Uitwisseling schoolgegevens ten behoeve van de jeugdgezondheidszorg

Transcriptie

1 Uitwisseling schoolgegevens ten behoeve van de jeugdgezondheidszorg 1. Inleiding/vraagstelling De jeugdgezondheidszorg ter uitvoering van de Wet publieke gezondheid (Wpg) loopt van 0-19 jaar. Zolang het kind niet naar school gaat, wordt deze uitgevoerd in de woonplaats van het kind. De ouders bezoeken dan het Consultatiebureau of het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Wanneer het kind naar school gaat, vinden de contactmomenten met de jeugdgezondheidszorg op school plaats. Die jeugdgezondheidszorg organisatie (GGD of CJG indien verzelfstandigd) moet daartoe weten welke school het kind bezoekt. Dat blijkt met name ingewikkeld als het kind naar school gaat in het werkgebied van een andere jeugdgezondheidszorg organisatie dan de woonplaats. De jeugdgezondheidszorg organisatie waar het kind inmiddels naar school gaat, moet dan ook de (jeugdgezondheids) zorg overnemen van de jeugdgezondheidszorg organisatie waar het kind woont. Bij de overgang naar de middelbare school, komt zo n verhuizing van werkgebied vrij vaak voor. Gegevens over waar kinderen naar school gaan, komen echter laat en slecht geordend beschikbaar en leiden voor de jeugdgezondheidszorg tot veel administratieve rompslomp. Uit mijn ervaringen in de regio Rijnmond is mij overigens gebleken dat het ook binnen één werkgebied van een regionale jeugdgezondheidszorg organisatie een behoorlijke administratieve belasting blijkt om rond te krijgen welke school het kind bezoekt. Dat is namelijk ook van belang indien de zorg niet door een andere jeugdgezondheidszorg organisatie wordt overgenomen. Uitsluitend de verpleegkundigen of jeugdartsen die verantwoordelijk zijn voor de kinderen van de desbetreffende school mogen de gegevens van de kinderen op die school inzien. Alleen voor die verpleegkundigen of jeugdartsen bestaat namelijk een behandelrelatie met het desbetreffende kind. Andere professionals van de jeugdgezondheidszorg organisatie behoren dan geen toegang te hebben tot de gegevens van dat kind in het digitaal dossier jeugdgezondheidszorg (DD-jgz). Het is dus altijd van belang om kinderen binnen de jeugdgezondheidszorg aan de juiste school te kunnen toewijzen, ook zonder verhuizing van werkgebied. Al vele jaren wordt lokaal of regionaal met lapmiddelen geprobeerd om dit proces zo goed mogelijk te stroomlijnen. Op landelijk niveau is men thans in overleg om tot een structurele oplossing te komen die een aanzienlijke besparing voor de jeugdgezondheidszorg zou kunnen opleveren. Namelijk de jeugdgezondheidszorg organisaties krijgen uit het zogenaamde Bronbestand een overzicht welke kinderen welke scholen binnen hun werkgebied bezoeken. Het Bronbestand wordt door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) beheerd. De vraag is gesteld of de privacywetgeving er niet aan in de weg staat dat het deze Brongegevens worden verstrekt aan de jeugdgezondheidszorg organisatie die deze gegevens regardeert (dus waar het kind op school gaat). GGD Nederland vroeg mij daarover een opinie te geven. Dat gebeurt in deze notitie (paragraaf 2). In dezelfde mail vroeg GGD Nederland mij naar de overdracht van het dossier indien blijkt dat het kind tot een ander werkgebied is gaan behoren. Dat is echter een andere kwestie, die van de eerder genoemde moet worden onderscheiden. In paragraaf 3 ga ik daarop kort in.

2 2. Uitwisseling onderwijsgegevens met de GGD (of jeugdgezondheidszorg organisaties) 2.1 Het toepasselijk wettelijk kader Het betreft hier algemene persoonsgegevens in de zin van de Wet bescherming persoonsgegevens WBP. Deze moeten worden onderscheiden van bijzondere persoonsgegevens in de zin van de WBP, zoals gegevens omtrent gezondheid, waarvoor de voorwaarden strikter zijn. Die zijn overigens wel in paragraaf 3 aan de orde. Artikel 8 WBP is op de verwerking van de hier aan de orde zijn persoonsgegevens van toepassing. Scholen verwerken de administratieve leerlinggegevens op basis van de toepasselijke onderwijswetgeving. Dat is een grondslag als bedoeld in art. 8.c van de WBP, zijnde een wettelijke verplichting waaraan de verantwoordelijke is onderworpen. Toestemming van de ouders is hiervoor niet nodig. Voor de jeugdgezondheidszorg organisaties ligt het iets ingewikkelder. Er is geen rechtstreekse bepaling in de wetgeving. Het volgende kan over de jeugdgezondheidszorg organisaties worden opgemerkt. Ik behandel daarbij eerst wat jeugdgezondheidszorg organisaties geacht worden te doen en op grond van welke regelgeving (a), vervolgens of een jeugdgezondheidszorg organisatie onder het in art. 8.c WBP genoemde criterium valt (b). Ad a: Artikel 5 van de Wpg verplicht gemeenten om (preventieve) jeugdgezondheidszorg te organiseren. Letterlijk staat er: gemeenten dragen zorg voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. De algemene bepalingen omtrent de inhoud van de jeugdgezondheidszorg in de Wpg zijn uitgewerkt in een amvb. 1 Daaruit blijken de verschillende contactmomenten en het feit dat wanneer het kind de schoolgaande leeftijd heeft bereikt, het contact via het schoolonderzoek op de school dient plaats te vinden. In beginsel dienen gemeentelijke taken op het gebied van publieke gezondheid door een GGD te worden uitgevoerd maar de Wpg staat voor de jeugdgezondheidszorg toe dat deze ook door andere organisaties kunnen worden uitgevoerd (art. 14 tweede lid Wpg). In de jeugdgezondheidszorg is de veiligheid van het kind meer en meer centraal komen te staan. Dat blijkt uit een groot aantal initiatieven en maatregelen die hier verder niet relevant zijn. Wel van belang is het volgende. In 2009 stelde de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) dat een jeugdgezondheidszorgorganisatie elk kind in beeld behoort te hebben. Daaronder blijkt de IGZ met name ook te verstaan waar het kind op school gaat omdat voor schoolgaande kinderen de school het contactpunt voor de jeugdgezondheidszorg is. 2 Ad b: Voor de GGD geldt dat deze een gemeentelijke tak van dienst is. Bestuursrechtelijk kunnen gemeente en GGD voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg als één bestuursorgaan worden gezien 3 en dus ook één verantwoordelijke in de zin van de WBP. 4 Dat geldt ook indien voor kleinere gemeenten de GGD bij een gemeenschappelijke regeling is ingesteld. De verantwoordelijke in de zin van de WBP is dan het bestuur van de gemeenschappelijke regeling waarvoor de krachtens de deze regeling ingestelde GGD de Wpg taken uitvoert. 1 Besluit van 27 oktober 2008, Stb 2008, 461). 2 Inspectie voor de gezondheidszorg, De jeugdgezondheidszorg in beweging, Den Haag Dit is anders voor de uitvoering van de Wpg in het kader van bestrijding infectieziekten waar de GGD als zodanig eigen bestuursrechtelijke bevoegdheden zijn toegekend. 4 Het is ook de gemeente die de verwerking van persoonsgegevens bij het CBP aanmeldt, al is het hoofd van de GGD dan meestal de gemandateerde uitvoerder van verplichtingen krachtens de WBP. Versie nr 2.def 2

3 De GGD en krijgen als binnengemeentelijk afnemer de GBA gegevens van de kinderen. Dat is voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg als wettelijke verantwoordelijkheid niet voldoende, aangezien zij, zoals opgemerkt, na een bepaalde leeftijd het contact via de school moeten leggen. Daartoe dienen zij natuurlijk ook te weten op welke school het kind is ingeschreven. Mede gelet op het genoemde rapport van de IGZ, is het daarmee aan geen twijfel onderhevig dat het verwerken van administratieve schoolgegevens voor de GGD en voldoet aan het in art. 8.c van de WBP genoemde criterium. Zoals gezien, kunnen gemeenten de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg aan andere organisaties dan de GGD opdragen. In dat geval zal er een nauwe samenwerking met de GGD zijn en wordt de jeugdgezondheidszorg organisatie voor de uitvoering van de taken krachtens de Wpg door de gemeente of samenwerkende gemeenten gesubsidieerd. Voor deze organisaties ligt toepassing van het in art. 8.c genoemde criterium echter gecompliceerder. Men zou kunnen stellen dat de verantwoordelijke, zijnde deze jeugdgezondheidszorgorganisatie, niet zelf onderworpen is aan de eerder behandelde wettelijke verplichting. De IGZ zal echter die jeugdgezondheidszorg organisatie wel verantwoordelijk houden voor hoe het de kinderen in beeld houdt. De gemeente zal dit in de subsidiebeschikking ook vereisen (naast vele andere voorwaarden). Naar mijn mening kan men dan ook goed volhouden dat deze verantwoordelijkheid gemandateerd namens de gemeenten wordt uitgevoerd. Dit wordt zelden zo gesteld omdat de rechtsverhouding tussen kind (vertegenwoordigd door de ouders of andere wettelijk vertegenwoordiger) en de jeugdgezondheidszorg organisatie die vervolgens tot stand komt, als een privaatrechtelijke wordt gezien, bepaald door hetgeen is geregeld in de wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO, opgenomen in afdeling 5 van titel 7 van boek 7 BW). Maar de basis is om zich met het kind te bemoeien en in beeld te houden (met een protocol non bereik als dat niet lukt) is een publieke, namelijk de Wpg en de taken die de gemeenten in dat kader aan deze jeugdgezondheidszorg organisatie hebben opgedragen. In dat kader krijgen de jeugdgezondheidszorg organisaties thans ook de GBA gegevens doorgeleverd. Ook voor die andere (dan de GGD) jeugdgezondheidszorg organisaties geldt naar mijn mening dan ook dat zij administratieve schoolgegevens verwerken krachtens een wettelijke verplichting waaraan de verantwoordelijke is onderworpen. Overigens zullen dat er niet veel zijn. De meeste andere (dan een GGD) jeugdgezondheidszorg organisaties verlenen uitsluitend jeugdgezondheidszorg tot 4 jaar. In ieder geval van de regio Rijnmond is mij echter bekend dat de gemeenten hebben besloten om het verlenen van de jeugdgezondheidszorg van de GGD af te splitsen en in een aparte Stichting CJG Rijnmond onder te brengen. 5 Mogelijk is dat elders ook het geval. De conclusie is dus dat een jeugdgezondheidszorg organisatie administratieve schoolgegevens kan verwerken op grond van 8.c WBP. Toestemming of geen bezwaar van de ouders is hierbij niet aan de orde. In die zin zou DUO de brongegevens kunnen leveren aan de jeugdgezondheidszorg organisaties in wier werkgebied de desbetreffende scholen zijn gelegen. 6 Hoewel niet rechtstreeks onderdeel van de vraagstelling wil ik daar aan toevoegen dat op deze wijze naar mijn mening zelfs een zekere privacy winst kan worden bereikt. Dat blijkt uit het in de Inleiding genoemde voorbeeld van de regio Rijnmond. Het kind moet niet alleen 5 Deze Stichting wordt volledig gesubsidieerd en de betrokken wethouders zitten in het bestuur. Krachtens de bestuursrechtelijke jurisprudentie zou het CJG Rijnmond een bestuursorgaan zijn als het bestuursrechtelijke besluiten zou nemen, hetgeen dan echter gezien de rechtsverhouding met de cliënten (zie de tekst) niet het geval is. 6 Hoe dat technisch zal worden geregeld, behoort niet tot dit advies. Versie nr 2.def 3

4 aan de juiste jeugdgezondheidszorg organisatie worden toegewezen maar ook aan de juiste professional binnen die organisatie. Het DD-jgz dient te worden ingericht volgens NEN Norm 7510, die onder meer is gebaseerd op de WGBO. Dat veronderstelt dat uitsluitend die professionals toegang krijgen tot het DD-jgz van een bepaald kind waarbij een behandelrelatie met het kind bestaat. Onder meer gezien het preventieve karakter van de jeugdgezondheidszorg en het feit dat met de schoolgaande leeftijd de jeugdgezondheidszorg het kind behoudens problemen zelf opzoekt, kan dat worden gelezen als waarmee een behandelrelatie zal kunnen bestaan. Maar in ieder geval niet voor die professionals waarmee dat zeker niet het geval zal kunnen zijn, omdat hun feitelijke werkgebied niet de scholen omvat waar het desbetreffende kind op zit. Omdat men dat nu vaak niet tevoren weet, valt dat niet goed te regelen en staat het DD-jgz vaak open voor veel meer professionals dan volgens de rollen en rechten structuur van het DD-jgz eigenlijk de bedoeling is. 3. De overgang van het jeugdgezondheidszorg dossier naar de nieuwe jeugdgezondheidszorg organisatie Zoals in de Inleiding opgemerkt, is dit een andere kwestie dan die van de brongegevens. Zij speelt thans ook, wanneer de jeugdgezondheidszorgorganisatie via de huidige omslachtige methode verneemt dat het kind inmiddels binnen diens werkgebied op school gaat terwijl deze jeugdgezondheidszorg organisatie het kind eerder niet in zorg had. Deze vraag heeft daarom niet betrekking op de grondslag voor de uitwisseling van brongegevens met de jeugdgezondheidszorg, maar uitsluitend op die van uitwisseling van cliëntgegevens tussen de beide betrokken jeugdgezondheidszorg organisaties, gezien hun rechtsverhouding met de cliënt. Zoals al aangestipt, wordt die rechtsverhouding bepaald door de WGBO. In WBP termen is hier sprake van het verwerken van bijzondere persoonsgegevens. De WBP kent echter geen specifieke bepalingen over het onderhavige onderwerp. Beide jeugdgezondheidszorg organisaties (de oude, waar het kind in zorg was, en de nieuwe, waar het kind in zorg komt) mogen de gegevens uit het dossier verwerken krachtens art. 21 WBP. Of de oude jeugdgezondheidszorg organisatie het dossier ook mag overdragen aan de nieuwe jeugdgezondheidszorg organisatie moet worden bepaald aan de hand van de WGBO. De meeste jeugdgezondheidszorg organisaties stellen in de folder die bij het eerste contact wordt uitgereikt, dat het dossier wordt overgedragen indien de zorg door een andere jeugdgezondheidszorg organisatie wordt overgenomen, tenzij de ouders daartegen bezwaar maken. Ik acht dat onvoldoende legitimatie om het dossier in de onderhavige situatie over te dragen. De meeste ouders zullen denken aan de eerder genoemde 4 jaar grens. Het is ook niet netjes en niet verstandig (in onderlinge samenhang). Een brief van de nieuwe jeugdgezondheidszorg organisatie dat het kind nu in beginsel - in zorg komt bij deze jeugdgezondheidszorg organisatie, geeft die organisatie de mogelijkheid om zich goed te introduceren en de gang van zaken bij de zogenaamde schoolonderzoeken uit te leggen. Ook al wordt dat in veel schoolboekjes genoemd, voor sommige ouders blijkt de uitnodiging voor het schoolonderzoek onverwacht te komen, overigens ook als het kind helemaal niet bij een nieuwe jeugdgezondheidszorg organisatie in zorg komt. Dat leidt tot onnodige onrust en soms ook weerstand. Bij de bedoelde kennismakingsbrief kan tevens worden uitgelegd dat daarmee ook het jeugdgezondheidszorg dossier van het kind wordt overgedragen, tenzij de ouders (formeel de met het gezag belaste ouder(s) of andere wettelijk vertegenwoordiger) daartegen bezwaar maken. Hoewel de WGBO in beginsel toestemming voorop stelt, acht ik een (geen) bezwaar systeem hier aanvaardbaar. Het betreft dezelfde zorg, alleen een andere organisatie. Ook in andere gevallen wordt dan in de gezondheidszorg van een bezwaar systeem uitgegaan, bijvoorbeeld bij indien de ene huisartspraktijk wordt overgenomen door een andere. In dit Versie nr 2.def 4

5 geval komt daar dan nog bij de wettelijke grondslag om jeugdgezondheidszorg aan te bieden. Het probleem van toestemming is voorts dat men niet weet of, als die toestemming uitblijft, de toestemming inderdaad wordt geweigerd of dat de antwoordbrief ergens op een grote stapel is blijven liggen. Juist de meer zwakke gezinnen zouden aldus mogelijk kunnen worden gemist. Voorts kunnen de ouders altijd nog weigeren dat hun kind aan het schoolonderzoek deelneemt wanneer zij de uitnodiging daartoe ontvangen. Voor de goede orde merk ik nog op dat de hier behandelde overdracht zowel technisch als inhoudelijk sterk verschilt van de opname in een LSP nieuwe stijl dat volgens de huidige inzichten (brief van de minister van volksgezondheid aan de Tweede Kamer van 24 juni 2011) via een opt-in zou moeten plaatsvinden. Hoe om te gaan met de - schaarse situaties dat ouders bezwaar maken tegen de overdracht, behoort niet tot de adviesvraag van GGD Nederland Mr. Evert-Ben van Veen Versie nr 2.def 5