Openbare Verlichting

Transcriptie

1 Openbare Verlichting sociaal veilig en energie zuinig Uitvoeringskader Eenheid Ruimte en Samenleving Mei 2007

2 Inhoudsopgave 1 AANLEIDING Aanleiding Doelstellingen Thema sociaal veilig en energie zuinig Afkortingen GESCHIEDENIS Inleiding Beleid openbare verlichting tot Overeenkomst Overeenkomst openbare verlichting KADER OPENBARE VERLICHTING Inleiding Wettelijk kader Aanbevelingen en normen voor de openbare verlichting Beleidskader FUNCTIES EN CATEGORISERING OPENBARE VERLICHTING Inleiding Functie van de openbare verlichting Typering openbare verlichting Waardering type openbare ruimte FORMULERING BELEID Algemeen OV-beleid OV- beleid binnen de bebouwde kom OV-beleid buiten de bebouwde kom OV-beleid semi-openbare en particuliere ruimten OV-beleid wegen niet in beheer bij de gemeente Samenvatting OV-beleid OPENBARE VERLICHTING EN MILIEU Inleiding Energiebesparing en energiebeheer Lichthinder Openbare verlichting en Gemeentelijke Bedrijfsinterne Milieuzorg (GeBIM) EXTRA KWALITEIT DOOR OPENBARE VERLICHTING Openbare verlichting als stedenbouwkundig element De binnenstad BIJLAGEN BIJLAGE I: BEGRIPPEN BIJLAGE II: SAMENVATTING UITGANGSPUNTEN

3 SAMENVATTING De beleidsbepaling en de uitvoering van de openbare verlichting was tot 1998 een zaak die N.V. EDON Zuid voor de gemeente Deventer verzorgde. Het beleid bepaald door N.V. EDON Zuid was niet vastgelegd in een nota. Het energiebedrijf volgde de ontwikkelingen en de aangedragen richtlijnen op het gebied van de openbare verlichting. In 1993 is er door Goudappel & Coffing een inventarisatie rapport opgesteld. In de jaren daarna is er in deze situatie wel verbetering gekomen, waarbij de gemeente Deventer meer sturing heeft gegeven aan dit proces. Een formeel uitvoeringskader was echter nog niet opgesteld. Het ontbreken van een bestuurlijk vastgesteld openbaar verlichtingsplan/nota had tot gevolg dat te nemen beslissingen inzake de openbare verlichting niet aan gemeentelijk uitgangspunten getoetst konden worden. Dit leidde logischerwijs in sommige gevallen tot ad-hoc beleid. Noodzaak De gemeente heeft conform het Burgerlijk Wetboek een risicoaansprakelijkheid als wegbeheerder. De weggebruiker hoeft niet de schuld van de wegbeheerder aan te tonen. Conform het Nieuw Burgerlijk Wetboek (boek 6 art. 6:174) lid 5 wordt de openbare verlichting als onderdeel gezien van het weglichaam. Het openbare verlichtingsplan moet daarom de basis leggen voor het feit dat in de gemeente Deventer de openbare verlichtingsinstallaties aan de redelijkerwijs daaraan te stellen eisen voldoet en dat het beheer, de aanleg en het onderhoud naar behoren worden uitgevoerd. In de praktijk betekent dat drie dingen: alle openbare verlichtingsinstallaties worden ontworpen en zijn geproduceerd in overeenstemming met de vigerende normen; alle installaties moeten zodanig worden onderhouden dat ze aan de gestelde eisen blijven voldoen; voor de regeling van de aansprakelijkheid en bij eventuele ongevallen of misdrijven is van belang dat duidelijk kan worden aangetoond dat het onderhoud naar behoren is uitgevoerd. Recentelijk zijn er op Europees niveau normen opgesteld, die kwaliteitseisen vastleggen voor openbare verlichting. In een gezamenlijke publicatie van het Nederlands Normalisatie Instituut (NNI) en de NSvV is de opzet van de Europese norm zo veel mogelijk gehandhaafd, echter waar nodig aangepast aan de Nederlandse situatie. Deze door de Nederlandse praktijk ingegeven toevoegingen zijn als zodanig vermeld. Deze Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR ) vervangt de NSvVpublicatie Aanbevelingen voor Openbare Verlichting deel 1. Functies en type openbare verlichting Dit uitvoeringskader is opgesteld op basis van de functies die aan openbare velichting worden toegekend in relatie tot typering/klasse van de openbare verlichting. De typering / klasse van de openbare verlichting wordt gerelateerd aan de wegcategorisering. De volgende functies worden onderscheiden: - bevorderen van de doorstroming van het verkeer en vergroten van de verkeersveiligheid; - bevorderen van de sociale veiligheid; - verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte en het leefmilieu. Sociaal veilig en energie zuinig Vanuit de functies geredeneerd heeft openbare verlichting een belangrijke functie met betrekking tot sociale veiligheid. Om de sociale veiligheid te vegroten zal het verlichtingsniveau en intensiteit verhoogd moeten worden. Dit staat echter op gespannen voet met het milieubelang; lichthinder en energieverbuik nemen namelijk toe. De gemeente Deventer streeft ernaar om beide aspecten in het beleid ten aanzien van openbare verlichting naar voren te laten komen. Dit wordt door de volgende algemene uitgangspunten ingevuld: 2

4 1. Bij het renoveren en vervangen van de bestaande openbare verlichting hanteert de gemeente Deventer vigerende richtlijnen voor voldoende sociale veiligheid. 2. Indien uit het oogpunt van milieuvriendelijkheid (lichthinder voor flora en fauna) een lager verlichtingsniveau wenselijk is, komen deze verlichtingsniveaus overeen met de oude NSvVaanbevelingen. 3. Bij alle nieuwbouw, inbreiding en renovatieprojecten worden de eisen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen gehanteerd (raadsbesluit d.d. 17 juli 2000). 4. Door middel van efficiënt verlichten (aanlichten op de juiste plaats en niet meer dan nodig) kan een voldoende verlichtingsniveau in de openbare ruimte worden bereikt en energie worden bespaard. 5. De gemeente streeft er naar om de mogelijkheden in het kader van energiebesparing c.q. energiebeheersing met betrekking tot de openbare verlichting maximaal te benutten. Het uiteindelijke doel is te bewerkstelligen dat minimaal de jaarlijkse toename van het stroomverbruik door uitbreiding van de openbare verlichting teniet wordt gedaan door het treffen van energiebesparende maatregelen. 6. Het voorschrijven van duurzame energie bij de aankoop van energie. uitgangspunten Het geformuleerde beleid wordt uitgesplitst in uitgangspunten. De uitgangspunten hebben betrekking op een functie dan wel op een type openbare verlichting. 3

5 1 Aanleiding 1.1 Aanleiding De afgelopen 15 jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest die invloed hebben op de openbare verlichting en hoe hier mee om te gaan. De volgende ontwikkelingen kunnen worden genoemd: - de nieuwe Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSvV)); - de invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek; - de invoering van de Flora- en Faunawet; - het genomen raadsbesluit d.d. 17 juli 2000 waarbij is vastgesteld dat alle nieuwbouw en grote renovatieprojecten uitgevoerd dienen te worden conform de eisen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen; - de groeiende aandacht voor sociale veiligheid, milieu en stedenbouwkundige inpassing; - de invoering van nieuwe Europese richtlijnen. Door deze ontwikkelingen is het nodig het beleid van de gemeente Deventer ten aanzien van openbare verlichting aan te passen. 1.2 Doelstellingen Voor de gemeente als beleidsbepaler is het belangrijk dat het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid en het daaraan gekoppelde beheer bestuurlijk wordt vastgelegd in een openbaar verlichting uitvoeringskader. doel openbare verlichting Een openbare verlichting draagt bij aan het bevorderen van de sociale - en de verkeersveiligheid, aan een goede leefomgeving en aan het managen van de risicoaansprakelijkheid van de gemeente. doel uitvoeringskader Het uitvoeringskader zal fungeren als een toetsingskader waaraan zowel gemeentelijke plannen als verzoeken uit de samenleving kunnen worden getoetst en uitgewerkt. Het moet voorts de handvatten bieden die leiden tot een kwalitatief goede, energiezuinige verlichting tegen zo laag mogelijke exploitatiekosten voor nu en in de toekomst. De uitgangspunten met betrekking tot de openbare verlichting zoals weergegeven in deze notitie, sluiten aan bij het halen van voornoemde doelstelling uit het collegeprogramma. 1.3 Thema sociaal veilig en energie zuinig Het thema van dit uitvoeringskader is sociaal veilig en energie zuinig. Hiervoor is gekozen, omdat deze aspecten juist bij openbare verlichting tegenstrijdig zijn. Voor een sociaal veilige omgeving is veelal een meer verlichte omgeving nodig. Deze extra verlichting leidt echter ook tot lichthinder en meer energieverbruik. Dit uitvoeringskader zal deze aspecten verenigen in de diverse uitgangspunten. 1.4 Afkortingen In deze notitie worden diverse afkortingen gebruikt. In de volgende tabel is opgenomen waar de afkorting voor staat. Afkorting BW GeBIM NSvV NPR OV Omschrijving Burgerlijk Wetboek Gemeentelijke Bedrijfsinterne Milieuzorg Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde Nederlandse Praktijk Richtlijn Openbare Verlichting Tabel 1: Gebruikte afkortingen 4

6 2 Geschiedenis 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de geschiedenis van het beleid ten aanzien van openbare verlichting in de gemeente Deventer behandeld. Er worden drie periodes onderscheiden: - de periode tot en met 1998; - de periode ; - de periode na 2000 tot heden. 2.2 Beleid openbare verlichting tot 1998 De beleidsbepaling en de uitvoering van de openbare verlichting was tot 1998 een zaak die N.V. EDON Zuid voor de gemeente Deventer verzorgde. Immers, nadat de gemeentelijke Openbare Nutsbedrijven per 1 januari 1987 een zelfstandig rechtspersoon waren geworden, werd tussen N.V. EDON Zuid en de gemeente een "overeenkomst inzake het verzorgen van de aanleg, de instandhouding, en de elektrische installaties van de gemeente" heeft gesloten. In deze overeenkomst werd onder andere gesteld dat N.V. EDON Zuid in de nieuwe situatie, overeenkomstig de wens van de gemeente Deventer de activiteiten op gelijke wijze zou verzorgen als tot dan toe het geval was geweest. Met andere woorden: er veranderde in feite niets inzake de activiteiten die in het kader van de openbare verlichting uitgevoerd dien(d)en te worden. N.V. EDON Zuid kreeg jaarlijks financiële middelen van de gemeente ten behoeve van het uitvoeren van deze activiteiten. Het beleid bepaald door N.V. EDON Zuid was niet vastgelegd in een nota. Het energiebedrijf volgde de ontwikkelingen en de aangedragen richtlijnen op het gebied van de openbare verlichting. In 1993 is er door Goudappel & Coffing een inventarisatie rapport opgesteld. Het ontbreken van een bestuurlijk vastgesteld openbaar verlichtingsplan/nota had tot gevolg dat te nemen beslissingen inzake de openbare verlichting niet aan gemeentelijk uitgangspunten getoetst konden worden. Dit leidde logischerwijs in sommige gevallen tot ad-hoc beleid. 2.3 Overeenkomst 1999 De gemeentelijke invloed op het openbare verlichtingsbeleid en de invloed op de prioriteitsstelling met betrekking tot de inzet van (financiële) middelen werd als te gering ervaren. Daarnaast was het nodig de afstemming van de uitvoeringswerkzaamheden van de openbare verlichting op andere (gemeentelijke) projecten te verbeteren. Ook werd de nieuwe energiewet van toepassing. In 1999 is gezien bovenstaande ontwikkelingen een eerste overeenkomst opgesteld betreffende het onderhoud van de openbare verlichting. 2.4 Overeenkomst openbare verlichting 2000 In 2000 is na een Europese aanbesteding de nieuwe "Overeenkomst onderhoud openbare verlichting van kracht geworden. In deze overeenkomst is vastgelegd dat het gemeentelijke beleid met betrekking tot onderhoud en beheer van de openbare verlichting wordt bepaald door de gemeente als opdrachtgever, de advisering en uitvoering wordt verzorgd door Essent Lighting. Voor nieuwbouw en renovatie projecten kan de uitvoering en advisering ook verzorgd worden door derden. 5

7 3 Kader Openbare verlichting 3.1 Inleiding Dit uitvoeringskader komt tot stand binnen bestaande kaders. In dit hoofdstuk worden deze kaders besproken. Het belangrijkste kader wordt gevormd door de wet. In het Burgerlijk wetboek is de aansprakelijkheid van gemeenten vastgelegd indien openbare verlichting niet voldoende wordt onderhouden. Het Burgerlijk Wetboek geeft niet expliciet aan, aan welke eisen de openbare verlichting moet voldoen. Als er sprake is van voldoende onderhoud kan de gemeente niet aangesproken worden op risicoaansprakelijkheid. Om hierover een uitspraak te doen zal gekeken worden naar bestaande normen, richtlijnen en aanbevelingen op het gebied van openbare verlichting. Het laatste kader wordt gevormd door het collegeprogramma. Dit uitvoeringskader dient invulling te geven aan het door het college vastgestelde programma. In paragraaf 3.4 worden de elementen uit het collegeprogramma genoemd die betrekking hebben op openbare verlichting. 3.2 Wettelijk kader Als gevolg van de invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek (BW) op 1 januari 1992 is de gemeente aansprakelijk voor schade die ontstaat als gevolg van het feit dat de weg, waartoe ook de verlichting behoort, niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen. Voor 1992 moest een benadeelde aantonen dat de wegbeheerder op een verwijtbare manier nalatig of onzorgvuldig was geweest. In dat geval was sprake van een onrechtmatige daad. In het nieuwe BW is deze schuldverantwoordelijkheid omgezet in een risicoaansprakelijkheid. De weggebruiker hoeft nu niet meer de schuld van de wegbeheerder aan te tonen. Conform het Nieuw Burgerlijk Wetboek (boek 6 art. 6:174) lid 5 wordt de openbare verlichting als onderdeel gezien van het weglichaam. De gemeente kan als wegbeheerder nu dus eenvoudiger dan voorheen aansprakelijk worden gesteld voor schade en ongevallen veroorzaakt door: een te laag verlichtingsniveau het niet functioneren van de openbare verlichtingsinstallaties ondeugdelijke verlichtingsmiddelen. Het openbare verlichtingsplan moet daarom de basis leggen voor het feit dat in de gemeente Deventer de openbare verlichtingsinstallaties aan de redelijkerwijs daaraan te stellen eisen voldoet en dat het beheer, de aanleg en het onderhoud naar behoren worden uitgevoerd. In de praktijk betekent dat drie dingen: alle openbare verlichtingsinstallaties worden ontworpen en zijn geproduceerd in overeenstemming met de vigerende normen; alle installaties moeten zodanig worden onderhouden dat ze aan de gestelde eisen blijven voldoen; voor de regeling van de aansprakelijkheid en bij eventuele ongevallen of misdrijven is van belang dat duidelijk kan worden aangetoond dat het onderhoud naar behoren is uitgevoerd. 3.3 Aanbevelingen en normen voor de openbare verlichting In de paragraaf 3.2 werd reeds aangegeven dat sinds 1992 de schuldverantwoordelijkheid omgezet is in risicoaansprakelijkheid. De gemeente dient nu, wanneer zij aansprakelijk wordt gesteld voor schade, aan te tonen dat de openbare verlichting (aan de richtlijnen) voldoet. De verlichtingskwaliteit is niet wettelijk of anderszins bindend vastgelegd. Wel zijn er aanbevelingen, richtlijnen en keurmerken die bij de beoordeling of de verlichtingskwaliteit voldoende is geweest een rol spelen, te weten: - NSvV-aanbevelingen - NPR

8 - Centre Européan de Normalisation (CEN-normen). - het Politiekeurmerk Veilig Wonen Woonomgeving NSvV-aanbevelingen Op het gebied van openbare verlichting was er in de periode voor 1990 geen regelgeving. In 1990 publiceerde de commissie openbare verlichting van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSvV) deel 1 Aanbevelingen voor openbare verlichting: "Kwaliteitscriteria en Aanbevolen waarden". Deze aanbevelingen bevatten tabellen, met de noodzakelijke determinanten (beschrijvende kenmerken van straten/wegen). Deze aanbevelingen zijn afgestemd op de functies en kenmerken van de openbare ruimte. Op basis daarvan zijn kwaliteitscriteria en de verlichtingsniveaus voor de openbare verlichting aangegeven. De verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid van de verlichting zijn onderdeel van de aanbevelingen. De criteria variëren al naar gelang het soort openbare ruimte. De meeste Nederlandse gemeenten hebben zich geconformeerd aan deze aanbevelingen deel 1. De NSvV aanbevelingen hebben als doelstelling het bevorderen van de juiste toepassingen van licht. Hierdoor wordt het mogelijk de juiste verlichtingsklasse, de kwaliteit van de openbare verlichting en het verlichtingsniveau te bepalen voor bepaalde en specifieke situaties. In de aanbevelingen wordt een drietal overwegingen genoemd om een weg te verlichten, namelijk: verkeersveiligheid, openbare veiligheid en comfort. Omdat voor verschillende wegen/straten deels dezelfde deels verschillende overwegingen gelden, zijn de wegen onderverdeeld in: wegen binnen de bebouwde kom o wegen met hoofdzakelijk een verkeersfunctie o wegen/gebieden met hoofdzakelijk een verblijfsfunctie o (brom)fietspaden wegen buiten de bebouwde kom. Aan de hand van een aantal objectief vast te stellen kenmerken van wegen of straten (breedte, functie, intensiteit, gescheiden rijbanen, parkeren, gemengd verkeer, eenrichtingsverkeer, etc.) kan via het systeem van de determineertabellen worden bepaald welk specifieke verlichtingniveau voor een bepaalde weg, straat of ruimte door de NSvV wordt aanbevolen. De gemeente Deventer streeft er naar dat de openbare verlichting aan de minimum NSvV-richtlijn voldoet. In paragraaf 4.4 zal worden aangegeven welke verlichtingsklasse voor de verschillende te onderscheiden openbare ruimten in Deventer als richtlijn wordt genomen NPR Recentelijk zijn er op Europees niveau normen opgesteld, die kwaliteitseisen vastleggen voor openbare verlichting. In een gezamenlijke publicatie van het Nederlands Normalisatie Instituut (NNI) en de NSvV is de opzet van de Europese norm zo veel mogelijk gehandhaafd, echter waar nodig aangepast aan de Nederlandse situatie. Deze door de Nederlandse praktijk ingegeven toevoegingen zijn als zodanig vermeld. Deze Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR ) vervangt de NSvVpublicatie Aanbevelingen voor Openbare Verlichting deel 1. In de NPR worden verlichtingsklassen voor openbare wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Inmiddels is enkele jaren ervaring met de nieuwe praktijkrichtlijn opgedaan, waarbij soms significant verschillende uitkomsten in vergelijking met de vroegere Aanbevelingen voor Openbare Verlichting uit 1990 bleken op te treden. De resultaten waren dan één of meer verlichtingsklassen hoger of lager dan verwacht. In een aantal gevallen had dit te maken met veranderde inzichten op het gebied van veiligheid in de openbare ruimte, maar vaker nog werd dit veroorzaakt door verschillen in inzicht bij de beoordeling van verkeerssituaties aan de hand van de praktijkrichtlijn. In het algemeen kan worden gesteld dat het aanbevolen NPR verlichtingsniveau lager ligt bij verkeerswegen, maar hoger ligt bij verblijfsgebieden. 7

9 3.3.3 Politiekeurmerk Veilig Wonen In 1998 is in samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en het Nationaal Centrum voor Preventie het Politiekeurmerk Veilig Wonen opgesteld. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen is een keurmerk dat wordt afgegeven indien wordt voldaan aan een voorgeschreven pakket van eisen op het gebied van sociale veiligheid, inbraak- en brandpreventie. Er zijn diverse deelcertificaten, waaronder een voor een veilige woonomgeving. Onder het deelcertificaat Veilige Woonomgeving valt de openbare verlichting. Voor de bestaande bouw is er een certificaat Veilige Omgeving. Het woongebied moet bij duisternis helder, niet verblindend en gelijkmatig verlicht zijn. Uitgangspunt is dat personen op een afstand van minimaal 4 meter goed zichtbaar moeten zijn. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen hanteert de NPR (klasse S5/S4) als minimum en stelt daarnaast nog enkele extra eisen. Zo mogen lagedruk natriumlampen (oranje licht) niet gebruikt worden, omdat het onmogelijk is bij dit licht de kleur van bijvoorbeeld iemands kleding of auto te herkennen. Achterpaden dienen verlicht te zijn. De achterpaden behoeven echter niet perse openbaar te zijn De CEN- normen De CEN-normen hebben betrekking op de verlichtingsmiddelen (masten, armaturen, voorschakelapparatuur en lampen). Alle producten die na 1992 in Europa op de markt worden gebracht, moeten een keurmerk hebben. De keurmerken worden verleend onder auspiciën van de Europese Gemeenschap. Het opstellen van de keuringseisen en de keuringsmethode is opgedragen aan de CEN. Voor lichtmasten bestaat reeds een CEN-norm. Deze CEN-normen zijn in het kader van de milieuwet bindend. 3.4 Beleidskader Het gemeentelijke beleidskader voor het uitvoeringskader openbare verlichting ligt vast in het Collegeprogramma Deventer Sterk in uitvoering. De volgende onderdelen uit het collegeprogramma zijn van toepassing op de openbare verlichting: - herstructurering; - beheer openbare ruimte - milieu De herstructurering van de wijken Keizerslanden, Zandweerd, Borgele, Voorstad-Oost, Platvoet en Rivierenwijk heeft in het huidige collegeprogramma topprioriteit. In het collegeprogramma is opgenomen dat het verbeteren van de leefbaarheid (schoon, veilig en heel) in deze wijken een plaats moet krijgen. Vanuit openbare verlichting dient hieraan aandacht te worden besteed om een goede en veilige woonomgeving te bereiken. In de afgelopen decennia is in het beheer van de openbare ruimte een substantiële achterstand in onderhoud ontstaan. Om een kwaliteitsslag te realiseren en daarmee ook de leefbaarheid, het aanzien van de desbetreffende wijk en de veiligheid te versterken worden extra investeringen gedaan. Duurzaamheid is een belangrijke toetssteen voor beleid. Vanaf 2005 voert de gemeente Deventer de duurzaamheidsmonitor in. Goed beleid ten aanzien van openbare verlichting kan bijdragen aan een zo gering mogelijk energieverbruik. 8

10 4 Functies en categorisering openbare verlichting 4.1 Inleiding Dit uitvoeringskader is opgesteld op basis van de functies die aan openbare velichting worden toegekend in relatie tot typering/klasse van de openbare verlichting. De typering / klasse van de openbare verlichting wordt gerelateerd aan de wegcategorisering. Daarnaast vormt het aspect milieu een belangrijk kader. Dit wordt verder uitgewerkt in hoofdstuk 6. Het geformuleerde beleid wordt uitgesplitst in uitgangspunten. De uitgangspunten hebben op een functie dan wel op een categorie betrekking binnen de milieukaders. Dit is hieronder grafisch weergegeven. Typering OV T1 T2 T3 T4 F1 Functie OV F2 F3 F4 Figuur 1: Verhouding functie, type en uitgangspunten van openbare verlichting De functies en categorisering worden in dit hoofdstuk verder behandeld. Uitgangspunten 4.2 Functie van de openbare verlichting De openbare verlichting levert een belangrijke bijdrage aan de verkeersveiligheids- en sociale veiligheidsbeleving in de openbare ruimte. Aan openbare verlichting worden 3 functies hoofd toegekend: - bevorderen van de doorstroming van het verkeer en vergroten van de verkeersveiligheid; - bevorderen van de sociale veiligheid; - verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte en het leefmilieu. Daarnaast wordt openbare verlichting steeds meer gezien als een instrument welke de orde van de weg/straat kan verduidelijken in de stedelijke structuur. Hieronder wordt summier ingegaan op de onderscheiden functies Bevorderen doorstroming van het verkeer en vergroten verkeersveiligheid Een goed ontworpen openbare verlichting zorgt voor het tijdig zien van het verloop en de inrichting van de weg, geeft informatie over de aard, positie en vorm van objecten, andere weggebruikers en zorgt voor een goede leesbaarheid van aangeboden informatie (straatnamen, verkeerstekens etc.). Op deze manier wordt een bijdrage geleverd aan een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer bereikt. Openbare verlichting is met name nodig op locaties waar tijdens duisternis de eigen verlichting van de voertuigen onvoldoende is. 9

11 Openbare verlichting kan worden beschouwd als een attentieverhogende maatregel Bevorderen sociale veiligheid De laatste jaren heeft sociale veiligheid steeds meer aandacht gekregen. Naast de objectieve sociale veiligheid (de feitelijke criminaliteitcijfers) komt daarbij ook het gevoel van veiligheid (de subjectieve veiligheid) aan de orde. In een sociaal veilige omgeving voelen mensen zich minder bedreigd en ervaren mensen geen angst voor geweld. De sociale veiligheid hangt nauw samen met de wijze waarop de omgeving is ingericht. Verlichting van de openbare ruimte beïnvloedt over het algemeen de sociale veiligheid in positieve zin. Openbare verlichting vermindert criminaliteit en vandalisme en bevordert het gevoel van persoonlijke veiligheid (door het voorkomen van donkere, "enge" plekken) voor alle gebruikers van de openbare ruimte. Door openbare verlichting verkrijgen mensen informatie over gelaatsuitdrukkingen, kleding en (veranderende) posities van personen. Openbare verlichting wordt veelal gezien als een middel om de objectieve en subjectieve veiligheid te vergroten. Een goede openbare verlichting staat echter niet garant voor sociale veiligheid. Sociale veiligheid wordt immers bepaald door meerdere factoren waar een goede openbare verlichting er één van is. Een goede verlichting is echter wel een eerste vereiste voor het bij duisternis "prettig" ervaren van de omgeving. De subjectieve onveiligheid uit zich doorgaans in klachten over donkere, "enge" plekken in de woonomgeving; over het onvoldoende zichtbaar zijn van (fiets)paden en de omgeving daarvan etc Verbeteren kwaliteit, sfeer, en het leefmilieu in de openbare ruimte De openbare verlichting is ook ontdekt als instrument voor het creëren van sfeer en gezelligheid in straten en op pleinen. Het besef groeit dat goed ontworpen openbare verlichting zowel de identiteit als de kwaliteit van een stad, wijk of buurt kan versterken. Openbare verlichting wordt steeds vaker beschouwd als een additioneel stedenbouwkundig element dat een wezenlijke bijdrage kan leveren aan de belevingswaarde van de openbare ruimte (zie ook hoofdstuk 7). Hierbij gaat het om de kleurweergave van de lichtbron en de vormgeving van de lichtpunten in relatie tot de functie van de weg/straat, bebouwing en ander straatmeubilair. De onderhoudstoestand van de openbare ruimte wordt gewaardeerd op de kwaliteitsniveaus sober, basis en hoog. De gemeente Deventer heeft in de Nota Beheerkwaliteit Openbare Ruimte Deventer vastgelegd dat de bestaande openbare ruimte wordt instandgehouden op het kwaliteitsniveau sober met uitzondering van de binnenstad en nieuwe wijken (Vijfhoek). Deze worden instandgehouden op kwaliteitsniveau basis. In de nota is wel vastgelegd dat wijken waar een kwaliteitsslag is gemaakt in de openbare ruimte vanaf dat moment ook op het kwaliteitsniveau basis onderhouden moeten worden. 4.3 Typering openbare verlichting Voordat een NSvV-verlichtingsklasse voor een openbare ruimte wordt vastgesteld is het belangrijk om eerst te bepalen of dan wel wanneer de verschillende te onderscheiden openbare ruimten verlicht dienen te worden. Immers, niet alle openbare ruimten hoeven, bijvoorbeeld indien alternatieve, goed verlichte routes voorhanden zijn, van verlichting te worden voorzien. De door de NSvV gehanteerde indeling van openbare ruimten zal hierna als leidraad dienen. De hoofdindeling is als volgt: - Openbare ruimten "binnen de bebouwde kom" 10

12 - Openbare ruimten "buiten de bebouwde kom" - Semi-openbare en particuliere ruimten - Wegen niet in beheer bij de gemeente Openbare ruimten "binnen de bebouwde kom" Binnen de bebouwde kom worden in het kader van Duurzaam Veilig twee wegtypen onderscheiden: gebiedsontsluitingsweg (ook verkeersaders) en erf toegangsweg. In de volgende tabel zijn de operationele inrichtingsrichtlijnen hiervoor weergegeven. Criterium Gebiedsontsluitingsweg Erftoegangsweg Max. snelheid 70/50 km/uur 30 km/uur Rijbaanindeling 2x1 (of meer) 1 Rijbaanscheiding Overrijdbaar Geen Erf aansluitingen Nee/beperkt Ja Parkeren Nee (in vakken) Op rijbaan Bromfietsers Op rijbaan (50 km/uur) Op rijbaan Gescheiden (70/km/uur) Fietsers Gescheiden Op rijbaan Tabel 2: Operationele richtlijnen voor wegvakken binnen bebouwde kom (CROW, 1997) De categorisering in de gemeente Deventer is opgenomen in de Mobiliteitsnota. Wegen met een verkeersfunctie Binnen de bebouwde kom kan openbare ruimte worden onderscheiden met hoofdzakelijk een verkeersfunctie. Binnen de bebouwde kom zijn dit de ontsluitingswegen voor buurten en wijken; op stedelijk niveau zijn dit de hoofdontsluitingswegen. In het kader van Duurzaam Veilig worden deze wegen ook wel de gebiedsontsluitingswegen genoemd (type a en b). Type Voorbeelden Gebiedontsluitingsweg type a/b Hanzetraject van A1 tot Zwolseweg As binnenstad- Colmschate Wilhelminabrug de nieuwe N348 Tabel 3: Voorbeelden wegen met een verkeersfunctie Deze wegen kennen veelal een grote wegbreedte, hebben meer voorzieningen voor fietsers, hebben ruime opgezette kruispunten en zijn vooral gericht op de doorstroming van autoverkeer. Wegen/gebieden met een verkeers- en verblijfsfunctie Wegen met zowel een verkeers- als verblijffunctie hebben een verzamel- en ontsluitingsfunctie, maar zijn minder gericht op de doorstroming. Type Voorbeelden Gebiedsontsluitingswegen type c Brinkgreverweg, mr. H.F. de Boerlaan, Raalterweg, Ceintuurbaan, Nico Bolkesteinlaan, Leonard Springerlaan Tabel 4: Voorbeelden wegen met een verkeers- en verblijfsfunctie Wegen/gebieden met een verblijfsfunctie De volgende gebieden vallen hieronder: - woonstraten en woonerven (erftoegangswegen) - verzamelwegen - voetpaden - parken - parkeerterreinen en parkeergarages - winkelstraten en winkelgebieden 11

13 - industriegebieden Fietspaden Binnen de bebouwde kom zijn op enkele locaties nog vrij liggende fietspaden aanwezig. Deze categorie wordt apart behandeld Openbare ruimten "buiten de bebouwde kom" Ook buiten de bebouwde kom kan onderscheid worden gemaakt in de categoriewegen in het kader van Duurzaam Veilig. Dit zijn Stroomwegen, gebiedsontsluitingswegen, erftoegangswegen Semi-openbare en particuliere ruimten Niet alleen is de verlichting van de openbare ruimten zelf belangrijk, ook de daaraan grenzende semiopenbare ruimten, zoals parkeerterreinen, brandgangen, portieren, perken, achterpaden en paden, bij flats en kantoorgebouwen die eigendom zijn van derden dienen goed te worden verlicht Wegen niet in beheer bij de gemeente Wegen kunnen vanwege diverse oorzaken niet in beheer zijn bij de gemeente. De volgende situaties worden onderkend: openbare wegen in beheer bij andere publieke organen (provincie, Rijk of waterschap); openbare wegen in beheer bij private partijen, waarbij de gemeente wel een zorgplicht heeft; niet-openbare wegen in beheer bij derden, waarbij de gemeente geen zorgplicht heeft. 4.4 Waardering type openbare ruimte De in paragraaf 4.3 opgenomen typering van de openbare ruimte kan per functie worden gewaardeerd. Op basis van de waardering kan in het volgende hoofdstuk het beleid worden vastgesteld. Bij tegenstrijdige belangen van de functies kan op basis van de waardering een afweging worden gemaakt welke functie maatgevend is. functies van openbare verlichting Verkeersveiligheid Sociale veiligheid Openbare Ruimte binnen de bebouwde kom ruimten met verkeersfunctie - verkeerswegen ruimten met verkeers- en verblijfsfunctie - "verzamelwegen" fietspaden ruimten met verblijfsfunctie - woonstraten parkeerterreinen/garages winkelstraten /-gebieden industriegebieden voetpaden o parken o binnenstad Openbare Ruimte buiten de bebouwde kom verkeerswegen +++ o o (brom)fietspaden o minder belangrijk + matig belangrijk ++ belangrijk +++ heel belangrijk Beheer Straatbeeld Tabel 5: Waardering functie openbare verlichting per type openbare ruimte 12

14 Het beheer straatbeeld krijgt 1+, omdat binnen de gemeente Deventer is gekozen voor onderhoud op kwaliteitsniveau sober. Voor de binnenstad is gekozen voor onderhoud op kwaliteitsniveau basis, hetgeen resulteert in 2 + en. 13

15 5 Formulering beleid 5.1 Algemeen OV-beleid De functies van de openbare verlichting worden door de gemeente Deventer onderkend. Ten aanzien van deze functies wordt het volgende algemene uitgangspunt geformuleerd: Algemeen uitgangspunt De gemeente Deventer streeft ernaar dat haar openbare verlichting op een duurzame wijze en tegen acceptabele kosten bijdraagt aan de verkeersdoorstroming en de verkeersveiligheid, bijdraagt aan het gevoel van sociale veiligheid, bijdraagt aan het creëren van sfeer en gezelligheid in de stad en bijdraagt aan de kwaliteit en identiteit van de stad en de voormalige dorpen. De gemeente Deventer houdt hanteert de richtlijnen zoals deze zijn omschreven in de NPR , Wet Milieubeheer en de Flora- en Faunawet Er is in de gemeente Deventer sprake van een achterstand in het onderhoud van de openbare ruimte. Kijkende naar de openbare verlichting kan worden gesteld dat de openbare verlichting in enkele wijken de technische levensduur heeft overschreden. Uitgangspunt De gemeente Deventer streeft er naar om de geconstateerde "achterstand" de komende jaren in te halen. De uitwerking hiervan zal plaatsvinden in het vervangingsplan openbare verlichting. Vervangingen en aanpassingen in het verleden hebben plaatsgevonden vanuit de minimum eisen opgenomen in de NSvV-aanbevelingen. Voor alle nieuwbouw, inbreiding en renovatie projecten heeft de gemeente Deventer het Politiekeurmerk Veilig Wonen als richtlijn gebruikt. Het volledig moeten voldoen aan de NPR leidt er toe dat op enkele locaties vervangingen en aanpassingen opnieuw geprogrammeerd moeten worden. Dit leidt tot kapitaalsvernietiging. Het toepassen van de NPR richtlijn leidt tot een hoger verlichtingsniveau in verblijfsgebieden. Vanuit het oogpunt van reductie van energieverbruik en het voorkomen van lichthinder is dit een nadelige consequentie. Duurzaamheid is echter een belangrijk thema. De NPR is echter wel de meest vigerende richtlijn op het gebied van openbare verlichting. Vanuit de verantwoordelijkheid als wegbeheerder mag deze richtlijn niet genegeerd worden. Ook een aantal rechterlijke uitspraken duidt erop dat de richtlijn als norm gesteld wordt, waaraan bij klachten van burgers voldaan moet worden. Als beleid bij het ontwerpen van renovatie en vervanging van de openbare verlichting zal de NPR dan ook gehanteerd moeten worden. Echter om kapitaalsvernietiging en toename van lichthinder en energieverbruik te beperken kunnen lagere verlichtingsklassen gebruikt worden die overeenkomen met de verlichtingsklassen van de oude NSvV- aanbeveling deel 1. Uitgangspunt bestaande openbare verlichting Bij het renoveren en vervangen van de bestaande openbare verlichting hanteert de gemeente Deventer de vigerende richtlijnen voor voldoende sociale veiligheid. Indien uit het oogpunt van milieuvriendelijkheid (lichthinder voor flora en fauna) een lager verlichtingsniveau wenselijk is, komen deze verlichtingsniveaus overeen met de oude NSvV-aanbevelingen. Om de bedrijfszekerheid van de nieuw aan te leggen openbare verlichting te garanderen dient het netwerk in de openbare grond te liggen. Uitgangspunt nieuwe openbare verlichting Het Essent-kabelnet ten behoeve van de openbare verlichting dient in principe, ter voorkoming van allerlei moeilijkheden en in het belang van de continuïteit en de veiligheid, in de openbare grond te liggen. 14

16 5.1.1 Politiekeurmerk Veilig Wonen De toenemende aandacht voor sociale veiligheid, mondde in juli 2000 uit dat er door burgemeester en wethouders een raadsvoorstel is aangenomen geldend voor nieuwbouw en renovatie projecten, uit te voeren volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen. Uitgangspunt nieuwe openbare verlichting Het bestuur van de gemeente Deventer heeft voor al haar nieuwbouw, inbreiding en renovatie projecten vastgelegd dat deze dienen te voldoen aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen. 5.2 OV- beleid binnen de bebouwde kom Gebieden met verkeersfunctie Alle openbare ruimte binnen de bebouwde kom waar een verkeersfunctie aan wordt toegekend (hoofdwegen) en de openbare ruimten die deel uitmaken van het hoofdwegenstelsel, dienen vanuit het verkeersveiligheidsoogpunt te worden voorzien van een verlichting die er voor zorgt dat het wegverloop tijdig is te herkennen. Ook obstakels en andere weggebruikers moeten op tijd en duidelijk kunnen worden waargenomen. Tunnels die deel uitmaken van het hoofdwegennet dienen overdag voor 100% en tijdens duisternis voor 50% te worden verlicht. Voor tunnels geldt dat het de vraag blijft welk verlichtingsniveau voor deze objecten dient te worden toegepast. Tunnels vallen niet onder de eisen van S3, S4 en S5, zoals verderop in de tabel is aangegeven. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen eist een verlichtingssterkte van 15 lux met een gelijkmatigheid van 0,5 Uh. Qua sterkte komt dit overeen met klasse S1 van de NPR, maar daarin staat een gelijkmatigheid van 0,3. In het ontwerp van tunnels dient het aspect openbare verlichting dan ook specifiek bekeken worden. Langs de hoofdwegen dient bij voorkeur "wit/geel" (SON) licht te worden geprojecteerd. Wit/geel licht (hogedruk-natriumlampen SON) geeft een redelijke kleurherkenning. SON-lampen zijn in grote vermogens (Watt) leverbaar waardoor de ontwerper hoge masten op een flinke afstand uit elkaar kan plaatsen om op deze wijze een goede verlichting en gelijkmatigheid op de weg realiseert. Wit/geel licht is zeer geschikt voor hoofdwegen waar de verkeersfunctie voorop staat. Uitgangspunt Wegen binnen de bebouwde kom met hoofdzakelijk een verkeersfunctie dienen te worden voorzien van verlichting conform de NSvV-aanbevelingen met "wit/geel" (SON) licht Gebieden met verkeers- en verblijfsfunctie Zowel de functie bevorderen verkeersveiligheid als de functie bevorderen sociale veiligheid zijn in deze gebieden gezamenlijk van toepassing. De wegen die het verkeer vanuit de woonstraten verzamelen vallen hieronder. Deze buurtontsluitingswegen zullen in deze rapportage verzamelstraten worden genoemd. Daarnaast vallen de fietspaden onder deze categorie. Verzamelwegen Deze gebieden dienen vanuit het oogpunt van sociale veiligheid en vanuit verkeersveiligheid te worden voorzien van verlichting. Ten aanzien van de verlichtingskleur wordt gekozen om aan te sluiten bij de verlichtingskleur van de woonstraten. Uitgangspunt De verzamelwegen binnen de bebouwde kom dienen goed verlicht te zijn. De verzamelwegen worden van wit licht kleur 830 voorzien. 15

17 Hoofdfietspaden Met betrekking tot de fietspaden, die deel uitmaken van het hoofd fietsnetwerk, kan worden gesteld dat zij bij duisternis goed verlicht moeten zijn. Het hoofdnetwerk fietspaden dient volgens de NSvV-aanbevelingen te worden verlicht. Langs de fietspaden dient, indien zij niet door de openbare verlichting langs de weg worden verlicht, "wit" licht te worden geprojecteerd. Fietspaden langs hoofdwegen met een verkeersfunctie behoren voldoende te zijn verlicht. Indien de verlichting langs hoofdwegen niet geschikt is dan wel het fietspad te ver van de hoofdweg ligt, dient er een keuze te worden gemaakt uit: a. het fietspad voorzien van verlichting; b. het fietspad dichter bij de weg aanleggen. De overzichtelijkheid van het fietspad voor de gebruiker dient bepalend te zijn voor de keuze. Uitgangspunt Het gehele netwerk van hoofdfietspaden binnen de bebouwde kom dient verlicht te zijn al dan niet door verlichting langs de hoofdrijbaan. De fietspaden worden van wit licht voorzien. Overige fietspaden Bij overige fietspaden bestaat de keuze uit: a. langs het fietspad een kwalitatief goede verlichting plaatsen. b. geen verlichting aanbrengen Indien een kwalitatief goede verlichting vanuit lichthinder (of milieuwetgeving) niet wenselijk is, gaat de voorkeur er naar uit om geen verlichting te plaatsen. Bij een tussenoplossing zoals minder lichtmasten of minder fel licht kan er sprake zijn van schijnveiligheid. Een fietspad niet behorend tot het netwerk van hoofdfietspaden is dus niet verlicht of volledig verlicht conform de NSvV-aanbeveling. Bij de keuzebepaling dient te worden bekeken of een alternatieve route voorhanden is. Sociale veiligheid is tegenstrijdig met het aanbrengen van struikgewas en dergelijke, hoe plezierig het effect daarvan overdag ook is. Voorwaarde is wel dat enkele meters naast het fietspad geen begroeiing hoger dan een halve meter staat; Uitgangspunt Daar waar schijnveiligheid kan ontstaan, wordt geen verlichting op de fietspaden/paden aangebracht. De fietspaden worden van wit licht voorzien Gebieden met verblijfsfunctie De functie "bevorderen sociale veiligheid" staat in verblijfsgebieden voorop. Binnen de verblijfsgebieden kan men een onderscheid maken tussen woongebieden (woonstraat/plein, woonerf, voetpad, parkeerterrein, parken), onbewoonde gebieden en winkelgebieden. woonstraten Deze gebieden dienen vanuit het oogpunt van sociale veiligheid en vanuit verkeersveiligheid te worden voorzien van verlichting. In de woonstraten is de diversiteit aan bijzondere verkeerssituaties het grootst. Denk hierbij aan spelende kinderen tussen geparkeerde auto s. In die gevallen is het voor bestuurders van motorvoertuigen van belang dat zij snel kunnen anticiperen op bijzondere verkeerssituaties. Aanwezige verlichting vergroot de attentie en dus de reactiesnelheid. 16

18 De kleur heeft invloed op onze beleving en waardering van het licht. Onderzoek heeft onder andere uitgewezen dat "wit" licht door mensen als het meest veilig wordt ervaren, vooral vanwege het feit dat bij "wit" licht een goede kleurherkenning mogelijk is. Lampen geven niet allemaal dezelfde kleur licht. De lichtkleur is afhankelijk van het type lamp. Tijdens de energie crisis in 1973 is door zijn lage energieverbruik in diverse wijken oranje (SOX) verlichting toegepast. "Oranje" licht (lagedruk-natriumlampen SOX) heeft tot gevolg dat men vrijwel geen kleur kan herkennen en wordt daardoor in het algemeen in verblijfsgebieden minder gewaardeerd. Deze lamp zal derhalve niet meer worden toegepast in de openbare verlichting in Deventer. Vanaf 1995 wordt er op grote schaal PLL-lampen (kwiklampen) toegepast, deze lampen heeft een witte verlichtingskleur. Tevens heeft deze lamp een lange levensduur, een lage aanschaf prijs en een laag energie verbruik. Binnen de grenzen van de gemeente Deventer is er voor de kleur 830 gekozen, deze kleur is warm wit en past hierdoor goed in het sfeerbeeld van de stad. heeft zich geconformeerd aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen voor alle renovaties en nieuwbouw projecten. Dit houdt in dat er voor witte verlichting kleur 830 is gekozen voetpaden Voetpaden moeten per situatie beoordeeld worden, niet elk voetpad hoeft verlicht te worden. Langs voetpaden dient alleen openbare verlichting te worden aangebracht als het voetpad ook 's avonds deel uitmaakt van een doorgaande route. Hierbij wordt het gebruik tijdens de wintermaanden als uitgangspunt genomen. Daarnaast moet worden gekeken naar de nabijheid van alternatieve voetgangersroutes. Openbare voetpaden die voorkomen in de voormalige gemeente Diepenveen ten behoeve van de ontsluiting van de achterzijde van woningen worden in principe alleen van openbare verlichting voorzien als de bewoners hierom vragen. parken Parken worden in principe niet verlicht mede uit oogpunt van lichthinder. De aanwezigheid van alternatieve routes dient bij deze keuze te worden betrokken. Daarnaast is vooral bij het verlichten van parken de kans groot dat een zekere "schijnveiligheid" wordt gecreëerd. Alleen in het geval door het park een (fiets)pad loopt waar veel gebruik van gemaakt wordt dient dit (fiets)pad goed verlicht te worden. Indien een park zonder openbare verlichting toch veel gebruik wordt, kan het plaatsen van openbare verlichting alsnog overwogen worden. Het oplossen van het probleem schijnveiligheid vraagt echter wel om een integrale benadering, zoals het aanpassen van groenvoorzieningen, verbeteren zichtlijnen, handhaving en toezicht. parkeerterreinen en -garages Ook met betrekking tot het verlichten van parkeerterreinen dan wel -plaatsen is de keuze afhankelijk van de specifieke situatie. Parkeerplaatsen in verblijfsgebieden dienen zo veel mogelijk te worden verlicht door de straatverlichting. Bij parkeerterreinen dan wel -plaatsen in winkelgebieden dient de bezettingsgraad in de avonduren in de keuze te worden betrokken. Parkeergarages worden in de regel gezien als sociaal onveilige ruimten. Ze dienen dan ook te allen tijde van een goede verlichting te worden voorzien. winkelgebieden Bij het verlichten van winkelstraten en -gebieden is het belangrijk dat rekening wordt gehouden met de rol van verlichting ten behoeve van reclame en andere commerciële uitingen. In de Deventer binnenstad geldt hiervoor een apart beleid. industriegebieden Industrieterreinen behoren ook tot de verblijfsgebieden en dienen te worden voorzien van "wit" licht kleur

19 samenvatting Voor gebieden met een verblijfsfunctie kunnen op basis van het voorgaande de volgende uitgangspunten worden geformuleerd. Uitgangspunt In verblijfsgebieden dient, indien openbare verlichting functioneel noodzakelijk is, "wit" licht kleur 830 te worden geplaatst. Een voetpad moet alleen openbaar verlicht worden als deze ook s avonds deel uitmaken van een doorgaande route. Het gebruik tijdens de wintermaanden dient als uitgangspunt. Parken worden in principe niet verlicht om schijnveiligheid te voorkomen. Indien een park zonder openbare verlichting toch veel gebruik wordt, kan het plaatsen van openbare verlichting alsnog overwogen worden. Het oplossen van het probleem schijnveiligheid vraagt dan echter wel om een integrale benadering, zoals het aanpassen van groenvoorzieningen, verbeteren zichtlijnen, handhaving en toezicht. Parkeergarages, terreinen en plaatsen worden voorzien van een goede openbare verlichting. In de winkelgebieden dient er rekening gehouden te worden met de commerciële uitingen. vandalisme Het plaatsen van openbare verlichting in het kader van sociale veiligheid betekent soms dat lichtmasten geplaatst moeten worden op locaties die "vandalismegevoelig" zijn. De openbare verlichting is dan vaak zelf ook onderhavig aan vandalisme. In de keuze van het type verlichting dient de "vandalismegevoeligheid" van de betreffende locatie meegenomen te worden. Immers, indien de lamp door vandalisme de meeste tijd niet brandt heeft het plaatsen van openbare verlichting weinig zin. Uitgangspunt Verzoeken om het plaatsen van verlichting in het kader van sociale veiligheid dienen te worden getoetst op de "vandalismegevoeligheid" van de desbetreffende locatie. Indien verlichting gewenst is en de kans op vandalisme groot is, is het raadzaam om hoge(re) masten te plaatsen. 5.3 OV-beleid buiten de bebouwde kom Langs wegen buiten de bebouwde kom dient alleen openbare verlichting te worden geplaatst als de verkeersafwikkeling, gegeven de intensiteit en de voertuigenverdeling, daarom vraagt. Hierbij valt met name te denken aan kruisingen. De (brom)fietspaden langs wegen buiten de bebouwde kom dienen, voor zover mogelijk, "mee te liften" met de verlichting van de weg. Uitgangspunt bij de zorgvuldige beoordeling van verzoeken om openbare verlichting in het buitengebied buiten de hoofdwegen dient te zijn dat hier in principe geen verlichting wordt geplaatst. Alleen indien bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer de verlichting een hoofdoorzaak kan zijn van een bepaalde onveilige situatie (een bochtig tracé, kruisingen en oversteekplaatsen(fietsers), dient hiertoe te worden overgegaan. Indien wordt besloten om verlichting buiten de bebouwde kom aan te brengen dient dit niet halfslachtig te gebeuren. De NSvV-aanbevelingen moeten ook voor de verlichting buiten de bebouwde kom als leidraad dienen. Tijdens onderhoudswerkzaamheden aan wegen buiten de bebouwde kom is het raadzaam om de weg tijdens de duisternis tijdelijk van verlichting te voorzien. 18

20 Uitgangspunt Openbare verlichting dient buiten de bebouwde kom alleen te worden geplaatst langs de hoofdwegen en wanneer de verkeersveiligheid (= de objectieve veiligheid) hierom vraagt. "Wit/Geel" licht geniet dan de voorkeur. (Brom)fietspaden langs hoofdwegen dienen zoveel mogelijk "mee te liften". 5.4 OV-beleid semi-openbare en particuliere ruimten Voor goede verlichting in deze semi-openbare gebieden dient de eigenaar zorg te dragen. De gemeente Deventer heeft wel een handhavingstaak in deze ruimten. De gemeente Deventer kan wel sturend optreden in deze ruimten. Hierop wordt verder ingegaan bij hoofdstuk 7 paragraaf Lichthinder. Uitgangspunt Het verlichten van niet openbare terreinen is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de eigenaar. In verband met de sociale veiligheid dient de gemeente desgewenst adviserend op te treden. 5.5 OV-beleid wegen niet in beheer bij de gemeente Enkele wegen buiten de bebouwde kom vallen onder het beheer van het Rijk respectievelijk de Provincie. Het al dan niet verlichten van deze wegen en aanliggende (brom)fietspaden, is in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de desbetreffende wegbeheerder. De gemeente heeft richting andere overheidsinstanties een adviserende rol. Uitgangspunt Verlichting langs wegen en aanliggende (brom)fietspaden die niet onder het gemeentelijke beheer vallen, is primair een verantwoordelijkheid van de desbetreffende wegbeheerder. De gemeente heeft in deze een adviserende taak. 5.6 Samenvatting OV-beleid Afhankelijk van de classificatie van de weg kan beleid worden geformuleerd. Voordat een NSvV-verlichtingsklasse voor een openbare ruimte wordt vastgesteld is het belangrijk om eerst te bepalen of dan wel wanneer de verschillende te onderscheiden openbare ruimten verlicht dienen te worden. Immers, niet alle openbare ruimten hoeven, bijvoorbeeld indien alternatieve, goed verlichte routes voorhanden zijn, van verlichting worden voorzien. Keuze in relatie tussen te onderscheiden openbare ruimten binnen de bebouwde kom en de functie van openbare verlichting". Type van openbare verlichting Toepassen openbare verlichting NSvV Lichtkleur norm Openbare Ruimte binnen de bebouwde kom ruimte met verkeersfunctie - verkeerswegen ja S3 wit/geel ruimte met verkeers- en verblijfsfunctie - "verzamelwegen" ja S4 wit - fietspaden ja, langs hoofdfietspaden nee, overige fietspaden S4 wit ruimte met verblijfsfunctie - woonstraten ja S5/S4 wit - parkeerterreinen/garages ja S5/S4 wit - winkelstraten /-gebieden ja, rekening houden met commerciële uitingen S5/S4 wit - industriegebieden ja S5/S4 wit 19