bedreiging voor de vrede vormen. 37 Hier zal dan ook naar gekeken worden als de onderhandelingen besproken worden. De vier factoren voor een goed verdrag komen aan bod als bijvoorbeeld het verdrag van Abidjan bekeken wordt. In de implementatiefase wordt gekeken naar de vier factoren die invloed hebben op de machtsbalans, om zo te kunnen kijken waar het falen of het slagen van de uitvoering aan lag. 3 Conclusie Stedman is van mening dat een partij binnen het vredesproces een bepaalde identiteit met samenhangende doelen heeft die onveranderlijk van aard zijn, tenzij de groepssamenstelling drastisch 35 Greenhill, The perils of Profiling, Ibidem, 12/ Ibidem,

16 16 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders wijzigt. Greenhill en Major zetten hiertegenover dat de doelen van een partij worden bepaald door machtsbalans binnen het conflict en veranderingen hierbinnen. Het uitgangspunt dat gekozen wordt door de internationale actor die als de beschermer van het vredesproces moet dienen, heeft consequenties voor het gekozen beleid en de invloed van de spoiler op het conflict. Beide auteurs zijn van mening dat er tegen een spoiler opgetreden kan worden, maar wanneer het gekozen beleid niet juist is kunnen de gevolgen verregaand zijn. Greenhill en Major wil een sterk opererende internationale actor die bereid is eventueel met geweld in te grijpen. Stedman stelt dat dit niet altijd de oplossing hoeft te zijn en soms zelfs averechts kan werken, aansporing en socialisatie werkt voor sommige type spoilers beter.

17 17 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Hoofdstuk 2 De lokale interventie Nu de theorieën zijn benoemd in het voorgaande hoofdstuk, is de volgende stap om deze toe te passen. In dit hoofdstuk zal er gekeken gaan worden naar de periode rondom het verdrag van Abidjan. Dit was het eerste vredesverdrag dat in november 1996 werd ondertekend door zowel de regering als het RUF. Er zal zowel gekeken gaan worden naar het verloop van de onderhandelingen, vervolgens naar de uitkomsten van het verdrag en tot slot wordt er stil gestaan bij de implementatie fase van dit akkoord. De gebeurtenissen in Sierra Leone zullen in elk deel centraal staan en worden geanalyseerd vanuit beide theorieën. In het theoretische kader is al aangegeven dat de zes vragen van Stedman als leidraad zullen dienen voor de behandeling van deze theorie. Uiteraard komen de ook de verschillende punten van Greenhill en Major aan bod in de verschillende fasen. Er zal een poging worden gedaan om de situatie te analyseren vanuit de positie waarin de internationale actor zich op dat moment bevond. Het zal blijken dat een daadwerkelijke internationale actor in deze fase ontbreekt. Daarom is ervoor gekozen om op deze plaats te kijken naar de positie van president Kabbah. De casus loopt op dit punt niet gelijk met de theorieën, omdat de president natuurlijk ook onderdeel van het conflict is. Hij is echter ook degene die tegen de spoiler het RUF optreedt. Daardoor passen de ondernomen acties van de president grotendeels binnen de kaders van beide theorieën. Lokaal wordt er getracht de spoiler aan te pakken. Dit is tevens de verklaring van de hoofdstuktitel. De periode waar dus naar gekeken wordt start vlak voor de verkiezingen in februari 1996 tot het voorjaar van 1997, wanneer het falen van het verdrag duidelijk wordt. Partijen die in deze fase verwikkeld zijn in het conflict, en dus in dit hoofdstuk aan bod komen, zijn met name de eerder genoemde de regering en het RUF. Partijen die geen onderdeel van het vredesverdrag zijn, maar wel van belang voor de ontwikkeling van de situatie zijn het leger, de civiele defensie troepen en EO. Deze laatste drie komen ook aan bod in dit hoofdstuk, hoewel dat hier minder nadruk heeft. Op deze manier kan in de conclusie antwoord worden gegeven op de centrale vraag van dit deel: In hoeverre verklaren de theorie van Stephen John Stedman of de theorie van Kelly M. Greenhill en Solomon Major het falen van het verdrag van Abidjan? 1 de onderhandelingen In deze paragraaf zal eerst het verloop van de onderhandelingen besproken worden en gelijktijdig zullen beide theorieën worden toegepast. De eerste stap in theorie van Stedman is om te kijken wat de eisen, maar ook het gedrag van de spoiler is. Ook wordt naar de reactie van de internationale gemeenschap hierop gekeken. Dit is van belang om later een oordeel te kunnen vellen over de gekozen strategie van de internationale actor. Als de tweede theorie erbij wordt gehaald, is het van belang om

18 18 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders inzicht te krijgen over de militaire, evenals de verborgen capaciteiten van de spoiler. Dat houdt in dat er hier zal worden gekeken naar de eisen en het gedrag van zowel de regering als het RUF, omdat dit de twee partijen waren in de onderhandelingen. De eerste aanzet voor het starten van het vredesproces vond plaats begin Tot die tijd waren zowel het RUF en het toenmalige militaire NPRC regime van mening dat een volledige militaire overwinning te behalen zou zijn. Beide stonden niet open voor onderhandelingen. Dit veranderde toen EO in het spel kwam en het private veiligheidsbedrijf veel gebied op het RUF won. Door het starten van de onderhandelingen probeerde generaal Julius Bio de verkiezingen te verhinderen, onder het mom van vrede voor verkiezingen. 38 Sankoh en Bio ontmoetten elkaar in Abidjan vijf dagen voordat het NPRC de macht over zou dragen aan de gekozen president Kabbah. Er werd afgesproken dat Sankoh bij uitblijven van de verkiezingen vicevoorzitter van het NPRC zou worden en anders vicepresident van de nieuw te vormen regering, hoewel er toen al vermoedens bestonden dat Sankoh alleen uit was op de nationale grondstof voorraden. Deze eerste onderhandelingen zouden van belang blijken te zijn na de verkiezingen. 39 Nadat Kabbah president was geworden van de nieuwe civiele regering werden de onderhandelingen met het RUF voorgezet. Het brengen van vrede was namelijk één van de belangrijkste verkiezingsbeloften geweest. 40 De onderhandelingen verliepen moeizaam, mede door de beloften die vooraf door Bio waren gedaan. Zo bleef Sankoh het vicepresidentschap opeisen. Kabbah wilde op dit punt niet toegeven, omdat Sankoh nooit mee had gedaan aan de verkiezingen. Hierdoor ontbrak er volgens de president een legitieme basis voor een dusdanig hoge positie voor de rebellenleider binnen de regering. Oud ambassadeur van de VS Hirsch stelt dat er ook gevreesd werd dat een hoge positie van Sankoh in de regering zou kunnen leiden tot een paleisrevolutie. 41 Het belangrijkste punt van de onderhandelingen was echter het vertrek van de private buitenlandse troepen. Het RUF lag onder druk vanwege de oprukkende EO troepen, maar ook de civiele defensie troepen wonnen steeds meer gebied. Het is dan ook begrijpelijk dat het RUF het vertrek van de eerste troepen eiste. Een goed voorbeeld van deze druk volgde toen Sankoh na maanden van onderhandelen aankondigde dat er geen verdrag zou komen. Kabbah gaf vervolgens EO en de civiele defensie troepen toestemming om de aanvallen op RUF stellingen te hervatten. Dit resulteerde onder andere in de vernietiging van het RUF hoofdkwartier. Hierna was Sankoh bereid het verdrag te ondertekenen, nadat de regering toegaf en EO verzocht uit Sierra Leone te vertrekken Stephen P. Riley, The 1996 presidential and parliamentary elections in Sierra Leone, Electoral studies 15 (1996) 4, Hirsch, Sierra Leone, Jimmy D. Kandeh, Transition without rupture: Sierra Leone s transfer election of 1996, African studies review 41 (1998) 2, Hirsch, Sierra Leone, Sierra Leone, ICG Africa report Nº 28, 11.

19 19 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders De internationale gemeenschap had op dit punt in het conflict weinig tot geen aandacht voor Sierra Leone. In de onderhandelingen werden echter zowel Kabbah als het RUF bijgestaan door verschillende partijen. De laatste werd bijgestaan door een NGO genaamd International Alert die vooral probeerde de rebellenbeweging in een beter daglicht te stellen. Daarnaast kwam er advies van de Organisatie van Afrikaanse Staten (OAU). De vertegenwoordigers van de VN en de Commonwealth streefde neutraliteit na, maar werden vooral door het RUF gezien als adviseurs van de regering. 43 De onderhandelingen werden goed ontvangen door de internationale gemeenschap. Er werd vanuit gegaan dat het feit dat het RUF deelnaam aan de onderhandelingen, gevolgd door het daadwerkelijk ondertekenen van het vredesverdrag, betekende dat het RUF wel naar vrede zou streven. 44 Stedman kijkt om te beginnen naar de opstelling van de spoiler. De eisen van het RUF waren gebaseerd op de eerste onderhandelingen die met het vorige regime waren gevoerd. Doordat er toezeggingen door Bio waren gedaan, probeerde het RUF zich hard op te stellen in de gesprekken. Kortom, de eisen waren hoog en gedrag was hard. Dit zorgde er ook voor dat de rebellen tijdens de onderhandelingen de eerder gedane concessies kon inwisselen voor het vertrek van EO. Het participeren in de onderhandelingen had tot gevolg dat Kabbah toegaf en EO de opdracht gaf te vertrekken. Ondanks dat de onderhandelingen moeizaam verliepen raakte Kabbah steeds meer van overtuigd van het feit dat het RUF daadwerkelijk streefde naar vrede. 45 Dus als de regering wordt bezien vanuit de theorie van Stedman kan vastgesteld worden dat er vooral gekeken is naar mogelijkheden om de eisen van het RUF af te zwakken. Zo werd het vredesproces gaande gehouden en kon er een vredesverdrag ondertekend worden. Als er naar de positie van de internationale gemeenschap vanuit de theorie van Stedman wordt gekeken, dan is vast te stellen dat deze partijen voor zover er interesse was, dezelfde redenering als Kabbah volgden en dachten dat dit een blijvende oplossing voor het conflict zou worden. De actoren die actief waren tijdens de onderhandelingen steunden Kabbah en zijn strategie om te zorgen dat er een vredesverdrag zou komen. Bezien vanuit de theorie van Greenhill en Major was het opvallend dat de rebellen veel terrein verloren op het militaire slagveld aan EO. Met name in het oosten van het land, waar de diamantvelden lagen, won EO veel. 46 Dit geeft aan dat de militaire capaciteiten van de rebellen laag waren en dat dit de oorzaak was van de bereidheid van rebellen om voor het eerst in vijf jaar tijd aan de onderhandelingstafel plaats te nemen. 43 Hirsch, Sierra Leone, Sierra Leone, ICG Africa report Nº 28, Ibidem. 46 Ibidem.

20 20 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders Greenhill en Major stellen ook dat er gekeken moet worden naar de verborgen capaciteiten om te kunnen oordelen of een partij met goede bedoelingen aan het onderhandelen is. Als er naar het laatste punt wordt gekeken, kan geconcludeerd worden dat de steun van de bevolking voor rebellen ontbrak. Tijdens de verkiezingen was immers Kabbah verkozen, boven partijen die de steun van het RUF genoten. 47 De andere twee capaciteiten waren echter wel sterk aanwezig bij het RUF, zo kreeg de rebellenbeweging veel steun van Charles Taylor vanuit Liberia en daardoor bezaten de rebellen een afzetmarkt voor de diamantvelden die zij onder controle hadden. 48 Hierdoor kan vanuit de theorie van Greenhill en Major al gesteld worden dat er een grote kans was dat het RUF zich niet aan een vredesverdrag zou gaan houden. Waar Stedman in deze fase al naar de internationale actor kijkt, hebben Greenhill en Major daar nog geen aandacht voor. Het is echter wel waard om een inschatting te maken hoe er gekeken werd naar de militaire en verborgen capaciteiten. Uiteraard was het bekend dat het RUF onder militaire druk stond, dat zij een groot deel van de diamantvelden controleerden en die diamanten gebruikten om wapens te kopen. Het wordt echter niet duidelijk of Kabbah en de internationale actoren de link met Charles Taylor al in deze fase onderkenden. In de literatuur wordt vermeld dat de twee elkaar kenden en in latere publicaties wordt gesteld dat de beweging niet zonder deze steun kon. 49 Nergens wordt echter opgemerkt dat deze invloed al voor eenieder duidelijk was. Bovendien zou het nog vele jaren duren voordat er ook tegenop getreden werd. Dat had tot gevolg dat de illegale diamant-voor-wapen handel tussen het RUF en Taylor ongestoord door kon gaan. De rebellen kregen hierdoor motivatie en middelen om de strijd voort te zetten. Kortom, de onderhandelingen werden gestart door het RUF, omdat de beweging militair onder druk stond dankzij de successen van EO. Stedman toont aan dat de onderhandelingen slim werden aangepakt door de rebellen, zodat zowel Kabbah als de internationale gemeenschap dachten dat een verdrag een blijvende optie voor vrede zou zijn. Als Greenhill en Major echter worden toegepast blijkt al dat de diamanten en de steun van Charles Taylor waarschijnlijk een negatieve invloed op de uitvoering van het verdrag zullen hebben. Deze conclusie kan in deze fase nog niet aan de hand van Stedman getrokken worden. Het lijkt erop dat het RUF in deze fase in de totstandkoming van het verdrag van Abidjan vooral tijd wilde winnen om te herstellen van de militaire tegenslag. Gelijktijdig wilde de beweging de belangrijkste bedreiging voor hen elimineren aan de onderhandelingstafel. 2 het verdrag Nu het verloop van de onderhandelingen is besproken en geanalyseerd wordt het tijd om naar het daadwerkelijk verdrag te kijken en de belangrijkste bepalingen daarvan. Het hele verdrag dat werd 47 Sierra Leone, ICG Africa report Nº 28, Pham, Making sense of a senseless war, O.a. Greg Campbell, Blood diamonds. Tracing the deadly path of the world s most precious stones (Boulder, Oxford 2004). / Hirsch, Sierra Leone. / Gberie, A dirty war in West Africa.

21 21 Als vrede nadelig wordt Iris Smolders ondertekend op 30 november 1996 is terug te vinden in bijlage 2. Er zal hier gekeken worden welke strategie de internationale actor, oftewel Kabbah, koos om in te zetten tegen de spoilerpartij, in dit geval het RUF. Dit is de volgende stap in de analyse bezien vanuit de theorie van Stedman. Opnieuw gevolgd door de theorie van Greenhill en Major. Deze houdt in dat er moet worden gekeken naar het feit of de relatieve macht tussen de partijen wordt weegegeven door het verdrag. Ten tweede moet de wil, de mogelijkheden en het mandaat van de internationale actor omschreven zijn. Het derde punt van Greenhill en Major is de toewijding van dezelfde internationale actor. Tot slot moet er naar de verschillende beleidsvoorkeuren van de partijen worden gekeken. Dit laatste is van belang, omdat het verdrag aan de achterban gepresenteerd moet worden. De kans van slagen neemt toe als partijen aan kunnen geven waar hun voorkeuren in het eindresultaat zijn opgenomen. In de hoofdstad van Ivoorkust werd het verdrag ondertekend. Naast het RUF en de regering, ondertekenden ook vertegenwoordigers van de VN, de Commomwealth, de OAU en de regering van Ivoorkust het verdrag. De ceremonie verliep redelijk sober en het wantrouwen tussen de partijen werd onderstreept toen Kabbah een voorstel van president Bedie van Ivoorkust afwees. Dit hield in dat Kabbah, Sankoh en Bedie samen terug zouden keren naar Freetown om het verdrag aan de bevolking te presenteren. Desondanks was het merendeel van de bevolking blij met het verdrag en was er hoop dat dit vrede zou brengen. 50 Één van de eerste bepalingen in het verdrag van Abidjan hield in dat er een staakt-het-vuren overeen gekomen werd. De gewelddadigheden zouden hierdoor direct moeten stoppen. Dit is dan ook opgenomen in het eerste artikel van het verdrag. In artikel vijf werd vastgelegd dat de strijders na ondertekening onmiddellijk zichzelf zouden moeten ontwapenen en vervolgens melden bij een opvangcentrum. 51 Het zou de verantwoordelijkheid van de overheid worden om het proces van Ontwapening, Demobilisatie en Re-integratie (DDR) van de strijders in de samenleving te regelen. Een derde belangrijke bepaling was de algehele amnestie voor alle oorlogsmisdaden gepleegd door het RUF tussen 1991 en 30 november Deze bepaling werd opgenomen in artikel veertien. In de zeventiende bepaling van het verdrag is te vinden dat het RUF zich om zou vormen tot een politieke partij en zo op een vreedzame wijze in de toekomst pogingen kon ondernemen om macht te verkrijgen. Tot slot riep het verdrag tevens de internationale gemeenschap op een neutrale monitorgroep te sturen om toe te zien op de implementatie. Ook werd bepaald dat vijf weken na het arriveren van deze 50 Hirsch, Sierra Leone, Pham, Making sense of a senseless war, 38. / Peace Agreement between the Government of the Republic of Sierra Leone and the Revolutionary United Front of Sierra Leone (RUF/SL) geraadpleegd op 29 april 2010.