Bachelor Nursing 2020 als voortrekker in verandering

Transcriptie

1 Bachelor Nursing 2020 als voortrekker in verandering Ruim een half jaar geleden ging een omvangrijk project van start, dat uniek is in de geschiedenis van de verpleegkundige opleidingen. Zeventien hbo-v s werken sinds november 2013 samen aan een nieuw landelijk opleidingsprofiel voor de Bachelor Nursing (BaN), dat recht doet aan het verpleegkundig beroepsprofiel zoals dat is verschenen in 2012 én aan belangrijke ontwikkelingen in de zorg, op de arbeidsmarkt en in het hoger gezondheidszorgonderwijs. Het werk vordert gestaag en voorspoedig. Tijd om in O&G eens uitgebreid aandacht te besteden aan het project. I n dit nummer een beknopte schets van de achtergronden, de opdracht en de projectstructuur. In nummer 5 gaan we in gesprek met de voorzitter van een van de themagroepen en een vertegenwoordiger van de praktijk. We zoomen dan in op vraagstukken die spelen en speelden bij het ontwerpen van dit opleidingsprofiel en op eerste resultaten. Ans Grotendorst * Gezondheidszorg in beweging De gezondheidszorg in Nederland is sterk in beweging. De patiënt is steeds meer partner van de zorgverlener. E-health wint aan belang. De definitie van gezondheid als bekwaamheid om met gezondheidsproblemen om te gaan overheerst inmiddels het klassieke denken vanuit aanwezigheid van ziekten en aandoeningen. Zorg wordt in snel tempo ook decentraal - bij gemeenten - georganiseerd. De ontgroening en dubbele vergrijzing plaatsen de maatschappij voor grote uitdagingen. De financiering van de zorg staat onder druk, waardoor het steeds belangrijker is de schaarse middelen transparant en kosteneffectief uit te geven. Dat heeft ook consequenties voor verpleegkundigen: kunnen zij goed expliciteren wat hun bijdrage aan de zorg is? Vraag naar hoger opgeleid en mobieler personeel De arbeidsmarkt in de zorg vraagt de komende jaren om hoger opgeleid, mobieler personeel. Dit komt naar voren uit het rapport Arbeid in Zorg en Welzijn Volgens de opstellers van het rapport staat de zorg voor een trendbreuk. De jaren van sterke werkgelegenheidsgroei in de zorg zijn voorbij. De veranderingen op de arbeidsmarkt vragen om een combinatie van nieuwe en bestaande arbeidsmarktmaatregelen. Instellingen moeten alert, maar niet overhaast reageren op de verandering in zorg en welzijn, aldus de rapporteurs. Met name de personele mobiliteit moet omhoog, bijvoorbeeld via van-werk-naarwerk trajecten en een bredere inzetbaarheid van personeel. Nieuw verpleegkundig beroepsprofiel, nieuw hbo-v-profiel Actueel is de toenemende voorkeurskeuze van studenten voor de hbo-v, ofwel de opleiding tot Bachelor Nursing en de daarmee samenhangende volumeproblematiek voor deze hogescholen en stageverlenende zorginstellingen. De toekomstige uitstroom naar functies in de verpleegkunde binnen de diverse werkvelden vraagt om actualisatie evenals de voorbereiding op passend vervolgonderwijs, bijvoorbeeld naar beroepsopleidingen tot de vijf verpleegkundige specialismen of naar universitair onderwijs in de verplegingswetenschap. Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) heeft met het toekomstgerichte project V&V 2020 een belangrijke stap gezet. In 2012 werden nieuwe beroepsprofielen voor de verpleegkundige (artikel 3 Wet BIG) en verpleegkundig specialist (artikel 14 Wet BIG) gepresenteerd. Het op gezette tijden aanpassen van opleidingsprofielen en -curricula behoort tot de reguliere taken van onderwijsinstellingen. Het bestaande opleidingsprofiel hbo-verpleegkunde dateert van 2001 en was dus dringend aan vernieuwing toe. Alle 17(!) bacheloropleidingen verpleegkunde, verenigd in het Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde (LOOV), hebben zich bij de presentatie van het beroepsprofiel verpleegkundige tot taak 20

2 Van Asperen fotografie Wijkverpleegkundigen in het project Zichtbare Schakels Rotterdam gesteld een gezamenlijk opleidingsprofiel te ontwikkelen. In een convenant hebben zij hun commitment aan dit doel vastgelegd. De ondertekening ervan in november 2013 markeerde tevens de officiële start van het project Bachelor Nursing Aanbevelingen voor het hgzo Tijdens de totstandkoming van het projectplan verscheen een belangrijk advies van de Verkenningscommissie hbo gezondheidszorg onder voorzitterschap van Anton Westerlaken. De commissie Westerlaken schreef zijn advies specifiek voor het hgzo-onderwijs, waarvan de Bachelor Nursing de hoofdmoot vormt. Dit rapport: Voortrekkers in verandering, bevat aanbevelingen ten aanzien van vier thema s: een robuust curriculum, de borging met en in de praktijk, praktijkgericht onderzoek, en focus en differentiatie. Bachelor Nursing 2020 biedt de hogescholen een unieke kans de uitdaging van de verkenningscommissie aan te gaan en de aanbevelingen direct om te zetten in actie. Het LOOV heeft de aanbevelingen verwerkt in het project. De sectie Zorg en Beroepen van het College voor Zorgverzekeringen constateert in het rapport Innovatie zorgberoepen en -opleidingen onder meer dat na jaren van vergaande specialisatie er nu steeds meer behoefte bestaat aan generalisten. De commissie noemt met name de beroepen in de verpleging, waar versnippering tot supergespecialiseerde functies heeft geleid. Wijkverpleging en ouderenzorg Er bestaan naast bovengenoemde meer algemene aandachtspunten ook specifie-ke knelpunten die dringend om een oplossing vragen. Een in het oog springend voorbeeld is de noodzakelijke herpositionering en uitbreiding van het aantal wijkverpleegkundigen. De wijkverpleegkundige past goed in de - niet alleen door de overheid - gewenste, niet-aandoeningsspecifieke zorg, dicht bij de burger, gericht op zelfredzaamheid en eigen regie. Ook in de ouderenzorg zijn dringend meer verpleegkundigen nodig. De ZonMwprogramma s Nationaal Programma Ouderenzorgen Zichtbare Schakel hebben op dit gebied veel waardevolle innovaties opgeleverd. Zolang innovaties echter niet vanuit de pilotsetting zijn geïmplementeerd in de zorgpraktijk en onderwijscurricula, zijn deze omvangrijke investeringen nog niet verzilverd. Deskundigen hebben er herhaaldelijk op gewezen dat er in het initiële verpleegkundige 21

3 beroepsonderwijs te weinig aandacht bestaat voor de eerstelijns- en ouderenzorgzorg. Opdracht en werkwijze Bachelor Nursing 2020 Het doel van het project is het ontwerpen van een toekomstbestendig opleidingsprofiel Bachelor Nursing, dat voor alle betrokkenen duidelijk maakt wat van een afgestudeerde hbo-verpleegkundige verwacht mag worden. Het opleidingsprofiel is gebaseerd op het Beroepsprofiel Verpleegkundige (2012), het NLQF-kader en de CanMedsrollen en -competenties. Beroeps-, opleidings- en functieprofielen beïnvloeden elkaar voortdurend. Het is dus vanzelfsprekend om bij het inrichten van een nieuw opleidingsprofiel ook de partners in de zorg te betrekken. Daarom is in het project Bachelor Nursing 2020 gekozen voor uitwerking van de vier thema s van de Verkenningscommissie hgzo door gemêleerd samengestelde themagroepen (robuust curriculum, borging met en in de praktijk, praktijkgericht onderzoek, focus en differentiatie). In intensieve samenwerking met het werkveld worden zo snel resultaten geboekt en enthousiasme en inspiratie bewerkstelligd. Uit praktische overwegingen - de hogescholen moeten in oktober 2014 kunnen starten met het ontwikkelen van de curricula - worden de vier thema s deels gecombineerd en heeft het onderdeel borging met en in de praktijk een langere doorlooptijd. Prioriteit hebben dus de thema s robuust curriculum en focus en differentiatie. Het thema curriculum is uitgebreid met het onderdeel competenties uit het thema praktijkgericht onderzoek. De overige onderdelen van praktijkgericht onderzoek worden ondergebracht bij het thema borging met en in de praktijk. De thema s staan niet op zichzelf, maar hangen onderling nauw samen. Hoewel het principe van intensieve samenwerking met de werkvelden voor alle hogescholen geldt, zal logischerwijs de lokale uitwerking divers zijn, afhankelijk van factoren als de demografische opbouw van de bevolking en de daarmee samenhangende zorgvraag, en lokaal bestaande samenwerkingsverbanden. Themagroepen Opdracht aan themagroep 1 is de competenties beschrijven van het eindniveau van hbo-v volgens CanMEDS: 7 rollen van de verpleegkundige, elk uitgewerkt in competenties. De zorgverlener is de centrale rol. De rollen van communicator, samenwerkingspartner, reflectieve professional, gezondheidsbevorderaar, organisator en professional en kwaliteitsbevorderaar staan in relatie tot de zorgverlener. Om de rollen en competenties van de verpleegkundige te verduidelijken, wordt gebruik gemaakt van beschrijvingen van kritische beroepssituaties: exemplarische situaties waarin de beroepsbeoefenaar zich gesteld ziet voor een professioneel probleem of dilemma. Themagroep 2 (focus en differentiatie) onderzoekt welke focus en differentiatie zorginstellingen in de omgeving van hogescholen willen aanbrengen. De zorgvraag die in de basis overal in Nederland hetzelfde zal zijn, kan per regio verschillende accenten hebben in de zorgbehoefte. Keuzes door hogescholen nu, geven straks goede mogelijkheden voor talent in opleiding en voor het werkveld. Themagroep 3 (borging opleidingsprofiel in de praktijk) heeft uiteenlopende vraagstukken op haar bord heeft daarvoor ook langer de tijd. De opdracht omvat onder meer: duurzaam draagvlak creëren op landelijk niveau voor het opleidingsprofiel inclusief overlegstructuur met stakeholders als ActiZ, NVZ Vereniging van ziekenhuizen, NFU, GGZ Nederland, GGD Nederland, VGN en V&VN; optimale en duurzame samenwerking bewerkstelligen met de werkvelden; zorgen voor optimale wisselwerking tussen opleiding en verpleegkundige praktijk in alle werkvelden van de zorg; opleidingscapaciteit goed afstemmen op de behoefte van het werkveld, inclusief voldoende stageplaatsen; zorgdragen voor actueel onderwijs in de verpleegkunde; verwante lectoraten inpassen in onderwijs en onderzoek; voorwaarden scheppen voor het verrichten van praktijkgericht onderzoek en gebruik maken van onderzoeksresultaten (evidence based practice); tot goede taakverdeling, afbakening en samenwerking komen met de erkende opleidingen tot de vijf verpleegkundige specialismen. Noten / bronnen Veel informatie is (met toestemming) ontleend aan Bachelor Nursing Op weg naar een toekomstbestendig opleidingsprofiel. (Opdracht en projectplan). Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde. Redactie: drs. J.A.M. Lambregts en drs. C.S.J. van Merwijk. 2 oktober, Arbeid in Zorg en Welzijn Integrerend jaarrapport Stand van zaken en vooruitblik voor de sector Zorg en de sector Welzijn en Maatschappelijke Dienst-verlening, Jeugdzorg en Kinderopvang. Zoetermeer: Panteia, SEOR en Etil, maart Aangeboden aan de Tweede Kamer op 27 mei Lambregts, J.A.M en Grotendorst A. (redactie): Leren van de toekomst. Verpleegkundigen & Verzorgenden Houten: Bohn Stafleu van Loghum, Pool, A. e.a.: Met het oog op de toekomst. Beroepscompetenties van hbo-verpleegkundigen. Utrecht: NIZW, Pool, A.: Doordacht verplegen. Beroepsrollen van de bachelorverpleegkundige. Den Haag: Boom Lemma, Verkenningscommissie hbo gezondheidszorg: Voortrekkers in verandering. Zorg en opleidingen partners in innovatie. Den Haag: HBO-raad, Zie: - Zie: - Zie: - Van Moorsel, B., Rosendal, H: Wijkverpleegkundigen ontevreden over aansluiting opleiding en de beroepspraktijk. In: Tijdschrift LVW, 12, oktober 2012, p

4 Opdrachtgever Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde (LOOV) vertegenwoordigd door: Mevrouw drs. C. van Mierlo-Renia, Hogeschool Arnhem & Nijmegen, Faculteit Gezondheidszorg De heer J. Aerts, Hogeschool van Utrecht, Faculteit Gezondheidszorg Mevrouw drs. J. van Dael, Fontys Hogeschool, Hbo-Verpleegkunde Mevrouw R. Langenberg Msc, Gereformeerde Hogeschool, sector hgzo Stuurgroep De heer P.J.M. Koopman, voorzitter Prof. dr. M.J. Schuurmans, hoogleraar verplegingswetenschap UMCU en Chief Nursing Officer De heer drs. J.T.P Dobber, onderwijskundige Hogeschool van Amsterdam Mevrouw drs. M.J.L.E Weijers, lid Raad van Bestuur, Diaconessenhuis Leiden De heer D.C.S Herfst, voorzitter Raad van Bestuur ZZG Zorggroep, Nijmegen Mevrouw drs. M.L. Vossen, lid Raad van Bestuur GGzE, Eindhoven De heer F. Benjamins, directeur Gezondheidszorg Hogeschool Zuyd Lid Sectoradvies Commissie Gezondheidszorg, Vereniging van Hogescholen Projectleider De heer drs. J.A.M. Lambregts, Bureau Lambregts Themagroepen (vertegenwoordigers van onderwijs en praktijk) Themagroep 1: Robuust curriculum Voorzitter mevrouw drs. A.D.M. Nijst Avans Hogeschool Themagroep 2: Focus en differentiatie Voorzitter mevrouw drs. R. den Hertog Christelijke Hogeschool Ede Themagroep 3: Borging opleidingsprofiel in de praktijk Voorzitter mevrouw dr. C. Sino, Hogeschool Utrecht Lokale klankbordgroepen werkveld /onderwijs: 17 Communicatie & consult Invitational conferences: meningsvormend Minicongres: doelgroepen Landelijk congres: presentatie eindresultaat, 28 januari 2015 in Nieuwegein Projectstructuur Bachelor Nursing Netherlands Qualification Framework (NLQF). - De CanMEDS (Canadian Medical Education Directives for Specialists) zijn ontwikkeld door het Royal College of Physicians and Surgeons of Canada. - Website Bachelor Nursing * Ans Grotendorst is lid van Kessels & Smit The Learning Company, ondernemer van Maliebaan45 en redacteur van Onderwijs en gezondheidszorg. Mening COLUMN Vandaag heb ik over geen enkel onderwerp een mening en op geen vraag een antwoord hoeven geven. Heerlijk. Zo n vraag naar een mening overvalt me meestal, omdat ik van mening ben dat ik nagenoeg altijd te weinig kennis heb voor een waardevolle mening uit de eerste hand. Graag neem ik er de tijd voor om informatie te verzamelen, voors en tegens af te wegen en ook de formulering verdient de nodige aandacht. Maar dat lijkt een beetje tegen de tijdgeest, waarin iedereen over alles op elk moment van de dag wel een mening lijkt te hebben. Voor je het weet houdt zo n Pownewsjongen een microfoon voor je mond en stelt zijn vraag aan jou, modale Nederlander. Ik zou ter plekke volledig stilvallen of vragen om tijd om eens uitgebreid na te denken. Nog afgezien van het feit of ik zo n jongen van die rubriek te woord wil staan en door wil gaan voor modale Nederlander. Denken en spreken dreigen de gewenste volgorde te verliezen. Onlangs moest mijn dochter tijdens een assessment een rollenspel spelen met een heel aardige, oude, ervaren acteur. Ze durfde eigenlijk geen stilte te laten vallen en vulde de denktijd daarom ook maar met woorden. Hoewel ze uiteindelijk wel de goede dingen heeft gezegd, is het niet vreemd dat het woord chaotisch te lezen viel in het verslag van het assessment. Ik denk dat het eigenlijk wel heel knap is wat ze deed, maar zo werkt dat natuurlijk niet. Wel goed om te horen was dat de acteur tegen haar heeft gezegd dat ze een heel hoge gunfactor heeft. Nog nooit van gehoord: gunfactor. Wel mooi meegenomen. Denken en spreken vallen steeds vaker samen en het komt zelfs meer en meer voor dat woorden vooraf gaan aan gedachten en dat zal oorspronkelijk toch niet de bedoeling zijn geweest. De vraag die beantwoord moet worden is natuurlijk hoe we dat proces kunnen keren. Maar ja, wie geeft je voldoende tijd om daar eens goed over na te denken? Nog even en je kunt misschien beter werken aan je gunfactor dan aan je denkvermogen. Het moet niet gekker worden. Jos Lindeman 23

5 Praktijkonderzoek In de rubriek praktijkonderzoek presenteren onderzoekers uit de hbo-lectoraten, docenten of studenten hun onderzoeks-resultaten. De resultaten leveren een bijdrage aan innovatie van de zorg- en onderwijspraktijk en dragen bij aan verbetering van de beroeps- en onderwijsontwikkeling van docenten en zorgverleners. Maatwerk in Meten: slim scoren Noties uit de oratie van Prof. dr. Sandra Beurskens Op vrijdag 9 mei is Prof. dr. Sandra Beurskens, sinds 2006 lector Autonomie en Participatie van chronisch zieken aan Zuyd Hogeschool, geïnaugureerd tot bijzonder hoogleraar Doelgericht meten in de dagelijkse zorgpraktijk aan de Universiteit Maastricht. In deze rubriek praktijkonderzoek wordt een aantal highlights uit haar rede Maatwerk in Meten: slim scoren gepresenteerd. Henk Ritzen * Meten in de zorgpraktijk De benoeming van Sandra Beurskens tot bijzonder hoogleraar Doelgericht meten in de dagelijkse zorgpraktijk aan de Universiteit Maastricht is gezien haar track record binnen haar lectoraat een logische stap in haar wetenschappelijke carrière. Het motief voor het inrichten van deze leerstoel is het feit dat zorgprofessionals vaker gebruik maken van meetinstrumenten, maar vaak niet weten waarom en voor wie. Er is sprake van chaos in het meten. Volgens de hoogleraar worden meetinstrumenten in de zorg onvoldoende doeltreffend en patiëntgericht gebruikt. Dat betekent dat zorgprofessionals vaak niet weten welke instrumenten ze kunnen gebruiken, wanneer de instrumenten gebruikt mogen worden en hoe ze de resultaten uit de instrumenten kunnen inzetten om hun zorgpraktijk te verbeteren. Zorgprofessionals vinden het gebruik van meetinstrumenten lastig en tijdrovend en hebben veel last van de registratiedrift. Voor hen is het moeilijk om uit het grote aanbod van meetinstrumenten een keuze te maken. Vanuit het perspectief van de patiënt (lees ook de cliënt) is het invullen van vragenlijsten vaak belastend. Er worden (te) veel vragen gesteld aan de patiënt, of irrelevante vragen. En als de vragenlijst is ingevuld worden de resultaten maar mondjesmaat teruggekoppeld. De opdracht van de leerstoel is om het meten in de zorg meer patiënten doelgericht te maken en orde in de chaos te scheppen; dus maatwerk leveren. Meten als onderdeel van de zorgpraktijk Meten levert voor de zorgprofessional én de De twee centrale onderzoeksthema s van de leerstoel Doelgericht meten in de dagelijkse zorgpraktijk zijn: 1. Het ontwikkelen en evalueren van methodieken en meetinstrumenten om de wensen en doelen van patiënten te verhelderen en te monitoren, waar nodig in inter-professionele settings. 2. Het ontwikkelen en evalueren van implementatiestrategieën om meetinstrumenten op efficiënte en hanteerbare wijze in de dagelijkse praktijk te gebruiken. Onderwijs Het doelgericht meten is belangrijk voor alle zorgopleidingen. Binnen de Faculteit Gezondheidszorg van Zuyd Hogeschool is meten in de zorg een speerpunt binnen het onderwijs en onderzoek. Veel aandacht wordt besteed aan de integratie van het gebruik van meetinstrumenten in het zorgproces waarbij expliciet de link gemaakt wordt met evidence based werken, interprofessioneel samenwerken en technologie in de zorg. Momenteel worden twee professionele masteropleidingen ontwikkeld. patiënt informatie op waarmee ze gezamenlijk het doel en verloop van de behandeling kunnen bespreken en deze na afloop evalueren; dus samenwerken en meten. In de oratie maakt de hoogleraar een onderscheid in: (1) instrumentele meetinstrumenten om lichamelijke functies te meten (bloeddrukmeters en suikerwaardemeters); (2) observatie- en Performance tests (Zes-Minuten Wandeltest); (3) patient reported outcome measures (PROMs), meetinstrumenten die subjectieve informatie over bijvoorbeeld symptomen (pijn, moeheid), activiteiten en functioneren (aankleden, lopen), participatie en kwaliteit van leven moeten objectiveren. Meten in de zorgpraktijk wordt op diverse niveaus ingezet (zie Figuur 1). In de kern gaat het bij het meten om beter inzicht te krijgen in wat patiënten willen en hen te betrekken bij hun eigen zorgproces. 24