Monitor gemeentelijke rapportage 2011

Transcriptie

1 Monitor gemeentelijke rapportage Antidiscriminatievoorziening Limburg Februari

2 Inhoud monitor gemeentelijke rapportage 2011 Voorwoord 4 Samenvatting vooraf 6 1 Inleiding - algemeen Validiteit en bruikbaarheid Leeswijzer 10 2 De cijfers - algemene inleiding 11 3 De cijfers - verdeling over discriminatiegronden Ras Handicap of chronische ziekte Godsdienst Leeftijd Geslacht Seksuele gerichtheid Nationaliteit Burgerlijke staat Levensovertuiging Politieke gezindheid Arbeidscontract Arbeidsduur Niet-wettelijke discriminatiegronden Discriminatiegronden - samenvatting Discriminatiegronden - vergelijking 2011 en De cijfers - verdeling over maatschappelijke terreinen Arbeidsmarkt Collectieve voorzieningen Commerciële dienstverlening Buurt/wijk Onderwijs Horeca en amusement Openbare ruimte Politie/OM/vreemdelingendienst Publieke en politieke opinie Sport en recreatie Huisvesting Media en reclame Privésfeer Maatschappelijke terreinen - samenvatting Maatschappelijke terreinen - vergelijking 2011 en De cijfers - aard van de voorvallen van discriminatie Omstreden behandeling Omstreden behandeling - gronden en terreinen Omstreden behandeling - etniciteit 38 2

3 5.2 Vijandige bejegening Vijandige bejegening - gronden en terreinen Vijandige bejegening - etniciteit Geweld Bedreiging Overig Onbekend Aard voorval - samenvatting Aard voorval - vergelijking 2011 en De cijfers - wijze van klachtbehandeling Registratie Advies en informatie Bemiddeling Doorverwijzing Bijstaan in procedures Wijze van klachtbehandeling - samenvatting Wijze van klachtbehandeling - vergelijking 2011 en De cijfers - etniciteit melder Etniciteit - gronden, terreinen en aard voorval Etniciteit melder - vergelijking 2011 en De cijfers - woonplaats melder Woonplaats melder - vergelijking 2011 en De cijfers - plaats voorval Plaats voorval - vergelijking 2011 en Conclusies en aanbevelingen Nawoord 57 3

4 Voorwoord In het opstellen van de wettelijk verplichte gemeentelijke rapportage 2011 en het schrijven van de bijbehorende monitoren zijn 211 koppen koffie, 307 mokken thee, 641 mails, 2 potloden en de nodige gesprekken geïnvesteerd. Wat zeggen deze cijfers u? Wat zeggen cijfers in het algemeen? Een vraag die de lezer van onze rapportages en monitoren zich wellicht stelt bij het doorbladeren van de teksten, overzichten en grafieken die samen verslag doen van de klachten van discriminatie uit 30 Limburgse gemeenten in Cijfers vertellen ons iets. Ze bieden een objectief overzicht van de veelheid en diversiteit van de voorvallen van discriminatie die zijn gemeld bij ADV Limburg en wat er mee is gedaan. Deze cijfers bieden daarmee gespreksstof voor gemeenten, het Openbaar Ministerie en de politie om trends te herkennen en waar nodig beleid te ontwikkelen en maatregelen te treffen om discriminatie te voorkomen en te bestrijden. De cijferoverzichten in het format van de gemeentelijke rapportage 2011, die samen met deze monitor naar de gemeenten worden gestuurd, vertellen op die manier een deel van het verhaal van discriminatie in de Limburgse gemeenten. De zes grootste gemeenten krijgen naast de monitor voor Limburg een eigen monitor die dieper ingaat op de specifieke lokale situatie. Cijfers zeggen niet alles. Al jaren blijkt uit landelijke onderzoeken dat een groot deel van ervaringen met discriminatie niet wordt gemeld, noch bij antidiscriminatiebureaus noch bij andere organisaties. De naamsbekendheid en de meldingsbereidheid zijn om diverse redenen nog altijd laag. Dat geldt ook voor Limburg. Dat blijkt uit een onderzoek dat ADV Limburg door een onafhankelijk bureau onder de Limburgse bevolking heeft laten uitvoeren. Daaruit komt naar voren dat er in 2011 veel meer ervaringen van discriminatie waren dan de meldingen laten zien en dat één op de zes Limburgers stelt met discriminatie te maken te hebben gehad. Maar men weet ADV Limburg niet te vinden of denkt dat melden geen zin heeft. Cijfers laten slechts een deel van de werkelijkheid zien. Achter de cijfers zitten mensen die zich gediscrimineerd voelen door opmerkingen van collega s, door teksten op de muur van hun woning, doordat ze niet naar binnen mogen in een café of discotheek, of omdat hun zoontje niet welkom is bij de voetbalclub. De een trekt daar zijn schouders bij op, een ander is diep gekwetst. Discriminatie is een vorm van uitsluiting die soms openlijk, dan weer heel subtiel gebeurt. En juist subtiele uitsluiting doet vaak onopgemerkt veel pijn. Niet alleen de persoon in kwestie raakt beschadigd. Wederzijdse verwijten, openlijke spanningen en soms fysiek geweld kunnen de directe leefomgeving in een schoolklas, op straat, in de buurt of in het bedrijf ontwrichten. Wie er oog voor heeft, kan ook dàt verhaal achter de cijfers lezen. De gemeentelijke rapportage 2011 en de Monitor 2011 willen dit alles in beeld brengen. Cijfers dagen uit om verder te gaan. ADV Limburg heeft in de beschreven periode niet alleen klachten geregistreerd en behandeld maar is - omdat er altijd een persoonlijk verhaal achter de cijfers zit - na een voorzichtige start in 2010 in 2011 actief aan de slag gegaan met voorlichting aan vele groepen en organisaties. Verder zijn diverse perscampagnes door de hele provincie uitgevoerd gericht op het vergroten van de naamsbekendheid en meldingsbereidheid. Daarnaast zijn in opdracht van ADV Limburg twee onderzoeken uitgevoerd door een onafhankelijk onderzoeksbureau. Eén onderzoek betreft diversiteit en discriminatie op de werkvloer 4

5 in het Midden- en Kleinbedrijf in Limburg en het tweede onderzoekt de ervaringen van burgers met discriminatie in Limburg alsmede de naamsbekendheid van ADV Limburg. ADV Limburg gaat alle informatie bundelen in een kennisbank waaruit partners maar ook burgers uit de hele provincie informatie kunnen halen om zelf aan de slag te gaan met discriminatiebestrijding. Aan deze kennisbank wordt momenteel hard gewerkt. De inspanningen daartoe staan beschreven in de rapportage Voorlichting, preventie en communicatie Met deze strategie volgt ADV Limburg de aanscherping van de discriminatiebestrijding zoals die door de ministers Opstelten en Donner in juli 2011 in een brief aan de Tweede Kamer is geformuleerd 1. Daarin wordt het belang van voorlichting en educatie benadrukt en geadviseerd een lokaal beleid met betrekking tot discriminatie te ontwikkelen waarbij met name de burgerschapsagenda een grote rol speelt. Daarnaast wordt een brede samenwerking gevraagd tussen het Openbaar Ministerie, politie, antidiscriminatiebureaus en andere maatschappelijke organisaties. ADV Limburg beoogt dat klachten over discriminatie onderwerp van gesprek zijn en blijven bij gemeenten, bedrijven, instellingen en organisaties om op basis daarvan gezamenlijk zo veel mogelijk preventieve maatregelen te treffen. De cijfers in deze rapportages en monitoren dienen vanuit deze intentie en context gelezen worden. Drs. J.M.L. Dinjens Directeurbestuurder ADV Limburg 1 Ministers Opstelten en Donner (7 juli 2011). Brief van Ministeries van Veiligheid en Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken aan de Tweede Kamer. Aanscherping bestrijding discriminatie. 5

6 Samenvatting vooraf ADV Limburg presenteert u hierbij een korte weergave van de belangrijkste cijfers en trends, alsmede van de aanbevelingen tot mogelijke gezamenlijke actie. Deze aanbevelingen vloeien niet alleen voort uit de voor u liggende monitor gemeentelijke rapportage 2011, maar ook uit de resultaten van een tweetal onderzoeken die ADV Limburg in 2011 heeft laten uitvoeren 2 alsmede uit de ministeriële brief inzake de aanscherping van de bestrijding van discriminatie 3. De cijfers In 2011 registreerde ADV Limburg 252 klachten - een kleine toename van 12 klachten in vergelijking met Deze toename vond plaats ondanks het feit dat in 2011 geen grootschalige landelijke publiciteitscampagne op tv en radio plaatsvond zoals in 2010, een campagne die in korte tijd erg veel klachten genereerde (90 klachten in twee maanden). De klachten zijn in meerderheid afkomstig van autochtone Nederlanders (circa 58%) die met name klagen over discriminatie op grond van handicap/chronische ziekte, leeftijd, geslacht en seksuele gerichtheid. Autochtone Nederlanders meldden - in beduidend mindere mate - ook discriminatie op de gronden ras, godsdienst en nationaliteit, maar meestal als getuige, niet als slachtoffer. Opvallend voor 2011 is de afname van het aantal autochtone Nederlanders dat zichzelf op de gronden ras, godsdienst en nationaliteit gediscrimineerd voelde. In 2010 betrof het nog 22 klachten, in 2011 slechts 6. De klachten zijn in de tweede plaats afkomstig van mensen van Marokkaanse afkomst (circa 10%). Geen andere individuele etnische groep - op de autochtone Nederlanders na - is zo vaak als melder geregistreerd. Op de derde plaats (circa 9,5%) staan klachten van mensen afkomstig uit overig Europa (vooral Midden- en Oost-Europeanen, maar ook Duitsers en andere West-Europeanen). De overige klachten zijn afkomstig van mensen van diverse allochtone afkomst. Allochtone melders klagen met name over discriminatie op grond van ras, godsdienst en nationaliteit. Dit beeld is vergelijkbaar met het beeld in De discriminatiegronden ras (circa 35%) en handicap/chronische ziekte (circa 15%) blijven evenals in 2010 verreweg de meeste klachten genereren. Circa de helft van de klachten heeft betrekking op deze twee gronden. De discriminatiegronden godsdienst, leeftijd en geslacht genereren ieder ook bijna 10% van de klachten. Discriminatie op grond geslacht nam in 2011 aanzienlijk toe ten opzichte van 2010 (circa 67%) en discriminatie op grond van godsdienst met circa 23%. Discriminatie op grond van leeftijd en seksuele gerichtheid bleven relatief stabiel, waarbij discriminatie op grond van seksuele gerichtheid in beide jaren relatief weinig werd gemeld (circa 4%). De klachten van discriminatie hadden in aanzienlijke mate betrekking op de arbeidsmarkt (37%). In 2010 was dat 26%. Klachten op de arbeidsmarkt hadden met name betrekking op werving en selectie (circa 43%) en incidenten op de werkvloer (circa 29%). Eén op de zes klachten betrof het maatschappelijk terrein collectieve voorzieningen en daarmee veelal het handelen van vertegenwoordigers van diverse overheidsinstanties of publieke instellingen zoals gemeenten, UWV of Bureau Jeugdzorg. De terreinen commerciële dienstverlening (onder andere winkels, banken, verzekeraars en openbaar vervoer) en buurt/wijk volgen met ieder een aandeel klachten van circa 8%. Ook in 2010 waren deze vier maatschappelijke terreinen bij elkaar de terreinen met het grootste aandeel aan klachten. 2 3 Onderzoeksbureau I&O Research, Leerschool en Lempens (2011), Diversiteit in het MKB in Limburg. I&O Research, Leerschool en Lempens (2012), Discriminatieklimaat Limburg. Ministers Opstelten en Donner (7 juli 2011). Brief van Ministeries van Veiligheid en Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken aan de Tweede Kamer. Aanscherping bestrijding discriminatie. 6

7 Een meerderheid van de klachten (ruim 60%) had in 2011 betrekking op omstreden behandeling - in ruim 60% van de gevallen voelde men zich ongelijk behandeld. Ruim 30% van de klachten had betrekking op vijandige bejegening zoals discriminatoire beledigingen of pesterijen. Bedreiging en geweld maakten in 2011 slechts een klein deel uit van het totaal aantal klachten (circa 5%). Dit beeld is grotendeels vergelijkbaar met het beeld in 2010, met dien verstande dat in 2011 het aandeel vijandige bejegening is gedaald van circa 36% naar 31% en dat het aandeel van de categorieën geweld en bedreiging eveneens afnam, respectievelijk van 5% naar ruim 3% en van bijna 3% naar ruim 2%. De zes grootste Limburgse gemeenten naar inwoneraantal leverden ook in 2011 de meeste klachten. In Maastricht nam het aantal klachten met circa 50% toe. Venlo liet een stijging zien van circa 21%. In Roermond en Weert daarentegen nam het aantal klachten af met respectievelijk circa 35% en 25%. Qua inwoneraantal is Noord- en Midden-Limburg relatief ondervertegenwoordigd wat het aantal klachten betreft. De deelnemende gemeenten in Noord- en Midden-Limburg hebben gezamenlijk circa 43% van het totaal aantal inwoners en genereren circa 33% van het aantal klachten. Omgekeerd genereert circa 57% van de inwoners van de deelnemende gemeenten (Zuid-Limburg) circa 67% van de klachten. Bij de cijfers zoals gepresenteerd moeten enkele kanttekeningen worden geplaatst. Ze vormen slechts het topje van de ijsberg, aangezien de naamsbekendheid van het nog jonge ADV Limburg en met name de meldingsbereidheid van de slachtoffers nog relatief laag is. De cijfers geven de door burgers ervaren discriminatie weer; niet alle meldingen betreffen juridisch of objectief aantoonbare discriminatie. De cijfers geven geen omvattend beeld van het vóórkomen van discriminatie in Limburg, maar met name een beeld van de klachten zoals ingediend bij ADV Limburg. Aanbevelingen Zich baserend op de cijfers voor 2011, de uitkomsten van de reeds genoemde onderzoeken Discriminatieklimaat Limburg en Diversiteit in het MKB in Limburg en de hiervoor genoemde ministeriële brief stelt ADV Limburg voor om actief verdere stappen te zetten gericht op het tegengaan van discriminatie in Limburg. Het is aan de Limburgse overheden als opdrachtgever van ADV Limburg om te bepalen of en zo ja welke voorstellen ter hand kunnen worden genomen. Formuleren en implementeren van een actief antidiscriminatiebeleid op lokaal, regionaal en provinciaal niveau in nauwe samenwerking met de deelnemende gemeenten en andere samenwerkingspartners. Doorontwikkelen en verder versterken van voorlichting, educatie en preventie teneinde een bijdrage te leveren aan de burgerschapsagenda en het bevorderen van leefbaarheid en veiligheid. Onderzoeken waarom de discriminatiegrond handicap/chronische ziekte juist in Limburg zo hoog scoort en welke instrumenten kunnen worden ingezet dan wel moeten worden ontwikkeld om dit te reduceren. Onderzoek naar het voorkomen van discriminatie op grond van leeftijd aangezien het I&O Research onderzoek aangeeft dat leeftijdsdiscriminatie in Limburg het meest wordt ervaren. Gegeven het grote aantal discriminatieklachten dat betrekking heeft op de arbeidsmarkt, onderzoeken op welke wijze diversiteit in het bedrijfsleven kan worden bevorderd en discriminatie bestreden. Gegeven het ook in 2011 relatief groot aantal klachten dat betrekking heeft op het maatschappelijk terrein collectieve voorzieningen, onderzoeken of actie op dit vlak nodig en/of gewenst is en welke rol de overheden daarin zouden kunnen vervullen. 7

8 1 Inleiding - algemeen Antidiscriminatievoorziening Limburg (ADV Limburg) verzorgt jaarlijks voor 30 Limburgse gemeenten de wettelijk verplichte gemeentelijke rapportage discriminatieklachten 4. ADV Limburg presenteert hierbij de monitor gemeentelijke rapportage 2011 met daarin een gedetailleerde weergave en een nadere duiding van de klachten van discriminatie die in 2011 bij ADV Limburg zijn ingediend en geregistreerd. Op grond van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (WGA) en de Gemeenschappelijke Regeling Subsidiëring ADV Limburg registreert de ADV Limburg sinds 1 juli 2009 klachten van ervaren discriminatie en ongelijke behandeling. Het betreft klachten die zijn ingediend door inwoners van Limburg alsmede door niet-inwoners die voorvallen van in Limburg ervaren discriminatie melden. ADV Limburg verzorgt momenteel voor 30 Limburgse gemeenten en daarmee voor ruim 94% van de inwoners van Limburg 5 de uitvoering van de wettelijke taken van de WGA. De gemeentelijke rapportage is één van deze wettelijke taken. ADV Limburg maakt het deze gemeenten aldus mogelijk te voldoen aan hun wettelijke verplichting voortvloeiende uit de WGA. Ook in 2011 krijgt iedere deelnemende gemeente de rapportage toegestuurd vergezeld van de monitor gemeentelijke rapportage De monitor gemeentelijke rapportage is een extra service. Deze monitor biedt een handleiding om de puur cijfermatige wettelijke rapportage discriminatieklachten nader te kunnen duiden en interpreteren. De monitor wordt een instrument waarmee in toenemende mate trends gesignaleerd kunnen worden en op basis waarvan regionaal en lokaal beleid ontwikkeld kan worden om discriminatie en ongelijke behandeling actief te signaleren, te voorkomen en te bestrijden. ADV Limburg wil deze uitdaging graag met de diverse samenwerkingspartners oppakken omdat discriminatie een negatieve invloed heeft op processen van integratie en participatie in onze samenleving en omdat discriminatie schadelijk is voor de leefbaarheid en veiligheid binnen lokale samenlevingen. Bovendien is discriminatie veelal kwetsend voor individuen en groepen met alle negatieve gevolgen van dien voor mens en maatschappij. ADV Limburg vervolgt de inleiding op deze monitor met een aantal kanttekeningen met betrekking tot de validiteit en bruikbaarheid van de cijfers (1.1) en geeft vervolgens in een leeswijzer een aantal nuttige aanwijzingen voor het lezen van de rapportage en de monitor (1.2). 1.1 Validiteit en bruikbaarheid Alle gegevens voor de gemeentelijke rapportage discriminatieklachten en voor deze monitor worden gegenereerd uit het registratiesysteem van het landelijke expertisebureau Art.1. Alle gegevens worden daarin door ADV Limburg volgens een vast protocol ingevoerd, gerubriceerd en gearchiveerd. Uit dit registratiesysteem genereert ADV Limburg de gemeentelijke rapportage in de vorm van het registratieformulier van het Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties 6. Dit formulier bevat voor iedere gemeente de gerubriceerde klachten van ingezetenen van die betreffende gemeente, alsmede klachten van niet-ingezetenen over voorvallen in die gemeente De gemeentelijke rapportage 2011 ontvangt u samen met deze monitor. De drie gemeenten Horst aan de Maas, Gennep, Mook en Middelaar nemen momenteel niet deel aan de Gemeenschappelijke Regeling. Conform publicatie in de Staatscourant nr , 16 november

9 Hoewel aan de hand van deze 30 rapportages een eerste indicatie gegeven kan worden van ontwikkelingen in Limburg met betrekking tot discriminatie, zijn de volgende nuanceringen met betrekking tot de validiteit en bruikbaarheid van deze cijfers op zijn plaats: De cijfers geven geen indicatie van juridisch of objectief aantoonbare discriminatie. Uitgangspunt bij de registratie van klachten is de door de melder ervaren discriminatie. Dit kunnen situaties zijn waarbij daadwerkelijk (en eventueel ook wettelijk gezien) sprake is van discriminatie maar ook van voorvallen die slechts als discriminatie ervaren worden. De cijfers geven met name aan hoeveel voorvallen van (ervaren) discriminatie in 2011 bij ADV Limburg zijn gemeld. Uit onderzoek 7 blijkt dat een groot deel van de ervaringen van discriminatie nergens wordt gemeld. De meldingsbereidheid blijkt laag. Het feitelijke aantal klachten betreft het spreekwoordelijke topje van de ijsberg en staat in onbekende verhouding tot de feitelijk ervaren discriminatie. I&O Research heeft in opdracht van ADV Limburg in het najaar van 2011 onderzoek verricht naar het discriminatieklimaat in Limburg 8. Uit het rapport blijkt dat circa één op de zes inwoners van Limburg in 2011 ervaringen met discriminatie gehad zouden hebben. Het feit dat de meeste voorvallen van discriminatie niet worden gemeld, impliceert dat het beeld eventueel anders zou kunnen zijn dan de klachten bij ADV Limburg doen vermoeden. De cijfers van ADV Limburg geven ook om de volgende reden geen volledig beeld van de feitelijk ervaren discriminatie in Limburg. Discriminatie wordt niet alleen bij ADV Limburg gemeld. Ook bij de politie wordt discriminatie gemeld. Uit die cijfers komt een ander beeld naar voren. Bij de politie wordt veel vaker melding gedaan van discriminatie in buurt en wijk of in de openbare ruimte dan bij ADV Limburg. Daarentegen wordt bij ADV Limburg discriminatie op de arbeidsmarkt het meest gemeld en ontvangt de politie nauwelijks of geen klachten van discriminatie op de arbeidsmarkt. Een koppeling van gegevens van politie en ADV Limburg zal een vollediger beeld kunnen verschaffen. In het in 2012 te verschijnen Criminaliteitsbeeld discriminatie, een publicatie van ADV Limburg, Politie Limburg en OM Limburg zullen deze gegevens samengebracht worden. ADV Limburg registreert sinds medio 2009 klachten en werkt sinds november 2009 met het landelijk erkende registratiesysteem. Deze periode is te kort om nu al valide trendanalyses uit te voeren en harde conclusies te kunnen trekken. Wel kunnen in dit stadium vergelijkingen worden gemaakt en indicaties worden gegeven. In deze monitor zullen de cijfers van 2011 met die van 2010 vergeleken worden - het eerste gehele jaar waarin door ADV Limburg conform de landelijke richtlijnen met het landelijke registratiesysteem is geregistreerd. De eerste trendanalyses kunnen pas gemaakt worden op basis van cijfermateriaal van minimaal drie volledige jaren. Dat zal voor de eerste keer mogelijk zijn in 2013 over de cijfers van 2010, 2011 en Hoe langer ADV Limburg gegevens verzamelt, hoe doeltreffender analyses gemaakt kunnen worden die als basis kunnen dienen voor een effectieve aanpak van discriminatie in het kader van een breed veiligheid- en leefbaarheidbeleid in de deelnemende gemeenten. De conclusie dient te luiden dat de klachten niet in eerste instantie een compleet beeld geven van discriminatie in Limburg, maar met name een beeld van de klachten bij ADV Limburg - een beeld dat wel een serieuze indicatie vormt van hetgeen zich in Limburg op dit vlak afspeelt. 7 8 O.a.: Coenders, M., Boog, I., en Dinsbach, W. (2010). Discriminatie-ervaringen Een onderzoek naar ervaren discriminatie op grond van land van herkomst, geloof en huidskleur. Berg, H. van den en Evers. J. (2006). Discriminatie-ervaringen Een onderzoek naar ervaringen met discriminatie op grond van land van herkomst, geloof en (huids)kleur. I&O Research, Leerschool en Lempens (2012). Discriminatieklimaat Limburg. 9

10 1.2 Leeswijzer ADV Limburg geeft u graag een aantal praktische aanwijzingen voor het lezen van de bijgevoegde gemeentelijke rapportage 2011 en de monitor gemeentelijke rapportage In het standaard registratieformulier van het Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties worden de klachten van de ingezetenen van een gemeente uitgesplitst naar voorval in de gemeente en voorval in een andere gemeente. In beide gevallen gaat het om burgers uit de betreffende gemeente die in de eigen gemeente of elders een voorval hebben meegemaakt. Daarnaast wordt in een aparte kolom op het registratieformulier aangegeven hoeveel klachten van niet-ingezetenen over een voorval in de betreffende gemeenten zijn gemeld en geregistreerd door ADV Limburg. In de wettelijke rapportage wordt van alle klachten de discriminatiegrond, het maatschappelijk terrein, de aard van het voorval en de wijze van klachtbehandeling geregistreerd. Het is hierbij van belang te beseffen dat één klacht kan gaan over meerdere gronden, dat per klacht meer dan één aard voorval kan worden ervaren en dat per klacht meerdere wijzen van klachtbehandeling kunnen worden toegepast en geregistreerd. Het aantal klachten - in 2011 voor heel Limburg hoeft dus niet gelijk te zijn aan het aantal discriminatiegronden, het aantal registraties aard voorval of het aantal registraties wijze van klachtbehandeling. ADV Limburg biedt naast de gemeentelijke rapportage discriminatieklachten ook de monitor gemeentelijke rapportage aan. Deze monitor geeft een meer gedetailleerde weergave van de cijfers evenals een nadere duiding van deze cijfers. ADV Limburg beschrijft de diverse discriminatiegronden, de maatschappelijke terreinen, de diverse opties bij aard voorval en de verschillende wijzen van klachtbehandeling. ADV Limburg trekt conclusies uit de cijfers, geeft sprekende voorbeelden van klachten van discriminatie en maakt een vergelijking met de cijfers van De zes grootste Limburgse gemeenten naar inwoneraantal ontvangen gescheiden van deze monitor een eigen weergave en toelichting op de klachten van discriminatie. In overleg met de centrumgemeenten is er voor gekozen om een dergelijke analyse niet bij elke gemeente toe te voegen omdat in sommige gevallen te weinig materiaal voorhanden is om in dit stadium effectieve en aansprekende analyses uit te voeren. In deze monitor gaat ADV Limburg nu in op de daadwerkelijke cijfers en de nadere duiding daarvan. Achtereenvolgens worden besproken: de gronden waarop de discriminatie is gemeld, de maatschappelijke terreinen waarop de discriminatie zich heeft afgespeeld, de aard van de voorvallen van discriminatie, de wijze van klachtbehandeling, de etniciteit van de melder, de woonplaats van de melder en tot slot de plaats waar het voorval zich heeft afgespeeld. 10

11 2 De cijfers - algemene inleiding Discriminatie is het ongelijk behandelen en achterstellen van mensen en groepen mensen op basis van kenmerken die er in de betreffende situatie niet toe doen. In de wet zijn de volgende discriminatiegronden opgenomen: ras, godsdienst, levensovertuiging, leeftijd, seksuele gerichtheid, geslacht, nationaliteit, handicap of chronische ziekte, politieke gezindheid, burgerlijke staat, arbeidscontract en arbeidsduur. Klachten over discriminatie kunnen ook gronden betreffen die wettelijk niet als discriminatiegrond erkend worden. Iemand kan zich bijvoorbeeld gediscrimineerd voelen op grond van uiterlijk, sociale positie of woonplaats. Deze categorie gronden worden samengevat onder de noemer niet-wettelijke gronden. Discriminatie speelt zich af op diverse maatschappelijke terreinen, de aard van de voorvallen van discriminatie kan verschillen - bijvoorbeeld vijandige bejegening of omstreden behandeling, de etniciteit van de melders is divers en de wijze van klachtbehandeling verschilt per klacht. In hoofdstuk 3 van deze monitor krijgt u een nadere inhoudelijke uitleg van de diverse discriminatiegronden, de verschillende maatschappelijke terreinen, de diverse opties bij de aard van het voorval en de verschillende wijzen waarop de klachten behandeld kunnen worden. Klachten over discriminatie kunnen zowel door slachtoffers zelf worden gemeld als door getuigen van een voorval, belangenbehartigers en door vertegenwoordigers van politie of andere organisaties. Ook de media vormen een bron van klachten - dit betreft nieuwsberichten over voorvallen van discriminatie. Het grootste deel van de klachten werd in 2011 gemeld door de slachtoffers zelf. ADV Limburg ontving ook klachten van getuigen en belangenbehartigers en een enkele maal van politie en andere organisaties. Drie klachten zijn in 2011 gebaseerd op krantenberichten, zoals een bericht over het spoor aan racistische leuzen in een Limburgse gemeente. In principe kan ADV Limburg ook eigen onderzoek verrichten en op die wijze klachten genereren. Dat is in 2011 niet gebeurd. ADV Limburg is halverwege 2009 begonnen met de registratie van discriminatieklachten. Vanaf november 2009 werd het landelijke registratiesysteem van expertisecentrum en branchevereniging Artikel 1 in gebruik genomen. In 2010 vond in Limburg voor het eerst een volledige en valide registratie van discriminatieklachten plaats. In 2011 werd een dergelijke registratie voor de tweede keer op rij verricht. 2011: 252 klachten In 2011 heeft ADV Limburg 252 klachten geregistreerd. Dit impliceert een toename van 12 klachten in vergelijking met 2010 en een gemiddelde van exact 21 klachten per maand. In 2010 werden 240 klachten gemeld en geregistreerd, een gemiddelde van precies 20 klachten per maand. Deze kleine toename van discriminatieklachten in vergelijking met 2010 kan uiteraard betekenen dat er in 2011 meer discriminatie werd ervaren. Het is op grond van een dergelijke relatief kleine toename niet te bepalen of dit daadwerkelijk het geval is. ADV Limburg doet op basis van deze toename geen uitspraak over de eventuele groei van de feitelijke discriminatie in de Limburgse samenleving. Hoewel het een relatief kleine toename van het aantal klachten betreft, is er gezien de omstandigheden toch sprake van een relevante toename. In september en oktober 2010 leidde een grootscheepse landelijke publiciteitscampagne op televisie en radio tot een zeer groot aantal klachten, met meer dan 90 klachten voor de maanden september en oktober. Maar liefst 50% van de klachten in 2010 werd 11

12 gegenereerd in drie maanden (september, oktober, november). Deze landelijke publiciteitscampagne vond in 2011 niet plaats. Desalniettemin werden in 2011 meer klachten bij ADV Limburg ingediend dan in Deze relevante toename van het aantal klachten is om twee redenen verklaarbaar. Ten eerste is de naamsbekendheid van ADV Limburg gegroeid op grond van de vele en diverse netwerkactiviteiten in 2010 en Ten tweede is ADV Limburg in de herfst van 2011 een eigen publiciteitscampagne in de lokale huis-aan-huisbladen opgestart ( Gediscrimineerd? Melden helpt! ). Cliënten gaven in het najaar regelmatig aan dat zij op ADV Limburg geattendeerd waren middels advertenties in deze bladen. Publiciteit omtrent ADV Limburg en omtrent het melden van discriminatie genereert per definitie meer klachten. 9 In de ADV Limburg rapportage Voorlichting, preventie en communicatie 2011 leest u meer over deze activiteiten. 12

13 3 De cijfers - verdeling over discriminatiegronden monitor gemeentelijke rapportage 2011 Hoofdstuk 2 van deze monitor begon met een weergave van de wettelijk erkende discriminatiegronden: ras, godsdienst, levensovertuiging, leeftijd, seksuele gerichtheid, geslacht, nationaliteit, handicap of chronische ziekte, politieke gezindheid, burgerlijke staat, arbeidscontract en arbeidsduur. Mensen melden daarnaast ook discriminatie op grond van niet-wettelijke gronden zoals uiterlijk, woonplaats of sociale positie. In de wettelijke rapportage voor het ministerie (zie bijlage I) wordt nog een discriminatiegrond apart benoemd: antisemitisme. Waar het landelijke registratiesysteem van Artikel 1 deze grond niet apart benoemt, wordt dat in de wettelijke rapportage wel gedaan. ADV Limburg registreert incidenten van antisemitisme onder godsdienst als het gaat om discriminatie van het Jodendom of om discriminatie van joodse burgers wegens hun religie. Als het gaat om niet-religieuze vormen van discriminatie dan worden incidenten van antisemitisme geregistreerd onder de noemer ras. In 2011 zijn er bij ADV Limburg echter geen klachten van antisemitisme ingediend. In 2011 heeft ADV Limburg 271 keer een discriminatiegrond geregistreerd op een totaal van 252 klachten. De verdeling van deze klachten over de diverse discriminatiegronden wordt hieronder in de vorm van een cirkeldiagram weergegeven. 0,74% 0,74% 3,69% 4,06% 0,37% ras (94) handicap/chronische ziekte (42) niet-wettelijke gronden (31) 9,23% godsdienst (27) 34,69% leeftijd (26) 9,59% geslacht (25) seksuele gerichtheid (11) nationaliteit (10) 9,96% burgerlijke staat (2) 11,44% 15,50% levensovertuiging (2) politieke gezindheid (1) Figuur 1: Verdeling klachten ADVL 2011 over discriminatiegronden Het totaal aantal geregistreerde discriminatiegronden (271) wijkt af van het totaal aantal klachten (252) omdat een klacht over meer dan slechts één discriminatiegrond kan gaan. Een vacaturetekst kan gericht zijn op personen van een bepaald geslacht én op mensen van een bepaalde leeftijd. Een burger kan tijdens één voorval zowel discriminatoire bejegening op grond van ras ervaren als op grond van godsdienst. 13

14 De Limburgse bevolking is divers en bestaat uiteraard uit mannen en vrouwen, jongeren en ouderen, mensen mét handicap en zonder, hetero-, bi- & homoseksuelen en transgenders, mensen van verschillende etniciteiten en met diverse religieuze achtergronden. Autochtone Nederlanders meldden in 2011 de meeste klachten, bijna 58% van het totaal aantal klachten (145 van 252 klachten). Autochtone Nederlanders meldden discriminatie met name op de gronden handicap/chronische ziekte, leeftijd, geslacht en seksuele gerichtheid, maar ook - in beduidend geringere mate - op de gronden ras en godsdienst. Allochtone burgers meldden met name op de gronden ras, godsdienst en nationaliteit. Op de pagina s 16, 18 en 20 vindt u voorbeelden van klachten van discriminatie op de respectievelijke gronden. Nu volgt een nadere toelichting per discriminatiegrond, in orde van grootte van het aantal klachten. 3.1 Ras (94) Op basis van internationale verdragen en jurisprudentie worden onder de noemer ras klachten geregistreerd die betrekking hebben op de etniciteit, afkomst en herkomst of de huidskleur van de melder. Op diezelfde juridische basis worden ook klachten van antisemitisme, klachten van woonwagenbewoners en klachten van Sinti en Roma onder deze noemer geregistreerd. In 2011 ontving ADV Limburg 94 klachten van discriminatie op grond van ras. Dit betekent dat circa 35% van de klachten betrekking heeft op rassendiscriminatie. Dit is relatief gesproken de grootste categorie discriminatieklachten. Dit betekent niet per definitie dat rassendiscriminatie daadwerkelijk vaker voorkomt dan discriminatie op andere gronden. Het wordt in ieder geval vaker gemeld dan discriminatie wegens andere gronden. In de beeldvorming omtrent discriminatie wordt discriminatie veelvuldig geassocieerd of gelijkgesteld met rassendiscriminatie. Het is mogelijk dat discriminatie op grond van ras daardoor eerder wordt gemeld. De meeste gevallen van discriminatie op grond van ras werden gemeld door allochtone burgers (80). Mensen die van origine uit Afrika, Azië, Latijns Amerika, maar ook uit Oost- en Zuid-Europa afkomstig zijn meldden bijvoorbeeld discriminatie, maar ook mensen geboren en getogen in Nederland, met ouders die afkomstig zijn uit andere delen van de wereld. Ook West-Europeanen klaagden over discriminatie, met name Duitsers. In hoofdstuk 8 leest u meer over de etnische achtergrond van de melders. Ook autochtone burgers meldden in 2011 discriminatie op grond van ras (14), maar meestal als getuige (11) en niet als slachtoffer (3). Opvallend voor 2011 is de afname van het aantal autochtone burgers dat zichzelf op de grond ras gediscrimineerd voelde. In 2010 betrof het nog 15 klachten, in 2011 slechts drie. Twee melders voelden zich in algemene zin achtergesteld in de maatschappij ten opzichte van allochtonen en in het bijzonder op het vlak van de collectieve voorzieningen. Eén klacht betrof discriminatoire bejegening door allochtone buurtgenoten. ADV Limburg heeft in 2011 drie klachten ontvangen van woonwagenbewoners, één klacht van een Sintiman, en geen klachten van antisemitisme. In 2011 ontving ADV Limburg ook een drietal klachten van mensen die zich als Limburger of vanwege een Limburgs accent ongelijk behandeld voelden. Deze klachten worden niet onder ras, maar onder niet-wettelijke gronden geregistreerd aangezien de Nederlandse en Europese gelijkebehandelingswetgeving en de daarop gebaseerde jurisprudentie lokale identiteiten of accenten niet als ras identificeren. De klachten op grond van ras hadden met name betrekking op het terrein van de arbeidsmarkt (28), buurt/wijk (16), collectieve voorzieningen (15) en onderwijs (11). Op pagina 16 vindt u zeven voorbeelden van klachten op grond van ras. 14

15 3.2 Handicap of chronische ziekte (42) Onder deze noemer vallen alle discriminatieklachten van lichamelijk en verstandelijk gehandicapten, mensen met een psychische beperking en chronisch zieken. ADV Limburg registreerde 42 klachten van discriminatie op grond van handicap of chronische ziekte. Het betrof zeer verschillende voorvallen. Voorvallen waarbij gehandicapten louter en alleen vanwege hun handicap de toegang werd ontzegd, voorvallen waarbij de hulphond van een gehandicapte niet gewenst was (en dus de persoon zelf ook niet) en voorvallen van ontoegankelijkheid wegens de rolstoel. Niet alleen werd mensen met een handicap de toegang ontzegd of onmogelijk gemaakt, er was ook sprake van beledigingen en treiterijen van mensen met handicap. Het ging tevens om voorvallen waarbij mensen met een handicap een vacature niet mochten vervullen of de werkgever niet de benodigde aanpassingen van een werkplek wilde verrichten. De klachten hadden ook betrekking op voorvallen waarbij mensen met chronische ziekte werden achtergesteld door verzekeraars in de vorm van het weigeren van een verzekering of het weigeren van een bepaalde vergoeding. De klachten op grond van handicap of chronische ziekte hadden met name betrekking op het terrein van de arbeidsmarkt (11), commerciële dienstverlening (8), collectieve voorzieningen (7) en horeca (5). Op pagina 18 vindt u acht voorbeelden van klachten op grond van handicap of chronische ziekte. 3.3 Godsdienst (27) De categorie godsdienst betreft alle bekende wereldgodsdiensten zoals christendom (rooms-katholiek, protestants, orthodox), islam, jodendom, hindoeïsme, boeddhisme etc. Conform wetgeving gaat het daarbij niet enkel om het huldigen van een geloofsovertuiging maar ook om het recht zich te gedragen en te kleden naar deze overtuiging. Gedrag kan betrekking hebben op bijvoorbeeld het bidden of het geven van een hand, kleding kan betrekking hebben op bijvoorbeeld het dragen van een hoofddoek, een keppeltje, of een ketting met kruisteken. Discriminatie op grond van godsdienst werd 27 keer gemeld in Het betrof 23 keer de godsdienst islam. De klachten waren ongeveer gelijk verdeeld over vijandige bejegening en omstreden behandeling. Driemaal werd melding gemaakt van negatieve teksten over de islam in de openbare ruimte. Tweemaal was sprake van bedreiging en/of geweld. Twee vrouwen konden niet in een sportschool terecht vanwege hun hoofddoek, twee vrouwen ondervonden problemen op de arbeidsmarkt vanwege hun hoofddoek, twee vrouwen ondervonden problemen met het UWV vanwege hun islamitische kleding en tweemaal werd melding gemaakt van problemen op de arbeidsmarkt vanwege het dragen van een baard. In 2010 voelden drie autochtone Nederlanders zich op grond van de eigen (christelijke) godsdienst gediscrimineerd, in 2011 betrof dit twee melders. Twee katholieke Limburgers achten zich discriminatoir bejegend op basis van hun christelijke geloof. De klachten op grond van godsdienst hadden met name betrekking op het terrein van de arbeidsmarkt (7), collectieve voorzieningen (6) en politieke en publieke opinie (4). Op pagina 16 vindt u vijf voorbeelden van klachten op grond van godsdienst. 15

16 Klachten van discriminatie op grond van ras Een Soedanees meldt discriminatoire bejegening op de werkvloer. Collega s maken regelmatig apengeluiden als hij langsloopt en imiteren daarbij een aap. Een man uit Eritrea meldt vergelijkbare voorvallen: hij wordt door collega s Bokito genoemd en er wordt op de grond gespuugd als hij een collega iets over het werk vraagt. Een Antilliaanse vrachtwagenchauffeur wordt door de eigenaresse van een bedrijf bij het uitladen van spullen voor dat bedrijf denigrerend toegesproken en uitgescholden voor zwartjoekel. Een Marokkaanse beveiligingsbeambte, werkzaam bij gemeente, wordt door klanten verbaal gediscrimineerd. Autochtone vrouw met twee geadopteerde dochters (Gambia) meldt verbale discriminatie van haar beide dochters door klasgenoten. Een autochtone man stelt lastig gevallen te worden door Marokkaanse jongeren en stelt dat zij dit doen omdat hij een blanke Nederlander is. Tevens geeft hij aan zich in het algemeen achtergesteld te voelen bij allochtone burgers. Een familie woonachtig in een woonwagen stelt dat hun zoontje op school anders behandeld wordt dan de burgerkinderen. Bij conflicten met andere kinderen krijgt hij steeds de schuld. Een Duitse vrouw stelt door buurtgenoot regelmatig uitgescholden en bedreigd te worden. Ik sla je kapot vieze pruus! en Ga terug naar Duitsland. Klachten van discriminatie op grond van godsdienst Een Iranese moslima, herkenbaar aan hoofddoek, wordt zonder enige aanleiding op straat beledigd en geslagen. Een islamitische man uit voormalig Joegoslavië wordt twee dagen nadat zijn werkgever bekend is geraakt met zijn islamitische achtergrond ontslagen van zijn tijdelijke baan. Twee Marokkaanse moslima s die uit godsdienstige overtuiging een hoofddoek dragen, willen zich - onafhankelijk van elkaar - inschrijven bij hetzelfde fitnesscentrum. Bij de inschrijving worden ze geconfronteerd met de huisregels waarin staat dat het dragen van hoofddeksels niet is toegestaan. De vrouwen mogen daar niet met hoofddoek op komen sporten. Naar aanleiding van een column in de NRC over de katholieke kerk en haar medewerkers (in het kader van het verschijnen van het rapport van de Commissie Deetman over kindermisbruik binnen de katholieke kerk) voelt een medewerker van de katholieke kerk zich dermate gekwetst door de generaliserende en negatieve inhoud van deze column dat hij een klacht indient. Een islamitische man van Turkse afkomst stelt door een consulent van de gemeente in het kader van zijn bijstandsuitkering gevraagd te worden zijn baard af te scheren om zijn kansen op werk te vergroten. De man draagt zijn baard op grond van zijn religieuze overtuiging en beschouwt de vraag daarom als discriminatie. Klachten van discriminatie op grond van nationaliteit Een allochtone man met een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd, nog niet in bezit van de Nederlandse nationaliteit, mag van een aanbieder van mobiele telefonie geen abonnement afsluiten. Een bezoeker van coffeeshops stelt dat de invoering van de wietpas en daarmee het weren van potentiële cliënten met een andere dan de Nederlandse nationaliteit discriminatie is. 16

17 3.4 Leeftijd (26) Discriminatie op grond van leeftijd betreft het ongelijk behandelen op grond van een leeftijdsgrens, een leeftijdseis of een leeftijdsindicatie ( jong, pas afgestudeerd, ervaring ). Leeftijdsdiscriminatie is pas sinds 1 mei 2004 in strijd met de Nederlandse wet - de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL). In 2011 registreerde ADV Limburg 26 klachten van leeftijdsdiscriminatie. Het merendeel van deze klachten (22) heeft betrekking op de arbeidsmarkt en dan met name op werving en selectie (19). Het gaat onder andere om personeelsadvertenties waarin bedrijven of organisaties vragen naar jonge werknemers of werknemers van een bepaalde leeftijd (tussen 30 en 40), maar ook om feitelijke sollicitatieprocedures waarbij leeftijd onterecht een rol speelt. Een tweetal klachten betrof ontslag wegens te hoge leeftijd. Niet alle klachten betroffen de arbeidsmarkt. Een vrouw werd te oud bevonden voor het starten van een opleiding, een andere vrouw werd te oud bevonden voor deelname aan een zangkoor en twee mensen meldden ongelijke behandeling op grond van hun leeftijd door een bank. Op pagina 18 vindt u vijf voorbeelden van klachten op grond van leeftijd. 3.5 Geslacht (25) Onder de discriminatiegrond geslacht worden niet alleen klachten geregistreerd van mannen en vrouwen die zich ongelijk behandeld voelen wegens hun sekse, maar in principe ook van transgenders 10. In 2011 registreerde ADV Limburg 25 klachten van discriminatie op grond van geslacht. Een groot deel daarvan had betrekking op de arbeidsmarkt (17). ADV Limburg registreerde tien klachten met betrekking tot vacatures waarin specifiek naar een vrouw (8) dan wel een man (2) werd gevraagd. Vijf vrouwen klaagden over ongelijke behandeling op grond van hun zwangerschap. Eén klacht betrof ongelijke behandeling op het gebied van salariëring en één klacht ongelijke voorwaarden bij een bedrijfsfietsenplan. Er zijn zes klachten geregistreerd waarbij mannen zich gediscrimineerd voelden op basis van hun sekse. Het betreft drie klachten over het toelatingsbeleid bij feesten en voorstellingen waar mannen of single mannen niet welkom waren, een klacht over vrouwenparkeerplaatsen, een klacht over een bedrijfsfietsenplan dat mannen zou benadelen en een klacht van een autochtone fysiotherapeut over het feit dat allochtone vrouwen soms aangeven door hem niet behandeld te willen worden. Er zijn in 2011 geen klachten van transgenders binnen gekomen. Op pagina 20 vindt u een vijftal voorbeelden van klachten op grond van geslacht. 3.6 Seksuele gerichtheid (11) In deze categorie worden klachten geregistreerd die ongelijke behandeling of discriminatoire bejegening betreffen op grond van homo-, hetero- of biseksualiteit. In de praktijk betreft het merendeel van deze klachten discriminatie op basis van homoseksualiteit. In 2011 betreft het uitsluitend klachten van mannen (11). Het grootste deel van de gevallen (9) betreft vijandige bejegening in de vorm van verbaal en/of fysiek geweld. Drie homostellen geven aan structureel gepest te worden door buurtgenoten. De overige twee klachten gaan over ongelijke behandeling, zo werd onder andere geklaagd over een nieuwe lesmethode om homoseksualiteit te bespreken in het christelijk onderwijs. 10 Term voor iedereen die zichzelf op welke manier dan ook, als lid van de andere sekse laat zien of zich zo voelt, dan hoe hij of zij geboren is: transseksueel, androgyn, travestiet, en andere manieren van genderbeleving die niet overeenkomen met het traditionele beeld van de indeling in één der twee geslachten. 17

18 Klachten van discriminatie op grond van handicap of chronische ziekte Een vrouw bezoekt met haar gehandicapte moeder (in rolstoel) een horecagelegenheid. Eenmaal geïnstalleerd op het terras stelt de eigenaar van de horecagelegenheid zonder enige aanleiding of verklaring dat ze beide van het terras af moeten. Een jongen met handicap krijgt van zijn zangclub te horen dat hij niet meer mee mag doen. Hij voldoet niet meer aan de eisen die de zangclub stelt. Een vrouw met fysieke handicap mag haar hulphond geen standaard activiteiten laten verrichten in een winkel waardoor zij aldaar feitelijk geen boodschappen kan doen. Een vrachtwagenchauffeur geeft aan ontslagen te gaan worden vanwege zijn ziekte (diabetes). Een vrouw met COPD krijgt van haar verzekeraar geen vergoeding voor extra zuurstof tijdens een vliegreis naar de Verenigde Staten. Een man wordt vrijwel meteen na de bekendmaking van de diagnose Syndroom van Asperger overgeplaatst naar een andere afdeling. Een jonge vrouw in rolstoel wordt afgewezen voor vacature zonder dat op enigerlei wijze onderzocht wordt of zij ondanks haar fysieke handicap de baan kan vervullen. ADV Limburg ontvangt een anonieme brief waarin uiteengezet wordt dat een echtpaar dat beide met fysieke handicaps kampt, door buurtgenoten regelmatig discriminatoir beledigd en getreiterd wordt. Klachten van discriminatie op grond van leeftijd Een vrouw (57 jaar) met ervaring op het gebied van administratief werk meldt leeftijdsdiscriminatie bij haar poging tot inschrijving bij een uitzendbureau. Er zou geen parttime administratief werk zijn. Als haar dochter zich een dag later bij dat zelfde uitzendbureau wil inschrijven voor datzelfde werk, kan dat plotseling wel. Een vrouw meldt dat zij door een instituut voor beroepsopleiding geweigerd wordt aangezien zij daarvoor te oud zou zijn. Zij is 27 jaar. Een vrouw meldt de afwijzing voor een vacature bij de klantenservice van een postorderbedrijf wegens haar leeftijd. Zij is 46 jaar. De werkgever stelt volgens haar dat zij niet snel genoeg zou zijn. Het lidmaatschap van een vrouw van 51 wordt door haar zangclub beëindigd aangezien men wil verjongen. Een man meldt dat een uitzendbureau aangeeft dat hij voor een vacature - waarvoor ze hem bemiddelen - door de betreffende werkgever te oud wordt bevonden. De werkgever stelt expliciet jonge werknemers te zoeken. Hij is 52 jaar. 18

19 De klachten op grond van seksuele gerichtheid hadden met name betrekking op het terrein buurt/wijk (3) en openbare ruimte (3). Op pagina 20 vindt u vier voorbeelden van klachten op grond van seksuele gerichtheid. Vorig jaar constateerde ADV Limburg in de monitor reeds dat er sprake is van een discrepantie tussen het aantal klachten van discriminatie en geweld tegen homoseksuelen dat bij ADV Limburg binnenkomt en het aantal dat bij de politie staat geregistreerd. Limburg scoorde hoog in de statistieken van de politie 11 met betrekking tot discriminatie en geweld op basis van homoseksualiteit. De in 2011 opgestarte samenwerking met politie op het vlak van discriminatiestatistieken maakt het mogelijk deze discrepantie met betrekking tot het jaar 2011 nader te onderzoeken. Voorjaar 2012 starten ADV Limburg, politie en COC een gezamenlijke campagne om mensen te stimuleren bij ADV Limburg melding te doen van discriminatie op grond van seksuele gerichtheid. 3.7 Nationaliteit (10) Klachten op grond van nationaliteit zijn gebaseerd op het wel of niet hebben van een bepaalde nationaliteit. Het gaat hierbij vaak om het beschikken over de juiste papieren. Het betreft ten eerste benadeling van mensen met een nationaliteit anders dan de Nederlandse. Klachten betreffen vaak het handelen van diverse overheidsinstanties zoals gemeente of UWV, maar ook het handelen van vertegenwoordigers van commerciële bedrijven zoals providers van (mobiele) telefonie en verzekeraars. Het betreft ten tweede ook autochtone Nederlanders die uitgesloten worden van bepaalde diensten ten gevolge van hun nationaliteit dan wel autochtone Nederlanders die stellen door overheidsinstanties achtergesteld te worden ten opzichte van allochtone burgers of asielzoekers. In 2011 registreerde ADV Limburg tien gevallen van discriminatie op grond van nationaliteit. Zes van deze klachten hadden betrekking op de overheid of overheidsinstanties. Vier van deze zes klachten betroffen mensen uit Oost-Europa. Drie klachten hadden betrekking op commerciële dienstverlening, waarvan twee op het weigeren van een telefoonabonnement vanwege het niet beschikken over de juiste papieren. Eén klacht betrof de zgn. wietpas en het weigeren van toegang van mensen van bepaalde nationaliteit tot coffeeshops. Op pagina 16 vindt u nog twee voorbeelden van klachten op grond van nationaliteit. In 2010 meldden vijf autochtone Nederlanders discriminatie op grond van nationaliteit. Zij achtten zichzelf slachtoffer van discriminatie. In 2011 ontving ADV Limburg geen klachten waarbij autochtone burgers zichzelf als slachtoffer zagen van discriminatie op grond van hun nationaliteit. Twee autochtone Nederlanders meldden discriminatie op grond van nationaliteit, maar als getuige van discriminatie van allochtone burgers op grond van hun nationaliteit. 3.8 Burgerlijke staat (2) Deze categorie bevat klachten van mensen die zich op grond van hun burgerlijke staat (gehuwd, ongehuwd, samenlevingscontract, gescheiden) ongelijk behandeld voelen. Een alleenstaande en gescheiden man stelde ongelijk behandeld te worden aangezien de verzekeringsmaatschappij hem geen inzicht gaf in het dossier van zijn eigen kind (en de moeder wel). Een andere alleenstaande man voelde zich door zijn omgeving bespot en genegeerd omdat hij alleenstaand is. 11 Landelijk Expertise Centrum Discriminatie van de Nederlandse politie. Poldis 2009 en Poldis 2010, Criminaliteitsbeeld Discriminatie. 19