Nieuwsbrieven. van de Libellenwerkgroep Drenthe. René Manger Gerard Abbingh. Libellenwerkgroep Drenthe. Contact:

Transcriptie

1 Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe 2016 René Manger Gerard Abbingh Libellenwerkgroep Drenthe 25

2 Colofon Redactie: René Manger & Gerard Abbingh. Uitgever: Libellenwerkgroep Drenthe, Assen Stichting Libellenwerkgroep Drenthe (LWD) Foto s voorkant: René Manger Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Manger, R. & G. Abbingh, Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe Libellenwerkgroep Drenthe, Assen. 26 Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe 2015

3 Libellenwerkgroep Drenthe Drenthe in 2016 Samenvatting 1 januari 2017 Libellen in 2016 In totaal werden in de provincie ruim 9200 libellenwaarnemingen gedaan en werden er 49 van de inmiddels 57 bekende soorten waargenomen. Het weer in 2016 Volgens het KNMI was het een zeer warm jaar, met een gemiddelde temperatuur van 10,7 graden. De zeer warme zomer van 2016 komt op plaats tien van warmste jaren sinds het begin van de metingen. Het was dan ook zonniger dan normaal, maar ook natter. Augustus eindigde zeer warm en deze warmte zette zich voort in september, die volop zomers was. Dit alles past in de trend van een opwarmend klimaat, aldus het KNMI. Beekrombout man eet jong vrouwtje blauwe breedscheenjuffer. Twee nieuwe soorten voor Drenthe Op 10 juli 2016 werd door Rene Smid een mannetje Beekoeverlibel op het Dwingelderveld waargenomen en is daarmee de eerste waarneming van de soort in Drenthe! Ook zeer bijzonder was de waarneming van Sonja en Lex, die op 13 september 2016 een mannetje Kempense heidelibel op het Drouwenerveld aantroffen. Beekrombout Door intensief onderzoek is een beter beeld van de verspreiding van de populatie in de Drentsche Aa verkregen. Zo zijn vanuit een rubberboot in mei enkele honderden lavenhuidjes verzameld. De beekrombout is in 11 kilometer-hokken in de Drentsche Aa waargenomen. Waarnemingen Soorten zoals watersnuffel, vuurjuffer en viervlek werden het meest waargenomen. Zwervende heidelibel, zwervende pantserjuffer, vuurlibel en gevlekte witsnuitlibel werden juist zeer weinig waargenomen. Niet gezien werden geelvlekheidelibel, gevlekte glanslibel, hoogveenglanslibel, zuidelijke glazenmaker en zuidelijke oeverlibel. 27

4 Libellenwerkgroep Drenthe 17 april 2016 Herziene druk van Libellen in Drenthe is verkrijgbaar NIEUW! Begin april is de tweede (herziene) druk van het boek Libellen in Drenthe verschenen. Het boek is inhoudelijk aangepast aan de situatie van de libellenfauna tot Er zijn nieuwe verspreidingskaarten van de soorten gemaakt en zijn soortteksten zonodig geactualiseerd. Het boek is bij een andere drukkerij vervaardigd en de kleuren zijn aanzienlijk verbeterd ten opzichte van de eerste druk. Er zijn acht pagina s bijgekomen en er is dikker papier gebruikt waardoor het boek duidelijk dikker is geworden. Bestellen? Het boek kost 26,- incl. verzendkosten. Bedrag over te maken op Triodosbank rek.nr. NL12TRIO BIC TRIONL2U. Stuur een naar info@libellen-drenthe.eu en vermeld daarbij je naam en adres. Eerste Vuurjuffer op 13 april. Het seizoen is begonnen! Op 13 april werd op het Leggelderveld de eerste vuurjuffer van dit jaar in Drenthe waargenomen. Het betrof een vers fladderend exemplaar. Vorig jaar was dat enkele dagen later namelijk op 15 april in de omgeving van Ruinerwold. 28 Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe 2016

5 Dwergjuffer terug in Nederland De meeste mensen hebben inmiddels het bericht gelezen, dat Gerard Dutmer vorig jaar op een locatie in Oost Nederland een (kleine) populatie Dwergjuffer Nehalennia speciosa heeft ontdekt. Gezien de kwetsbare biotoop op de locatie wordt de vindplaats geheim gehouden. Dit is zeer bijzonder nieuws, aangezien de laatste waarnemingen van de soort in NL o.a. dateren uit 1912 (Limburg) en 15 juli 1955 (Noord-Brabant). Lees verder >> Op Youtube staat filmmateriaal van de ontdekking door Gerard Dutmer Gerard Dutmer Dwergjuffer mannetje op de Nederlandse locatie in Hoe fotografeer je bijen? Onderzoek naar bijen wordt steeds belangrijker. Vaak zijn bijen op foto s niet of nauwelijks herkenbaar. Wanneer je aan de hand van foto s bijen wilt herkennen zal dat op een bepaalde manier moeten gebeuren. In het kader van een bijenproject in Utrecht heeft Arie Koster een cursus over bijen gegeven, zie hiervoor de link 29

6 Libellenwerkgroep Drenthe 23 juni 2016 Beekrombout in kaart gebracht Na de vondst van de beekrombout in 2011 in de Drentsche Aa werd de beekrombout elk jaar aangetroffen, echter steeds in lage aantallen. Daarom werd het tijd om van de omvang van de populatie een beter beeld te krijgen. Vorig jaar werd een eerste aanzet gedaan (nieuwsbrief 2015). Dit jaar hebben we tijdens het onderzoek ook larvenhuidjes geteld en meerdere loopjes van de Drentsche Aa gecheckt. Verder hebben we imago s geteld. Hierbij zijn ook andere loopjes dan de reeds bekende in het stroomgebied van de Drentsche Aa op aanwezigheid van de beekrombout onderzocht. René Manger Larvenhuidjes Vanuit een rubberboot hebben we op een dag in mei enkele honderden lavenhuidjes verzameld. Veel beekrombouten waren die dag reeds uitgeslopen of waren daar nog mee bezig. De beekrombout is dit jaar in veel meer kilometerhokken (in totaal 11) in de Drentsche Aa waargenomen (zie figuur 1). aantal kilometerhokken aantal beekrombouten Figuur 1: Het aantal kilometerhokken en het totaal aantal beekrombouten (imago s en larvenhuidjes) dat in de Drentsche Aa in de periode is waargenomen. 30 Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe 2016

7 De beekrombout is het gemakkelijkst bij het bruggetje in Oudemolen over het Oudemolense diepje te vinden. Beekrombout mannetje op het Zeegserloopje in juni Judith Bouma Fochteloërveen Het ogenschijnlijk onzichtbare toch zichtbaar proberen te maken helaas lukt dat zeker niet altijd. Met een passie voor het kleine leven, is het soms kruip- en sluipwerk in het veen. Plantjes zijn geduldig, maar het is nou net het kleine rondkruipende en vliegende leven wat mijn aandacht trekt én krijgt. De grootste passie ligt bij libellen en rupsen, het vastleggen, maar ook het weten wat het is en hoe het leeft. Het moment om mijn monitoringroute voor de veenhooibeestjes te lopen was aangebroken, maar trof daarnaast divers ander leuk spul aan. Ik had duidelijk oogcontact met een prachtige libel die veel leek op andere glanslibellen en toch was hij anders. Hij vloog een stukje van het pad af boven een pijpenstrogebied met eenarig wollegras en aan de andere kant van het pad een veenput die al aardig dicht aan het groeien is. Meerdere pogingen gedaan, het was te ver en te snel om de libel goed vast te kunnen leggen. Gelukkig voldoende om bevestiging van René te krijgen, mijn eerste bijzondere gevlekte glanslibel (mannetje) in het unieke Fochteloërveen! Weliswaar in Fryslân, het scheelde maar een paar honderd meter of hij vloog boven Drenthe! Judith Bouma Ronald Reuderink fotografeerde dit jaar weer een beekromboutmannetje bij een stuw in de Oude vaart nabij Uffelte. Twee jaar eerder (15 juni 2014) vond Ronald namelijk op dezelfde plek ook een mannetje van deze soort. Rechts van deze tekst staat de bewijsfoto. Ronald Reuderink Beekrombout weer bij Uffelte waargenomen 31

8 Sierlijke witsnuitlibel zoekt nieuwe gebieden De populatie sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhinia caudalis) is na de ontdekking in 2009 in De Weerribben flink toegenomen. De soort breidt zich uit en zoekt naar geschikte gebieden om zich te vestigen. Zo wordt de soort dit jaar in andere delen in Nederland waargenomen, namelijk in Friesland, bij Nijmegen en recent bij het Zwarte meer (randmeer Flevoland). Een, door 17 libellenenthousiasten, recent gehouden uitgebreide zoektocht in de Oostelijke Vechtplassen, leverde helaas geen waarneming van de soort op. Tijdens monitoring in De Weerribben-Wieden vielen dit jaar de hoge aantallen sierlijke witsnuitlibellen op. Libellen in Zakynthos Hero Moorlag stuurde ons foto s en onderstaande mail nav zijn bezoek aan Griekenland dit jaar. Hoewel Zakynthos groen oogt, stonden alle beken droog. Alleen bij Zakynthos-Stad is een rivier, maar daar vonden we geen libellen. Bij het dorp Keri bevindt zich een moeras met een sloot rondom, waar we tenslotte libellen gevonden. Heel veel blauwe breedscheenjuffer, veel kleine roodoog, opvallend veel vuurlibel, slechts enkele purperlibel, tamelijk veel bruine korenbout, beekoeverlibel en eiafzet van de zuidelijke keizerlibel. Het mannetje zuidelijke keizerlibel was moeilijk te fotograferen, omdat deze te druk bezig was met patrouilleren. Ik had gehoopt op bronlibellen, maar deze helaas niet gezien. We zijn nog op de vaste wal geweest in Olympia. Daar hebben we eveneens langs een riviertje heel veel blauwe breedscheenjuffer, zuidelijke oeverlibel en weidebeekjuffer gezien. Hero Moorlag Hero Moorlag 32 Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe 2016

9 Libellenwerkgroep Drenthe 16 september 2016 Excursie Lieveheersbeestjes Libellen 24 september 2016 Wantsen Op zaterdag 24 september 2016 wordt de laatste lieveheersbeestjes excursie in het kader van het landelijke atlasproject georganiseerd op het Noordsche veld. Net als vorig jaar (twee excursies) wordt de excursie door EIS kenniscentrum (Vincent Kalkman) en de Libellenwerkgroep Drenthe georganiseerd. Naast de lieveheersbeestjes zal ook aandacht besteed worden aan wantsen en (uiteraard) libellen. Kruising Peesterweg/Witteveen te Zeijen uur Twee nieuwe libellensoorten in 2016 in Drenthe Dit jaar kunnen we twee nieuwe libellensoorten aan de Drentse lijst toevoegen, namelijk de Beekoeverlibel en de Kempense heidelibel. Het aantal waargenomen libellensoorten in Drenthe komt hiermee op 57. Eerste waarneming Beekoeverlibel (Orthetrum coerulescens) in Drenthe Op zondag 10 juli 2016 werd door Rene Smid een leuke libellenwaarneming gedaan, namelijk een mannetje Beekoeverlibel die op het Dwingelderveld werd waargenomen en gefotografeerd. Dit is de eerste waarneming van de soort in Drenthe! 33

10 Eerste waarneming van Kempense heidelibel (Sympetrum depressiusculum) in Drenthe Op 13 september 2016 vonden Sonja en Lex een mannetje Kempense heidelibel op het Drouwenerveld. Dit is de eerste waarneming van deze soort in Drenthe! Dit jaar breidt de soort zich, na de ontdekking in 2013 in Noord Nederland, sterk uit. Voor 2013 kwam Sympetrum depressiusculum in Nederland alleen in en rond de Kempen voor. Vandaar de naamgeving van deze mooie heidelibel. Net over de grens in Vlaanderen lag toen een vrij grote populatie. Een groot deel van de Nederlandse waarnemingen waren toen hoogstwaarschijnlijk zwervers uit deze Belgische populatie en enkele bekende voortplantingsplaatsen bleken verder meestal van korte duur te zijn. In 2012 werd een exemplaar van de Kempense heidelibel bij Zwolle waargenomen, daarna niet meer. In 2013 werd een kleine populatie in De Weerribben ontdekt. Door vrijwilligers wordt de soort in dit gebied sindsdien gevolgd en kan zodoende de verspreiding elk jaar in beeld gebracht worden. In 2016 blijkt de soort in De Weerribben verder uit te breiden, zoals in het Zuidoosten van de Wieden (Kiersche Wijde) en heeft ook Friesland bereikt. De laatste jaren (vanaf 2014) wordt de soort ook bij Leusden (Gelderland) waargenomen. Zuidelijke keizerlibel copula bij Dalen 4 juli 2016: Tja, het is erg jammer, maar ik ging een keer op stap zonder camera (doe ik dus nooit weer) omdat het toch nog niet zo mooi weer was en toen ik bij het Drostendiep kwam werd het opeens zonnig en hoor ik geritsel van vleugels in het hoge gras. Ik kijk... zit er een copula Zuidelijke keizerlibel (Anax parthenope) vlak voor mij. Duidelijk te zien waren de ogen, de thorax, alles klopte en het was een erg mooie foto geworden als ik de camera bij mij had. Toen vlogen ze naar de andere kant en gingen daar verder. Ik mijn camera snel opgehaald en gaan zoeken, maar niet meer gezien... Jan Joost Mekkes Sonja & Lex Predatie Blauwe glazenmaker Judith Bouma : Enorm dilemma! We wonen prachtig in Fryslân met een grote tuin. De ringmussen waren altijd in groten getale aanwezig, die verdwenen binnen een paar jaar, verdrongen door de gewone mussen. Daarna amper nog een ringmus gezien helaas Voor de oranjetipjes hebben we een stuk gras ongemaaid vanwege de vele pinksterbloemen daarin. De mussen maakten daar, zoals elk jaar, dankbaar gebruik van! De oranjetipjes, maar ook de klein geaderde witjes werden en worden uit het veld geplukt tot onze grote spijt. De pimpel- en koolmeesjes hadden jongen te voeren, maar kwamen vaak niet ver met het voer doordat de mussen steeds opnieuw het voer afhandig maakten tot onze schrik. Gisteren vijf minuten met de camera naar buiten. Bij de vijver hebben we al eens één jaar beleefd met meer dan tweehonderd blauwe glazenmakers die uitgeslopen waren! Het was weer een mooie dag om uit te sluipen voor de vele libellen. Eergisteren een mus betrapt op het grijpen uit de lucht van een blauwe glazenmaker en net meer dan 48 (!!!) vleugeltjes gevonden op een stoep van enkele vierkante meters! Mijn passie voor libellen is enorm, mijn afschuw voor de tientallen mussen in de tuin is eveneens enorm aan het worden! Blijven tolereren? Op de foto verschillende momenten gisteren in vijf minuten vastgelegd. Sorry, maar het boek De huismus van Jacques en Kees, is aan mij niet besteed Judith Bouma 34 Nieuwsbrieven van de Libellenwerkgroep Drenthe 2016

11 Een leuke en leerzame waarneming Op vrijdagmiddag 19 augustus gingen Joke en ik naar het terrein net ten westen van de wijk Berggierslanden te Meppel. Daar struinend nam ik in een ooghoek een typische trage libellenbeweging waar. Het zou toch geen Bandheidelibel zijn? Nee dat kon toch niet want ik zag niets roods. Maar dichterbij gekomen zag ik duidelijk een band op elke vleugel. Maar het lijf was geelbruin en het pterostigma wit. Dus geen van beiden rood. Even later besefte ik dat het een vrouwtje Bandheidelibel was. Tot nu toe had ik alleen maar mannetjes waargenomen en daardoor dus eigenlijk een eenzijdig (rood) zoekbeeld van die libellensoort. Zo n eenzijdig zoekbeeld is een risico voor eenvoudige libellenjagers zoals ik. Maar wat betreft de Bandheidelibel weet ik nu beter. Ronald Reuderink Ronald Reuderink 35