OP den 29sten December 1796 compareerden, om een

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "OP den 29sten December 1796 compareerden, om een"

Cecilia Vos
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 HET COORNHART-FONDS TE ROTTERDAM DOOR MR. V. VAN PESKI OP den 29sten December 1796 compareerden, om een akte te verlijden, voor notaris Anthony Westerbaan te Rotterdam de heeren mr. Arend de Gaey en Willem Adriaan Verbrugge, erfgenamen van wijlen vrouwe Anna de Gaey, weduwe van den heer Jacob Coornhart *) Zij, die behoefte hadden een deel hunner aardsche goederen bij doode te bestemmen voor liefdadige doeleinden, hadden toenmaals niet gelijk tegenwoordig eene te ruime keuze van kerkelijke en niet-kerkelijke liefdadigheidsinstellingen, maar hadden de gewoonte een eigen fonds" te stichten. Nog tientallen van die fondsen", speciaal uit de 18de eeuw, bestaan in ons land, en het is moeilijk aan de revenuen van de meestal zeer geslonken kapitalen eene bestemming te geven, geheel conform wil, wensch en gedachte van de testateurs van vóór anderhalve eeuw! Niet alleen is de waarde van het geld zoo aanzienlijk verminderd, niet alleen deed de tiërceering een eeuw geleden haren nadeelingen invloed gelden, maar het zijn bovenal de zoo hemelsbreed veranderde tijdsomstandigheden en maatschappelijke verhoudingen, - waarvan de testateurs zelfs niet droomden, - die het voor de administrateuren van heden moeilijk maken practisch en nuttig te handelen met opvolging van de voorschriften. Men leze wat de heeren De Gaey en Verbrugge in 1796 den notaris opdroegen, om in een akte vast te leggen: Te kennen gevende, dat wijlen de voornoemde Heer Jacob Coornhart, bij deszelfs codicillaire dispositie, op den 14den Januarij 1761, voor den notaris Willem Boon en getuigen alhier gepasseerd, heeft begeerd, dat naar het overlijden van zijn voornoemde huisvrouw en erfgenaeme, d'erfgenaemen van dezelve zijne huisvrouw gehouden zou- 1) Jacob Coornhart is overleden in het begin van September 1762, Anna de Gaey 17 Maart 1796; zij woonden op de Korte Hoogstraat. 53

2 den zijn, bij form van legaet uit te keeren eene somma van Zestig duizend guldens, en dezelve te stellen in handen van de hierna genoemde Administrateurs, of die in derzelver plaatsen zouden mogen komen, ten fine en einde hierna gemeld " Aldus begint de stichtingsacte van het Coornhart- Fonds, waarvan het verdere wijdloopige vervolg den lezer bespaard blijve, een fonds niettemin gesticht met een voor die dagen aanzienlijk kapitaal. De revenuen van het fonds moesten worden uitgedeeld, aan behoeftigen en des benoodigt zijnde persoonen en familien, tot ondersteuninge in derzelver nood en op eene wijse ten meesten nutte, zooals de nagestelde Administrateurs en uitdeelers der revenuen het best zouden oordeelen, altoos aan alle persoonen, die den testateur of zijne huisvrouw in maagschap hebben bestaan, ook dienstboden, die zes jaeren of langer bij hen zouden hebben gedient, alsmede zijn gerecommandeert, die tot de Remonstrantsche Gemeente behooren, en verders zooals dezelve Administrateurs goed en raadzaam zouden vinden zonder distinctie"» Er moesten minstens vier administrateuren zijn, met magt om een of meer persoonen te konnen en mogen assumeeren, surrogeeren en aanstellen, en zoo mogelijk moeten zij bloedverwanten van den testateur of dezelve zijne huisvrouw zijn, tenzij de benoemers om sufficante redenen het anders oirbaar mogten oordeelen"* Al moge nu Jacob Coornhart de tijdsomstandigheden van de 20ste eeuw niet hebben kunnen voorzien, toch blijkt het, dat hij op een ander punt, door menschenkennis geleid, een vooruitzienden blik heeft gehad» Nu, na 160 jaren, wordt door buitenstaanders getracht, invloed uit te oefenen op de administrateuren bij de verdeeling van de revenuen, buitenstaanders die vergeten zijn welk eene heilzame grondgedachte er ligt in de oude woorden: Armoede is geen schande"» Echter, voor wat betreft het Coornhart-fonds bestaan nu eenmaal geen rechten" maar slechts gunsten", waar de stichter heeft beslist, dat Administrateurs van haere administratie en uitdeelinge aan nie- 54

3 mand anders als aan eikanderen zouden gehouden zijn rekening en verantwoording te doen"» De notulen van de vergaderingen der administrateuren bevatten helaas weinig meer dan staten van inkomsten en uitgaven. Van de tiërceering der Staatsschuld, welke voor het Fonds toch stellig van zeer groote beteekenis was, wordt in het verbale deel der notulen met geen woord gerept, maar slechts vinden wij eene opgaaf: van uitgestelde schuld volgens de wet van 14 Mei 1814", waarna bij de volgende opgaaf het kapitaal slechts ƒ , bedraagt, en dat terwijl gelegateerd waren ƒ 60*000, : in effecten bij het sterfval van zijne gemelde huisvrouw in deszelfs boedel bevonden, en wel in obligatiën ten lasten van het Gemeeneland van Holland en Westvriesland, Generaliteit of van anderen der Vereenigde Provinciën". Sedert 1814 bedragen de jaarlijksche uitkeeringen ruim ƒ 600, per jaar, wat ongeveer uitkomt, zijnde toch de nieuwe belegging van 1814 uitsluitend in 29 obligatiën van ƒ L000, elk der 2V2 % Nederlandsche Werkelijke Schuld. In 1822 worden de effecten niet nagezien, zijnde dezelve volgens een renversael van de heeren Jan Havelaar en zoon in de blikkedoos in hun gemetzeld verwulf gedeponeerd". In 1829 vinden wij, ter aanvulling van de gewone lijst van uitdeelingen, geverbaliseerd, dat naderhand met gemeen overleg, vermits den bezwaarden toestand van Jacob Cock door behoefte aan voedsel voor zijn vee, - uit hoofde der natte zomer - aan hem wordt toegelegd voor dit jaar ƒ40, ". Bij overlevering is bekend, dat de administrateuren-jaarvergaderingen omstreeks 1860 zeer gezellig waren. Men vergaderde 's avonds om beurten aan huis, nadat een van hen enkele der bedeelden persoonlijk had bezocht, en had, na de vergadering, in den huiselijken kring met de echtgenooten der administrateuren een genoeglijk nabroodje. Voorwaar een spiegelbeeld uit het toen zoo gezellig familiare Rotterdam. In later jaren wordt alles meer zakelijk op de kantoren afgedaan. Eenige belooning werd door de administrateuren nooit genoten, het was en bleef gelijk het was ingesteld eene zaak van eer en geweten. 55

4 Opmerkelijk is ook, hoe fraai de handteekeningen zijn der administrateuren van omstreeks Alle handteekeningen zijn niet alleen regelmatig mooi geschreven en goed leesbaar, doch onder elke ziet men eenige zeer fraaie regelmatige krullen, zeer ingewikkeld van lijn en steeds weer anders samengesteld* Van de meeste bedeelde familie of dienstbaren derzelven" schijnt men het spoor spoedig bijster te zijn geraakt. Als bedeeld dienstbaar mensch" wordt het laatst genoemd een koetsier van den heer De Gaey, met ƒ 30, per jaar *) De bedeelden zijn spoedig buiten Rotterdam en door het geheele land verspreid, daar vermoedelijk telkens, bij overlijden, de bedeeling overging op de meest nooddruftige van de kinderen of schoonkinderen van een overledene. De families, die echter steeds van den aanvang af, dus gedurende 160 jaar bedeeld zijn, zijn die van Cock en Riemsdijk. De Gaey's of Coornhart's komen nooit onder de bedeelden voor: de stichter en zijne vrouw waren kinderloos; Arend de Gaey, met Willen Adriaan Verbrugge in 1796 de eenige erfgenaam, - was een broeder van de echtgenoote van Jacob Coornhart, terwijl Verbrugge, gedoopt 7 April 1758, een zoon was van Dionys Jacob Verbrugge en Aletta de Gaey een zuster van Anna en Arend ^). De laatste jaren trachten de administrateuren door besparing het fonds-kapitaal weer wat te doen aangroeien, ten einde door opvoering der revenuen meer doelmatig en practisch werk te kunnen leveren in deze dure tijden. Ten slotte moge hier worden vermeld, de complete lijst der vijf en twintig administrateuren, met de jaartallen hunner in functie-treding en aftreding. 1. Mr. Arend de Gaey Willem Adriaan Verbrugge Jacob van der Pot Gerrit van der Pot van Groeneveld (neef van den stichter) ) Zie het testament van Anna de Gaey, 18 October 1782 verleden voor notaris L Valeton. 2) Deze koetsier, genaamd Christiaan Heijermans, werd voor het eerst bedeeld op 21 Maart 1797 en voor het laatst in

5 5. Cornelis van der Pot Willem van der Pot van Groeneveld Thomas B. Templeman van der Hoeven *) J. P. Havelaar Gerrit van der Pot Joan van Vollenhoven IL Cornelis van Vollenhoven M. E. Havelaar Joost van Vollenhoven (burgemeester van Rotterdam ) Dionys van der Pot J. Oudemans Havelaar M. Plemp P. Havelaar Jzn G. van der Pot CE. Plemp Joan van Vollenhoven J. van Stolk Azn Mr. Joh. Havelaar Mr. V. van Peski A. vanstolk Johs. van Vollenhoven ) De eerste voornaam werd steeds geschreven: Tho gevolgd door eene kleine s in de lucht; deze was de schoonvader van den burgemeester F. B. s'jacob, en werd in het in die dagen aan bijnamen rijke Rotterdam in de wandeling oom Thomas" genoemd. FEESTBETOON BIJ DEN VREDE VAN MUNSTER Dito betaelt aen mr. Jan Verrijt organist deser stede cum socijs d'summe van een hondert vier gulden vier stuijvers voor twaelff musici jns die de triumphe speelden ende songen int vercondigen van den vrede, alsmede 't gene hij aen den oirlogiemaecker verschooten hadde, dus alhier bij speciale ordonnantie ende quitantie: Ie IIII UIL st. Rekening van den thesaurier Johan van Berckel 18 Juni 1648 fol. 262vo. 57

Vergelijkbare documenten

Booker Zaandam juli 1802

Booker Zaandam juli 1802 Booker Zaandam 6127-98 7 juli 1802 Testament van egtelieden die verklaarde beneeden tweeduizend gulden gegoed te zijn en is hier in geen fidei commies Art. 51 Heden den zevende julij in den jaare achttienhondert