Tilburg for European Capital of Innovation

Transcriptie

1 Op z n Tilburgs The Tilburg Way Tilburg for European Capital of Innovation Het DNA van Social Innovation

2 Abstract: The Tilburg Way / Op z n Tilburgs Many studies into the strengths and weaknesses of the Tilburg social and economic structure clearly show that Social Innovation (working together, bottom up, to realize new economic, cultural and societal developments) is a core quality of the Tilburg region. But the Tilburg people never referred to it as Social Innovation. They just did it, as they say, Op z n Tilburgs ( The Tilburg way ). Based on that acknowledged strength the regional stakeholders in March 2010 set out to define a common strategy to realize Tilburg s ambition to become The number 1 region of Social Innovation in Europe. A five point common Strategic Agenda was adopted to structure the efforts to strengthen and expand the regional Social Innovation ecosystem: 1. Profiling the region as No.1 Region of Social Innovation 2. Implementing an Open Source Knowledge- and Development Platform 3. Advancing an excellent residence climate for companies and citizens 4. Implementing Top Institute Social Innovation 5. Promoting government innovation With Social Innovation as the city s Smart Specialisation Strategy Tilburg chose a unique innovation strategy, especially in a country whose industrial policy was (and mainly is) based on a (Top) sector approach. Over the last three years the regional stakeholders, by taking actions on each of the five items in the common agenda, succeeded in creating catalysts (accelerators) that launched chains of new collaborative actions, networks, co-operations and clusters, often resulting in new accelerators involving more and more partners and starting new chains of growth in the Social Innovation ecosystem. The unique and innovative strategy significantly enlarged and invigorated the Social Innovation ecosystem, not only in the city, but crossing to the broader region of South-Netherlands (Brainport) and even into Europe. The innovative power of the strategy proves itself every day in new approaches in the city s priority areas of societal challenge: a functioning labor market, a sustainable region and a healthy city. And of course in new businesses, not primarily big industry, but fitting into the Tilburg culture; as we say: Op z n Tilburgs. 2

3 Inhoudsopgave pagina 1 - Inleiding Tilburg in vogelvlucht Een smart specialisation strategy voor Tilburg Een afwijkende keuze De Tilburgse Social Innovation Methode Start op 1 maart Kringen innovatie die steeds verder reiken: het ecosysteem Gericht op maatschappelijke uitdagingen De Tilburgse Social Innovation Methode Het Vliegwiel aanjagen Beeldtaal De Tilburgse Methode op niveau één - 10 km: de strategie De Tilburgse Methode op niveau twee - 5 km: de werking van het systeem 19 I De positionering van de Regio als de nr.1 regio van Social Innovation 21 II De vormgeving van het open source kennis- en ontwikkelplatform 22 III Bevordering van een excellent vestigings- en verblijfsklimaat 23 IV Vormgeving van een Topinstituut Social Innovation 24 V Stimulering van bestuurlijke vernieuwing Tilburgse Methode op niveau drie - 1 km: effecten en resultaten per impact-veld 25 I De positionering van de Regio als de nr.1 regio van social innovation: De Smart Specialisation Strategy 27 II De vormgeving van het open source kennis- en ontwikkelplatform: Het programma Logistics Cities 29 III Bevordering van een excellent vestigings- en verblijfsklimaat: Het arbeidsmarktbeleid 32 IV Vormgeving van een Topinstituut Social Innovation: De Academische Werkplaatsen 35 V Stimulering van bestuurlijke vernieuwing: Toekomst Tilburg Tilburg: European Capital of Innovation De kracht zit in het ecosysteem Innovatie, inspiratie, integratie, interactie Highly Innovative Highly Inspirational Highly Integrational Highly Interactive Social Innovation Kennisdelingsmethode De uitdaging: het zichtbaar maken van de Social Innovation aanpak & resultaten De aanpak: vergroten van de kenniscapaciteit Bouwen aan de Tilburgse Social Innovation Kennisdelingsmethode 54 Colofon 58 3

4 1 Inleiding 4

5 In Tilburg kan het, dat een groep van 30 gemotiveerde mensen uit bedrijven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, onderwijsinstellingen en overheidsinstanties op pad gaat om gezamenlijk nieuwe oplossingen te vinden voor de maatschappelijke uitdagingen die op de stad afkomen. En dat meer dan een half jaar lang maandelijks of nog vaker blijft doen. Samen streven zij ernaar, door middel van deze community, nieuwe inzichten te ontwikkelen en die om te zetten in business concepten, in onderwijs- en onderzoeksprogramma s, in weer nieuwe samenwerkingsverbanden en communities. Niet omdat ze ervoor betaald worden, sterker nog, ze moeten betalen om mee te mogen doen. Maar omdat zij zich realiseren dat samenwerking helpt om tot innovaties te komen waar de maatschappij en je eigen organisatie profijt van hebben. Transition leaders noemen wij ze. En PathFinders het project waaraan zij deelnemen. PathFinders omdat zij het pad zoeken om vanuit maatschappelijke vraagstukken te speuren naar innovatie, in plaats van andersom. Vanuit de Universiteit wordt hun zoektocht met wetenschappelijke interesse gevolgd. De pogingen van de PathFinders, hun successen en mislukkingen, vormen een levend laboratorium voor wetenschappers en studenten van het Center for Innovation Research van Tilburg University. Het voorbeeld van de PathFinders staat niet op zichzelf. Met dit document willen wij aantonen dat Tilburg zich met recht kandideert voor de uitverkiezing tot European Capital of Innovation. En met Tilburg bedoelen wij dan niet alleen het stadsbestuur, of alleen de ruim bedrijven. Met Tilburg bedoelen wij de gemeenschap van Tilburg en zijn omgeving: mensen, die er werken, ondernemen, besturen, studeren, wonen, recreëren. Zij vormen het innovatie ecosysteem van onze stad, want onze stad onderscheidt zich als Stad van Social Innovation. Op 1 maart 2010 formuleerden ruim 70 vertegenwoordigers van bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en overheidsinstanties uit de regio Tilburg hun gezamenlijke ambitie: Tilburg ontwikkelen tot de Nr. 1 Regio van Social Innovation in Europa. Om die ambitie te realiseren stelden zij een gezamenlijke Strategische Agenda vast. Daarmee gaven zij het startsein voor een aanpak die heeft geleid tot snelle groei en versterking van het regionale innovatie ecosysteem, en resultaten, die een stimulans vormen voor de economische en sociale ontwikkeling van de regio. Het is die unieke en innovatieve aanpak, die de grondslag vormt voor onze kandidatuur. In Hoofdstuk I geven wij een impressie van de sociaal economische structuur en de cultuur van de regio Tilburg. Dat is nodig als achtergrond voor de totstandkoming van de Tilburgse aanpak / de Tilburgse Methode. Ook gaan wij kort in op het begrip Social Innovation, zoals wij dat hanteren en onze kijk op de werking van het Social Innovation Ecosysteem. In Hoofdstuk II beschrijven wij de aanpak, die Tilburg, naar onze overtuiging, kwalificeert als European Capital of Social Innovation. Wij illustreren die aanpak aan de hand van enkele voorbeelden. In Hoofdstuk III geven wij nog eens beknopt de argumenten weer, die aantonen dat onze aanpak hoog scoort op de kenmerken highly innovative, highly inpirational, highly integrational en highly interactive. In Hoofdstuk IV beschrijven wij ons voorstel voor verdere ontwikkeling en disseminatie van de Tilburgse Methode. De toekenning van de prijs voor de European Capital vormt een welkome impuls voor deze verdere ontwikkeling en verspreiding. Het aan de prijs verbonden geldbedrag een welkome ondersteuning voor de versnelling van de ontwikkeling en verspreiding. 5

6 1.1 Tilburg in vogelvlucht Tilburg, gelegen in het hart van de provincie Noord-Brabant in het zuiden van Nederland, telt zo n inwoners en is daarmee de zesde gemeente van Nederland. De stad vormt het centrum van de regio Midden-Brabant, met in totaal ca inwoners. Midden-Brabant is een regio met een relatief stabiele heterogene economie, die daardoor een geringe conjunctuurgevoeligheid kent. De regio wordt gekenmerkt door een cultuur van samenwerken en ondernemen. De kwaliteit om snel nieuwe marktrelevante combinaties van stakeholders te realiseren is, meer dan technologische vernieuwing, de drijvende kracht in de ontwikkeling van de regio. Die kwaliteit wordt ondersteund door de sterke aanwezigheid van alpha en gamma kennis op HBO- en wetenschappelijk niveau, met internationaal erkende topinstituten als Netspar, Tranzo, Telos, Reflect, CoRPS, het Brabant Institute for Sustainability Issues, e.a. De economische kracht is dan ook niet gebaseerd op een of enkele dominante bedrijfssectoren, maar op een gemengde cultuur, met een meer dan gemiddeld aandeel Midden- en Kleinbedrijf (meer dan 95% van de ruim bedrijven behoort tot het MKB): Een toepassingsgerichte innovatieve economie met een menselijke maat. De ligging in het hart van het economisch zwaartepunt Brabant, centraal op de West-Oost as, die de mainports Rotterdam en Antwerpen verbindt met het Europese achterland, leidt ertoe dat Midden- Brabant sterk is gericht op het uitbouwen en benutten van de verbindingen met andere regio s, in Nederland en daarbuiten. Dat blijkt uit de omvang en groei van de sector logistiek (met een hoge concentratie logistieke dienstverleners en Europese Distributie Centra), uit de aantrekkingskracht van het regionale Leisure aanbod (met 10 miljoen bezoekers per jaar), uit de internationale oriëntatie van de Aerospace & Maintenance sector (met het Rotary Wing Trainingcentrum dat wereldwijd de Boeing Chinook opleidingen verzorgt). Het blijkt ook uit de internationale culturele verbindingen, met festivals als Mundial en Incubate. Deze economische en culturele kenmerken, weerspiegeld in de kleinschalige landschappelijke structuur, maken dat economische en maatschappelijke ontwikkeling in Midden-Brabant sterk met elkaar verbonden zijn. 6

7 1.2 Een smart specialisation strategy voor Tilburg In 2009 werd de noodzaak van het formuleren van een smart specialisation strategy voor de regio Tilburg onderstreept door de uitkomsten van onderzoek dat, in opdracht van de regio, werd uitgevoerd door Tilburg University in samenwerking met de School for Leisure van de NHTV (instituut voor Hoger Onderwijs op het terrein van Leisure en Logistiek). Naast de sterke kanten van de Tilburgse diverse en veerkrachtige economie, de can do mentaliteit, de jeugdige bevolking, de ruimte voor creativiteit, de horizontale cultuur en slimme koppelingen, constateerden de onderzoekers ook dat de regio gekenmerkt werd door een diffuus profiel met weinig uitstraling, dat ook weinig verbindingskracht tussen stakeholders biedt. Weliswaar veel samenwerking maar ad hoc, weinig verbinding van bedrijfsleven aan kennisinstellingen en het ontbreken van een gemeenschappelijke agenda van de regionale stakeholders. De behoefte aan / noodzaak van zo n gemeenschappelijke agenda wordt, tegen het einde van het eerste decennium, steeds sterker. Allereerst worden de maatschappelijke uitdagingen manifest waarvoor stad en regio zich gesteld zien, zoals de toenemende jeugdwerkloosheid, de volksgezondheid (de Tilburgse bevolking behoort tot de ongezondste van Nederland), de noodzaak van duurzaamheid en overstijgen die uitdagingen de competenties van de overheid. In de tweede plaats worden de gevolgen van de multicrisis steeds sterker voelbaar en vergen die een gemeenschappelijke aanpak. In de derde plaats eisen de economische beleidsprogramma s, waarop de regio voor de uitvoering van zijn sociaal-economisch ontwikkelingsbeleid een beroep wil doen een explicitering van en focus op eigen sterktes. 7

8 1.3 Een afwijkende keuze In de bepaling van de regionale innovatie strategie van de regio ( smart specialisation strategy ) leiden die economische en culturele kenmerken tot een noodzakelijke afwijking van de gebruikelijke sectorale benadering. Waar omliggende regio s zoals Brainport Eindhoven (High Tech) en West Brabant (procesindustrie) hun focus bijna vanzelfsprekend richtten op de verdere uitbouw van die sectorale kracht, koos Midden- Brabant voor een innovatie strategie die past bij de typische integratie van economie en maatschappelijke vraagstukken die de regio kenmerkt, bij de manier waarop wij schakelen en verbinden, bij de creativiteit en het avant-garde karakter van de stad en ja, die ook past bij onze leefstijl als Brabanders, voor wie het leven méér is dan economie. Bron: Prof J.T. Mommaas: De positionering van Midden- Brabant. Die strategie wordt aangeduid met de term Social Innovation. Social Innovation kent in de literatuur vele uiteenlopende definities. In onze innovatiestrategie gaat het bij Social Innovation in de kern om de ontwikkeling van nieuwe zakenmodellen en organisatievormen, zowel binnen als tussen het publieke en private domein, met een toegevoegde waarde voor economie en maatschappij, met een sterke nadruk op kwaliteiten van co-creatie en zelforganisatie. Alleen ga je soms misschien sneller, maar samen kom je veel verder is een bijna Tilburgs gezegde. Definitie Social Innovation, in de visie van de regio Tilburg, is het creëren van nieuwe business-modellen en marktmechanismen, in een multi stakeholder community, gericht op het realiseren van maatschappelijke waarde. 8

9 In zijn presentatie tijdens de stakeholder bijeenkomst van 1 maart 2010 vat Prof. J. Mommaas van Tilburg University nog eens in 10 punten samen waarom Social Innovation past bij de regio Tilburg: 1. We hebben het altijd al gedaan (bijvoorbeeld de totstandkoming van De Efteling of de unieke samenwerking van de zorginstellingen in Zorgnetwerk Midden-Brabant). 2. We doen het al (schakelen, sociaal weefsel) 3. We hebben een kennisvoorsprong (Tilburg University cs) 4. Ondernemers kunnen ermee uit de voeten (netwerk innovatie) 5. Levert impuls voor bestuurlijke vernieuwing (lokaal-regionaal) 6. Verbindt steden, dorpen en landschap in nieuw verband 7. Vormt antwoord op knellende maatschappelijke agenda 8. Is onderscheidend (eerste regio profiel) 9. Is een wereldthema 10. Zet een ambitieus punt op de horizon Maar hoe goed een wetenschapper het ook kan zeggen, de Tilburger zelf verwoordt het nog het beste: 9

10 2 De Tilburgse Social Innovation Methode 10

11 2.1 Start op 1 maart 2010 De keuze voor Social Innovation als richtinggevend principe voor de Tilburgse smart specialisation strategy was een belangrijke, maar niet de beslissende stap. Die stap werd gezet op 1 maart 2010, toen ruim 70 vertegenwoordigers van alle maatschappelijke organisaties (bedrijven, kennisinstellingen, onderwijsinstellingen, non-gouvernementele organisaties, en overheidsinstellingen elkaar ontmoetten in een gezamenlijke stakeholder bijeenkomst. 1 In die bijeenkomst werd de gezamenlijke ambitie voor stad en regio vastgesteld: De regio Tilburg ontwikkelen tot dé (nr. 1) regio van Social Innovation. 1 Zie bijlage Ondertekenaars strategische Agenda 11

12 Die ambitie werd door de samenwerkende partners vertaald in een strategische agenda, die vanaf dat moment het innovatie ecosysteem van stad en de regio ingrijpend heeft versterkt. De Strategische Agenda omvat vijf ontwikkelingslijnen: I Positionering van Midden-Brabant als dé regio van Social Innovation; II Vormgeving van een Open Source Kennis- en Ontwikkelplatform ; III Bevordering van een excellent vestigings- en verblijfsklimaat; IV Vormgeving van een instituut voor Social Innovation; V Stimulering van bestuurlijke vernieuwing. Citaten préambule Strategische Agenda: De innovatieve kracht van de toekomst wordt, meer dan door technologische vernieuwing, bepaald door de wijze waarop het innovatieproces wordt vormgegeven, in strategieën, concepten, ideeën en organisaties waarin de mens en zijn omgeving centraal staan. Social Innovation past bij de regio Hart van Brabant en is in deze regio het leidende innovatiebeginsel. Overeenkomst Strategische Agenda Midden Brabant Tilburg, 1 maart 2010 De realisering van de ontwikkelingsambitie van de regio Midden-Brabant vereist dat de samenwerkende regionale partners uit Bedrijfsleven, Overheid en Onderwijs- & Kennisinstellingen de krachten bundelen om daaraan invulling geven. In de komende jaren zullen de gezamenlijke inspanningen gericht zijn op het realiseren van de volgende agenda: I Positionering van Midden-Brabant als Hart van Brabant: Regio van Social Innovation Of het nu gaat om innovatieve verbindingen tussen sectoren (productie en diensten) of tussen grote en MKB bedrijven, om de kwaliteit en vernieuwing van het openbaar bestuur, om een effectieve verbinding van wetenschappelijke excellentie en vernieuwende praktijk of om de versterking van regionale en lokale samenlevings-verbanden, de profilering van Midden-Brabant als Regio van Social Innovation positioneert de partners in de frontlinie van economisch-maatschappelijke ontwikkelingen met een internationale ambitie. De partners zijn zich bewust van die ambitie en dragen maximaal bij aan het verscherpen van de profilering van de regio. De ontwikkeling van de bijbehorende agenda wordt in handen gelegd van een gezaghebbend Regionaal Ontwikkelingsbestuur (Regional Development Board) met toonaangevende vertegenwoordigers van ondernemers, overheden en onderzoeks/onderwijsinstellingen. II Vormgeving Open Source Kennis- en Ontwikkelplatform Het open source kennis- en ontwikkelplatform heeft de opdracht om innovaties bij bedrijven en organisaties te faciliteren door: - Leren : kennismaking met en kennisoverdracht over Social Innovation; - Verkennen : (faciliteren van) onderzoeken van kansrijke crosssectorale innovaties; 12

13 - Ontwikkelen : praktische ondersteuning bij (projectmatige) vormgeving van innovatieve ontwikkelin gen en de implementatie daarvan. Midpoint Brabant wordt het Open Source Innovatie Platform Hart van Brabant, gericht op de verbinding van kennis, kunde en kassa. III Bevorderen Excellent Verblijfsklimaat De mens staat centraal in de ontwikkeling van het verblijfsklimaat in de regio Hart van Brabant. De mens als bewoner, bezoeker en ondernemer. Social Innovation als driver voor de versterking van het verblijfsklimaat komt tot uiting in investeringen in de landschappelijke kwaliteit, in de bovenregionale infrastructuur, in de verbinding tussen steden en dorpen en in aangename woon- en werkgebieden. Maar ook in een prettige omgang tussen mensen, in de wijze waarop ondernemers in de ontwikkeling van hun activiteiten worden bediend, in mogelijkheden voor maatschappelijke participatie en sociale stijging. Het excellente verblijfsklimaat in de regio draagt bij aan de ontwikkelingskracht van de Zuid- Nederlandse economie en de profilering van Brabant als economische en ruimtelijke entiteit. IV Vormgeving Topinstituut Social Innovation Een centraal element in de profilering van de regio als Hart van Brabant: Regio van Social Innovation wordt gevormd door het Topinstituut Social Innovation. Het Topinstituut positioneert de Universiteit van Tilburg, in samenwerking met het omliggende hoger onderwijs en het omliggende bedrijfsleven, in de wetenschappelijke wereldtop. Hoogwaardige instituten als het Tilburg Sustainability Center, Telos, Tranzo, Netspar, Nexus, Center for Innovation Research, de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur, bieden een krachtige basis voor de ontwikkeling van het Topinstituut. V Stimuleren Bestuurlijke Vernieuwing Social Innovation geeft een impuls aan innovatieve vormen van regionaal/lokaal openbaar bestuur. De regio Hart van Brabant leent zich bij uitstek voor de toepassing daarvan in de vormgeving van effectief regionaal bestuur in relatie tot haar omgeving (burgers, bedrijven, instellingen; collaborative regional governance). Doelgericht schakelen tussen en binnen bestuurslagen draagt bij aan de bestuurbaarheid en aan het terugwinnen van het vertrouwen van burgers in het openbaar bestuur. Implementatie van sociale innovatie biedt innovatieve mogelijkheden om de uitdaging meer doen met minder middelen aan te gaan. Sociale innovatie maakt de regio Hart van Brabant excellent in Openbaar Bestuur. 2 2 Bijlage Strategische agenda Midden-Brabant 13

14 2.2 Kringen van innovatie die steeds verder reiken: het ecosysteem Met ingang van 1 maart 2010 wordt door de samenwerkende partners gestructureerd gewerkt aan de realisering van de gezamenlijke Strategische Agenda, gericht op de versterking van het regionale Social Innovation ecosysteem. Ook voor de eigen agenda s van de samenwerkende partners is de gezamenlijke strategische agenda richtinggevend. Wat in 2010 nog als een wat vreemde term werd ervaren ( Social Innovation ) is anno 2013 gemeengoed in stad en regio. De partijen achter de strategische agenda zijn erin geslaagd om initiatieven te nemen (of aan te sluiten bij initiatieven in de stad) die een katalyserende werking hebben op de totstandkoming van nieuwe innovatieve acties en die tot nieuwe innovatieclusters leiden, waarin co-creatie en kennisdeling in praktijk wordt gebracht. Voorbeelden van dergelijke clusters zijn de Academische Werkplaatsen van het wetenschappelijk instituut Tranzo en van de Leisure Academy Brabant, de Social Innovation Award Winners Academy en de PathFinders. Maar ook het Huis van de Logistiek en het Aerospace&Maintenance Cluster vormen communities, waar kennis en praktijk bij elkaar komen en de basis vormen voor innovatie ontwikkeling. Tegelijkertijd vormt deze samenwerking van kennis en praktijk in de uitdijende innovatieclusters de basis voor gestructureerde ontwikkeling van instrumentarium voor en onderzoek naar de werking van wat inmiddels de Tilburgse Methode is gaan heten. Op deze wijze werkt de regio gestructureerd aan uitbreiding en versterking van het regionale (social) innovation ecosysteem. Deze kringen blijven niet beperkt tot de regio Tilburg, maar vinden steeds vaker aansluiting bij overige netwerken, zoals Brainport 2020, de B5 (het samenwerkingsverband van Brabantse steden) en zelfs in Europa, bijvoorbeeld via het European Network of Social Innovation Cities. Daarbij zijn de Europa 2020 doelstellingen: slimme, duurzame en inclusieve groei een enorme steun. Onze opvatting dat innovatie in de eerste plaats een zaak is van open source samenwerking en kennisdeling en niet primair van technologische vernieuwing, vindt steeds meer en steeds gemakkelijker gehoor. De verbinding van ons regionale ecosysteem aan meer technologisch georiënteerde regio s is daarmee meer vanzelfsprekend geworden. De samenwerkingsverbanden met de Eindhovense Brainport regio worden steeds intensiever. Dat geldt voor de kennisnetwerken, waarin bijvoorbeeld Tilburg University zowel bestuurlijk, in onderzoeksprogramma s als in innovatieclusters participeert met Brainport. Het geldt ook voor concrete innovaties, zoals het Dutch Institute for Technology, Safety and Security (DITSS), een schoolvoorbeeld van Social Innovation met een verbinding van Eindhovense technologische kennis en ontwikkeling (gericht op objectieve veiligheid) met Tilburgse sociaal-psychologische kennis en ontwikkeling (subjectieve veiligheid). 14

15 2.3 Gericht op maatschappelijke uitdagingen De door ons gehanteerde definitie van Social Innovation bevat de passage: gericht op het realiseren van maatschappelijke waarde. De inspiratie voor de realisering van de gezamenlijke strategische agenda wordt enerzijds gevonden in het feit dat de aanpak zo goed aansluit bij de traditie en aard van de regio. Maar vooral ook omdat de partners doordrongen zijn van het besef dat de regio alleen op deze wijze in staat is om haar innovatiekracht maximaal in te zetten bij het aangaan van de grote maatschappelijke uitdagingen van de toekomst. De maatschappelijke uitdagingen vormen de drijfveer voor de slimme, duurzame en inclusieve groei van de regio Tilburg. In het strategisch programma van de regio zijn de maatschappelijke uitdagingen terug te vinden in de prioritaire thema s waarop de regionale samenwerking is gericht. De strategische agenda omvat een drietal verbindende concepten, waarin de regio haar Social Innovation ambitie vormgeeft: 3 - De Regio die werkt ( the enabling region ), waar de arbeidsmarkt dusdanig goed georganiseerd is dat (nieuwe vestigende) bedrijven kunnen rekenen op voldoende goed opgeleide arbeidskrachten en iedereen in de gelegenheid wordt gesteld om deel te nemen aan het economisch proces; - De duurzame regio ( the sustainable region ), die door slim/anders samen te werken bijdraagt aan het reduceren van grondstofgebruik en een CO2-neutrale samenleving; - De gezonde regio ( the healthy region ), waar innovatieve oplossingen ontstaan voor maatschappelijke vraagstukken rond gezond ouder worden, veiligheid, zorg voor jong en oud door de koppeling van technologische ontwikkeling aan sociale context en gedragseffecten Tilburg zoekt naar samenhangende regionale ontwikkeling door projecten en activiteiten tot stand te brengen rond de prioritaire maatschappelijke uitdagingen van de regio: werk voor iedereen, een duurzame koolstofarme economie, een veilige en zorgzame samenleving en gezond oud(er) worden. Vanuit deze maatschappelijke uitdagingen wordt de inspiratie gevonden om, in samenwerkingsverbanden van verschillende betrokkenen, binnen de krachtige economische clusters van de regio, te komen tot de ontwikkeling van nieuwe business modellen en marktconcepten. Onder meer door middel van het inrichten van living labs, proeftuinen en regelarme zones worden in de regio innovatieve ontwikkelingen vormgegeven in directe interactie met de praktijk. Daarbij staat in onze visie niet de technologische maar de maatschappelijke (economische, ecologische en sociale) vernieuwing centraal. 3 Bijlage Position papers enabling region, sustainable region, healthy region. 15

16 2.4 De Tilburgse Social Innovation Methode Het vliegwiel aanjagen Het Social Innovation ecosysteem bestaat uit een complexe set van interacties tussen de regionale actoren die betrokken zijn bij het proces van de omzetting van ideeën in nieuwe markt concepten, business modellen, diensten en producten op de markt. Die actoren vindt men in de sfeer van overheid, bedrijven, onderzoek en ontwikkeling, onderwijs, niet-gouvernementele organisaties, onder burgers, etc. Het is hun interactie en gerichte activiteit, meer dan geregisseerde strategische agenda activiteiten, die de totstandkoming van (social) innovaties in de regio inspireren, stimuleren en ondersteunen. En zo de regio maken tot een regio van Social Innovation. De Tilburgse methode is een vliegwiel. De strategische agenda is een belangrijke aanjager van dat vliegwiel. De strategische agenda vormt één samenhangend en geïntegreerd geheel waarin de krachten van vele stakeholders en actoren zo goed mogelijk worden gebundeld, geborgd en gebruikt. Doel is op gestructureerde en integrale wijze te werken aan de realisatie van de Tilburgse ambitie: de verdieping en verbreding van het Social Innovation ecosysteem. Het onderscheid in de vijf actielijnen motiveert allerlei stakeholders om op verschillende elementen impulsen te geven aan de werking van het ecosysteem. Die impulsen (Social Innovation katalysatoren) brengen een reeks van nieuwe verbindingen en samenwerkingsacties en activiteiten op gang, die veelal zelf weer een nieuwe impuls voor een nieuwe keten vormen. Zo versterkt het ecosysteem zichzelf bottom-up, op z n Tilburgs, mede dankzij de impulsen die uitgaan van de strategische agenda Beeldtaal Bij de beschrijving van de werking van de Tilburgse methode wreekt zich de complexiteit van het Social Innovation ecosysteem. Alles hangt met alles samen en causale verbanden zijn zeldzaam. In een poging om te illustreren hoe de uitvoering van de strategische agenda door de stakeholders het innovatie ecosysteem versterkt en tot welke resultaten dat leidt in termen van innovaties, instrumenten, kenniscommunities en impact op de maatschappelijke uitdagingen, maken wij gebruik van een visuele modelleringstaal voor Social Innovation ecosystemen. Als een Social Innovation Navigator brengen wij het ecosysteem in helicopterview in kaart. Daarbij maken wij gebruik van drie virtuele hoogten vanwaar wij inzoomen op het systeem: het 10 km niveau, vanwaar wij zicht hebben op de inrichting van de Strategische Agenda; het 5 km niveau, vanwaar wij zicht hebben op de werking van het systeem binnen de verschillende agendalijnen en het 1 km niveau dat zicht biedt op de realisatie van enkele elementen van de agendalijnen door middel van concrete activiteiten en resultaten. Bij de beoordeling is het van belang er rekening mee te houden dat op deze wijze het ecosysteem doorzichtig wordt, maar niet alle elementen, ketens en resultaten volledig in beeld komen. 16

17 Bij het visueel weergeven van de rol die stakeholders en katalysatoren spelen in het SI ecosysteem, gebruiken we de onderstaande symbolen. NB Dit is nog slechts een summiere versie, zowel qua detaillering als vormgeving van de symbolen. Het ontwikkelen van een volledige symbolenset is een project op zich, maar de huidige set geeft een globale indruk. Actoren Actoren zijn degenen die de innovatie daadwerkelijk doen. Individuen Organisaties Samenwerkingsverbanden Doelstellingen Doelstellingen, zoals ambities, overeenkomsten en programma s geven intenties en bijbehorende commitments en doelstellingen weer die het Social Innovation proces richting geven en bevorderen. Doelstellingen Activiteiten Activiteiten omvatten alle samenwerkingsvormen waarin Social Innovation gestalte krijgt. Activiteiten Resultaten / impact Resultaten (incl. effecten) zijn meetbare uitkomsten waartoe het Social Innovation proces heeft geleid. Resultaten/impact 17

18 Op z n Tilburgs De Tilburgse Social Innovation Methode (niveau één - 10 km) SI STAKEHOLDERS 70 PARTIJEN HOGER ONDERWIJS RICHTEN OP ONDERDEEL ONDERDEEL TISIL (TILBURG UNIVERSITY, AVANS, FONTYS, NHTV) VORMGEVEN TOPINSTITUUT SOCIAL INNOVATION STIMULEREN BESTUURLIJKE VERNIEUWING GEMEENTEN RICHTEN OP OPSTELLEN ONDERDEEL MIDDEN-BRABANTSE GEMEENTEN REGIONAL DEVELOPMENT BOARD STRATEGISCHE AGENDA POSITIONEREN ALS DÉ REGIO VAN SOCIAL INNOVATION BEDRIJVEN RICHTEN OP ONDERDEEL ONDERDEEL GROOTBEDRIJF, MKB VORMGEVEN OPEN SOURCE KENNIS- EN ONTWIKKELPLATFORM BEVORDEREN EXCELLENT VERBLIJFSKLIMAAT MAATSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN RICHTEN OP

19 2.4.3 De Tilburge methode op 10 KM niveau Uit dit overzicht blijkt hoe de ruim 70 deelnemers aan de stakeholderconferentie van 1 maart 2010 (vertegenwoordigers van kennis- en onderwijs instituten, bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties) erin zijn geslaagd een gezamenlijke opdracht te formuleren aan de Regional Development Board, die namens hen de strategische agenda beheert en coördineert. Hiermee is de regio erin geslaagd om de talloze uiteenlopende belangen van al deze verschillende stakeholders te kanaliseren tot een gestructureerde agenda van vijf hoofditems, waarmee de samenwerking om de gezamenlijke Tilburgse ambitie te realiseren kan worden vormgegeven De Tilburgse methode op 5 km niveau De vijf actielijnen van de strategische agenda leiden elk weer tot initiatieven en acties, die als katalysatoren een stimulerende werking hebben op het Social Innovation ecosysteem. Deze figuur zoomt in op het niveau van de agendapunten afzonderlijk en laat voorbeelden zien van katalysatoren die door de stakeholders zijn ingezet om het ecosysteem optimaal te laten werken. Daarbij kan een katalysator diverse hoedanigheden aannemen. Het kan gaan om strategische plannen, afsprakenkaders en akkoorden. Maar een katalysator kan ook zijn het organiseren van een nieuwe samenwerkingsvorm of inzet van nieuw instrumentarium. Al deze vormen hebben met elkaar gemeen dat zij aanjagers zijn in het ecosysteem. Vaak zijn zij specifiek gericht op één agendapunt, maar zij kunnen ook - bedoeld of onbedoeld - weer aanjager zijn bij een ander agendapunt. Zo is de katalysator Traject Toekomst Tilburg 2040 vanuit het agendapunt Bestuurlijke vernieuwing zowel een aanjager binnen het agendapunt Positionering Regio (leidend tot het opstellen van position papers) als binnen het agendapunt Open source Kennis- en Ontwikkel Platform (als stimulans voor de oprichting van PathFinders; een groep innovators uit onderwijs, overheid en bedrijfsleven) als binnen het agendapunt Excellent Verblijfsklimaat (met name voor vestigingsbeleidinnovatie, cultuurinnovatie en innovatiezone ontwikkeling. 19

20 Op z n Tilburgs De Tilburgse Social Innovation Methode (niveau twee - 5 km) SI STAKEHOLDERS TOPINSTITUUT SI BESTUURLIJKE VERNIEUWING HOGER ONDERWIJS TISIL (TILBURG UNIVERSITY, AVANS, FONTYS, NHTV) GEMEENTEN MIDDEN-BRABANTSE GEMEENTEN BEDRIJVEN RICHTEN OP RICHTEN OP RICHTEN OP TISIL INPUT VOOR STRATEGISCHE AGENDA TILBURG UNIVERSITY RESULTAAT RESULTAAT INPUT VOOR INNOVATIVE CONTRACT DESIGN METHODE WHITE PAPERS RESULTAAT RESULTAAT TOEGEPAST IN LIVING LABS BLUE SKY SESSIES RESULTAAT ACADEMISCHE WERKPLAATSEN GEBRUIKT IN ONDERDEEL TILBURG 2040 ORGANISEERT RESULTAAT HART VAN BRABANT GEBRUIKT IN ONDERDEEL TILBURG TRANSFORMEERT POSITIONERING SOCIAL INNOVATION AWARD BRAINPORT 2020 SOCIAL INNOVATION CITY MARKETING GROOTBEDRIJF, MKB REGIONAAL DEVELOPMENT BOARD STRATEGISCHE AGENDA ACTOREN OPEN SOURCE KENNIS- & ONTWIKKELPLATFORM POSITION PAPERS EUROPEAN NETW OF CITIES OF SOCIAL INNOVATION ECONOMISCH PROGRAMMA BRABANT 2020 SMART SPECIALIZATION STRATEGY ZUID-NL MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES, NETWERKEN & COMMUNITIES MIDPOINT BRABANT ORGANISEERT REAP DATA PATHFINDERS ORGANISEREN EXCELLENT VESTIGINGS- & VERBLIJFSKLIMAAT INPUT VOOR BURGERS 1000-EN BETROKKENEN... LEISURE ZORG LOGISTIEK AEROSPACE & MAINTENANCE SIAA GEBRUIKT IN ESIW REGIONAAL BEELDVERHAAL MIDDEN- BRABANT VESTIGINGSBELEIDS- INNOVATIE INNOVATIEZONE- ONTWIKKELING ARBEIDSMARKT CULTUURINNOVATIE PROGRAMMA S SOCIAL INNOVATION COLLABORATION MODEL SOCIAL INNOVATION SENSEMAKING METHODE HOLLAND EXPAT CENTER SOUTH

21 I De Positionering van de regio als de nr.1 regio van Social Innovation - De partners hebben vanuit verschillende invalshoeken, met succes, inspanningen geleverd om Social Innovation, en de regio Tilburg, een plek te geven in de beleidsplannen van hogere overheden. Bijvoorbeeld in het provinciale Economisch Programma Brabant Social Innovation krijgt daarmee voor het eerst een expliciete plaats tussen de sectorale innovatieregio s (High Tech, Life Sciences en Bio-based Economy). - Mede dankzij die positie in het provinciaal economisch programma en de netwerken van verschillende stakeholders verwerft Social Innovation regio Tilburg een plaats in de samenwerkingsagenda van Zuidoost Nederland: Brainport De Brainport regio wordt meer en meer een netwerkregio in plaats van een hightech regio. Eurocommissaris Johannes Hahn (regionaal beleid) roemde deze op de sociale innovatie van Midden-Brabant gebaseerde aanvliegroute binnen de Tripe Helix (Ondernemers, Onderwijs, Overheid) 15 november 2013 als een voorbeeld voor Europa. 4 - De Brainport 2020 agenda is leidend in de totstandkoming van de Smart Specialisation Strategy van Zuid-Nederland. Hoewel de Zuid-Nederlandse topsectoren nog goed herkenbaar zijn in die smart specialisation strategy, is, mede door de inbreng van Social Innovation regio Tilburg, onmiskenbaar sprake van een omslag in de richting van een focus op de onderliggende kwaliteiten van de regio (kennis, open innovatie netwerken, Social Innovation, etc.) en verbinding aan de maatschappelijke uitdagingen. 5 Op basis van de smart specialisation strategy zal Social Innovation ook doorklinken in de onderliggende programmadocumenten, zoals Operationeel Programma Zuid-Nederland, Interreg, etc. en de initiatieven die worden ontwikkeld in het kader van Horizon 2020 en de nationale en regionale innovatieprogramma s (via de Social Innovation Navigator zoomen wij in paragraaf in op de Regional Innovation Strategy). - Het initiatief van Midpoint Brabant (het triple helix open source kennis- en ontwikkel platform) om een regionale Social Innovation Award in te stellen initieert een keten van ontwikkelingen, uitmondend in kenniscommunities als de Social Innovation Award Winners Academy (SIAA), waar al drie jaar lang de winnende bedrijven elkaar periodiek ontmoeten om kennis uit te wisselen en nieuwe initiatieven te ontplooien. SIAA levert door zijn activiteiten en initiatieven een belangrijke bijdrage aan de erkenning van het belang van Social Innovation en de profilering van de regio Tilburg. - Het Tilburg 2040 traject als onderdeel van het agendapunt Bestuurlijke Vernieuwing levert onder meer 3 position papers op, waarin de regio Tilburg zijn aanpak van de maatschappelijke uitdagingen de werkende regio, de duurzame regio en de gezonde regio beschrijft. - Sinds 2012 bouwen Tilburg University en de gemeente Tilburg samen aan een Social Innovation Cities Network met Bilbao, Dortmund en Wenen. In mei 2012 resulteerde dit in een intentieverklaring tussen Bilbao en Tilburg (gemeente en universiteit). 6 Om de kracht van het netwerk te verkennen hebben de partners vervolgens twee proposals ingediend (SI Drive (call 7th Framework, zonder TiU) en Social Innovation Cities!ncubators (call FP7 Incubators)). Met het opstellen van de proposals werd voor de deelnemende partners duidelijk dat het bundelen van krachten op het gebied van Social Innovation kansen biedt. Het netwerk richt zich enerzijds op kennis delen en verder opbouwen rondom Social Innovation en anderzijds het gezamenlijk aanboren van financiële fondsen in Europa. Deze vier steden richten zich met behulp van Social Innovation nadrukkelijk op de thema s van Europe 2020: verbetering van de arbeidsmarkt, gezondheid en vergrijzing en duurzaamheid. Tegelijkertijd heeft Tilburg University zijn eigen White Papers ontwikkeld, waarin de interdisciplinaire onderzoeksprogramma s op deze thema s worden beschreven. Zo trekken universiteiten en steden samen op in het Europese netwerk Bijlage Johannes Hahn geciteerd bij het Kastelenoverleg van Brainport 2020 in Brussel, november Bijlage Smart Specialisation Strategy Zuid-Nederland 6 Bijlage European Network of Cities of Social Innovation (intentieverklaring)

22 - Social Innovation moet je niet vertellen, maar doen, is de opvatting van de stad Tilburg in zijn City Marketing aanpak. Tilburg kiest daarom voor het stimuleren van zichtbare activiteiten en evenementen om zijn Social Innovation kracht te tonen aan een zo groot mogelijk publiek. II De vormgeving van het Open Source Kennis- en Ontwikkelplatform - Door de Regional Development Board is, ter invulling van dit strategisch agendapunt, eind 2010 het samenwerkingsverband Midpoint Brabant opgericht. Midpoint heeft als taak het initiëren, stimuleren en ondersteunen van de totstandkoming van innovatie projecten en samenwerkingsverbanden. Midpoint voert daartoe vier regionaal economische samenwerkingsprogramma s uit, ter stimulering van Social Innovation in de sterke economische clusters van de regio Tilburg. - Programma Leisure Boulevard; 7 - Programma Logistics Cities; 8 - Programma Aerospace & Maintenance Cluster; - Programma Care Avenue; De programma s hebben een vergelijkbare structuur en bestaan uit een set van samenwerkingsactiviteiten van bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en publieke organisaties, gericht op bijvoorbeeld kenniscirculatie, arbeidsmarktoptimalisatie, innovatiestimulering, fysieke infrastructuur. De programma s worden begeleid door een triple helix stuurgroep. Via de Social Innovation Navigator zoomen wij in paragraaf in op de werking van het Logistics Cities programma. - Naast de clustergerichte programma s voert Midpoint het Regionaal Economische Actieprogramma (REAP) uit. 9 Met een jaarlijks budget van ca kunnen binnen dit programma kleinschalige innovatieve ontwikkelingen van initiatiefnemers in de regio worden ondersteund, op de thema s innovatie, ondernemerschap en verblijfsklimaat. In de afgelopen jaren hebben meer dan 100 initiatieven van deze ondersteuning gebruik gemaakt. Het REAP heeft daarmee aan de wieg gestaan van een reeks van grote (Tilburg Innovation Center) en kleine (T Parade), bottom-up innovatie initiatieven. Bij die projecten zijn meer dan 100 organisaties betrokken, waarbij private partners meer dan 80% van de financiering voor hun rekening namen. - Midpoint (met REAP) heeft samen met het Tilburg Social Innovation Lab (TiSIL) en de stad Tilburg in 2010 de Social Innovation Event met de toekenning van de Social Innovation Award ingesteld. Uit de eerste groep van ca. 25 deelnemers werden drie winnaars (profit en non-profit) geselecteerd. 10 De aan de award verbonden prijs bestond uit een begeleidingstraject gericht op het versterken van de samenwerkings potentie van de winnende initiatieven. Na afloop van dat traject besloten de winnaars hun netwerk in stand te houden door het om te zetten in een kenniscommunity: de Social Innovation Award Winners Academy (SIAA). Met medewerking van SIAA is inmiddels het Social Innovation Collaboration Model ontwikkeld. - SIAA telt inmiddels 9 deelnemende innovatienetwerken rond de winnaars: drie uit 2010, twee uit 2011 twee uit 2012, en één winnaar en één eervolle vermelding uit Met medewerking van SIAA is een Social Innovation Collaboration Model ontwikkeld, dat innovatoren helpt om onderscheid te maken tussen verschillende communities die van belang zijn in de ontwikkeling van het initiatief en de optimale mediamix voor de werking van die verschillende communities. Het Social Innovation Collaboration Model draagt weer bij aan de Social Innovation Sense Making Methode, gericht op realisering van continue innovatie processen in duurzame samenwerkingsverbanden Midpoint ondersteunt het PathFinders project: een groep van 30 transition leaders uit de regio die vanuit maatschappelijke uitdagingen zoekt naar innovatieve business modellen en marktconcepten. Hun zoektocht wordt als living lab gekoppeld aan kennisontwikkeling op het terrein van Social Innovation processen Bijlage Info Leisure Boulevard 8 Bijlage Info Logistics Cities 9 Bijlage Functie REAP 10 Bijlage Social Innovation Award Winners 11 Bijlage Social Innovation Sensemaking Method

23 - De PathFinders hebben in samenwerking met de SIAA het initiatief genomen om de Social Innovation Event te upgraden tot de European Social Innovation Week (ESIW), die in september 2013 voor de eerste keer plaatsvond. Ruim 200 deelnemers presenteerden hun initiatieven, namen deel aan workshops, sloten zich aan bij lopende initiatieven en startten nieuwe initiatieven op. De European Social Innovation Week bewijst al in de eerste aflevering een broedplaats van innovatie activiteit te zijn. III Bevordering van een Excellent Verblijfsklimaat - Het Regionaal Beeldverhaal Midden-Brabant beschrijft, op basis van de kern elementen van de sociaaleconomische en sociaal-culturele kenmerken van de regio, de kracht en het ontwikkelingsperspectief van de regio Tilburg. Het verhaal is ontwikkeld door het instituut TELOS (TiU) in samenwerking met de School for Leisure (NHTV Internationaal Hoger Onderwijs in Breda). Bij de samenstelling is een brede vertegenwoordiging van de bevolking betrokken. Het regionaal beeldverhaal definieert Social Innovation als het ontwikkelingsperspectief van Midden Brabant en legt daarmee de grondslag voor de Tilburgse ambitie en de Strategische Agenda. - Tilburg ontwikkelt de Spoorzone, een gebied van ca. 75 hectare in het centrum van de stad, tot een broedplaats en inspiratiezone voor kennis, creatieve industrie, cultuur, onderwijs, verduurzaming en in novatie (inclusief een Center for Social Innovation). Bij de ontwikkeling van het gebied ligt het voortouw bij samenwerkingsverbanden van kennisinstellingen en hoger beroepsonderwijs, bibliotheek, culturele instellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers. De Spoorzone wordt een magneet voor innovators. - Ook cultuurinnovatie speelt een belangrijke rol in de versterking van het vestigings- en verblijfsklimaat. Tilburg is een stad met een traditie in experimentele cultuur, zoals Tilburg Dansstad, de Rock Academy, Popcentrum 013, festivals als Mundial en Incubate, Fontys kunstopleidingen, de MusicAllFactory van Factorium, musea als De Pont en het Audax Textielmuseum. - Tilburg staat voor de majeure maatschappelijke opgave om werk voor iedereen (oplossen jeugdwerkloosheid) en een stijging van het gemiddelde welvaartspeil te bereiken. Een te groot gedeelte van de bevolking beschikt over een relatief laag inkomen. Doorslaggevend voor die gewenste verbetering van de arbeidsmarkt is uitbreiding én upgrading van werkgelegenheid, passend bij het opleidingsniveau van de beroepsbevolking en het ruime aanbod aan middelbaar en hoger beroepsonderwijs. In het kader van de strategische agenda wordt daarom veel aandacht besteed aan de bevordering van samenwerking op het terrein van vestigingsvoorwaarden, zoals het goed functioneren van de arbeidsmarkt, cultureel klimaat, onderwijs en kenniscirculatie, toegankelijkheid van het openbaar bestuur, bereikbaarheid en prettige leefomgeving. De recente vestigingen of uitbreidingen van grote toonaangevende bedrijven, zoals Tesla, Dell, Nokia, Boeing, Eurocopter, Xenos, Bol.com, Spar, maken duidelijk dat internationale bedrijven het sociaal innovatieve klimaat van de regio op waarde weten te schatten. Zoals ook de innovatieve kleinere bedrijven als Aerocat (light weight trolleys) en 3D-PharmXchange (ontwikkelingstrajecten voor pharma) duidelijk maken dat de Social Innovation clusters in de regio voor hen vruchtbare innovatie-omgevingen vormen. (Via de Social Innovation Navigator zoomen wij in paragraaf in op het arbeidsmarktprogramma De regio werkt. - Om de aantrekkelijkheid van de regio voor buitenlandse kenniswerkers te verhogen heeft de stad Tilburg in samenwerking met Eindhoven een Expat Center opgericht, dat diensten levert op het terrein van immigratieformaliteiten en inburgering. In Tilburg gaat het daarbij in belangrijke mate om buitenlandse studenten en medewerkers van de Tilburg University (TiU) en de Hogere Beroepsopleidingen. Speciaal voor die groepen is het Talent Square gebouwd, waar een combinatie van huisvesting en diverse activiteiten voor buitenlandse kenniswerkers wordt geboden. Door het Expat Center zijn inmiddels tientallen kenniswerkers geholpen hun weg in de Tilburgse kenniscommunity te vinden. 23

24 IV Vormgeving van een Top Instituut Social Innovation - De eerste stap in de vormgeving van het Top Instituut Social Innovation was de oprichting van het Tilburg Social Innovation Lab (TiSIL) door Tilburg University in samenwerking met Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen en NHTV Internationaal Hoger Onderwijs Breda. TiSIL heeft tot taak interdisciplinaire kenniscirculatie te bevorderen tussen de samenwerkende kennisinstellingen en de maatschappelijke actoren in de regio. Een van de middelen die daarvoor wordt ingezet zijn de zogenoemde blue sky sessies, waar belanghebbenden uit kennisinstellingen en maatschappij worden samengebracht in een snelkookpansessie, en gezamenlijk nieuwe modellen ontwikkelen om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. - Mede onder invloed van de werking van het TiSIL is Social Innovation binnen de Tilburg University aangegrepen als aanjager voor de vormgeving van interdisciplinaire onderzoeksprogramma s, gericht op thema s gerelateerd aan de maatschappelijke uitdagingen, bijvoorbeeld ten behoeve van Horizon Die onderzoeksprogramma s kregen vorm in de zogenoemde White papers (Entrepreneurial Society, Sustainability, Health Care Ageing, Big Data in Network Societies / Social Cohesion and Security) Mede op initiatief van de Social Innovation Award Winners Academy heeft TiSIL het voortouw genomen in de ontwikkeling van Innovative Contract Design (ICD). ICD biedt open innovatieclusters het juridisch kader en inzicht in de verdeling van toekomstige (financiële) baten om, in elke fase van hun samenwerking, contractuele afspraken te kunnen maken over de verdeling van het intellectueel eigendom. Zo wordt een belangrijke bottle-neck voor de snelheid en voortgang van open innovatieprocessen weggenomen. Innovative Contract Design wordt ontwikkeld in living lab situaties met innovatieclusters van bedrijven in Zuid-Nederland, zoals het Life Sciences Pivot Park in Oss en het Maintenance Value Park in Terneuzen. ICD blijkt nu al te voorzien in een grote behoefte van innovatieve bedrijven Tilburg University is een maatschappelijke universiteit. Dat impliceert niet alleen dat het wetenschappelijk onderzoek is gericht op maatschappelijke thema s ( understanding society ), maar ook de methode van onderzoek geworteld is in de maatschappelijke praktijk. Een belangrijke vertaling daarvan zijn de Academische Werkplaatsen, waar universiteit, hogescholen en beroepspraktijk samenkomen. In par gaan wij dieper in op de werking van de Academische Werkplaats. De inspanningen van het TiSIL resulteren in de start van nieuwe Academische Werkplaatsen, waaronder de Leisure Academy Brabant. (Via de Social Innovation Navigator zoomen wij in paragraaf in op de Academische Werkplaatsen.) - In het Strategisch Plan Tilburg University Het verschil maken blijkt hoe TiU met Social Innovation verdieping en invulling geeft aan zijn missie Understanding Society. TiU wordt een University of Social Innovation. Die strategische keuze, met de samenwerking van de kennisinstellingen in het TiSIL en de onderzoeksmethodiek van Academische Werkplaatsen, maakt dat de regio Tilburg beschikt over een Topinstituut Social Innovation. 14 Citaat Strategisch Plan Tilburg University Als maatschappelijke universiteit brengen we innovatieve krachten van (maatschappelijke) organisaties en onszelf samen om oplossingen te bieden voor grote maatschappelijke uitdagingen. We initiëren en verbinden nieuwe strategieën, concepten en ideeën door middel van de Tilburgse methode van Social Innovation, waarbij we komende plan periode in ieder geval extra aandacht besteden aan uitdagingen op het gebied van gezondheid en arbeid. Die uitdagingen zijn een grote verantwoordelijkheid voor de beslissers van de toekomst Bijlage White papers kadernotitie 13 Bijlage ICD rapportage Bijlage Strategie Tilburg University : Het verschil maken