Definitief rapport Kostprijsbepaling Rijksvaccinatieprogramma

Transcriptie

1

2 Definitief rapport Kostprijsbepaling Rijksvaccinatieprogramma Enschede, 24 juni 2011 EJ/11/1545/trvp drs. Eline Jeckmans drs. Irma Oude Avenhuis drs. Marco Wolves

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Methodiek onderzoek Doelstelling en onderzoeksvragen Werkwijze Achtergronden RVP en vaccinaties Jeugdgezondheidszorg Vaccinatieschema Kenmerken en handelingen per vaccin Registratie vaccinaties Schatting macrobudgetten uitvoerende organisaties Vaccinaties op consultatiebureaus (0-4 jarigen) Directe activiteiten en tijdbesteding Klaarzetten vaccins Ontvangst en voorbereiding op consult Vaccinatie Algemene administratieve afhandeling Bijzondere situaties en tijdbesteding Indirecte activiteiten en tijdbesteding Samenvatting Massavaccinaties (9- en 12-jarigen) Algemeen kader massavaccinaties Directe activiteiten en tijdbesteding Bijzondere situaties Indirecte activiteiten Planningsnormen Planningsnormen massavaccinatie 9-jarigen Planningsnormen 12-jarigen Samenvatting Kosteninformatie Kostprijs-calculatie-model-RVP Bepaling kostprijs (I.B.) 0- tot 4-jarigen consultatiebureau zorgorganisaties Bepaling kostprijs (II.B.) 0- tot 4-jarigen consultatiebureau GGD Bepaling kostprijzen (III.B.) 9-jarigen Bepaling kostprijzen (IV.B.) 12-jarigen Samenvattende conclusie EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 2 van 91

4 7. Conclusies Activiteiten en tijdbesteding Personele en materiële kosten Kostprijzen Doelmatigheid uitvoering RVP Bijlage 1. Selectie en overzicht respondenten Bijlage 2. Literatuurlijst Bijlage 3. Vragenlijst telefonische interviews Bijlage 4. Observatieschema individuele vaccinaties Bijlage 5. Aanvullende vragen massavaccinaties Bijlage 6. Kostenformat vaccinaties op consultatiebureaus Bijlage 7. Kostenformat massavaccinaties Bijlage 8. Contactmomenten consultatiebureaus Bijlage 9. Spreiding en onderdelen tijdmetingen consultatiebureaus Bijlage 10. Indirecte activiteiten consultatiebureau voor RVP Bijlage 11. Indirecte activiteiten massavaccinaties voor RVP Bijlage 12. Berekening kerngegevens consultatiebureau 0-4 jaar, zorgorganisaties en GGD en Bijlage 13. Berekening kerngegevens massavaccinaties 9- en 12-jarigen (GGD) Bijlage 14. Berekening uurtarieven Zorgorganisaties en GGD en EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 3 van 91

5 Samenvatting Alle kinderen in Nederland krijgen van de overheid in het kader van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) vaccinaties aangeboden die hen moeten beschermen tegen ernstige en soms dodelijke infectieziekten. Zorgorganisaties, GGD en en verloskundig hulpverleners voeren de vaccinaties uit. Aanleiding onderzoek De kosten van het RVP worden nu nog betaald uit de AWBZ. De opbouw van het huidige (neven)tarief voor de uitvoering van de vaccinaties is niet bekend. In verband met de eventuele overheveling van het RVP vanuit de AWBZ naar de begroting van het ministerie VWS is het belangrijk hier inzicht in te hebben. Daarnaast geven de uitvoerende organisaties aan dat het huidige tarief niet kostendekkend is. Doel onderzoek In opdracht van het ministerie van VWS hebben wij de kostprijs van het RVP voor de uitvoerende organisaties onderzocht. Het onderzoek richtte zich op de volgende doelen: Het in kaart brengen van taken en werkzaamheden door de uitvoerende organisaties binnen het RVP. Vaststelling van de huidige kosten van de uitvoering van taken en werkzaamheden door de uitvoerende organisaties binnen het RVP. Aanwijzingen verkrijgen voor een mogelijk meer doelmatige uitvoering van het RVP, gegeven de gestelde kwaliteitseisen (Uitvoeringsregels RVP 2010). Methodiek De uitvoering van het onderzoek bestond uit een gefaseerde aanpak. In fase 1 hebben we een vooronderzoek uitgevoerd. Dit bestond uit een deskresearch, 15 telefonische interviews met uitvoerende organisaties en ten slotte twee deskundigenpanels waaraan ook de landelijke partijen, ActiZ, GGD Nederland en het RIVM, deelnamen. Vervolgens hebben we in de tweede fase observaties uitgevoerd op consultatiebureaus bij vijf GGD en en vijf zorgorganisaties. Daarnaast hebben we geobserveerd bij drie massavaccinaties. Aanvullend hebben we 13 organisaties telefonisch geïnterviewd over massavaccinaties. In fase 3 hebben we van 17 uitvoerende organisaties kostenformats of kostengegevens ontvangen. Dit alles hebben we gebundeld tot een conceptversie van het rapport in fase 4, met daarin een weergave van de kostprijzen en een doelmatigheidsanalyse. In de laatste fase hebben we de kostprijzen besproken met het ministerie van VWS, ActiZ en GGD Nederland. Daarna hebben wij de definitieve rapportage opgesteld. Resultaat Met behulp van het door ons opgestelde kostprijs-calculatie-model RVP (KCM-RVP) hebben we op een betrouwbare en transparante wijze verschillende kostprijzen voor de uitvoering van het RVP kunnen berekenen. Deze kostprijzen liggen allemaal boven het huidige neventarief. Het is aan de opdrachtgever, in relatie met de overige betrokken partijen, welke keuzes worden gemaakt ten aanzien van het bepalen van een tarief of meerdere tarieven. Deze keuzes kunnen met de informatie, zoals we die hebben vergaard tijdens dit onderzoek, concreet worden ingevuld. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 4 van 91

6 1. Inleiding Alle kinderen in Nederland krijgen van de overheid vaccinaties aangeboden die hen moeten beschermen tegen ernstige en soms dodelijke infectieziekten 1. Deze vaccinaties vallen onder het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Zorgorganisaties, GGD en en verloskundig hulpverleners voeren de vaccinaties van het RVP uit. Dit gebeurt onder verantwoordelijkheid en medisch toezicht van RIVM - Regionale Coördinatie Programma s (RCP s). Tarief RVP De kosten van de uitvoering van het RVP worden betaald uit AWBZ-gelden. De RCP s ontvangen per toegediende vaccinatie een bedrag. Zij zorgen vervolgens voor doorbetaling aan de uitvoerende organisaties. De hoogte van dit bedrag is een uniform tarief dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) ieder jaar vaststelt. De hoogte van de verschillende componenten waaruit het tarief is opgebouwd is niet (meer) bekend. Vanwege de beoogde overheveling van het RVP vanuit de AWBZ naar de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is het echter wel van belang hier inzicht in te hebben. Daarnaast geven de uitvoerende organisaties aan dat het huidige tarief niet kostendekkend zou zijn voor de uitvoering van het RVP. Onderzoek Het ministerie van VWS wenst graag inzicht in de kostprijs van de uitvoering van het RVP. In opdracht van het ministerie hebben wij, bureau HHM, een onderzoek uitgevoerd naar de kostprijs van het RVP. Het gaat hierbij om de kostprijzen voor de vaccinaties zoals de uitvoerende organisaties (zorgorganisaties en GGD en) die verrichten tijdens consulten op de consultatiebureaus en tijdens massavaccinaties. Daarnaast hebben wij gekeken naar de doelmatigheid van de uitvoering van het RVP. Afbakening onderzoek, PM-posten Bij de vaststelling van de opdracht zijn door de opdrachtgever drie onderdelen aangegeven die buiten de scope van het onderzoek moesten blijven. Deze drie onderdelen zijn wel RVP-gerelateerd. Dit zijn in het licht van dit kostenonderzoek naar de uitvoering van het RVP daarmee feitelijk PM-posten geworden. Behalve op deze plek worden deze posten in deze rapportage verder niet benoemd. Deze drie posten zijn: de kosten voor de vaccins zelf. Deze worden via een andere weg betaald; de kosten die gemoeid zijn met (eventueel) vaccinverlies. Hierover vindt afstemming plaats tussen de uitvoerende organisaties, het ministerie van VWS en het RIVM; de eventuele kosten in het kader van deelname van RVP medewerkers aan wetenschappelijk onderzoek van het RIVM. 1 Dit betreft de volgende twaalf infectieziekten: difterie, kinkhoest, tetanus, poliomyelitis, Hibziekte, hepatitis B, bof, mazelen, rodehond, meningokokken C-ziekten, pneumokokkenziekten en alleen voor meisjes HPV-infectie/baarmoederhalskanker. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 5 van 91

7 Leeswijzer In hoofdstuk 2 beschrijven we de gevolgde werkwijze van het onderzoek. Vervolgens schetsen we in hoofdstuk 3 de achtergrond van het onderzoek. Het gaat daarbij om een korte introductie van het RVP. De RVP-activiteiten van de uitvoerende organisaties en de daarbij behorende tijdbesteding in het kader van vaccinaties op een consultatiebureau geven we weer in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 vindt u de RVP-activiteiten van uitvoerende organisaties in het kader van massavaccinaties en de hierbij behorende tijdbesteding. Vervolgens werken we in hoofdstuk 6 uit wat de kosten zijn van het vaccineren voor de uitvoerende organisaties en geven we de kostprijzen weer. In hoofdstuk 7 formuleren we tot slot onze conclusies. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 6 van 91

8 2. Methodiek onderzoek In dit hoofdstuk gaan wij in op het doel en de aanpak van dit onderzoek naar de kostprijsstelling voor vaccinaties door uitvoerende organisaties in het kader van het RVP. In paragraaf 2.1 beschrijven we de doelstelling van dit onderzoek en de centrale onderzoeksvragen. In paragraaf 2.2 geven we weer hoe we dit onderzoek hebben uitgevoerd. 2.1 Doelstelling en onderzoeksvragen Doelstelling Het onderzoek richt zich op de volgende doelen: Het in kaart brengen van taken en werkzaamheden door de uitvoerende organisaties binnen het RVP. Vaststelling van de huidige kosten van de uitvoering van taken en werkzaamheden door de uitvoerende organisaties binnen het RVP. Aanwijzingen verkrijgen voor een mogelijk meer doelmatige uitvoering van het RVP, gegeven de gestelde kwaliteitseisen (Uitvoeringsregels RVP 2010). Onderzoeksvragen Voor het bereiken van deze doelstellingen hebben we de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Welke directe en indirecte activiteiten verrichten welke medewerkers van zorgorganisaties en GGD en bij welke vaccinaties binnen het RVP? Het gaat hier om alle directe en indirecte activiteiten voor de verschillende vaccinaties, tijdens de JGZ-consulten en massavaccinaties. 2. Wat is de tijdbesteding van de verschillende directe en indirecte activiteiten? 3. Wat zijn de aan de tijdbesteding toe te kennen kosten van de voornoemde activiteiten zoals de uitvoerende organisaties die verrichten binnen het RVP (salaris en overhead)? 4. Wat zijn de materiële kosten (inclusief huisvestingslasten) van de voornoemde activiteiten zoals de uitvoerende organisaties die verrichten binnen het RVP? 5. Welke kostprijzen kunnen op basis van het voorgaande worden vastgesteld? Met daarbij de volgende differentiatie: a) kostprijs voor vaccinatie tijdens consult op basis van kostendekking; = opnieuw opbouwen/berekenen van de kostprijs vanuit werkelijke tijdbesteding en gemaakte kosten, met de meest efficiënte manier van uitvoeren als basis. b) kostprijs voor vaccinatie tijdens consult op basis van de huidige gemiddeld gemaakte kosten door GGD en en zorgorganisaties; = kostprijs berekend op basis van de kosten zoals de organisaties nu aangeven die te hebben, meer of minder efficiënt werkend. c) kostprijs voor vaccinatie tijdens massavaccinatie door GGD en op basis van kostendekking; d) kostprijs voor vaccinatie tijdens massavaccinatie door GGD en op basis van de huidige gemiddeld gemaakte kosten door GGD en. 6. Wat zijn de mogelijkheden voor een doelmatiger uitvoering van het RVP? In dit rapport geven wij antwoord op de gestelde onderzoeksvragen. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 7 van 91

9 2.2 Werkwijze De uitvoering van het onderzoek bestaat uit een gefaseerde aanpak: Fase 1: Vooronderzoek. Fase 2: Observatie en tijdmeting op locatie, aanvullende interviews. Fase 3: Verzameling kostengegevens. Fase 4: Data-analyse, uitwerken kostprijzen RVP, doelmatigheidsanalyse. Fase 5: Bespreken kostprijzen en rapportage. In de verschillende fasen van het onderzoek hebben we contact gehad met diverse vertegenwoordigers en inhoudsdeskundigen van organisaties die betrokken zijn bij het RVP. Zie bijlage 1 voor de selectiewijze. Daarnaast vindt u hierin een totaaloverzicht van alle deelnemende organisaties. Waar we in dit rapport spreken over GGD en die massavaccinaties uitvoeren bedoelen we alle GGD en, een zorgorganisatie en een Centrum voor Jeugd & Gezin. Objectiviteit gegevensverzameling In dit onderzoek hebben we voortdurend gegevens verzameld vanuit verschillende bronnen en invalshoeken en van meerdere personen en organisaties. Dit gaf de mogelijkheid om met crossreferentie tot een zo valide mogelijke verzameling van gegevens te komen. Uiteindelijk hebben we voor de verschillende onderdelen van het onderzoek met alle GGD en in Nederland contact gehad en met elf zorgorganisaties. Daarnaast hebben we contact gehad met ActiZ, GGD Nederland, het RIVM en het ministerie van VWS. Fase 1: Vooronderzoek Het vooronderzoek kende de volgende stappen: deskresearch; telefonische interviews; bijeenkomst deskundigenpanel over vaccinaties op consultatiebureaus; bijeenkomst deskundigenpanel over massavaccinaties. De deskundigenpanels hebben we ingezet voor verdieping van de informatie uit de telefonische interviews. Deskresearch We hebben achtergrondinformatie over het RVP verzameld om informatie uit de interviews, deskundigenpanels en observaties op een juiste manier te interpreteren. Dit heeft ons ook in staat gesteld om een doelmatigheidsanalyse te doen. Zie bijlage 2 voor de bestudeerde literatuur. Telefonische interviews In totaal hebben we 15 telefonische interviews gehouden (zie tabel 1). De interviews zijn uitgevoerd aan de hand van een voorgestructureerde vragenlijst (zie bijlage 3) en duurden circa één uur. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 8 van 91

10 Type vaccinaties Vaccinaties op consultatiebureaus door zorgorganisaties Vaccinaties op consultatiebureaus door GGD en Massavaccinaties door GGD en Tabel 1. Telefonische interviews Telefonische interviews 4 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van 4 verschillende zorgorganisaties 3 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van 3 verschillende GGD en 8 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van 8 verschillende GGD en De bevindingen uit de interviews hebben als input gediend voor een notitie waarin we het gehele proces rondom de vaccinaties in detail hebben weergegeven. Deze notitie hebben we vervolgens voorgelegd aan de deskundigenpanels. Deskundigenpanels Zie tabel 2 voor de samenstelling van de twee deskundigenpanels. Hierbij maken we een onderscheid tussen het deskundigenpanel voor de vaccinaties op consultatiebureaus en het deskundigenpanel voor de massavaccinaties. Beide panels werden geleid en bijgewoond door twee onderzoekers en een vertegenwoordiger van de opdrachtgever, het ministerie van VWS. Type vaccinaties Vaccinaties op consultatiebureaus Deskundigenpanel 3 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van 2 verschillende zorgorganisaties 3 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van 3 verschillende GGD en Vertegenwoordiger ActiZ Vertegenwoordiger RIVM Massavaccinaties Tabel 2. Deelnemers deskundigenpanels 4 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van 3 verschillende GGD en 1 vertegenwoordiger/inhoudsdeskundige van een zorgorganisatie 2 vertegenwoordigers van GGD Nederland Fase 2: Observatie en tijdmeting op locatie, aanvullende interviews Deze fase bestond uit het verrichten van observaties en tijdmetingen op locatie. Daarnaast hebben we aanvullende interviews uitgevoerd over de massavaccinaties. Observaties en tijdmetingen vaccinaties consultatiebureaus We hebben in totaal bij tien consultatiebureaus een dagdeel geobserveerd. Het gaat hierbij om vijf consultatiebureaus uitgevoerd door zorgorganisaties en vijf consultatiebureaus uitgevoerd door GGD en. Tijdens de observaties zijn zowel consulten van consultatiebureauartsen als verpleegkundigen bijgewoond. Zie bijlage 4 voor het observatieschema dat leidend was bij de tijdmetingen op de consultatiebureaus. Daarnaast hebben we gedurende de observaties aanvullende vragen gesteld. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 9 van 91

11 Observaties en tijdmetingen massavaccinaties In de onderzoeksperiode vonden weinig massavaccinaties plaats. Dit betekent een beperking voor dit onderzoek. Voor 9-jarigen hebben we alleen tijdens drie kleinschalige massavaccinaties kunnen observeren. Voor 12-jarigen hebben we helemaal niet kunnen observeren. De gegevens in deze rapportage berusten daarom sterk op mondelinge en schriftelijke informatie die wij verkregen hebben vanuit de veldpartijen. Aanvullende interviews massavaccinaties Gezien het geringe aantal observaties van massavaccinaties ontstond hierover een te beperkt beeld. Daarom hebben we aanvullende telefonische gesprekken gevoerd met 13 vertegenwoordigers/inhoudsdeskundigen van GGD en. Bijlage 5 bevat de leidraad voor deze telefonische gesprekken. Fase 3: Verzameling kostengegevens Bij een deel van de uitvoerende organisaties waar we in fase 1 en 2 contact mee hebben gehad, hebben we kostengegevens verzameld. De kostengegevens zijn verzameld met een format (bijlage 6 en 7). In totaal is bij negentien organisaties een kostenformat uitgezet. In tabel 3 ziet u hoeveel organisaties een ingevuld format of kostengegevens hebben geretourneerd. Hierbij hebben we een uitsplitsing gemaakt naar vaccinaties op consultatiebureaus en massavaccinaties. Type vaccinatie Vaccinaties op consultatiebureaus door zorgorganisaties Vaccinaties op consultatiebureaus door GGD en Massavaccinaties door GGD en Tabel 3. Geretourneerde kostenformats Geretourneerde kostenformats/gegevens 5 zorgorganisaties 3 GGD en 9 GGD en Fase 4: Data-analyse, uitwerken kostprijzen RVP, doelmatigheidsanalyse In fase 4 hebben we een data-analyse uitgevoerd voor het berekenen van kostprijzen voor het RVP. Ook hebben we in deze fase gekeken naar mogelijkheden en wenselijkheden om de doelmatigheid van de uitvoering van het RVP te verbeteren. Om de kostprijs van het RVP voor uitvoerende organisaties en organisaties te bepalen hebben we een kostprijs-calculatie-model RVP ontwikkeld. Dit model is gedurende het onderzoek door ons gevuld. Uiteindelijk kwamen we hiermee tot een aantal kostprijzen. In hoofdstuk 6 leest u meer over de achtergronden en inhoud van het kostprijs-calculatie-model RVP. Fase 5: Bespreken kostprijsvoorstellen en doelmatigheidsanalyse, rapportage Onze onderzoeksbevindingen hebben we uitgewerkt in een conceptrapportage. Deze rapportage hebben we in concept voorgelegd aan het ministerie van VWS. Vervolgens hebben we het concept besproken met de veldpartijen. Hierna zijn we gekomen tot een definitieve rapportage. Dit is een detailrijk en transparant rapport geworden. Hier hebben we bewust voor gekozen om er voor te zorgen dat duidelijk is wat bij de opbouw van de kostprijs wel en niet is meegenomen. De hele berekeningswijze van de kostprijs is nu transparant. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 10 van 91

12 3. Achtergronden RVP en vaccinaties In dit hoofdstuk geven we achtergrondinformatie over de uitvoering van het RVP en de diverse vaccinaties. In paragraaf 3.1 leest u meer over de jeugdgezondheidszorg. Paragraaf 3.2 gaat vervolgens in op het vaccinatieschema. In paragraaf 3.3 beschrijven we per vaccin de kenmerken en handelingen. Tot slot staan we in paragraaf 3.4 stil bij de registratie van vaccinaties van kinderen. 3.1 Jeugdgezondheidszorg Takenpakket JGZ In het Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar is het aanbod van de jeugdgezondheidszorg omschreven. Het Basistakenpakket bestaat uit een uniform en een maatwerk gedeelte. Het uniforme deel beschrijft welke activiteiten op welke (vaste) momenten aan alle kinderen in Nederland worden aangeboden. Het gaat hierbij om preventieve onderzoeken. Voor het maatwerkdeel zijn gemeenten verantwoordelijk. Zij moeten het zorgaanbod afstemmen op de gezondheidstoestand van de kinderen in de regio van de gemeente. De uitvoering van het RVP maakt ook deel uit van het takenpakket JGZ. Tot op heden is dit gefinancierd vanuit de AWBZ. De voorbereiding is gaande om de financiering hiervan over te laten gaan naar de begroting van VWS. Uitvoerenden JGZ Consultatiebureaus van zorgorganisaties en GGD en voeren de JGZ uit. Zowel een zorgorganisatie als een GGD kan de consultatiebureauzorg voor de 0-4-jarigen uitvoeren. Consultatiebureauartsen en -verpleegkundigen voeren de zorg uit voor de kinderen van 0-4 jaar. Consultatiebureauassistenten ondersteunen hen hierbij. JGZafdelingen van de GGD en zijn verantwoordelijk voor de zorg voor kinderen van 5-19 jaar. Schoolartsen en -verpleegkundigen verrichten deze zorg en assistenten ondersteunen hen daarbij. In een aantal gevallen voert een zorgorganisatie of GGD integraal de zorg voor 0-19-jarigen uit vanuit één organisatie. Vaste contactmomenten Er zijn vaste contactmomenten voor kinderen waarop zij de preventieve onderzoeken en vaccinaties krijgen (bijlage 8). De meeste contactmomenten zijn in de consultatiebureauperiode (0 tot 4 jaar) aangezien het kind zich dan het meest ontwikkelt. Gedurende deze periode wordt een kind afwisselend gezien door de arts en de verpleegkundige. Consultatiebureaus verschillen van elkaar wat betreft de inzet van een bepaald functieniveau per contactmoment. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 11 van 91

13 3.2 Vaccinatieschema In tabel 4 geven we weer welke uitvoerende organisatie welke onderdelen van het RVP uitvoert. Hierbij maken we onderscheid naar vaccinaties regulier en vaccinaties voor de doelgroep mensen met Hepatitis B. Leeftijd Vaccinaties (regulier) Vaccinaties (doelgroep HepB) Uitvoerende organisatie 0 weken Voorlichting RVP Voorlichting RVP Tijdens huisbezoek (zorgorganisaties of GGD en) 4 weken Voorlichting RVP en informed consent Voorlichting RVP en informed consent Tijdens consult op consultatiebureau (zorgorganisaties of GGD en) 2 maanden DKTP-Hib-1 + Pneu-1 DKTP-Hib-HepB-1 + Pneu-1 3 maanden DKTP-Hib-2 + Pneu-2 DKTP-Hib-HepB-2 + Pneu-2 4 maanden DKTP-Hib-3 + Pneu-3 DKTP-Hib-HepB-3 + Pneu-3 11 maanden DKTP-Hib-4 + Pneu-4 DKTP-Hib-HepB-4 + Pneu-4 14 maanden BMR-1 + MenC BMR-1 + MenC Vaccinatie tijdens consulten op consultatiebureaus (zorgorganisaties of GGD en) 4 jaar 2 DKTP-5 DKTP-5 9 jaar DTP-6 + BMR-2 DTP-6 + BMR jaar (alleen meisjes) HPV-1 + HPV-2 + HPV-3 HPV-1 + HPV-2 + HPV-3 Massavaccinaties (zorgorganisaties of GGD en) Tabel 4. Vaccinatieschema RVP, gerelateerd aan uitvoerende organisaties In de loop van 2011 vinden twee wijzigingen plaats in het vaccinatieschema: Alle kinderen geboren op of na 1 maart 2011 krijgen een ander vaccin tegen pneumokokkeninfecties. Het huidige vaccin wordt vervangen, omdat twee nieuwe vaccins met een bredere dekking beschikbaar zijn. Kinderen geboren voor 1 maart 2011 maken hun vaccinatieserie af met het huidige vaccin. Deze wijziging heeft naar verwachting (tijdelijke) gevolgen voor de tijdbesteding en daarmee voor de kosten. Alle kinderen geboren op of na 1 augustus 2011 krijgen een vaccinatie tegen hepatitis B. Deze vaccinatie is onderdeel van het DKTP-Hib-HepB-vaccin. Na deze wijziging is er geen DKTP-Hib-vaccin meer beschikbaar, behalve voor kinderen die met deze DKTP-Hib-serie zijn gestart. Deze wijziging bestaat nog niet in de huidige praktijk. Daarom hebben wij deze niet mee kunnen nemen in dit onderzoek. 2 De meeste kinderen worden gevaccineerd wanneer zij 3 jaar en 9 maanden oud zijn. Voor de herkenbaarheid spreken we in dit rapport van 4-jarigen. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 12 van 91

14 In het RVP treden regelmatig wijzigingen op. De frequentie hiervan neemt de laatste jaren toe. Uitvoerenden hebben aangegeven, dat iedere wijziging in het RVP leidt tot extra vragen tijdens de vaccinaties. 3.3 Kenmerken en handelingen per vaccin In tabel 5 beschrijven we per vaccin (de meest gebruikelijke vormen/ merken ) uit het RVP welke kenmerken hierbij horen. Tevens beschrijven we per vaccin welke handelingen uitvoerenden moeten verrichten om het vaccin toe te dienen. Vaccinatie DKTP-Hib Pneumokokken BMR MenC Kenmerken en handelingen Het vaccin zit in flacon met vloeistof (10 flacons in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum flacon stevig zwenken, eigen spuit pakken, opzuignaald plaatsen, opzuigen, opzuignaald vervangen door injectienaald, spuit ontluchten intramusculair injecteren vlagetiket van flacon halen en op oproepkaart plakken 3 Het vaccin zit in voorgevulde spuit (5 spuiten in 1 blister; 2 blisters in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum voorgevulde spuit stevig zwenken, injectienaald op spuit plaatsen, spuit ontluchten intramusculair injecteren vlagetiket van injectiespuit halen en op oproepkaart plakken Het vaccin zit in voorgevulde spuit + flacon met poeder (1 spuit + 2 naalden + 1 flacon in 1 blister; dubbele blister in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum blister openen, opzuignaald plaatsen, inhoud voorgevulde spuit in flacon spuiten, omzwenken, tien seconden laten staan, spuit optrekken, optreknaald vervangen door injectienaald, spuit ontluchten subcutaan injecteren vlagetiket van flacon halen en op oproepkaart plakken 4 Het vaccin zit in voorgevulde spuit (5 spuiten in 1 blister; 2 blisters in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum blister openen, voorgevulde spuit stevig zwenken, injectienaald op spuit plaatsen, spuit ontluchten intramusculair injecteren vlagetiket van spuit halen en op oproepkaart plakken 3 Het etiket scheurt snel kapot, daarom halen niet alle uitvoerenden het vlagetiket van de flacon. 4 Het etiket van de flacon halen gaat moeizaam. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 13 van 91

15 Vaccinatie DKTP-Hib-HepB DKTP DTP Kenmerken en handelingen Het vaccin zit in voorgevulde spuit + flacon met poeder (1 spuit + 1 flacon + 2 naalden in 1 blister; 1 blister in 1 doosje controle op juistheid vaccin en expiratiedatum blister openen, voorgevulde spuit stevig zwenken, opzuignaald plaatsen, inhoud spuit in flacon injecteren, stevig omzwenken totdat het poeder is opgelost, spuit optrekken, optreknaald vervangen door injectienaald, spuit ontluchten intramusculair injecteren twee vlagetiketten van flacon halen en op oproepkaarten plakken Het vaccin zit in voorgevulde spuit (10 spuiten in 1 blister in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum voorgevulde spuit stevig zwenken, injectienaald op de spuit plaatsen, spuit ontluchten intramusculair injecteren het lotnummer van de spuit op de oproepkaarten noteren (staat op niet-afneembaar label op injectiespuit) Het vaccin zit in voorgevulde spuit (10 spuiten + 10 injectienaalden in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum blister openen, voorgevulde spuit stevig zwenken, injectienaald op de spuit zetten, ontluchten intramusculair injecteren het lotnummer van de spuit op de oproepkaarten noteren (staat op niet-afneembaar label op injectiespuit) HPV Het vaccin zit in voorgevulde spuit (10 spuiten in 2 blisters in 1 doosje) controle op juistheid vaccin en expiratiedatum blister openen, voorgevulde spuit stevig zwenken, injectienaald op de spuit zetten, spuit ontluchten intramusculair injecteren de vaccinatiedatum op het vaccinatiebewijs van de 12-jarige noteren Tabel 5. Kenmerken en handelingen per vaccin 3.4 Registratie vaccinaties Vaccinaties worden landelijk geregistreerd. Daarom moeten artsen en verpleegkundigen, nadat een kind is gevaccineerd, het vlagetiket met lotnummer op de oproepkaart plakken. Daarnaast moeten zij in het dossier van het kind aangeven, dat het kind is gevaccineerd en waarmee. Volgens de Wet op de Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst (WGBO) zijn zij dit verplicht. Verder noteren artsen en verpleegkundigen de vaccinatiedatum op het vaccinatiebewijs van het kind. Praeventis De RCP s ontvangen de oproepkaarten. Vervolgens registreren zij de vaccinaties in Praeventis (registratiesysteem RCP s) en beoordelen ze of de vaccinatie conform de richtlijnen is gegeven. Hierin is terug te vinden welke vaccinaties kinderen hebben gehad. Bovendien selecteert Praeventis via een geautomatiseerde procedure de kinderen die een oproep krijgen voor vaccinaties. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 14 van 91

16 RVP-online Praeventis kent een uitbreiding, namelijk RVP-online. Met deze webbased toepassing kunnen uitvoerende organisaties het registratiesysteem Praeventis inzien en zelf per kind registeren welke vaccinaties deze heeft gekregen. Doordat de uitvoerende organisaties in RVP-online de actuele vaccinatiedossiers van kinderen direct kunnen inzien, vervalt een groot deel van de telefonische navraag bij de RCP s. Indien ook met RVP-online wordt geregistreerd, vervalt verder het plakken van vlagetiketjes en het na de vaccinatie terugsturen van oproepkaarten naar het RCP. De uitvoerende organisaties die RVP-online gebruiken, zijn vanwege de WGBO nog wel verplicht om in hun eigen Digitaal Dossier JeugdGezondheidsZorg (DD-JGZ) of papieren dossier aan te geven dat ze het kind hebben gevaccineerd. In de toekomst komt er een koppeling tussen Praeventis en het DD-JGZ. RVP-online komt dan te vervallen, door registratie in het DD-JGZ vindt dan ook registratie in Praeventis plaats. Naar verwachting van de partijen wordt hiermee het registratieproces betrouwbaarder en efficiënter. Wij hebben dat in dit onderzoek niet verder kunnen onderzoeken. 3.5 Schatting macrobudgetten uitvoerende organisaties 2010 Om een beeld te geven van de omvang van het landelijke budget voor de uitvoering van het RVP, bepalen we de afzonderlijke macrobudgetten voor 0-4-jarigen, voor 9-jarigen en voor uitzonderingssituaties in de doelgroep 0-4 jarigen en 9-jarigen. Deze groepen worden gefinancierd vanuit de AWBZ. De vaccinatie van 12-jarigen wordt bekostigd vanuit het rijksbudget. Dit laten we zien in de bepaling van het macrobudget. Grofweg gaat volgens het RIVM een vijfde deel van het totale macrobudget naar de uitvoerende organisaties. Macrobudget 0- tot 4-jarigen Het RIVM heeft inzicht in het aantal vaccinaties dat wordt gezet bij 0-4-jarigen. Wanneer we uitgaan van gezette vaccinaties voor deze doelgroep (peiljaar 2010), en we rekenen met het neventarief van 12,80 voor het zetten van de vaccinatie DKTP-Hib(-HepB) en 6,40 voor de overige vaccinaties, dan komen we op een bedrag van ongeveer 18,1 miljoen euro in Macrobudget 9-jarigen Ook voor de 9-jarigen heeft het RIVM inzicht in het aantal vaccinaties dat wordt gezet. Wanneer we uitgaan van gezette vaccinaties voor deze doelgroep, en we rekenen met het neventarief van 6,40 voor de vaccinaties, dan komen we op een bedrag van ongeveer 2,6 miljoen euro in Macrobudget uitzonderingssituaties Naast de 0-4 jarigen en 9-jarigen zijn er een aantal uitzonderingsituaties (vestigers, medische indicaties et cetera) denkbaar. Ook voor deze groep heeft het RIVM inzicht in het aantal vaccinaties dat wordt gezet. Wanneer we uitgaan van gezette vaccinaties voor deze doelgroep, en we rekenen met het neventarief van 6,40 voor de vaccinaties, dan komen we op een bedrag van ongeveer ,- in EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 15 van 91

17 Macrobudget 12-jarigen Wij schatten het macrobudget voor de uitvoering van vaccinaties bij 12-jarigen tijdens massavaccinaties op ongeveer 1 miljoen euro in 2010 (op basis van gegevens uit HPV nieuws, 2010). Dit bedrag komt ten laste van de rijksbegroting van het ministerie van VWS. Macrobudget uitvoering Rijksvaccinatieprogramma Het totale macrobudget voor uitvoerende organisaties voor het RVP ten laste van de AWBZ bestaat uit een optelsom van de macrobudgetten voor 0-4-jarigen en voor 9-jarigen. Dit is gelijk aan ongeveer 20,8 miljoen euro. Vanuit de rijksbegroting voor het ministerie van VWS moet daaraan volgens onze bepaling ongeveer 1 miljoen worden toegevoegd voor de vaccinatie van 12-jarigen. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 16 van 91

18 4. Vaccinaties op consultatiebureaus (0-4 jarigen) In dit hoofdstuk geven we de resultaten van het onderzoek weer voor vaccinaties op consultatiebureaus. Paragraaf 4.1 beschrijft de dagelijkse processen en de hierbij behorende tijdbesteding. Vervolgens gaan we in paragraaf 4.2 in op bijzondere situaties die medewerkers van consultatiebureaus tegenkomen. In paragraaf 4.3 beschrijven we de indirecte activiteiten rondom de uitvoering van het RVP en de hierbij behorende tijdbesteding. We besluiten dit hoofdstuk met paragraaf 4.4 waarin we een korte samenvatting van onze bevindingen weergeven. 4.1 Directe activiteiten en tijdbesteding Onder directe activiteiten verstaan we in dit rapport activiteiten die een directe relatie hebben met het vaccineren van kinderen. In deze paragraaf beschrijven we de directe activiteiten bij een vaccinatie van 0-4 jarigen op het consultatiebureau. Dit betreft: controleren en klaarzetten vaccins ( 4.1.1); ontvangst en voorbereiding op consult ( 4.1.2); vaccinatie ( 4.1.3); algemene administratieve afhandeling ( 4.1.4). Ook beschrijven we in deze paragraaf de benodigde tijdbesteding voor de directe activiteiten. Bijlage 12 bevat de berekeningen hiervan Klaarzetten vaccins Voordat de consulten op een consultatiebureau beginnen, zet de arts en/of verpleegkundige de vaccins klaar voor de komende zitting. Dit kost ongeveer 12,5 minuten per arts en per verpleegkundige per zitting op het consultatiebureau. De RVP-tijd voor het controleren en klaarzetten van de vaccins kost daarmee gemiddeld 1 minuut en 23 seconden (0:01:23) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Op de consultatiebureaus komen de volgende situaties voor: Er is een centrale koelkast in het gebouw die (te) ver van de spreekkamers van het consultatiebureau staat. De arts/verpleegkundige maakt gedurende de consulten gebruik van een koelbox. De arts of verpleegkundige vult deze aan het begin van de ochtend of middag met koelelementen en vaccins. Dit gebeurt aan de hand van een afsprakenlijst. Er is een centrale koelkast in het gebouw die (te) ver van de spreekkamers van het consultatiebureau staat. De arts/verpleegkundige gebruikt gedurende de consulten een kleine koelkast op de spreekkamer. Vervoer van de vaccins naar deze kleine koelkast vindt soms plaats met een koelbox. De arts of verpleegkundige vult de kleine koelkast aan het begin van de ochtend of middag aan de hand van een afsprakenlijst. Er is een centrale koelkast die dicht bij de spreekkamers van het consultatiebureau staat. De arts/verpleegkundige haalt tijdens het consult het vaccin uit de centrale koelkast. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 17 van 91

19 Er is een centrale koelkast die op de spreekkamer van het consultatiebureau staat. De arts/verpleegkundige haalt hier tijdens de consulten de vaccins uit Ontvangst en voorbereiding op consult Bij de meeste consultatiebureaus ontvangt de assistente de kinderen en hun ouders. Zij meet en weegt de kinderen en voert de gegevens in het dossier in. Daarnaast legt zij bij de meeste 5 bureaus de oproepkaarten op de juiste plaats in het groeiboekje. Vaak maakt zij ook al gelijk een afspraak voor het volgende consult 6. De RVP-tijd van de ontvangst door de assistente bedraagt gemiddeld 20 seconden (0:00:20) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12) Vaccinatie Voorlichting RVP tijdens 0-weken huisbezoek Tijdens het 0-weken huisbezoek wordt ook voorlichting over het RVP geboden door een verpleegkundige. De tijdsbesteding voor het RVP is 4 minuten. De RVP-tijd voor deze voorlichting bedraagt gemiddeld 22 seconden (0:00:22) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Informatie tijdens 4-weken consult Het consult van een kind van vier weken wordt altijd door een arts gedaan. Wat betreft het RVP geeft de arts in dit consult informatie aan de ouders over de vaccinaties. Tevens stelt de arts de indicatie of het kind mag worden gevaccineerd. Als er geen contra-indicaties voor vaccinatie zijn vraagt de arts toestemming aan de ouders voor de vaccinaties (informed consent). De arts tekent ook de opdracht voor de verpleegkundige dat deze mag vaccineren bij dit kind (autorisatie). De RVP-tijd voor het vier weken consult (arts) bedraagt gemiddeld 12 seconden (0:00:12) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Informatie en voorlichting Bij ieder consult waarin wordt gevaccineerd blijft het geven van informatie en voorlichting belangrijk. Voor het vaccineren behoort de arts of verpleegkundige altijd te vragen naar bijwerkingen van de vorige vaccinatie(s). Uitvoering vaccinatie(s) Voorbereiding vaccinatie(s) handen wassen; zorg voor privacy; vaccin(s) uit de koelkast of koelbox halen; controle spuit(en) en naalden op expiratiedatum en op intacte verpakking; controle vaccin(s) op expiratiedatum en juiste vaccinatie(s); klaarmaken injectie(s) (zie voor meer gedetailleerde informatie paragraaf 3.3). 5 Tijdens onze observaties hebben we bij één consultatiebureau gezien dat de assistente de oproepkaarten niet klaarlegde in het groeiboekje. De arts van dit bureau gaf hiervoor als reden dat de asssistente niet verantwoordelijk is voor de vaccinatie. Om verkeerde vaccinaties als gevolg van verkeerd klaargelegde oproepkaarten te voorkomen, doet de arts of verpleegkundige dit zelf. 6 Het maken van afspraken voor consulten gebeurt al vanwege de vaste contactmomenten, daarom laten we dit in onze berekeningen verder buiten beschouwing. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 18 van 91

20 Vaccinatie geruststellen kind en ouders; instructie aan ouders hoe het kind neer te leggen of vast te houden; nauwkeurige bepaling plaats van injecteren; inbrengen naald in kind en inspuiten vloeistof; na verwijdering naald insteekopening afdekken met watje en (zo nodig) pleister plakken. NB: dit onderdeel wordt herhaald als een kind meerdere vaccinaties ontvangt. Afronding opruimen spuit(en), naald(en) (in naaldencontainer) en andere benodigdheden; evalueren vaccinatie(s) met kind en ouders; handen wassen. Verslaglegging De arts of verpleegkundige neemt de oproepkaart(en) in, stempelt en dateert deze. Daarnaast plakt de arts of verpleegkundige het vlagetiketje (of de vlagetiketjes) op de oproepkaart(en). Wanneer ouders de oproepkaart zijn vergeten, schrijft de arts of verpleegkundige een blauwerandkaart. Tot slot wordt in het dossier aangegeven welke vaccinatie(s) het kind heeft gekregen. Tijdbesteding In tabel 6 treft u de resultaten van onze tijdmetingen op de consultatiebureaus aan. In totaal hebben wij 71 consulten geobserveerd. Deze consulten waren goed voor de tijdmeting van 132 vaccinaties (prikken). Vaccin Aantal metingen Gemiddelde tijd per kind Aantal vaccinaties per kind Gemiddelde tijd per vaccinatie DKTP-Hib + Pneu :06:34 2 0:03:17 DKTP-Hib-HepB-1 + Pneu-1 2 0:08:02 2 0:04:01 DKTP-Hib + Pneu :05:50 2 0:02:55 DKTP-Hib-HepB-2 + Pneu-2 1 0:05:55 2 0:02:58 DKTP-Hib + Pneu :05:23 2 0:02:42 DKTP-Hib + Pneu-4 5 0:05:14 2 0:02:37 DKTP-Hib-HepB-4 + Pneu-4 1 0:06:42 2 0:03:21 BMR-1 + MenC 14 0:06:16 2 0:03:08 BMR-1 + Pneu 1 0:07:30 2 0:03:45 BMR-1 1 0:06:49 1 0:06:49 DKTP-5 9 0:03:41 1 0:03:41 (Gewogen) totaal 71 0:06: :03:07 Tabel 6. Tijdmetingen vaccinaties EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 19 van 91

21 Door per regel het aantal metingen (voor voorlichting en vaccinaties) te vermenigvuldigen komen we tot een totale tijdbesteding voor deze metingen (= 6 uur, 52 minuten en 24 seconden). Deze totale tijdbesteding delen we vervolgens door het aantal vaccinaties dat tijdens deze metingen is gezet (= 132). Dit leidt tot een gewogen gemiddelde tijdbesteding van 3 minuten en 7 seconden per vaccinatie. De metingen per vaccinatie betreffen relatief kleine aantallen. Hierbinnen is ook weer een spreiding te zien (zie bijlage 9). De door ons bezochte consultatiebureaus werken op een uniforme wijze, bij alle bureaus zien we de verschillende onderdelen van onze tijdmetingen terug (zie ook bijlage 9). We hebben niet alle mogelijke vaccinaties daadwerkelijk kunnen observeren. Er is echter wel sprake van een algemeen representatief beeld van wat zich in de praktijk voordoet. Wij rekenen in deze rapportage verder met de gewogen gemiddelde tijd per vaccinatie (per prik die wordt gezet) op basis van de metingen op de consultatiebureaus zoals wij die hebben uitgevoerd: dit is 3 minuten en 7 seconden (0:03:07). Voorlichting principiële weigeraars Voor een principiële weigeraar zijn de uitvoerende organisaties ook tijd kwijt. Het gaat hier om de voorlichting uitgevoerd door de arts tijdens het vier-weken-consult en de voorlichting uitgevoerd door de verpleegkundige tijdens het twee-maandenconsult. De gewogen gemiddelde tijdbesteding voor principiële weigeraars is 1 seconde (0:00:01) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12) Algemene administratieve afhandeling Controleren kaarten De verpleegkundige controleert aan het eind van de ochtend of middag of het aantal oproepkaarten overeenkomt met het aantal gevaccineerde kinderen en of de kaarten juist zijn ingevuld. Vervolgens stuurt zij de ingenomen oproepkaarten in een voorgeadresseerde envelop naar het RCP. Bij het gebruik van RVP-online vindt digitale registratie plaats. De oproepkaarten worden dan niet verstuurd. De omgerekende RVP-tijd van het versturen van de oproepkaarten bedraagt gemiddeld 5 seconden (0:00:05) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Gebruik RVP-online Tijdens de uitvoering van het onderzoek hebben we gecontroleerd of we in de tijdbesteding voor het RVP bij de uitvoerende organisaties verschillen zien wanneer wel of niet gebruik wordt gemaakt van RVP-online. Twee consultatiebureaus (observaties van 29 vaccinaties) waren aangesloten op RVP-online. Acht consultatiebureaus (109 vaccinaties) niet. Daardoor beschikken we over een te beperkt aantal observaties om concrete uitspraken te kunnen doen over verschillen bij het wel of niet gebruiken van RVP-online. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 20 van 91

22 Het gebruik van RVP-online is van toepassing op de onderdelen voorbereiding en informatie en verslaglegging. Op termijn wordt een directe koppeling gerealiseerd tussen Praeventis en het DD-JGZ van de uitvoerende organisaties en wordt de vaccinatie nog maar eenmalig geregistreerd. RVP-online komt dan te vervallen. Bij het verval van RVP-online treden veranderingen op in activiteiten en kosten. Er hoeft minder te worden gebeld om informatie met het RCP en er hoeven geen oproepkaarten meer te worden geretourneerd aan en verwerkt door het RCP. Daar staat tegenover dat het opstarten van RVP-online extra tijd kost en dat er praktische kosten zijn verbonden aan het gebruik hiervan. In het kader van dit onderzoek kunnen wij geen enkele uitspraak doen over hoe dit uitvalt in kostentermen. Dit dient nog nader te worden onderzocht. 4.2 Bijzondere situaties en tijdbesteding Bij de vaccinatie van de 0-4 jarigen op de consultatiebureaus komen bijzondere situaties voor. Deze paragraaf beschrijft de meest voorkomende situaties en de hierbij behorende omgeslagen tijdbesteding per uitgevoerde vaccinatie. Bijwerkingen melden Artsen en verpleegkundigen moeten bijwerkingen van vaccins melden. Vanaf 1 januari 2011 registreert en analyseert het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb alle meldingen van bijwerkingen van vaccinaties die gegeven zijn binnen het RVP. Bijwerkingen kunnen telefonisch worden gemeld of via een digitaal meldformulier op de website van Lareb. Ook ouders kunnen eventuele bijwerkingen melden op deze website. Artsen en verpleegkundigen schatten in dat iedere melding ongeveer een half uur tijd kost. In tabel 7 vindt u een overzicht van het aantal meldingen van bijwerkingen door JGZ-medewerkers in de jaren 2007 tot en met Aantal meldingen Percentage van totaal aantal vaccinaties 0,03% 0,04% 0,05% Tabel 7. Aantal meldingen bijwerkingen door JGZ-medewerkers De omgerekende RVP-tijd van het melden van bijwerkingen bedraagt gemiddeld 1 seconde (0:00:01) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Spijtoptanten en bewuste uitstellers Spijtoptanten zijn ouders die in eerste instantie hun kind niet willen laten vaccineren, maar hier later op terugkomen. Het kost artsen en verpleegkundigen veel tijd en energie om ouders te motiveren hun kind te laten vaccineren. Daarbij lijkt er een beweging te zijn dat steeds meer ouders het vaccineren van hun kinderen bewust uitstellen. In beide gevallen moet een aangepast vaccinatieschema worden opgesteld. Dit wordt door de (staf)arts gedaan, eventueel in samenspraak met het RCP. 7 In 2009 introductie HPV bij 12-jarigen. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 21 van 91

23 Een kind kan de noodzakelijke vaccinaties, volgens de geldende inhaalschema s op de site van het RIVM, kosteloos ontvangen. Daarbij sluit men met het vaccinatieplan zoveel mogelijk aan bij de vaste contactmomenten op het consultatiebureau. Als een kind niet meer in de cyclus van het consultatiebureau kan worden ingepast, doordat er te lang is uitgesteld, dan wordt het kind in de regel verwezen naar de huisarts. De ouders moeten de kosten dan zelf dragen. We hebben een indicatie verkregen van het aantal spijtoptanten en bewuste uitstellers door als werkdefinitie voor dit onderzoek te stellen dat het gaat om kinderen die meer dan acht maanden later dan standaard zijn gestart met hun vaccinaties. Uit de registratie van het RIVM blijkt dat dit om ongeveer kinderen per jaar gaat. Het vraagt ongeveer 10 minuten extra tijd om een vaccinatieplan voor spijtoptanten en bewuste uitstellers op te stellen. Overige communicatie hierover vraagt ook ongeveer 10 minuten. De totale extra tijdbesteding is dus 20 minuten. De omgerekende RVP-tijd van spijtoptanten en bewuste uitstellers bedraagt daarmee gemiddeld 1 seconde (0:00:01) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Vestigers Bij vestigers gaat het vaak om kinderen die vanuit het buitenland in Nederland zijn gaan wonen. Bij adoptiekinderen is vaak onbekend welke vaccinaties zij hebben gehad. Het vergt veel tijd om de informatie over de vaccinaties van een kind te achterhalen. Ook voor andere kinderen vergt het achterhalen van informatie over vaccinatieschema s vaak veel tijd, omdat deze per land kunnen verschillen. Kinderen van nieuwkomers in Nederland kunnen tot en met hun twaalfde jaar (kosteloos) beginnen met vaccinaties in het kader van het RVP. De (staf)arts stelt, eventueel in samenspraak met het RCP, voor hen een vaccinatieplan op. Zo mogelijk wordt het kind dan in de reguliere cyclus van het consultatiebureau gevaccineerd. Als een kind niet meer in de cyclus van het consultatiebureau kan worden ingepast, doordat er te lang is uitgesteld, dan wordt het kind in de regel verwezen naar de huisarts. De ouders moeten de kosten dan zelf dragen. Het vraagt gemiddeld ongeveer 25 minuten extra tijd om een vaccinatieplan op te stellen voor kinderen van vestigers. Tabel 8 geeft het aantal vestigers weer in de jaren 2008 tot en met Aantal vestigers Tabel 8. Aantal vestigers De RVP-tijd van vestigers bedraagt daarmee gemiddeld 1 seconde (0:00:01) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 22 van 91

24 No show Onder no show verstaan wij: kinderen die zonder bericht niet verschijnen bij een afspraak op het consultatiebureau. Volgens opgaven uit het veld is dit ongeveer 10%. In totaal betreft dit circa no shows. Afhankelijk van de leeftijd en situatie van het kind en de bekendheid van de arts of verpleegkundige met het gezin neemt het consultatiebureau meer of minder direct actie. Acties op no show variëren van een herinneringsbrief tot een huisbezoek. Wanneer een kind niet op een afgesproken consult is geweest, volgt niet altijd een afspraak voor een nieuw consult. Er volgt dan bijvoorbeeld een afspraak voor een prikconsult van 5 minuten (vaak voorafgaand aan het consultatiebureau) of men verwijst naar het inloop- of inhaalspreekuur. Voor dit onderzoek rekenen we met een extra tijdbesteding van 5 minuten bij no show. De omgerekende RVP-tijd van no show bedraagt gemiddeld 31 seconden (0:00:31) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Blauwerandkaarten schrijven Wanneer ouders de oproepkaart van hun kind zijn vergeten, schrijft de arts of verpleegkundige een blauwerandkaart uit. In tabel 9 vindt u hoeveel blauwerandkaarten er in 2010 voor welke vaccinaties zijn uitgeschreven. Soort vaccinatie Aantal kaarten BMR DKTP DKTP-Hib DKTP-Hib-HepB DTP HepB Hib 352 HPV MenC Pneu Totaal Tabel 9. Aantal blauwerandkaarten in 2010 Het totaal van blauwerandkaarten is 7% van het totaal aantal vaccinaties ( ) in Het schrijven van een blauwerandkaart kost ongeveer 1 minuut. De omgerekende RVP-tijd van blauwerandkaarten bedraagt gemiddeld 4 seconden (0:00:04) per daadwerkelijk uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 23 van 91

25 Extra werkzaamheden vakantie-bmr Ongevaccineerde kinderen die naar een land reizen waar mazelen voorkomen, kunnen vanaf de leeftijd van zes maanden een BMR-vaccinatie krijgen. Deze vaccinatie moet op de leeftijd van 14 maanden worden herhaald, indien deze vakantie-bmr voor de eerste verjaardag is gegeven. De vakantie-bmr (BMR0) kost evenveel tijd als een reguliere vaccinatie. Deze wordt echter wel extra aangeboden, dus boven op de reguliere BMR. De uitvoerende organisaties ontvangen voor deze vakantie-bmr het reguliere neventarief. Er zijn echter wel extra werkzaamheden gemoeid bij het zetten van een vakantie-bmr. Het gaat dan bijvoorbeeld om het ontvangen en plannen van dit extra consult. Landelijk gaat het om 0,6% van 2,1 miljoen vaccinaties. Dit is gelijk aan vaccinaties. Deze extra werkzaamheden vragen een extra tijdbesteding van 1 seconde (0:00:01) per uitgevoerde vaccinatie (voor berekening zie bijlage 12). Kinderen van moeders met Hepatitis B en kinderen (met een ouder) uit endemische landen Kinderen van moeders met Hepatitis B lopen een extra groot risico op deze ziekte. Per 1 januari 2011 is hiervoor een nieuwe werkwijze ingevoerd. Binnen dit onderzoek zijn de volgende elementen uit deze procedure van belang: het RCP stuurt drie brieven aan de uitvoerende organisatie voor dit kind; de uitvoerende organisatie zorgt dat deze brieven bij het 11-maanden-consult aanwezig zijn; tijdens het 11-maanden-consult worden twee van deze drie brieven aan de ouder overhandigd; tegelijk met de overhandiging stuurt het consultatiebureauteam één van deze drie brieven naar de huisarts van het kind; de arts bewaakt vervolgens of de serologische evaluatie daadwerkelijk is uitgevoerd en neemt zo nodig actie om dit te stimuleren. Voor zover bekend uit een evaluerend onderzoek van het RIVM naar de preventie van perinatale HBV transmissie (2008) worden in Nederland ongeveer 750 kinderen van moeders met Hepatitis B gevaccineerd. Dit betreft naar verwachting vooral kinderen van niet-westerse allochtone vrouwen en kinderen in de grote steden. Wanneer een kind niet afkomstig is uit één van onderstaande landen, of wanneer het kind geen ouder(s) heeft die daar vandaan komen, dan wordt het kind gezien als een kind (met een ouder) uit een endemisch land. Er wordt dan een Hepatitis B vaccinatie gegeven. Het gaat om de landen: Andorra, Australië, Bahamas, Barbados, België, Bermuda, Canada, Chili, Colombia, Costa Rica, Cuba, Cyprus, Denemarken, Duitsland, El Salvador, Estland, Finland, Frankrijk, Hongarije, Ierland, Luxemburg, Mexico, Monaco, Nederland, Nicaragua, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Oostenrijk, Paraguay, Peru, San Marino, Sri Lanka, Slowakije, Tsjechië, Uruguay, IJsland, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zweden en Zwitserland. Een eerste schatting vanuit tijdmetingen tijdens onze observaties laat zien dat het zetten van een DKTP-Hib-HepB vaccinatie mogelijk gemiddeld 55 seconden langer duurt dan een reguliere DKTP-Hib vaccinatie (vanwege extra handelingen bij de bereiding van het vaccin). Ondanks dat het hier gaat om een zeer beperkt aantal observaties (n=4) kunnen we hier wel conclusies aan verbinden. EJ/11/1545/trvp 24 juni 2011 bureau HHM Pagina 24 van 91