Economische Wegwijzer nader verklaard

Transcriptie

1 Economische Wegwijzer nader verklaard Files veroorzaken niet alleen grote ergernis, maar ook grote financiële schade. Vooral bij het goederenvervoer over de weg. Goederen kunnen niet op tijd worden afgeleverd en vrachtauto s staan nodeloos stil. Het is een kostenpost die doorwerkt in de totale logistieke keten en daarom de concurrentiekracht van de Nederlandse economie negatief beïnvloedt. Dit vraagt om een oplossing. Door de Spoedwet en opvolging van de adviezen van de Commissie Elverding wordt weer voortgang geboekt bij de aanpak van knelpunten. Op veel belangrijke corridors zijn in de komende jaren wegverbredingen gerealiseerd. Deze wegverbredingen leiden ongetwijfeld tot vermindering van de filedruk. Het is evenwel de vraag of de weguitbreidingen voldoende oplossend vermogen bezitten voor de middellange en lange termijn en of alle belangrijke knelpunten ook daadwerkelijk tijdig worden aangepakt. Beperkte middelen vragen gerichte investeringen Om de schade voor de Nederlandse economie zoveel mogelijk te beperken is een goed beeld nodig van de precieze knelpunten op het wegennet. Als die duidelijk zijn, kan gericht naar de meest effectieve en meest economische oplossing worden gezocht. Daarbij is duidelijk dat de hoeveelheid beschikbare financiële middelen de komende jaren beperkt zijn. Dat vraagt om prioriteit voor die knelpunten die de meeste economische schade veroorzaken. Perspectief vrachtverkeer helpt bij maken keuzes De hoeveelheid vrachtverkeer is een goede graadmeter voor het economische belang van een weg. De reistijdwaardering is namelijk bij het wegvervoer veel hoger dan bij ander verkeer. Hoe hoger het aandeel vrachtverkeer, hoe groter het belang van de economische centra die door de weg met elkaar worden verbonden. Het bepalen van de grootste knelpunten voor het vrachtverkeer helpt daarom bij het maken van keuzen voor een economische optimale besteding van de schaarse overheidsmiddelen. Vier vragen voor naar gerichte prioriteiten TLN en EVO hebben aan analyse gemaakt van de grootste knelpunten voor het vrachtverkeer. Dat is gedaan aan de hand van een vijftal vragen: 1. Op welke wegen is de intensiteit van het vrachtverkeer het grootst? 2. Op welke van die wegen doen zich de grootste knelpunten (files) voor? 3. Welke van deze knelpunten worden door de overheid aangepakt? 4. Welke ontwikkelingen kunnen voor nieuwe knelpunten voor het vrachtverkeer zorgen? Het resultaat is een lijst met 'witte vlekken', van knelpunten waarvoor nog geen adequate oplossing is. Hier zal snel een oplossing voor moeten komen. Voor het hoofdwegennet maken we gebruik van de volgende gegevens: RWS-cijfers over files (wegvakken, aantal, lengte, duur), intensiteiten vrachtverkeer op wegvakken en wegvakkenmerken (m.n. aantal rijstroken) MIRT 2011 Hoofdlijnen NMCA uit 2010 Vrachtverkeer concentreert zich op aantal corridors In 2009 is de intensiteit van het totale verkeer en van het vrachtverkeer geteld op een groot aantal wegvakken op het HWN. De top-5 met drukste wegvakken voor het totale verkeer verschilt met de top-5 voor het vrachtverkeer. Tabel 1: de 5 drukste wegen (wegvakniveau) 2009 Totaal verkeer Vrachtverkeer Weg Van Naar Aantal Weg Van Naar Aantal A16 Feijenoord Kp.Ridderkerk A4 Kp.Kethelplein Kp.Benelux A10 Amstelveen s 108 Kp.De Nieuwe Meer A16 Zwijndrecht 's-gravendeel A4 Sloten Kp.Badhoevedorp A15 Kp.Vaanplein IJsselmonde A27 Kp.Rijnsweerd Kp.Lunetten A12 Nieuwegein N. Kp.Oudenrijn A13 Delft Z A2 Urmond Kp.Kerensheide Berkel en Rodenrijs Bron: RWS/DVS Voor vrachtverkeer zijn met name de corridors tussen de mainports Rotterdam en Schiphol en het achterland het drukst bereden. Naar het oosten zijn dat vooral de corridor A20/A12/A28/A1 en de corridor A15/A50/A1. Naar het zuidoosten gaat het om de corridor A16/A58/A67 en naar het zuiden om de A16. Verder valt op dat ook de A2 tussen Amsterdam en 's-hertogenbosch een belangrijke vrachtcorridor is. 1

2 Figuur 1 geeft dit visueel weer, zij het met gegevens van De intensiteiten waren in dat jaar hoger dan in 2009, toen de gevolgen van de economische crisis duidelijk merkbaar waren. Qua intensiteiten is de verhouding tussen de verschillende wegen in 2006 echter vergelijkbaar met Figuur 1: Intensiteit vrachtverkeer op rijkswegen Bron: RWS Filecijfers zijn per wegvak bekend RWS maakt elke jaar overzichten van wegen met de grootste filedruk. Per wegvak wordt bijgehouden het aantal files en de gemiddelde lengte. Tevens wordt de filezwaarte berekend. Dat is gelijk de gemiddel de filelengte x de gemiddelde duur van de file. De filezwaarte wordt uitgedrukt in kilometerminuten. Deze gegevens verschillen uiteraard van jaar tot jaar, bijvoorbeeld als gevolg van wegwerkzaamheden. Fileoverzichten geven daarom elk jaar een iets andere rangschikking aan van grootste knelpunten. In 2009 deden de grootste knelpunten voor het totale verkeer zich voor op: Van Naar Tussen A2 Amsterdam 's-hertogenbosch Hedel Kerkdriel A4 Amsterdam Delft Hoogmade - Brug Over De Oude Rijn A2 Amsterdam 's-hertogenbosch 't-zand - Utrecht-Centrum A10 De Nieuwe Meer Coenplein Coentunnel Coenplein A13 Rijswijk Rotterdam Overschie Kleinpolderplein A9 Amstelveen Alkmaar Rottepolderplein - Brug Over Het Zijkanaal C 2

3 A20 Hoek van Holland Gouda Crooswijk Terbregseplein A27 Gorinchem Breda Avelingen Merwedebrug A12 Arnhem Den Haag Woerden Nieuwerbrug A16 Breda Rotterdam Prins Alexander Terbregseplein Een aantal van deze knelpunten, zoals op de A2, zijn in 2010 opgelost en zullen daarom (voorlopig) niet meer hoog in de fileranglijsten scoren. In zeven stappen naar duurste files voor vrachtverkeer In 2010 heeft TNO voor TLN een overzicht gemaakt van de grootste knelpunten in 2009 voor het vrachtverkeer. TNO heeft daarbij gebruik gemaakt van RWS-gegevens en op hoofdlijnen de volgende methode gehanteerd: 1. Bepalen van het percentage vrachtverkeer per wegvak en per rijrichting; 2. Koppelen van het percentage vrachtverkeer aan de gegevens over de filezwaarte per wegvak en rijrichting; 3. Corrigeren van de gegevens uit stap 2 voor binnen en buiten de spits (het aandeel vrachtverkeer is tijdens de spits lager dan daarbuiten) 4. Vaststellen van het aantal rijstroken per wegvak en rijrichting 5. Bepalen van het aantal voertuigverliesuren voor vrachtauto s per wegvak en rijrichting met behulp van de filezwaarte, het aandeel vrachtverkeer in de spits, het aandeel vrachtverkeer in de daluren en het aantal rijstroken per wegvak per richting 6. Bepalen van het schadebedrag voor vrachtverkeer per wegvak en rijrichting door het a antal voertuigverliesuren te vermenigvuldigen met de value-of-time van 43,38 per uur. 7. Rangschikken van de lijst wegvakken en richtingen naar schadebedrag, aflopend van hoog naar laag. Dat levert het volgende beeld op: Tabel 2: Top-50 knelpunten vrachtverkeer 2009 ranking Wegnr traject Koplocatie schade voertuigverlies vracht totaal van naar (mln euro) uren vracht 1 1 A2 Amsterdam 's-hertogenbosch tussen Hedel en Kerkdriel 8, A12 Arnhem Den Haag tussen Woerden en Nieuwerbrug 6, A15 Rozenburg Ridderkerk tussen Charlois/Rhoon en Vaanplein 5, A2 Amsterdam 's-hertogenbosch tussen 't-zand en Utrecht-Centrum 5, A13 Rijswijk Rotterdam tussen Overschie en Kleinpolderplein 5, A27 Gorinchem Breda tussen Avelingen en Merwedebrug 4, A16 Breda Rotterdam tussen Prins Alexander en Terbregseplein 4, A20 Hoek van Holland Gouda tussen Crooswijk en Terbregseplein 4, A4 Amsterdam Delft tussen Hoogmade en Brug Over De Oude Rijn 4, A12 Den Haag Arnhem tussen Reeuwijk en Bodegraven 3, A50 Arnhem Eindhoven tussen Heteren en Valburg 3, A10 De Nieuwe Meer Coenplein tussen Coentunnel en Coenplein 3, A2 Amsterdam 's-hertogenbosch tussen Everdingen en Culemborg 3, A50 Arnhem Eindhoven tussen Waalbrug en Ewijk 3, A1 Amsterdam Apeldoorn tussen Diemen en Brug Over Het Amsterdam-Rijnkanaal 2, A15 Gorinchem Ridderkerk tussen Sliedrecht-Oost en Sliedrecht-West 2, A50 Eindhoven Arnhem tussen Waalbrug en Valburg 2, A13 Rijswijk Rotterdam tussen Tu Delft en Berkel En Rodenrijs 2, A16 Rotterdam Breda tussen Moerdijkbrug en Klaverpolder 2, A9 Amstelveen Alkmaar tussen Rottepolderplein en Brug Over Het Zijkanaal C 2, A2 's-hertogenbosch Amsterdam tussen Hintham en Rosmalen 2, A12 Den Haag Arnhem tussen Lunetten en Bunnik 2, A27 Utrecht Gorinchem tussen Everdingen en Lexmond 2, A2 Amsterdam 's-hertogenbosch tussen Everdingen en Everdingen 2, A20 Gouda Hoek van Holland tussen Terbregseplein en Crooswijk 2, A28 Utrecht Zwolle tussen Maarn en Leusden-Zuid 2, A27 Utrecht Gorinchem tussen Lexmond en Noordeloos 2, A2 's-hertogenbosch Amsterdam tussen Breukelen en Vinkeveen 1, A27 Gorinchem Utrecht tussen Everdingen en Hagestein 1, A27 Gorinchem Utrecht tussen Hagestein en Lekbrug 1, A20 Gouda Hoek van Holland tussen Crooswijk en Rotterdam-Centrum 1, A8 Zaandam Amsterdam tussen Zaandam en Oostzaan 1, A2 Amsterdam 's-hertogenbosch tussen Breukelen en Maarssen 1, A20 Gouda Hoek van Holland tussen Moordrecht en Nieuwerkerk Aan Den Ijssel 1, A4 Delft Amsterdam tussen Sloten en De Nieuwe Meer 1, A2 Amsterdam 's-hertogenbosch tussen Empelbrug en Empel 1, A27 Gorinchem Utrecht tussen Noordeloos en Lexmond 1, A2 Eindhoven Maastricht tussen De Hogt en High Tech Campus 1, A28 Zwolle Groningen tussen Dalfsen en Nieuwleusen 1, A50 Arnhem Eindhoven tussen Valburg en Waalbrug 1, A12 Den Haag Arnhem tussen Woerden en De Meern 1, A9 Alkmaar Amstelveen tussen Velsen en Brug Over Het Zijkanaal C 1, A50 Arnhem Eindhoven tussen Rijnbrug en Heteren 1, A50 Arnhem Eindhoven tussen Grijsoord en Renkum 1, A28 Utrecht Zwolle tussen De Uithof en Den Dolder 1, A15 Ridderkerk Rozenburg tussen Botlektunnel en Spijkenisse 1, A2 's-hertogenbosch Amsterdam tussen Maarssen en Breukelen 1, A2 's-hertogenbosch Amsterdam tussen Oudenrijn en Utrecht-Centrum 1, A15 Gorinchem Ridderkerk tussen Hardinxveld-Giessendam en Sliedrecht-Oost 1, A12 Den Haag Arnhem tussen Bodegraven en Nieuwerbrug 1,

4 Een aantal van deze knelpunten ligt dicht bij elkaar. Het is daarom ook interessant om over meerdere wegvakken te kijken naar de vertraging. Hiertoe zijn een aantal trajecten opgesteld, die bestaan uit een serie aansluitende wegvakken op een weg. Deze trajecten kunnen ook weer worden gerangschikt naar economische schade. Dan ontstaat het volgende beeld: Tabel 3: Top-20 van trajecten met meeste economische schade voor het vrachtverkeer (totaal van beide richtingen) in 2009 ranking traject schade lengte (mln euro) (km) 1 A2 knp Holendrecht knp Oudenrijn 19,3 32,5 2 A12 Gouwe knp Oudenrijn 17,5 33,8 3 A50 knp Grijsoord knp Valburg 15,1 14,6 4 A2 knp Deil knp Empel 13,4 20,5 5 A20 knp Kleinpolderplein knp Terbregseplein 11,2 9,9 6 A13 knp Ypenburg knp Kleinpolderplein 10,5 14,0 7 A2 knp Everdingen knp Deil 10,0 18,3 8 A28 knp Rijnsweerd knp Hoevelaken 9,2 20,3 9 A27 knp Gorinchem knp Hooipolder 8,4 21,3 10 A27 knp Everdingen knp Gorinchem 8,4 21,3 11 A15 knp Vaanplein knp Ridderkerk 8,3 10,5 12 A1 knp Diemen knp Muiderberg 7,9 9,3 13 A16 knp Terbregseplein knp Ridderkerk 7,5 13,4 14 A12 knp Lunetten knp Maanderbroek 6,2 47,4 15 A1 knp Eemnes- knp Hoevelaken 5,9 16,7 16 A15 Papendrecht knp Gorinchem 5,9 12,1 17 A4 knp Burgerveen aansl N11 5,4 10,4 18 A9 knp Velsen knp Rottepolderplein 5,1 6,1 19 A27 knp Lunetten knp Everdingen 5,0 12,1 20 A2 knp Empel knp Vught 4,9 10,6 Omdat het vrachtverkeer meestal niet alleen over een bepaald traject zal rijden, maar eerder over corridors die uit meerdere wegen kunnen bestaan, zijn een aantal corridors opgesteld. Ook die zijn weer te rangschikken op economische schade. Daarbij ontstaat het volgende beeld: Tabel 4: Top-10 van corridors met meeste economische schade voor het vrachtverkeer (beide richtingen) in 2009 ranking traject schade lengte (mln euro) (km) 1 Amsterdam Utrecht 43,2 75,8 2 Rotterdam Nijmegen 35,3 135,5 3 Den Haag Dordrecht 30,2 46,5 4 Rotterdam Venlo 23,8 159,8 5 Amsterdam Enschede 22,0 126,3 6 Utrecht Breda 21,8 54,7 7 Den Haag Utrecht 20,8 50,1 8 Rotterdam Breda 15,1 47,6 9 Amsterdam Den Haag 14,2 46,3 10 Amsterdam Almere 8,5 25,4 In tegenstelling tot de wegvakken, kunnen de schadecijfers van de corridors niet bij elkaar worden opgeteld. Er is namelijk overlap tussen verschillende corridors. Files kosten vrachtverkeer 0,9 1,2 miljard euro per jaar TNO berekent de directe vertragingsschade van de top-50 knelpunten in voertuigverliesuren op 143 miljoen euro in Voor alle files komt de directe vertragingsschade voor het vrachtverkeer uit op zo n 378 miljoen euro per jaar. Naast directe vertragingsschade, leiden files voor het vrachtverkeer ook tot andere kosten. Zo kan een file worden vermeden door om te rijden (omrijkosten). Ook kan door files de inzet van extra voertuigen noodzakelijk zijn om binnen een bepaald tijdvenster toch alle goederen te kunnen afleveren. Verder vereist het inspelen op files een passingen in de rit- en routeplanning en dus extra inspanningen van de plannersafdelingen. TNO schat de totale kosten voor het vrachtverkeer als gevolg van files op 900 miljoen tot 1,2 miljard euro per jaar. 4

5 Aanpak overheid is goed, maar kan beter De overheid heeft een meerjaren investeringsprogramma voor de weginfrastructuur, het MIRT. Daarin zijn diverse projecten opgenomen om de knelpunten op het HWN aan te pakken. Om te zien of ook voor het vrachtverkeer de belangrijkste knelpunten worden aangepakt, zijn de investeringsplannen vergeleken met de top 50 knelpunten vrachtverkeer. Hieruit blijkt dat er een aantal knelpunten op de lijst voorkomt waarvoor een vermindering van de economische schade niet binnen enkele jaren gerealiseerd zal zijn. Het gaat vooral om de volgende knelpunten: Ring Rotterdam (A20) en A13/A16: staat wel in het MIRT, maar planning is nog onduidelijk; A15 (Sliedrecht/Hardinxveld Giessendam): staat niet in het MIRT; A16 (Rotterdam-Breda): is niet in het MIRT opgenomen; A27 tussen de knooppunten Everdingen en Hooipolder: overleg verloopt moeizaam. Planning is nog onduidelijk. Naast deze knelpunten zijn er ook diverse knelpunten die weliswaar in het MIRT zijn opgenomen, maar waarbij de oplossing niet voldoende robuust is voor de langere termijn. Het gaat vooral om de volgende punten: A9 bij Velsen; A28 tussen Utrecht en Amersfoort; A50 Heteren-Ewijk; A15 Rozenburg Vaanplein; A1 door t Gooi. NMCA toont problemen op langere termijn Het ministerie van V&W heeft in 2010 een Nationale Markt- en Capaciteitsanalyse (NMCA) uitgevoerd. De Tweede Kamer is in juni 2010 over de hoofdlijnen geïnformeerd. Dat geeft een indicatief inzicht in de nationale bereikbaarheidsproblematiek op middellange (2020) en lange termijn (2028). Deze resultaten geven aan waar de belangrijkste bereikbaarheidsproblematiek wordt verwacht. In de analyse is ervan uitgegaan dat alle projecten uit het MIRT 2010 (met uitzondering van de verkenningen) in 2020 zijn uitgevoerd. De NMCA brengt dus in beeld welke problemen resteren als het nu voorziene investeringsprogramma is uitgevoerd. De analyse geeft aan dat in de periode in 2028 in een aantal gebieden nog grote bereikbaarheidsproblemen blijven bestaan, uitgaande van blijvend economische groei. Het gaat vooral om: De driehoek Den Haag-Gouda-Rotterdam (inclusief Rotterdamse Ruit); De regio Amsterdam (inclusief uitlopers naar Amersfoort, Lelystad, Hoorn en Alkmaar); Het stedelijk Netwerk BrabantStad (waaronder Brainport Eindhoven) en de verbindingsas met Arnhem- Nijmegen. In de NMCA is helaas geen specifieke analyse voor het vrachtverkeer gemaakt. Figuur 2: Bereikbaarheidsproblemen 2020/2028 Bron: VenW/DGMO-2010/5770 5

6 Belangrijkste conclusies Met betrekking tot het vrachtverkeer kunnen de volgende conclusies worden getrokken, onderverdeeld naar een aantal regio s: Regio Utrecht Voor de regio Utrecht wordt een aantal verbredingen gerealiseerd. De verbredingen van de A2 tussen Amsterdam en Utrecht en de A12 Utrecht-Den Haag leiden tot een veel betere doorstroming en bereikbaarheid. De A28 tussen Utrecht en Amersfoort blijft ondanks verbreding naar een systeem van 2x3 rijstroken zeer druk. De regio gaat pas echt weer doorrijden als de Ring Utrecht (A12, A27 en de Noordelijke Randweg Utrecht) wordt opgewaardeerd en het knooppunt Hoevelaken volledig is aangepakt. Regio Amsterdam In Noord-Holland en rondom Amsterdam worden tal van extra rijstroken, met name spitsstroken, aangelegd. Dat neemt niet weg dat er een aantal zorgelijke knelpunten over blijven, ook nadat de lopende projecten zijn uitgevoerd. De meest opvallende daarbij is de A1 door t Gooi. Deze weg dreigt na de uitvoering van de projecten A6-A9 en de A1-A27 een groot knelpunt te worden. Voor structureel betere bereikbaarheid van Amsterdam zijn de opwaardering van de A10 Noord en een koppeling van de A8 aan de A9 noodzakelijk. De spitsstroken op de A9 tussen het knooppunt Raasdorp en Velsen lossen de problemen op deze weg niet op. Er zijn aanvullende maatregelen nodig om het Noordzeekanaal gebied bereikbaar te houden. Rotterdam Met het MAVA-project (A15) wordt de bereikbaarheid van de haven verbeterd. Ook de doortrekking van de A4 Delft-Schiedam vermindert files. Op de Rotterdamse ring (A20/A16) blijven knelpunten bestaan waarvoor ook voor de korte termijn geen oplossing in zicht is. Vlotte uitvoering van de planstudie A13/A16/A20 is noodzakelijk voor het verminderen van een aantal van de grootste fileknelpunten uit de top 50 voor vrachtverkeer. Voor een robuuste ontsluiting van de Rotterdamse haven is een extra oeververbinding over Nieuwe Maas noodzakelijk. Oost-Nederland Voor de regio Arnhem Nijmegen blijkt dat de geplande verbredingen van de A50 tussen de knooppunten Grijsoord en Ewijk en de A12 Veenendaal- Ede-Arnhem voor de middellange termijn te weinig soelaas bieden. Om een verdere vermindering van files en een robuuster wegennet in de regio Arnhem-Nijmegen te realiseren is het noodzakelijk dat de A15 vanaf Ressen wordt doorgetrokken naar het de A12 bij Zevenaar. Voor een robuuster wegennet in Oost-Nederland is verbreding van de A1 tussen Apeldoorn en Twente essentieel. De A28 Zwolle-Meppel blijft ondanks de aanleg van een extra rijstrook zeer druk. Zuid-Nederland Voor Zuid-Nederland is de bereikbaarheid verbeterd rond Den Bosch en Eindhoven als gevolg van de aanleg van extra rijstroken op de A2. Op de langere termijn dreigen hier echter weer problemen. Voor de korte termijn is de bereikbaarheid van en naar Zuid- Nederland via de A27 tussen Utrecht Gorinchem-knooppunt Hooipolder een groot probleem. Verbetering van enkele top-50 knelpunten laat nog vele jaren op zich wachten. Ook de A16 Moerdijkbrug-Klaverpolder staat hoog in de top-50, maar is niet in het MIRT opgenomen. Verder zuidelijk slibt de corridor A58/A67 (Breda-Eindhoven-Venlo steeds meer dicht zonder dat er zicht is op toekomstvaste oplossingen. Wat moet er structureel verbeteren? Gebaseerd op bovenstaande analyse, vinden TLN en EVO dat de volgende knelpunten met prioriteit moeten worden aangepakt: A1 t Gooi Koppeling A8 A9 A10 Noord Ring Utrecht A12,A27, randweg noord Knooppunt Hoevelaken A28/A1 Ring Rotterdam A13/A16, A20, A15 A15 (Sliedrecht/Hardinxveld Giessendam) A16 (Rotterdam-Breda) Nieuwe Westelijke Oeververbinding Rotterdam A15-A20 A27 Everdingen-Hooipolder Corridor A58-A67 A15 Ressen Zevenaar A50 Grijsoord-Ewijk A1 Apeldoorn-Twente 6