juni 2012 In dit nummer o.a.

Transcriptie

1 juni 202 In dit nummer o.a. NOMmer Ruud van Dijk en NOMbassadeur Hylke Heidstra Innovatie en vernieuwing op de grondvesten van Cordis 20 in cijfers Een foutloze fabriek? Ja, natuurlijk!

2 I N H O U D Follow your dream. Persoonlijk heb ik daarmee te maken door onze zoon. Hij is zijn droom aan het verwezenlijken en werkt in New York. En als verantwoordelijke ouders is het dus logisch om op bezoek te gaan. Dromen zijn dan ook niet altijd bedrog. Dat is zeker ook van toepassing op het werk van de NOM. Of het nu om dromen van ondernemers gaat of van Nommers. De droom van ondernemers helpen we mee verwezenlijken door middel van risicofinanciering. Nommers dromen van 5 4 Follow your dream Siem Jansen ondernemers die in een projectvorm mee willen werken om tot nieuwe jansen@nom.nl diensten of producten te komen. Of door hen te helpen een plek te vinden dan wel een uitbreiding te realiseren. Siem 2 De NOM helpt ondernemersdromen waarmaken Al die facetten komen terug in het jaarverslag van de NOM. De Vernieuwing 5 Hoe Cordis uiteenviel in vele succesverhalen daaraan gekoppelde jaarrekening laat in harde cijfers het resultaat zien. De trend in die cijfers ervaren wij als positief. O ja, het economisch Talent 9 NOM on Tour over concurreren en toch ook kennisdelen klimaat is niet optimaal, maar wanneer we kijken naar de vele innovatieprojecten die lopen, de contacten van ons Finance-bedrijf en InvesteringsBevordering (Foreign Direct Investment), dan is er nog NOMbassadeur Winnaar 0 4 Hylke Heidstra voelde dat de tijd rijp was, de NOM hielp Spot aan voor de slimme straatverlichting van Tvilight steeds sprake van economische dynamiek. Tender 6 IAD stuwt MKB Daarom ook hebben we bij de persconferentie benadrukt dat de Ontwikkelingen 8 Financiële belangen in heel het Noorden ondertoon in Noord-Nederland goed is. De motor van de Noord-Nederlandse economie draait door. Leven we daarmee op een roze wolk? Nee, we beseffen zeer wel wat er nu speelt, maar zolang ondernemers 20 Locatie Cijfers, investeringen, resultaten DCP: binding, stoom, stroom en afvalwaterzuivering blijven investeren in de toekomst en daarmee hun dromen verwezenlijken is er continuïteit en vernieuwing, en daar moeten wij het van Smart 29 De Foutloze Fabriek van Fokker hebben. Blijf uw droom volgen en verwezenlijken. Uit eigen ervaring kan ik u meegeven dat het de moeite waard is. INVESTEREN IN ONTWIKKELING En verder Blikvanger Alfred Oosterman 2 Ondernemer Frank Smit 3 Kwetters 7 De week van Reinder de Jong 20 Pitch-stop 22 Social media 28 Meer Kwetters 34 Vers nieuws uit de regio 35 Geert Buiter 36 JUNI 202

3 NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe. Tijd voor de NOM Innovatie en vernieuwing Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief. Eindredactie: Annemarie Atema, Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief. Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Pierre Carrière, Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Reinder de Jong, Loek Mulder, Willem van Reijendam, Frank Smit, Lykle de Vries. op de grondvesten van Cordis Fotografie: Bert Barelds, Manisch Creatief, Stijntje de Olde (cover), Alfred Oosterman, archief NOM, stock. 4 bekend werd gemaakt kwam bij de 5 Drukwerk: WM Veenstra. NOM een telefoontje binnen van de Oplage: exemplaren. Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend. NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investeringsen Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 80, Groningen. Telefoon (050) , Cover: Ruud van Dijk (NOM) en NOMbassadeur Hylke Heidstra (Sitecore) Juni 202 De NOM investeert in de ontwikkeling van Noord-Nederland. En daar kunt u, als ondernemer goed gebruik van maken. Juist nu! We nemen graag de tijd om u te helpen uw ideeën van de grond te krijgen, uw ambities waar te maken en groei te realiseren. Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met partners, leveranciers of klanten. Door u een financiering te verstrekken, kansen te vertalen naar concrete mogelijkheden of u te helpen met het vinden van een geschikte locatie. Of door aandeelhouder in uw bedrijf te worden en u met raad en daad terzijde te staan. Gaat er bij u een belletje rinkelen? U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op ons doen. Vanaf de start totdat uw organisatie zo goed als volgroeid is. En zelfs nog verder: tot opvolging of overname. Neem nú contact met ons op. Het is tijd voor de NOM. INVESTEREN IN ONTWIKKELING De schok die het bericht teweeg bracht was enorm: Cordis in Roden dicht! Zou de lokale economie dat verlies van honderden arbeidsplaatsen en het teloor gaan van kennis ooit te boven komen? Het is nu vier jaar later en we kunnen zeggen dat de regio een verbazingwekkende veerkracht heeft getoond. Dat niet alleen, de sluiting van de katheterfabriek is zelfs een zegen voor Noord-Nederland gebleken. Hoe dat zover kwam laat zich lezen als een spannend boek, met een verrassend plot en allerlei onverwachte ontwikkelingen. Het begon allemaal halverwege 2007, toen de eerste geruchten de kop opstaken dat het Amerikaanse moederbedrijf Johnson & Johnson de productieactiviteiten bij Cordis Europa in Roden wilde afbouwen en verhuizen naar Mexico. Daar kon vanwege de lage lonen met minder kosten geproduceerd worden. Bovendien zou tevens de afdeling productontwikkeling worden verplaatst naar Californië. Al veroorzaakte de geruchtenstroom veel onrust, een totale verrassing waren de berichten ook weer niet, want in de jaren ervoor waren al afdelingen gesloten en Johnson & Johnson had ook eerder al laten doorschemeren de Cordis-activiteiten in Roden tegen het licht te houden. Te meer omdat hier in Nederland een langslepende patentzaak liep die de productie bij Cordis dwarsboomde en het bedrijf aanzienlijke schade berokkende. Al voordat intern het besluit officieel Cordis-lokatiedirecteur waarin hij meedeelde dat het voor Cordis einde verhaal zou zijn. Binnen de NOM gingen daarop de alarmbellen af. De gemeente Noordenveld en de provincies Groningen en Drenthe werden gemobiliseerd met als inzet Cordis voor Roden te behouden. Als alternatief daarvoor werd tegelijkertijd gezocht naar een medisch technologiebedrijf dat ontwikkel- en productieactiviteiten op de Cordis-site zou willen ontplooien. Rond dezelfde tijd stak binnen het bedrijf een groepje werknemers uit het midden- en hoger kader de koppen bij elkaar. Het besluit was nog niet officieel, maar we kregen allerlei signalen. We voelden gewoon dat het niet goed zat, zegt Jan Degenhart, nu projectmanager bij TCNN en destijds manager training en development bij Cordis. Hij was een van de initiatiefnemers van het overleggroepje koffie en sigaar, } JUNI 202

4 IMDS Cordis-kennis bouwsteen voor vernieuwend IMDS IMDS-directeur Jan de Vries is juist terug van een beurs in Parijs. Zeer succesvol was het, blikt De Vries terug. IMDS presenteerde er een nieuw soort katheter waarmee een voerdraad sneller en veiliger in het lichaam bestuurd kan worden. Artsen en potentiële distributeurs toonden zich laaiend enthousiast, aldus De Vries. Het is een fraai voorbeeld van de innovativiteit van een nieuw bedrijf Vries, spannende tijden waren het zeker. In september 2008 ging IMDS van start, met de ontwikkeling en productie van een kinderbeensteuntje voor op de operatietafel samen met het UMCG. Nu ontwikkelt en produceert de onderneming een breed productenpalet met daarbij geavanceerde cardio-vasculaire instrumenten en instrumenten voor oogchirurgie. 6 } zoals het is gaan heten. We realiseerden ons dat we het heft in eigen handen moesten nemen. Hadden we het niet gedaan, dan waren we de regie kwijt geraakt en was het waarschijnlijk in een chaos ontaard. Beide trajecten gingen korte tijd min of meer gelijk op, maar al vrij snel werd duidelijk dat het overeind houden Noordenveld en het CWI werd het MobiliteitsCentrum Noordenveld opgericht om mensen van baan naar baan te begeleiden. Ervaren werknemers konden daarnaast via een zogeheten EVC-traject een ervaringscertificaat behalen, dat gelijkwaardig is aan een diploma. En voor de meest ambitieuze werknemers werden masterclasses dat zijn oorsprong vindt in Cordis. IMDS ontstond eigenlijk al ruim voordat Cordis besloot de fabriek in Roden dicht te doen. Vier Cordis-productontwikkelaars waren al enige tijd plannen aan het smeden voor een eigen bedrijf dat medische hulpmiddelen zou gaan maken. Ze wilden Cordis niet in het vaarwater zitten en dat zou het bedrijf zelf trouwens ook niet hebben toegestaan. De onderhandelingen over de voorwaarden waaronder de bedrijfsactiviteiten konden worden uitgevoerd zouden net beginnen toen Cordis haar beslissing wereldkundig maakte. We wilden netjes afscheid nemen, maar vanaf dat moment had Cordis weinig meer te zeggen over onze activiteiten, zegt Jan de Vries, een van de medeoprichters van IMDS. Alle gesprekken werden daarop afgeblazen en voor IMDS was de weg vrij. Uit het sociaal plan was geld beschikbaar voor de bedrijfsstart, specialistisch personeel kon zo instappen en ruimte en apparatuur konden zo worden overgenomen. De wereld lag met andere woorden open, maar wat volgens De Vries desondanks alles overheerste was de schok van de sluiting en het enorme baanverlies. Hoe dan ook, zegt De De Vries is zeer tevreden over hoe het nu loopt met IMDS. Omzet en winst zijn prima en met 45 mensen is een mooie bedrijfsgrootte bereikt. De vier IMDS-oprichters zijn ook nu nog de eigenaren en dat willen ze graag zo houden, zegt De Vries. Aan groeidoelstellingen doen we niet. We richten ons meer op het bedrijfswelzijn, de onderneming moet financieel gezond zijn en we vinden het belangrijk dat we vernieuwend bezig kunnen zijn. We willen vooral producten maken die een verschil in kwaliteit van leven kunnen maken. 7 van Cordis onhaalbaar was. Ook een overnamekandidaat georganiseerd waarin hen werd bijgebracht hoe ze een bleek wereldwijd onvindbaar. Al liepen de bestuurders bedrijf op konden zetten. Onze initiatieven kregen de van gemeenten en provincies en de mensen van de volle steun van de Cordis-directie, blikt Jan Degenhart NOM zich achter de schermen het vuur uit de sloffen, terug. Op die manier kon het bedrijf de imagoschade Tevens zijn vanuit de Cordis-gelederen nieuwe bedrijven van die structuur. Ze organiseert onder meer netwerk- de inspanningen waren tevergeefs. Allereerst omdat het toch nog wat oppoetsen. opgezet (zie kaders), veelal door engineers met bijeenkomsten waar behalve de bedrijven die uit Cordis besluit van Johnson & Johnson onwrikbaar bleek, maar Uiteindelijk leidde dat ertoe dat 92 procent van het jarenlange ervaring in de ontwikkeling en productie van zijn ontsproten, een groot aantal ondernemingen uit de ook omdat men op rijksniveau niet bereid bleek lobby Cordis-personeel nu weer een baan heeft, veelal in de katheters en stents, geavanceerde buisjes die in aderen life-science sector en ook kennisinstellingen op af komen. richting Johnson & Johnson te voeren. Merkwaardig als regio. Met name de groeiende voedingsindustrie absorbeerde worden geplaatst. Zo zorgen we ervoor dat de kennis wordt geborgd in je nu ziet hoe er gevochten wordt om bijvoorbeeld autofabrikant Cordis-werknemers, maar ook bij bedrijven in de De aanpak via de drietrapsraket (MobiliteitsCentrum, mbo, hbo en bij de RUG, maar ook liggen er relaties naar Nedcar in Born open te houden, merkt NOMadviseur medische sector gingen mensen aan de slag, bij Abbot, certificaten, eigen bedrijf), afgekeken van vergelijkbare bijvoorbeeld het UMCG en initiatieven als het Healthy buitenlandse investeringen Gerard Lenstra op. Pendracare, Ortec en Philips Medical Technology in bedrijfssluitingen in Zweden en Duitsland, was welis- Ageing Network Noord-Nederland (HANNN). Zelfs de minister bemoeit zich met die zaak. Dat het rijk Drachten bijvoorbeeld. De 8 procent die overbleef betrof waar succesvol, maar tegelijkertijd bleef de bezorgdheid in het geval van Cordis nauwelijks een vinger uitstak, vooral ouderen, die tegen een pensioen aanzaten. Die over het weglekken van hoogwaardige kennis, Weerbaarheid heeft volgens Lenstra wellicht te maken met de op hoog 92 procent is werkelijk heel hoog, stelt Degenhart. Dat want vanzelfsprekend waaierden mensen ook uit om in En zo is de conclusie gerechtvaardigd dat sluiting van Cordis niveau gemaakte keuze Johnson & Johnson niet voor het in een periode van crisis! andere delen van het land aan de slag te gaan. Deels om uiteindelijk zelfs positief voor de regio is geweest, stelt hoofd te willen stoten. Het bedrijf had immers nog meer het verdwijnen van die kennis tegen te gaan en anderzijds Lenstra: Al de kennis zou nooit buiten Cordis beschik- vestigingen in Nederland waar honderden mensen hun om een hecht netwerk van oud-cordis mensen te baar zijn gekomen wanneer het bedrijf niet was gesloten. werk vonden. creëren werd in februari 2008 Springboard opgezet, een Dankzij de nieuw opgerichte bedrijven en het relatienetwerk netwerkorganisatie die zich ten doel stelde de medische dat is ontstaan, is nu een hechte structuur gegroeid Springplank technologiesector in Noord-Nederland te ontwikkelen van bedrijven in met name de life science-hoek. Reken Vanaf dat moment lag het accent op het zoeken naar tot een topsector. daarbij dat de banden zijn aangehaald met het UMCG en alternatieven voor al het Cordis-personeel. Dat leverde We wilden een kennisnetwerk bij elkaar houden. het MCL en dat bruggen zijn geslagen naar universiteit verrassende resultaten op. Samen met de gemeente Daarvoor moest er een structuur komen, aldus NOMadviseur en hogescholen. Die kennis- en relatiestructuur is nu vele Lenstra. Springboard vormt nu het fundament malen sterker en ook beter verankerd dan voorheen. } JUNI 202

5 } Plus, niet te vergeten, de economische weerbaarheid van de bedrijvigheid is verstevigd. Want niemand hoeft meer het teloorgaan van een grote werkgever als Cordis te vrezen. Wanneer een kleine onderneming op de fles gaat, is dat evenmin prettig, maar de gevolgen zijn wel veel beter te overzien. Bovendien worden al die Cordisnazaten niet langer door een multinational in een ver land bestuurd, maar gewoon vanuit een kantoor in Groningen, Friesland of Drenthe. Lekker dichtbij. Alvimedica: daadkracht en visie De komst van het Turkse hi-techbedrijf Alvimedica naar Assen is een direct gevolg van bedrijf in contact met Springboard. Korteling: vasculaire toepassing maakt. Hij bracht dat de kruisbestuiving van nieuwe bedrijvigheid De Turken zagen Springboard als een waardevol netwerk waar ze veel van konden leren die uit Cordis ontstond en het relatienetwerk van Springboard. Een hoofdrol bij de vestiging van Alvimedica was weggelegd voor netwerk konden ze kennismaken met andere en graag mee wilden samenwerken. Via het Bart-Jan Korteling, destijds r&d-manager bij life science-bedrijven. Cordis en een van de gangmakers achter Met name vanwege de kennis over ontwikkeling en productie van medische instru- Springboard. Korteling had het plan een eigen bedrijf te beginnen met een instrument menten die Alvimedica hier in het Noorden dat thorax-chirurgie vereenvoudigde. Het aantrof, ontwikkelde het management van vergde echter hoge investeringen op een de onderneming een uitgesproken voorkeur moment dat er weinig kapitaal beschikbaar voor vestiging in de regio. Korteling is nu was, aldus Korteling. Het ketste daarom af, manager bij het explosief groeiende bedrijf. maar het plan ligt er nog steeds, want het We zijn nu met z n zestienen en werken aan The Battle for Talent op de noordelijke economische life science kan worden gezien. Binnen enkele maanden verwacht Korteling groei naar 25 man personeel. Ook de Turkse achtergrond van het bedrijf is een plus, aldus Korteling, die zegt dat het werk van Alvimedica gerust als De markt verandert snel, innovatiekracht is belangrijker dan ooit tevoren. Hier levert talent de onderscheidende factor. Samen met vergrijzing en ontgroening op de arbeidsmarkt komt de Battle for Talent eraan, misschien wel eerder dan u denkt! systemen en instrumenten op het gebied van HR ook toereikend voor de generatie Y-medewerkers, ook wel millenniums genoemd? Gaan zij ons HR-beleid vernieuwen of moeten we eerst zelf innoveren om ze überhaupt voor ons te winnen? Hoe slagen we erin verbinding met hen te maken? Wat is hun HR-gebruiksaanwijzing? Deze vragen spelen een cruciale rol in het vermogen van een organisatie om ook in de toekomst meerwaarde te creëren en concurrerend te zijn. Al deze zaken kwamen aan bod tijdens de NOM on Tour op 5 mei jl. Gediscussieerd werd over concurrentiepositie versus kennisdeling. Hoe houden we een voorsprong terwijl alle know how en expertise in the cloud zweeft? En moeten we doen aan HR-innovatie door of ten behoeve van de nieuwe generaties? Hoe krijgen we en hoe houden we toptalenten aan boord? Zaken als strategische kennisdeling, optimale herkenbaarheid van je organisatie, werkelijk doen wat je zegt dat je doet en maximale ruimte voor persoonlijke ontwikkeling werden besproken. Duidelijk is dat het onderwerp speelt binnen organisaties, dat het belangrijk is hierover te blijven nadenken én te han- baanbrekend mag worden beschouwd: Het is ook voor ons verfrissend om via het bedrijf Hoe binden en boeien we de juiste medewerkers aan ons delen. En, last but not least, de generatie Y-medewerkers 8 blijft een briljant idee, goed beschermd door productontwikkeling en r&d voor vasculaire kennis te maken met een heel ander deel bedrijf in een markt waar zaken als vrijheid, flexibiliteit, te blijven bevragen. Hun input is belangrijk. 9 patenten. producten, dat wil zeggen alles wat er aan van de wereld. De Turken doen bovendien plezier en kennisdeling de normen zijn? Zijn de bestaande Korteling vestigde zich daarop als consultant therapie- en diagnose-instrumenten in de zaken op een manier waar een daadkracht en deed in die hoedanigheid begin 200 een bloedbaan wordt gebracht. Hoogtechnologisch en een visie achter zit die ik bij Nederlandse klus voor Alvimedica, dat producten voor werk dat als een belangrijke aanvulling bedrijven zelden aantref. Health Park North Nadat Cordis in 2007 de deur in Roden achter zich dicht trok, verkocht de onderneming het gehele complex aan PDG Investeringen. Onlangs is het doorverkocht aan het Groningse vastgoedbedrijf OK Invest dat het geheel aan de man brengt met de welgekozen naam Health Park North. Inzet was aanvankelijk het gehele complex van vierkante meter kantoorruimte en bedrijfshallen te vullen met life science-bedrijvigheid. Dat bleek behoorlijk lastig, maar in de voorbije jaren is de zaak toch behoorlijk gevuld geraakt met ondernemingen uit die sector. Het geheel bestaat uit twee hoofdgebouwen en een derde pand en is nu voor circa driekwart gevuld. Op de begane grond in het eerste hoofdgebouw zijn IMDS (zie ander kader) en dochterbedrijf J&J Plastics (kunststofextrusie) gehuisvest. Op de eerste verdieping zit een aantal kleinere partijen, waaronder Springboard en Medizon (verkoop van defibrillatoren). Verder zitten in het andere hoofdgebouw DCA (De Centrale Apotheek, landelijke levering geneesmiddelen) en enkele advies- en consultancy-ondernemingen. In het derde pand zijn onder meer VDL Wientjes (medische instrumenten) en BIONND (bioafbreekbare plastics) gevestigd. Ruim 00 mensen vinden er hun baan. Voor deze NOM on Tour waren we te gast bij Paragon Pet Products in Veendam. Na de Battle for Talent werden de aanwezigen ingewijd in de geheimen van de ontwikkeling en productie van de meest innovatieve hondenbotten ter wereld, zeer enthousiast verteld door directeur Wim Pater, controller Christiaan Rolf en productiemanager Sietse Moorlag. Bedankt Paragon voor de gastvrijheid én de heerlijke taart! Meer NOM on Tour in juli Tijdens de volgende NOM on Tour wordt ingegaan op de multigeneratie-organisatie. Hoe gaat de oude garde om met de jonge garde? Hoe maak je optimaal gebruik van elkaars kennis en kunde? Hoe vorm je één team? Leer en discussieer mee. Houd de evenementenkalender op in de gaten voor exacte data en locaties. JUNI 202

6 NOMbassadeur HYLKE HEIDSTRA Sitecore Hoort u het ook eens van een ander... Als NOM investeren we in de ontwikkeling van het Noorden, dat wist u al. Maar wist u ook dat we dat heel vaak niet alleen doen? We zijn op ons best als we dat kunnen doen met behulp van ons netwerk. Als we samen kunnen werken met mensen en bedrijven die we geholpen hebben en die, daardoor enthousiast geworden, hun kennis en ervaringen weer delen met anderen. We noemen ze: onze NOMbassadeurs. Lees hier het verhaal van NOMbassadeur Hylke Heidstra, product manager Sitecore, voorgedragen door Ruud van Dijk, investmentmanager NOM. nu cross media publishing zouden noemen, een totaalpakket. Onze software was daarvoor niet geschikt maar het was bijzonder toevallig dat we via een contactpersoon van Ikea daarna in gesprek kwamen met Sitecore, een Deense onderneming, toen nog leverancier van een webcontentmanagementsysteem. We maakten kennis en vroegen ons af of we samen die oplossing in huis hadden. Hylke weet het zich nog goed te herinneren. Een bevlogen ondernemer Ruud haakt in: Op dat moment flexibeler, efficiënter. De vraagstelling vanuit Sitecore en ook andere strategische partijen werd anders. In 200 werd Pectora benaderd met het verzoek de software meer dedicated te ontwikkelen, meer ingericht op het eigen systeem en de specifieke klantvraag. Dat zou betekenen dat er opnieuw geïnvesteerd zou moeten worden, financieel, in personeel en in tijd. Hylke: Een cruciaal moment. De vragen die voorlagen waren ingewikkeld. Word je een ontwikkelaar die steeds met zijn tijd meegaat en blijft doorontwikkelen? Of, zoals de NOM de conceptvoorstellen die steeds voorlagen. Er is continu afstemming geweest. Sitecore Adaptive Print Studio Inmiddels (sinds juni 20) is Hylke productmanager en in dienst bij Sitecore. Het kantoor in Drachten is er nog steeds, al het personeel is overgenomen. Hylke oogt een tevreden mens. Feitelijk is er niet zoveel veranderd, het enige dat echt anders is, is dat ik niet meer betrokken ben bij de sales, daar heeft Sitecore een verkoopapparaat voor. Maar als je kijkt hoe het nu gaat: we ontwikkelen hetzelfde product, ik ben samen Jongensdroomplatform ontwikkelde Hylke zelf de producten, maar deed ook de verkoop zelf. Er waren weliswaar wat agentschappen, resellers, maar de hoeveelheid tijd en opperde: verkoop je Pectora aan een geïnteresseerde partij? Die optie was voor mij toch wel even schrikken. Heb je zoveel tijd en energie gestoken met de mensen van marketing bezig om te kijken hoe we het in de markt zetten en wat we daarvoor nodig hebben. Onze module is een paar maanden geleden energie die hij er zelf in moest steken was enorm. Zijn markt was de wereld, hij was veel op reis en ging al die in je product, je eigen idee en dan ga je het uiteindelijk verkopen en dat allemaal loslaten. Daar moest ik opnieuw gelanceerd en heeft een nieuwe naam: Sitecore Adaptive Print Studio, het is een enterprise contentmanagementsysteem 0 Een paar weken geleden namen Ruud van Dijk en Hylke Heidstra tijdens een etentje afscheid van elkaar. Ze sloten een bijzondere geschikt voor management de normaalste zaak bedrijven langs in een soort van roadshow. Dat kon natuurlijk niet altijd zo doorgaan. Op een gegeven moment over nadenken. Het was een emotioneel besluit, maar ik besloot toch in gesprek te gaan met Sitecore. Zij belangstelling vanuit het buitenland. En keling. Tegenwoordig is content van de wereld, maar toen nog helemaal moest er besloten worden: alles zelf groeiden nog steeds ontzettend hard crossmedia-marketinguitingen. Er is veel dat resulteert weer in nieuwe plannen samenwerking af. Acht jaar geleden klopte Hylke voor het eerst aan niet. Toch waren we zeer optimistisch, we blijven doen, ontwikkeling én sales, en hadden inmiddels 200 man in en nieuw personeel. In feite ben ik nog bij de NOM. En daar heeft hij tot op de dag van vandaag geen spijt voelden dat de tijd rijp was. Het idee was of samen gaan werken met anderen. dienst. De gesprekken met de ceo van steeds dezelfde ondernemer, maar nu in om ons product wereldwijd te verkopen Hylke vroeg de NOM om advies. In Sitecore verliepen prettig. Ze hebben loondienst. aan grootindustriële ondernemingen. overleg met de andere aandeelhouders het er vaak over dat er sprake moet van. Inmiddels is zijn idee van toen doorontwikkeld, verkocht en heeft Voor Bair betekende dat een ingrijpende bekeken we de risico s van een eventueel zijn van chemie, een klik, maar die Investeren in ontwikkeling wereldfaam. En hij is van ondernemer weer werknemer geworden. Vreemd verhaal? Nee, wel anders dan andere ondernemersverhalen. En ook: een ware jongensdroom. verandering, want in plaats van urenschrijvers zouden we ineens fabrikanten van software worden. En dat niet alleen, we moesten ook aan marketing gaan doen. Investeren dus. partnership. Die waren er natuurlijk wel, want waar je een partnership met de een aangaat verlies je de relatie met een ander. Besloten werd om samen met Sitecore was er echt. Ik voelde dat ik ervoor moest gaan. Terug in loondienst Ruud: Hylke en zijn team zijn van Vanuit de NOM bekeken is dit natuurlijk een prachtig verhaal. Ruud wil wel meer van dit soort processen begeleiden. In 2003 komen we in contact met jonge enthousiaste ondernemers met veel Het was in 2003 dat Hylke, toen nog samen met zijn compagnon, contact zocht met de NOM. Hun ict-bedrijf Bair was op zoek naar financiering. Bair was aanvankelijk een breed georiënteerd ict-dienstverleningsbedrijf, gevestigd in Drachten. Zoals Hylke het zelf vertelt: We begonnen zoals dat in die tijd echt nog ging in de ict. Je deed alles waar de klant om vroeg: software installeren, programmeren, netwerkinstallaties, dat soort activiteiten. We werkten voor de grotere bedrijven. Op een gegeven moment, ingegeven door het soort opdrachten dat we kregen en de kennis die we hadden, besloten we om een eigen softwarepakket te ontwikkelen waarmee we oplossingen konden bieden voor web publishing en printgebaseerde projecten, Pectora. Zeker achteraf gezien was dat in die tijd een behoorlijk voorlijke ontwik- Toeval? De NOM hielp met het regelen van financiering en werd aandeelhouder. Bair groeide, de verkoop van Pectora liep goed en ze richtten een ontwikkelafdeling op in Sofia (Bulgarije) met 4 programmeurs en 2 werknemers in Drachten. In 2005 raakte Hylke betrokken bij een projectaanvraag van Ikea in Duitsland. Ikea was op zoek naar een oplossing die we waarschijnlijk die nieuwe module te ontwikkelen. Hylke: Sitecore verkocht onze software en wij die van hen, dat ging op zich best goed. We verkochten een compleet pakket, de samenwerking bleek een goede formule. Zelf verder of overname? De ontwikkelingen in de wereld van de ict gingen echter snel, zoals nu nog steeds. Klanten willen steeds sneller, 2003 tot en met 20 zo ongeveer dag en nacht met Pectora bezig geweest. Doorgaan met ontwikkelen had betekend dat ze tekenden voor nog zo n periode. Ik vind het heel knap dat Hylke toch besloot Pectora te willen verkopen. Overigens had hij daarbij zelf duidelijk voor ogen hoe hij het wilde. De NOM was sparringpartner, Hylke zat zelf bij Sitecore met een jurist. Samen bekeken en bespraken we ambitie en een mooi product, en als je uiteindelijk na 8 jaar afscheid van elkaar neemt heb je samen een interessant traject meegemaakt: er is geïnvesteerd in een product dat zoveel potentie heeft dat het is overgenomen door een wereldspeler, en een deel van de activiteiten is ook nog eens in Noord-Nederland gebleven. Dat past perfect bij de missie van de NOM. JUNI 202

7 BLIKVANGER EEN FOTOGRAFISCHE KIJK OP HET NOORDEN Wat is het mooiste aspect van ondernemerschap? Voor mij is dat de vrijheid om je eigen keuzes te maken in richtingen die je kiest en samenwerkingen die je aangaat. Zo is Embrace, één van de twee bedrijven waarin ik actief ben, ontstaan uit kansen die een verandermanagementbureau en een webbureau zagen in de principes achter social media. Die principes passen we toe binnen organisaties en samenwerkingsverbanden. Hoe ziet uw bedrijf er over vijf jaar uit? Hoe ons bedrijf er over vijf jaar uit ziet is moeilijk te voorspellen. Ambities, dromen en Hemd van t lijf beelden zijn er uiteraard wel, maar echt verder vooruitkijken dan een jaar kunnen we niet. Vijf jaar vooruit kijken is in veel markten al erg lang en voor ons als startend bedrijf in de nieuwe markt van Social Business Software helemaal. Internationalisering staat prominent op het ambitielijstje. Voor het komend jaar ligt de nadruk op bekendheid krijgen binnen Nederland, verkoop en klanten excellent bedienen. Leren en bouwen aan de eigen organisatie en continue productuitbreiding staan verder hoog op de agenda. VRAGEN AAN EEN ONDERNEMER Waardoor wordt u gemotiveerd? De belangrijkste motivatie haal ik zelf uit de wisselwerking en samenwerking met mijn collegadirecteuren Martijn Weesjes en Erik Dokter en de andere collega s. We hebben een jong team met enthousiaste en kwalitatief goede mensen. Wat me drijft om te ondernemen binnen Embrace is dat ik geloof dat onze Social Business Software een doorbraak kan 2 betekenen in de manier van organiseren en communiceren binnen organisaties. Dat zie ik als mijn bijdrage om onze klanten competitiever te maken door de kennis uit de hele 3 organisatie passend te gebruiken. Wat viel tegen en hebben we geleerd? De eerste anderhalf jaar zijn we bezig geweest onze visie om te zetten in een werkend product. In sessies waarin we onze visie en prototype aan klanten lieten zien kregen we zeer enthousiaste reacties. De toepassingsmogelijkheid in de klantspecifieke situatie kwam al snel op tafel. Door dat enthousiasme van klanten hebben we, nu terugkijkend, de sales- en marketingacties onderschat en verkeerd ingeschat hoelang de tijd is tussen interesse en daadwerkelijke aankoop. Leadtimes zijn in veel gevallen langer dan een half jaar en qua tempo moeilijk te beïnvloeden. Nu plukken we de vruchten van verhoogde verkoopinspanningen die we sinds september 20 in gang hebben gezet. De gemaakte natuur Foto uit de serie De Onlanden : een aangelegde klimaatbuffer in de Kop van Drenthe, waarbij waterberging en natuurontwikkeling Noord-Nederland speciaal? In de markt merken we dat Groningen bij klanten een positieve associatie heeft. Voor onszelf is het van groot belang dat we dicht bij kennisinstituten als de RUG en de noordelijke hogescholen zitten. Zowel met de RUG als met diverse hogescholen hebben we onderzoek hand in hand gaan. gedaan en er zijn diverse mensen bij ons afgestudeerd waarvan een aantal nu bij ons werkt. We verwachten dat we de relaties met kennisinstituten verder uitbouwen. Het kunnen Alfred Oosterman Fotografie info@alfredoosterman.nl vinden en binden van goede mensen is voor ons cruciaal en dat zal de komende jaren alleen maar meer worden. Wat dat betreft zitten we in Noord Nederland uitstekend. Frank Smit JUNI 202

8 SPOTLICHT ONDERNEMER UITGELICHT Een aantal jaren na zijn studie Mechanical Engineering in India kwam Chintan Shah naar Nederland om Management of Technology te studeren aan de TU Delft. Het aanvankelijke plan was om daarna terug te keren naar India, maar het liep allemaal heel anders. Inmiddels woont Chintan in Groningen, heeft hij zijn eigen bedrijf Tvilight en is er vanuit de hele wereld belangstelling voor zijn innovatieve product: intelligente straatverlichting. de kosten zijn Alleen voor straatverlichting betaalt Nederland een elektriciteitsrekening van zo n 300 miljoen euro per jaar. Per gemeente gaat zo n 50% van de energierekening op aan de kosten van straatverlichting. En Europa en de Verenigde Staten verbruiken samen per nacht aan straatverlichting een slordige 40 miljoen euro aan elektriciteitskosten. Ik wilde hier wat aan doen. Sterker nog, ik ben ervan overtuigd dat het moet en Het systeem bestaat uit een klein elektronisch kastje Intel Dimmer dat op een lantaarnpaal wordt geïnstalleerd. Hierin zitten omgevingssensoren, draadloze communicatie en controles voor LED-verlichting. Als auto s, fietsers of voetgangers het systeem naderen, lichten alle omringende lantaarnpalen op, zo beweeg je je voort in een veilige cirkel van licht. De lampen gaan nooit helemaal uit, ze dimmen tot ongeveer 20% van de reguliere sterkte. Op deze manier kan tot 80% energie en CO2-uitstoot bespaard worden en wordt bovendien een in dienst. Ik kan nu al mijn energie fulltime in Tvilight steken, en dat is nodig ook, want er is erg veel belangstelling voor mijn project. Momenteel is Chintan met zijn team bezig met de ontwikkeling van de betaversie, als alles volgens planning loopt is deze in september klaar. Vervolgens staan in december de eerste twee grote projecten op stapel. In het dorpje Eeneind in de gemeente Nuenen zullen de oude INTELLIGENT LICHT bijdrage geleverd aan het oplossen van lichtvervuiling. Ook op het onderhoud van de lampen door de intelligente straatverlichting. straatlantaarns vervangen worden kan aanzienlijk bespaard worden, omdat het En op bedrijventerrein Messchenveld systeem aan de meldkamer doorgeeft dat in Assen wordt de Intel Dimmer met er een lamp kapot is. retrofit LED-systeem op alle lantaarnpalen Tijdens zijn studie in Delft werkte Chintan als project developer bij Bluewater Energy Systems en maakte veel vlieguren. Ik vloog over Nederland en zag dat door het hele land, ook s nachts, overal de straatverlichting brandde. Ik zeker ook nu: de energie- en brandstofprijzen stijgen en de overheid kort de budgetten. Ik ging me erin verdiepen gemonteerd. In totaal gaat het om 300 verlichtingspalen. Inmiddels zijn er ook verkennende gesprekken 4 verbaasde me erover, wat een verspilling. En als je dan onderzoekt wat daarvan en heb grondig onderzoek gedaan. Dat over een project in Hoogkerk. resulteerde in het idee dat het mogelijk Introductie in het netwerk van 5 zou zijn om aan iedere lantaarnpaal een sensor te bevestigen. Winnaar van de Campus Energy Challenge 200 Chintan besloot het idee verder uit te werken en mee te doen aan de Campus Energy Challenge 200, een ideeën- en ontwerpwedstrijd voor een duurzame campus van de TU Delft. En ik won! Een jury van wetenschappers en deskundigen kozen mijn idee voor intelligente straatverlichting uit als winnaar in de categorie feasible and effective voor gemakkelijk te implementeren oplossingen. De prijs bestond niet alleen uit financiële ondersteuning maar ik kreeg ook hulp van 8 studenten om het plan uit te werken en op de campus daadwerkelijk als pilot uit te voeren. Inmiddels draait de pilot, 0 intelligente straatlantaarns, op de campus in Delft. de NOM De pilot is succesvol en dus werd het tijd voor de volgende stap. Ik verhuisde naar Groningen en wilde mijn eigen bedrijf Tvilight starten, maar ik kende helemaal niemand, ook geen bedrijven. Ik wist alleen dat de NOM een goede organisatie was voor jonge ondernemers en nam contact met ze op. Wytze Rijke en Allard van Dijk waren meteen geïnteresseerd. Zij introduceerden me bij bedrijven, via al die verschillende contacten heb ik nu mijn eigen netwerk. Ik heb met verschillende gemeenten en investeerders gesproken. Inmiddels heb ik een investeerder en ontvang ik subsidie uit het Innovatie Actie Programma van de Provincie Groningen. Sinds maart ben ik zelfstandig en heb 2 fulltime engineers, 2 software contractors, 3 hardware contractors en iemand voor finance & marketing De straatverlichting van de toekomst Het mooie van dit product is dat het om een hele grote markt gaat en om immense bedragen. Alleen in Nederland zijn al meer dan een miljoen straatlantaarns. Chintan is blij met de enorme belangstelling. Duitsland, Italië, Scandinavië, Amerika, het Middenoosten en India hebben hun interesse al kenbaar gemaakt. Ik ben nu bezig met een tweede financieringsronde. Als de projecten Messchenveld en Eeneind succesvol zijn, gaan we het product direct introduceren in het buitenland. Mijn team werkt aan de technologie en ik werk aan de volgende stap. Ik ervaar het als een hele bijzondere periode in mijn leven. Het is heel druk, ik heb echt het gevoel alsof ik in een rollercoaster zit, maar ik ben heel blij dat mijn partners en klanten geloven dat dit echt de toekomst is. En dat is het ook, daar ben ik van overtuigd. Kijk voor een film over intelligente straatverlichting op You Tube, typ intelligente straatverlichting TU Delft (of watch?v=09acx_lbqyi). Het systeem JUNI 202

9 Innovatief Actieprogramma Drenthe: wegens succes geprolongeerd Het Innovatief Actieprogramma Drenthe (IAD) werkt! De afgelopen jaren kwamen veelbelovende projecten van de grond door een financiële injectie vanuit het IAD. Dit programma heeft als belangrijkste doel het versterken van de innovatiekracht van Drenthe. De ontwikkelingen binnen het MKB zijn daarbij zeer belangrijk. Vandaar dat juist deze doelgroep zich in kan schrijven voor twee nieuwe tenders. De eerste loopt al vanaf 22 maart van dit jaar en sluit op augustus 202. De inschrijvingstermijn van de tweede tender loopt van 4 november 202 tot en met 3 maart 203. Naast de NOM spelen Syntens, de provincie Drenthe, SNN en de Kamer van Koophandel ook een rol in dit programma. Twee nieuwe tenders voor het MKB in Drenthe Kwetters! Twitter Woordenboek Wie aanwezig is op Twitter ontdekt dat daar soms een heel ander vocabulaire gebruikt wordt: tweeps, retweet, quote retweet en ga zo nog maar even door. Verwarrend als je er niet helemaal in zit; maar wanhoop niet. Twitter heeft daarvoor zijn eigen woordenboek online gezet. Daarin vind je alle veel en minder vaak gebruikte termen en uitdrukkingen alfabetisch gerangschikt. Van # tot Widget, als je je even verdiept maken ze je niets meer wijs twittermania.nl/200/2/ het-officiele-twitter-woordenboek Projecten Bedrijven kunnen projecten indienen die vallen binnen Arjan van der Hoek, directeur Litams BV uit Klazienaveen: Wij konden een vernieuwend 6 de kansrijke sectoren Agribussiness, Sensortechnologie, 7 Energie en Healthy Ageing. Deze branches worden gezien identificatiesysteem voor dieren Draw Something? als Drentse speerpunten. Het gaat met name om innovatieve projecten die geheel nieuw zijn of aanvullend op Draw Something voert al een tijdje ontwikkelen met ondersteuning bestaande initiatieven. Projecten met een hoog ambitieniveau van het IAD. Uw imago opvijzelen de lijst van populairste apps aan. of een hoog afbreukrisico hebben een streepje als dierenvriend? Ook bij de App Store van Apple voor. Net als projecten die zich richten op het intensief onderneming - tenminste voor 50% buiten Noord-Nederland staat deze app bovenaan in de lijst. gebruik van kennis of het ontwikkelen daarvan. De projecten wordt behaald. De tenders staan ook open voor De Fincredibles Electronische vis heeft geen Het spelletje is inmiddels al meer moeten daarnaast gericht zijn op duurzame stuwende bedrijven uit Groningen en Friesland, mits de verzorging of aandacht nodig en toch geeft hij dan zeven miljoen keer gedownload. resultaten. Bovendien gaat het binnen dit programma effecten dan wel grotendeels neerslaan in de provincie je het gevoel dat je een huisdier hebt. Je hoeft De gratis versie is voorzien om samenwerking: de projecten moeten worden ingediend Drenthe. Stichtingen en coöperaties met winstoogmerk je dus geen zorgen meer te maken over het van reclames. Wil je het spel liever en uitgevoerd door minstens twee bedrijven of worden ook als onderneming aangemerkt. voeren en het verschrikkelijke schoonmaken. spelen zonder reclames, dan kost door een bedrijf samen met een kennisinstelling. Deze electronische vis ziet er hetzelfde uit het 0,79 in de App Store en 0,74 Subsidie en zwemt als een echte vis. De vissenkom is in de Android Market. Gerard Spin, directeur Parkingware uit Gieten: Het Innovatief Actieprogramma Drenthe keert 30% voorzien van LED-verlichting die continue van Bij Draw Something is het de subsidie uit aan een gehonoreerd project. Het subsidiebedrag kleur verandert (rood, blauw en groen). Verder bedoeling dat de gebruiker een Dankzij het IAD staan wij nu met ons zal tussen de en euro bedragen. De heeft hij drie verschillende standen: demo, keuze maakt uit drie Engelse woorden en vervolgens het desbetref- innovatief kentekenherkenningssysteem minimum subsidiabele kosten zijn daarbij euro. play en extended play. Met de verschillende fende woord probeert na te tekenen. Een vriend moet vervolgens raden op Schiphol. standen kun je aangeven hoe lang jouw visje wat je probeert uit te drukken. Het leuke van Draw Something is dat er Geïnteresseerd? mag zwemmen: 30 seconden, 90 seconden of geen winnaar of verliezer is. Het enige wat telt is teamwork. Voor elke Voor meer informatie over de procedure en de selectiecriteria 5 minuten. Hij wordt geleverd met vissenkom, goed geraden tekening krijgen beide gebruikers punten in de vorm van Doelgroepen kunt u contact opnemen met Aiwi Chiu via decoratie en batterijen. Het enige wat je hoeft muntjes, die opgespaard kunnen worden om in de shop nieuwe items De doelgroep voor het IAD bestaat uit stuwende ondernemingen chiu@nom.nl of Ook kunt u bij haar te doen is de kom vullen met water. te kopen voor het spel, zoals nieuwe kleurtjes om mee te tekenen. uit Drenthe. Dat betekent dat de toekomstige terecht als het gaat om advies over en hulp bij uw omzet van het project - of van de (nieuwe) Drentse inschrijving. JUNI 202

10 Financiële belangen 8 Appelscha Assen Bruntinge Coevorden Delfzijl Deventer Den Haag Dokkum Drachten Eelde Eemshaven Emmen Farmsum Franeker Giethoorn Groningen Grou Haren Haulerwijk Heerenveen Hoogeveen Joure G.H. Welles Holding B.V. Amdico B.V., Autotrust Europe B.V., Benaulim B.V., Drenthe Tours Holding B.V., Interwell Holding B.V., Metsens B.V. AS Pol B.V. DairyTuner B.V., Europark Coevorden - Emlichheim GmbH, Metaalbewerkingsbedrijf Knijnenburg B.V. Antheus Magnesium B.V. Design4Spine B.V. Harlinger Kalkzandsteenfabriek Holding B.V. Prins Holding N.V., Punt Licenties B.V. Bair B.V. Groningen Airpark Eelde B.V. Holland Malt B.V. Applied Polymer Innovations Emmen B.V., Pipe Proteq B.V., Vleems Holding B.V., Wireless Value Beheer B.V. BioMethanol Chemie Holding B.V., Noord Nederlandse Oliemolen B.V. Alu-Bouw Fryslân B.V. Jorritsma Holding B.V. &Talent B.V., Air Center Europe Aviation Academy B.V., Avesis B.V., Bioclear Holding B.V., Caesar Marketing B.V., Conoship International B.V., De Verbinding B.V., Dutch Theatre Systems & Services B.V., Eagle Ship Supply B.V., Embrace SBS B.V., Energy Developments Holding B.V., Fairganic B.V., IQ Corporation B.V., IQ Therapeutics B.V., Iwebination Group B.V., Kalooga B.V., Kiadis Pharma B.V., KWIC Holding B.V., Mucosis B.V., NovaTrade B.V., Optilease B.V., Orteq Ltd., Polyganics Holding B.V., Proflex Containermeten B.V., RME B.V., Ryfkogel B.V., SenzAir B.V., Smart Dutch B.V., Solenne B.V., Stabi Alert B.V., StudentsMedia B.V., TCN/ SIG Telehousing B.V., TSC Holding B.V., Uitgenodigd.nl, Web-Based Entertainment Media B.V., Zernike Seed Fund B.V. S. Hoekstra Warten B.V. Anome B.V., Anome Projects B.V. Thazza B.V. Health Prevent B.V., LetsStat B.V. Inlicence B.V., KLS Netherlands B.V., Rovecom Holding B.V., SuperMailService Axes Automotive B.V., Focasys B.V., Global Environmental Solutions B.V., TPI Power B.V. Franeker 4 Winsum Sneek Dokkum Leeuwarden Sumar Drachten Grou Nijehaske Joure Heerenveen 2 Oranjewoud Wolvega 2 Marum Haulerwijk Meppel Leek 2 2 Roden Appelscha Hoogeveen Pieterburen Veenhuizen Assen Eelde 4 Groningen 36 6 Westerbork 2 Tynaarlo Haren Bruntinge Westerbroek Sappemeer Zuidlaren Orvelte Eemshaven Zuidbroek Delfzijl 6 Veendam 2 Farmsum Scheemda Emmen 4 2 Stadskanaal Oude Pekela Vlagtwedde Klazienaveen Ter Apel Klazienaveen Leek Leeuwarden Marum Meppel Nijehaske Oranjewoud Orvelte Oude Pekela Pieterburen Roden Sappemeer Scheemda Sneek Stadskanaal Sumar Ter Apel Tynaarlo Veendam Veenhuizen Vlagtwedde Westerbork Westerbroek Winsum (FR) Wolvega Zuidbroek Zuidlaren Km-Engineering / Liquid Filtration Systems V.oF. Data B. Mailservice Holding B.V., VCN B.V. Bright Vision Entertainment Holding B.V., Capilix B.V., Datacenter Fryslân B.V., Game Factory Top of Holland B.V., Grendel Games V.o.F., Living Foods B.V., New Global Motive Beheer B.V., Paintcube B.V., Professionele Distributiegroep B.V., Technologies88 B.V., Thin Film Factory B.V., Van Ulzen Leeuwarden Beheer B.V., Vergnes Holding B.V. Baron-de Boer Beheer B.V. Varibel B.V. F. Bosma Beheer B.V. Tjaarda Oranjewoud B.V. De Wenning Fresh Organic B.V. Hennepverwerkingsbedrijf Dun Agro B.V., Strating Beheer B.V. 4C Holding B.V. Resato Industries Holding B.V., Syntri B.V. Smit Sappemeer Beheer B.V. Geo Plus Holding B.V. No Noises Holding B.V., Timer B.V., VIA Drupsteen B.V., WorkCity B.V. Zorg Office Nederland B.V. Terra Leisure Group B.V. Indugroep Participaties B.V. LukasDesign B.V. ABS Beheer B.V., Dynaplak Adhesive and Starches B.V., Kisuma Euro B.V., Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Paragon Products Holding B.V., Zechstein Minerals B.V. Bitter & Zoet Veenhuizen B.V. Emslandermeer B.V. Intelligent Lectern Systems B.V. Volharding Shipyards Holding B.V. Miedema Holding B.V. R&G Beveiliging B.V., Travaillé Beheer B.V. Jouwstraat.nl Ritinimare B.V. 9 Coevorden 3 Peildatum: mei 202 JUNI 202

11 DEWEEKVAN NOMMER REINDER DE JONG 2-6 MAART 202 Projectmanager Foreign Direct Investments Geïnteresseerd? Bel Reinder via Maandag Het is s morgens 7.00 uur als ik bedenk dat het toch echt wel brengen. Als gevolg van de logica in de luchtvaartwereld is tijd is om op te staan. Er staat een drukke week te wachten de snelste en meest kosteneffectieve route meestal via een die geheel in het teken zal staan van de pro-actieve acquisitie omweg. Onze bestemming is namelijk Marseille, deze week op het gebied van watertechnologie. Noord-Nederland het toneel van het Wereld Water Forum. Op Schiphol moeten heeft een unieke propositie op het gebied van watertech- we een paar uurtjes wachten op de vlucht naar Marseille. nologie. Deze propositie maakt dat het zinvol is om vanuit Tijd dus om wat achterstallig werk in te lopen. Vanaf het de NOM ook actief kansen voor investeringen in deze sector vliegveld naar het centrum van Marseille is nog een aardige op te sporen. Voorlopig beperk ik het echter tot een stukje rit. De dag begint al plaats te maken voor de avond als we low-tech watertechnologie: de douche. ons hotel bereiken. Toevallig weet ik op loopafstand nog een Gelet op mijn agenda zal ik de hele week niet thuis zijn, tot leuk restaurantje waar we de Franse keuken kunnen testen. verdriet van het thuisfront en in het bijzonder mijn zoon. Ik breng hem naar school en zwaai hem bij de ingang van de school na. Weer thuis nog even een kop koffie (waarom smaakt koffie Vrijdag We besluiten om te gaan lopen naar het congrescentrum in het buitenland nooit naar DE koffie?) en dan carpoolend waar het Wereld Water Forum wordt gehouden. We zijn er met collega Alex Berhitu op naar Schiphol. Na de gebrui- als gast van de Wateralliantie die op de beursvloer in het kelijke formaliteiten, melden wij ons bij de gate voor een Holland-paviljoen een eigen stand heeft. Het is nogal warm 20 vlucht naar Dubai, het doel van onze reis. Dubai is het toneel van een grote internationale beurs met een groot aandeel voor watertechnologie. Hoewel bedrijven uit de Verenigde bijzonder voor Noord-Nederland. Achtereenvolgens passeren het TTI Wetsus, het Center of Expertise Watertechnology Woensdag Op de tweede dag van de beurs letten we vooral op nieuwe in de hal omdat overal aan het plafond heaters hangen. Ingeschakeld, om de gasten uit landen die een wat milder klimaat gewend zijn, tegemoet te komen. We praten bij met 2 Arabische Emiraten, waarvan Dubai deel uitmaakt, niet (CEW), test- en demosites, Wateralliance, subsidies en de innovatieve technologie die wellicht ook voor de Europese de Wateralliantie en de mensen van het NWP. Samen met de direct onze primaire doelgroep zijn, is het een belangrijke watercampus in Leeuwarden de revue. Van het NFIA horen markt een toegevoegde waarde zou kunnen zijn. Met ver- Wateralliantie besluiten we tot een rondje over de beurs- beurs die sterk internationaal georiënteerd is, met bedrijven we hoe de sector in het Midden Oosten er op hoofdlijnen schillende bedrijven die hiervoor interesse hebben spreken vloer. Het blijkt dat er vooral landenpaviljoens staan ofwel uit alle delen van de wereld. voorstaat. Met een aantal goede afspraken en met achter- we verder. We treffen ook een bedrijf uit Fryslân waar we veel overheden. Vanuit het NOM-perspectief niet direct onze Ik neem aan boord de afspraken voor morgen alvast door, lating van de nodige informatie nemen we afscheid. even aanschuiven voor een bakje koffie. Van het Engels doelgroep voor Foreign Direct Investments. Ik besluit van werk de administratie bij en maak met behulp van de al eer- We hebben aansluitend een afspraak met de consul econo- schakel ik over naar het Frysk, niet een taal die ik op voor- de nood een deugd te maken en me bij een aantal landen der uitgeprinte informatie een lijst van bestaande contacten mische zaken in Dubai. Gelukkig heeft hij een kantoor in hand had verwacht te gaan spreken in Dubai. Terug in het te laten informeren over de ontwikkelingen in de watersec- en mogelijk nieuwe interessante contacten waar ik in ieder hetzelfde gebouw als de NFIA. Met de consul spreken we hotel verwerk ik eerst de gemaakte aantekeningen en kop- tor. We ontmoeten ook een bedrijf dat een hele bijzondere geval mee wil spreken. verder over de watertechnologiesector in de regio. Een erg pel de contactpersonen en gemaakte vervolgafspraken aan technologie heeft ontwikkeld waarover we in gesprek raken. Het is één uur s nachts lokale tijd als we bij ons hotel in nuttig en verhelderend gesprek. Er liggen voor MKB-bedrijven de betreffende bedrijven. Aansluitend de nodige telefoontjes Ze zouden goed ondersteuning kunnen gebruiken bij het Dubai aankomen. Ik zoek zo snel mogelijk het bed op. in de watertechnologie goede kansen. Het hebben en met Nederland. Een MKB-bedrijf in Noord-Nederland is drin- uitbouwen van het bedrijf en bij de verdere productontwik- benutten van een goed netwerk is echter, zoals zo vaak, gend op zoek naar vervangende huisvesting. Ik maak met keling. Ik leg uit wat wij vanuit Noord-Nederland voor hen Dinsdag Vanmorgen weer vroeg uit de veren. We hebben een van groot belang. Het is al middag als we naar de Wetec, de internationale een intermediair een afspraak voor de bezichtiging van een bedrijfspand en stem dit af met het betrokken bedrijf. We besluiten om s avonds in de stad even een winkelcentrum kunnen betekenen en we bespreken de route die gevolgd zou kunnen worden. Al met al voldoende aanknopingspunten om direct een vervolgafspraak te maken.. afspraak op het plaatselijke kantoor van de Netherlands beurs vertrekken. te bezoeken en maken nog een paar foto s van het water- Foreign Investment Agency (NFIA). Het taxisysteem in de stad is niet alleen goed maar ook nog eens erg goedkoop. Lange stukken lopen in de hitte is overigens ook niet echt aan te raden. Het NFIA-kantoor zit in de Al Harbour Business Tower en dat is een eindje rijden vanaf ons hotel. Met de Op de beursvloer spreek ik eerst met een aantal al langer lopende contacten. Het zijn bedrijven die overwegen om een vestiging in Nederland op te zetten als uitvalsbasis voor de Europese markt. De informatiebehoefte is groot en in een aantal gevallen heel specifiek. Dat betekent bij thuiskomst de spektakel aan de voet van de Burj Khalifa. Donderdag Het is nog midden in de nacht als we per taxi vertrekken Zaterdag Collega Alex en ik nuttigen een Frans ontbijtje en vragen de receptie om een taxi te bellen. We vertrekken naar het vliegveld voor onze vlucht naar Schiphol die om 3.00 uur NFIA-projectmanager bespreken we de propositie van de BV nodige follow up. De middag loopt ten einde en we besluiten naar het vliegveld. Na de gebruikelijke plichtplegingen gaat vertrekken. Na een voorspoedige vlucht en autorit ben Nederland op het gebied van watertechnologie, en in het naar ons hotel terug te keren. bevinden we ons in een toestel dat ons naar Schiphol zal ik om 7.00 uur weer thuis. Het is weekend. JUNI 202

12 Pitch-stop ONDERNEMERS IN DE LIFT TTA World The Talent Agency is specialist op het gebied van talent en persoonlijkheid. Door organisatie van branchegerichte battles werkt toptalent met bedrijven aan complexe, innovatieve vraagstukken. Rob Hogenelst, Geertje Dam en Marcelo Malanda Enthousiaste presentaties van ondernemers over hun eigen bedrijf of product. Als het goed is heeft de pitch precies de tijdsduur waarin de lift van beneden naar boven gaat: ongeveer 30 seconden tot 2 minuten. Kort en zeer krachtig! 20 IN CIJFERS Tulip Inn Brinkhotel Zuidlaren Centraal gelegen tussen Assen en Groningen is ons hotel de ideale locatie voor congressen, vergaderingen en trainingen. Er is gratis wifi en er zijn volop gratis parkeermogelijkheden. Tineke Dijkstra-Erenga 22 De Verbinding De Verbinding BV is een unieke fabriek in Groningen waar dove werknemers de mooiste dakkapellen, schuifpuien en kozijnen maken. Doof en goed aan het werk. Op juni bestaan we vijf jaar. Toine van Bijsterveld Hoewel een lastig jaar, mag de NOM terugkijken op een succesvol 20. De omvang van de investeringen lag weliswaar aan de onderkant van de doelstelling van tussen de 0 en 5 miljoen euro, maar met een investeringsvolume van 0,8 miljoen euro is een prima resultaat geboekt. Daarnaast waren het aantal door NOM Ontwikkeling & Innovatie opgetuigde projecten met bedrijven en de door NOM FDI producten van 2,8 miljoen, voor het grootste deel in projecten in de AgroFood- en Energie-sector. Hiernaast is in 20 in de sector Water de kiem gelegd voor een aantal stevige, financierbare projecten voor 202 en heeft de biobased economy een stevige impuls gekregen. Bij de investeringen van NOM-Finance in MKB-onder- 23 (Foreign Direct Investments/InvesteringsBevordering) nemingen werd een hoog risicoprofiel niet geschuwd. gerealiseerde en behouden arbeidsplaatsen vrijwel geheel Ondanks de moeizame economische situatie en de daar Novatrade B.V. Novatrade is groothandel in en productiebedrijf van insectenwering gericht op de professionele markt. Veel kozijnenleveranciers, interieurzaken, ziekenhuizen en woningbouwverenigingen zijn klant. Koos Poppema in lijn met de doelstellingen. Vanuit NOM-FDI was er in 20 actieve betrokkenheid bij 9 succesvolle projecten, waarbij door bedrijven 35 miljoen werd geïnvesteerd en 446 arbeidsplaatsen werden gecreëerd of voor de regio behouden bleven. Dit is een goed resultaat. In de pijplijn zitten bovendien een aantal zeer aansprekende projecten. Circa 30% van alle projecten is afkomstig uit helaas uit voortvloeiende faillissementen, slaagde NOM- Finance er mede als gevolg van enkele positieve verkopen in om in 20 een klein positief resultaat te behalen. De vermogenspositie van de NOM is blijvend sterk, maar het is een uitdaging om het evenwicht te vinden tussen het stimuleren van nieuwe initiatieven en het nemen van aanvaardbare risico s. Dit heeft uiteindelijk het Current Investor Development (CID) programma. Een geresulteerd in een voor de hele NOM negatief financieel samen met de Netherlands Foreign Investment Agency resultaat van ,-. Hotel-restaurant Bitter en Zoet Licht, lucht en ruimte bepalen de sfeer in de prachtige vergaderzalen van Bitter en Zoet. In 202 uitgeroepen tot het beste hotel van Drenthe. Bitter en Zoet: een belevenis. Doen! (NFIA) ontwikkeld programma gericht op behoud en uitbreiding van reeds gevestigde investeerders. NOM Ontwikkeling & Innovatie was betrokken bij investeringen van bedrijven in innovaties en ontwikkelingen van Hoewel de crisis anders doet vermoeden staat er een krachtig Noord-Nederland. Een structureel gezonde noordelijke economie gebaseerd op uitgangspunten als groei, duurzaamheid en innovatie. } Hans Blaauwbroek

13 Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst- en verliesrekening per 3 december 20 over 20 (x 000,-) (x 000,-) (voor resultaat bestemming) Activa Financiële vaste activa Financieringsbedrijf Opbrengsten Participaties Rente- en provisiebaten Vorderingen op participaties Ontvangen dividenden Overige leningen u/g Opbrengst commissariaten Stimulerings- en innovatiekredieten Resultaat verkopen Pre Seed Capital Faciliteit participaties Bijdrage Provincie Drenthe Vlottende activa Resultaat Stimuleringskredieten Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten Resultaat Pre Seed Capital Faciliteit Totaal activa Kosten Passiva Groepsvermogen Voorzieningen Personeelskosten Overige kosten Saldo van dotaties aan de voorziening voor financiële vaste 25 Langlopende schulden Lening Provincie Drenthe (TAFF) Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband activa Resultaat Financieringsbedrijf Noord-Nederland inzake innovatiefaciliteit (I-IF) Kredietinstellingen Ontwikkelingsbedrijf Opbrengsten / vergoedingen Ministerie van Economische Zaken Kortlopende schulden Bijdrage Provincies Bijdrage Provincies inzake Totaal passiva Regionale Netwerken Diensten aan derden Kosten Personeelskosten Overige kosten Resultaat Ontwikkelingsbedrijf Resultaat voor en na belasting JUNI 202

14 DCP opent eigen productielocatie DCP Ingredients maakt hoogwaardig collageeneiwitten, onder andere voor de voedingsmiddelenindustrie. Gefaciliteerd door Nommers vanuit Finance, subsidieadvies en Foreign Direct Investments, werd een geschikte productielocatie uiteindelijk gevonden in Ter Apelkanaal. die binding en emulgerende werking krijgt, zodat het vet niet uittreedt. Het eiwit dat DCP maakt onderscheidt zich van andere eiwitten door sublieme gelerende eigenschappen. Voor de zoektocht naar een geschikte locatie zocht hij contact met de NOM, waarmee hij in zijn tijd als medeaandeelhouder bij Ten Kate Vetten goede ervaringen had. Samenwerking AVEBE Samen hebben we de plannen en eisen besproken, zegt Wim A,B., projectmanager Foreign Direct Investments van frastructuur gebruikmaken. Een dergelijke samenwerking zorgt ervoor dat je je vaste kosten variabel maakt. Duurzaam bedrijventerrein Een andere reden voor de locatiekeuze was de aanwezigheid van Gelita, s werelds grootste gelatineproducent. Het bedrijf is, naast de huidige buurman, tevens minderheidsaandeelhouder van DCP. En ook in dit geval wordt er dus constructief samengewerkt. DCP maakt gebruik van de labdiensten en de administratieve en technische De NOM opent ge makkelijk deuren Ontspannen kijkt Jacques ten Kate door het raam over het bedrijf verbonden. Tien jaar lang was hij medeaan- de NOM, die ook bij het gesprek aanwezig is. Jacques ondersteuning van Gelita en levert op haar beurt rest- het veenkoloniale landschap. En het moet gezegd: het uit- deelhouder, voordat hij in 2009 het bedrijf verliet en voor was op zoek naar een betaalbare grondprijs, op een plek warmte aan het bedrijf. Dit is een prachtig voorbeeld zicht is prachtig. Een plat, overzichtelijk landschap, zover zichzelf begon. Maar ik ben wel in de dierlijke bijproduc- waar hij ook de beschikking kreeg over stoom, stroom en van een duurzaam bedrijventerrein, vertelt Wim. Veel het oog reikt. Jacques is directeur van DCP Ingredients, ten doorgegaan, benadrukt hij. Voor mijn gevoel heb ik afvalwaterzuivering. In eerste instantie had hij zich geheel processen zijn hier fysiek aan elkaar verbonden en waar dat sinds kort is gevestigd op bedrijventerrein Zuid- het familiebedrijf ook niet helemaal verlaten. Ik heb het georiënteerd op het Emmtec Industry & Business Park mogelijk wordt de kringloop gesloten. Ook Jacques is Groningen in Ter Apelkanaal. Eigenlijk is het allemaal voortgezet buiten het familiebedrijf. in Emmen. In onze rol als intermediair hebben we hem enthousiast. Over het duurzame karakter, maar vooral ook begonnen met mijn opa begin twintigste eeuw, zegt hij, als hij even later koffie inschenkt. Grootvader Sjoerd ten Functioneel eiwit en vleeseigen eiwit daarin gefaciliteerd. Hoewel een prachtig bedrijvenpark was de match tussen Emmtec en DCP echter niet opti- over de strategische ligging ten opzichte van Hamburg, het Ruhrgebied en de Randstad. Over de samenwerking Kate zat in de Eerste Wereldoorlog in Argentinië. Toen hij DCP produceert hoogwaardige collageeneiwitten in droge maal. Gaandeweg de zoektocht kwam de focus te liggen met de NOM zegt hij: Ik heb niet zomaar bij de NOM terugkwam zag hij dat er in het Noordoosten van Neder- vorm. Collageenpoeder dus, geëxtraheerd uit dierenhui- op bedrijventerrein Zuid-Groningen in Ter Apelkanaal. aangeklopt. Het is een no-nonsense organisatie waarvan land veen werd afgegraven. Hoewel er hard werd gewerkt, den. Het is een functioneel eiwit, verduidelijkt Jacques, De NOM initieerde een aantal gesprekken tussen DCP en ik zeker wist dat ze mij in dit traject konden helpen. We verdiende men met het turfsteken een karig bestaan. De dat in de voedingsmiddelenindustrie kan worden aardappelzetmeelconcern AVEBE, dat een vestiging op het zijn een klein bedrijf met een grote minderheidsaandeel- noeste arbeiders hadden calorieën nodig zag hij. Niet gebruikt als emulgator en waterbinder. Er bestaat grote be- bedrijventerrein heeft staan. Jacques: Die gesprekken heb- houder dat snel groeit. In principe is dan elk probleem veel later startte opa Ten Kate in Musselkanaal een bedrijf hoefte aan een dergelijk product. Vooral in samengestelde ben er uiteindelijk in geresulteerd dat DCP in Ter Apelka- jouw probleem. Dan is het prettig als je beroep kunt doen dat rundvet importeerde uit Argentinië. Inmiddels is de vleesproducten heb je een bindmiddel nodig, anders valt naal grond van AVEBE heeft gekocht. Het bedrijventerrein op een organisatie met een groot netwerk die gemakkelijk onderneming onder de naam Ten Kate Vetten uitgegroeid het uit elkaar. Vergelijk het met een ei in je gehaktbal. voldoet in alles aan mijn wensen. AVEBE genereert samen deuren voor je opent. Tevens heeft de NOM geassisteerd tot één van de grootste producenten van dierlijke vetten DCP maakt een vleeseigen eiwit dat aan samengestelde met Essent zijn eigen stoom en stroom en heeft tevens in het verkrijgen van IPR-subsidie, ook de samenwerking en eiwitten van Europa. Ook Jacques was geruime tijd aan vleesproducten wordt toegevoegd en ervoor zorgt dat je een eigen waterzuiveringsinstallatie. DCP kan van die in- met Aiwi Chiu was daarin zeer prettig en constructief. JUNI 202

15 socialmedia Door Lykle de Vries (De Dat Facebook, is dat nou echt leuk? TIPS& TRICKS Fokkers Foutloze Fabriek NOM opende ogen en opende deuren Ik schrijf deze column in de week dat Facebook naar de beurs gaat. Het sociale getrouwd. In diezelfde regio bevinden zich netwerk dat ontstond in 2004 aan het Harvard College, waar Mark Zuckerberg een manier zocht om alle leuke meisjes op de campus in een overzicht te krijgen..880 mannelijke kleine ondernemers en.280 vrouwelijke kleine ondernemers. Om maar een voorbeeld te geven. 28 Facebook maakte de afgelopen jaren een spectaculaire groei door. In 2006 werd het toegankelijk voor alle Amerikaanse universiteiten, in 2008 komt er een Nederlandse versie beschikbaar. Op dit moment zijn er meer dan zeven miljoen Nederlandse profielen op Facebook, op een totaal van meer dan 500 miljoen profielen wereldwijd. En meer dan vier miljoen van de Nederlandse profielen wordt dagelijks gebruikt! De voorspellingen op dit moment zijn dat de aandelen Facebook geprijsd zullen worden tussen de 34 en 28 dollar, waarmee de totale waardering van Facebook op 04 gebeurt, en zowel vanaf een computer als vanaf een mobiele telefoon gedaan kan worden, is Facebook voor veel mensen een hele levendige manier om contact te maken en contact te houden met hun persoonlijke relaties. Het tweede antwoord is super-interessant voor bedrijven, en verraadt ook waarom de financiële waardering voor Facebook zo hoog uit lijkt te gaan pakken. Facebook is de allerbeste manier om jouw boodschap precies bij die mensen terecht te laten komen die er het meest in geïnteresseerd zijn, tegen bijzonder lage kosten. Veilig online adverteren In het licht van de nieuwe cookiewet die per juli 202 van kracht wordt, wint het adverteren via Facebook aan belang. Die cookiewet bepaalt namelijk dat toestemming moet worden gevraagd voor het gebruik van cookies bij het bezoek aan een website, tenzij deze cookies alleen maar bedoeld zijn voor het technisch goed laten werken van een dienst. Een winkelwagentje mag dus met cookies blijven werken, en ingelogd blijven dankzij een sessiecookie is en blijft prima zonder aparte toestemming. Maar een cookie gebruiken om bij 29 miljard dollar zou kunnen komen. Dat is te houden wat de voorkeuren of interesses bijna net zoveel als wat er recentelijk aan Griekse staatsobligaties is kwijtgescholden door de banken. Een fraaie prestatie van het bedrijf van Mark Zuckerberg, die nog steeds graag gekleed schijnt te gaan in slippers Iedere gebruiker van Facebook heeft namelijk een profiel, waarin de gebruiker heel veel informatie over zichzelf ontsluit. Man of vrouw, leeftijd, woonplaats, interesses, opleidingen, relaties en nog veel meer zijn van de website-bezoeker, mag vanaf juli alleen nog met toestemming van die bezoeker. Binnen Facebook hebben de gebruikers Op de foto: van links naar rechts: Marc van der Werf (Fokker), Bert Bron (Fokker), Anne-Jan van IJs (Irmato), Harry Donker (Fokker), Erik Bruins (Fokker), Anno Cazemier (Langhout & Cazemier), Johan Vissia (S&T), Ben Geerts (Fokker). Het is de frustratie van elke fabrieksdirecteur: misbaksels die meteen op de schroothoop belanden omdat er tijdens het productieproces iets fout is gegaan: er was op enig moment en een hoodie. worden door de gebruikers ingevoerd en expliciet toestemming gegeven om hun door Facebook gebruikt om advertenties profielinformatie te laten gebruiken voor een onderdeel te laat of te vroeg, of het werd te lang of te kort bewerkt, te warm of te koud. Maar wat heb je nou aan Facebook? zeer gericht te verkopen. gericht adverteren (hoe kan het ook In de praktijk verdwijnt op die manier 0% van de productie bij het afval. De NOM begon Daar zijn twee antwoorden op te geven. anders gratis zijn voor hen, if you re not Het eerste antwoord is niet interessant.280 vrouwelijke ondernemers paying for the product, you re the product twee jaar geleden met Smart Factory, een experiment van vier bedrijven die, door zeer veel voor bedrijven. Facebook is een favoriet op Facebook rondom Veendam being sold ). Dat scheelt weer wat zorgen te registreren met sensoren tijdens het productieproces en met zelflerende machines, stuk gereedschap van heel veel mensen Zo kan ik er bijvoorbeeld eenvoudig over het wel of niet mogen benaderen van om hun leven te delen met vrienden en achter komen dat er in een straal van je toekomstige klanten. de mislukkingen wilde uitbannen. familie. Door korte berichtjes te tikken, 80 kilometer rondom Veendam zo n De proef, uitgevoerd bij Fokker Aerostructures in Hoogeveen, is nog niet afgerond maar foto s te delen, video s te voorzien van mensen met een Facebook-profiel Bronnen: duidelijk is al wel: een foutloze fabriek is mogelijk, en noordelijke bedrijven kunnen er geld commentaar en te reageren op andermans te vinden zijn in de leeftijd van 8 tot in-nederland-7.3-miljoen-gebruikers/ berichten, houden de Facebook-gebruikers 25 jaar daarvan zijn vrouw. 820 mee verdienen. Projectleider Hans Praat: Ze zouden alleen iets minder ingenieur en veel contact met elkaar. Doordat het live daarvan zijn minder dan een jaar geleden meer ondernemer moeten zijn. } JUNI 202

16 } De NOM heeft al heel lang wat met sensoren. Niet daarom verzamelde de NOM rond dit idee nog drie andere niet zomaar binnen. En ook om ons met elkaar in contact kleine bedrijfjes hebben wel inzichten opgeleverd waar als doel op zich, maar als middel om meer te weten te bedrijven, die elkaar in aanpak grotendeels aanvullen te brengen was een goede zet. Je leert elkaar kennen, je de vliegtuigbouwer wat aan heeft, zegt projectleider Ben komen van processen. Dat begon zes jaar geleden met de en die gezamenlijk het complete proces van een foutloze ziet elkaars ideeën en dat heeft er al toe geleid dat we al met Geerts: We leren er veel van. Een paar dingen hebben ontwikkeling van de IJkdijk in Bellingwolde, die interna- fabriek in modellen konden vangen. Die andere drie zijn een van de partners samen een klant hebben bediend. we ook in praktijk getest, zoals de programmering van de tionaal de aandacht trok bij het exact in kaart brengen PTC uit Heerenveen, Braincenter uit Drachten en S&T uit voorsnijder. Daardoor kunnen we twee ton besparen op van een dijkdoorbraak. Dus toen een paar ondernemers Dwingeloo. Daarvan is Braincenter inmiddels overgenomen Een andere drempel die de NOM wist te slechten was een de basisgrondstof. En als we het gehele concept zouden zich in 200 meldden met het concept van de foutloze door Irmato uit Weert. Voor de deelnemende bedrijven financiële: de investering voor alle betrokkenen zit hem uitrollen, zouden we tot een half miljoen kunnen fabriek, spitste projectleider Hans Praat de oren: We von- was het project van belang omdat zij met dit grote expe- in honderden uren die ook besteed hadden kunnen wor- besparen. PTC had bijvoorbeeld mooie ideeën om de den het heel interessant, omdat wij denken dat sensoren riment door konden gaan met de ontwikkeling van deze den aan lucratieve opdrachten. Een groot deel daarvan temperatuurregistratie van de grondstoffen continue en in de maakindustrie een grote rol kunnen spelen, maar modelmatige toepassing van sensoren. nemen de bedrijven zelf voor hun rekening, in de weten- automatisch uit te voeren. Maar we krijgen ook meer het was nog een lange weg. Vooral om een pilotomgeving te vinden, waar we het idee konden uitproberen. Het gaat vooralsnog om droogzwemmen: het laten Enthousiasme Hans Praat wist Fokker Aerostructures in Hoogeveen schap dat de opgedane kennis de komende jaren leidt tot meer opdrachten. Maar daarnaast stak de NOM ter aanmoediging in het project om zeker te stellen inzicht in onze processen. De waarde daarvan is niet in te schatten. Dat Fokker zich niet kan permitteren om daadwerkelijk meedraaien van deze software met het bestaande pro- ervan te overtuigen dat dit idee, opgeborreld uit het dat het door zou gaan. over te stappen op deze innovatieve combinatie van soft ductieproces en dan het verschil zien. De essentie is dat heel veel metingen leiden tot modellen die maken dat midden- en kleinbedrijf, het verdiende om uitgevoerd te worden. Hij is Fokker er nog altijd dankbaar om: Het Zero Defect Production De eyeopener is dat het ook echt klopt, de smart factory, ware en sensoren, heeft te maken met risico-afkerigheid, legt Geerts uit: Fokker is te groot om zijn primaire proces machines kunnen anticiperen op afwijkingen. Dus niet is heel goed dat zij erin hebben durven investeren, ook of liever zero defect production, zoals we het gaan afhankelijk te maken van kleine bedrijfjes. Dat maakt meer achteraf vaststellen wat er mis is gegaan, maar vanuit hun betrokkenheid met het noorden. Het was noemen, bestaat, stelt Praat tevreden vast: Dat maken ons te kwetsbaar. Van de vier heeft er één een doorstart voorkomen dat er iets fout gaat, door het model goed te ook voor hen tenslotte een zakelijke afweging. Ik herin- we niet elke dag mee. Bij een innovatieproject probeer gemaakt en is er één failliet, dat risico mogen we niet begrijpen. In technische termen feed-forward sturen, in ner me de beslissende bijeenkomst met een aantal pro- je dingen uit, waarvan je niet weet of ze haalbaar zijn, lopen. De ideeën zijn perfect voor het MKB. En dat de plaats van feed back. jectleiders van Fokker die we in een busje op sleeptouw waar je misschien een demo van kunt maken, misschien deelnemers het samen met ons hebben ontwikkeld is Partners Anno Cazemier, de bedenker van het concept, brengt het deels al sinds 999 in de praktijk voor de klanten van zijn ingenieursbureau Langhout & Cazemier in Drachten. Tientallen kleinere bedrijven gebruiken al zijn namen langs een aantal klanten van die ingenieurs. Hun enthousiasme heeft ze over de streep getrokken. Drempels Zonder deze bemoeienis zouden de bedenkers van dit plan de bestuurskamer van Fokker niet hebben gehaald, zelfs kunt implementeren. Het was wel een hele gerichte gok, want de deelnemers hebben er niet voor niets bijna gratis zoveel uren in durven steken. Fokker Ook bij Fokker in Hoogeveen zijn ze enthousiast over het voor hen toch een unique selling point. Commercie Dat Fokker tevreden is over het project, is wat Praat betreft nog maar een deel van het succes. Hij is ook blij dat de aannames bleken te kloppen en dat een foutloze programma ElancE om de logistiek van hun productie op denkt ook Anno Cazemier: De NOM heeft als initiator project. Weliswaar heeft het overgrote deel van de soft- fabriek theoretisch mogelijk is. Maar het belangrijkste is deze manier te optimaliseren. een belangrijke rol gespeeld. Als klein bedrijf kom je daar ware nooit voor het echie meegedraaid, maar de vier dat het MKB goed kan verkopen wat hier ontwikkeld } Maar het idee van de foutloze fabriek is veel breder en JUNI 202

17 } wordt: Daar zijn ze ook al mee bezig, in ieder geval de deelnemende bedrijfjes, maar daar valt nog een wereld te winnen. Dat is ook de indruk van Cazemier, nu hij bijna anderhalf jaar kind aan huis is geweest bij Fokker: Alle ideeën die we hadden, staan overeind en worden steeds waardevoller gevonden. Ik denk dat wij straks een aantal functies hebben ontwikkeld die hun weerga niet kennen. Zelflerende calculaties, zoals wij dat noemen zijn nog geen begrip in de markt, dat moeten mensen nog gaan herkennen maar we willen hier wel in groeien. Hans Praat spoort Cazemier en zijn collega s aan om daar meer werk van te maken: Het zijn techneuten van de eerste orde, maar ze doen er te weinig mee. Succes is 20 } Daar moeten we scherper op worden. Om automatisering en foutloze productie in de noordelijke maakindustrie te helpen, wil de NOM met Sensor Universe een Zero Defect Competence Centre oprichten. Ook grote bedrijven als Fokker in Hoogeveen en Philips in Drachten zouden daar aan mee kunnen doen. Praat: Het kan nu omdat we veel beter kunnen rekenen, data omzetten in modellen. Het is het intreden van wiskunde op de fabrieksvloer. Je wil dat iets precies zo gaat als het is gepland, first time right. Grote internationals hebben het nog over LEAN, maar wij zijn in het noorden een stap verder met zero defect. Geïnteresseerd? Neem contact op met Hans Praat via (050) of praat@nom.nl. Smart Factory: Wie doet wat? Irmato uit Drachten ontwikkelt nieuwe technieken voor het beter beheersen van de productkwaliteit. Door middel van het meten, analyseren en correleren van product- als procesparameters kan de kwaliteit gericht worden verhoogd door zo vroeg mogelijk het maakproces bij te regelen. Contactpersoon is Haije Zijlstra. S&T in Dwingelo Door inzet van nieuwe sensoriek en slimme dataverwerking wordt het rendement van het dure verspaningsproces van composieten bij Fokker met tenminste 0% verbeterd. Contactpersoon is Johan Vissia Isensus uit Joure zet sensoren in om de conditie van compositematerialen die Fokker verwerkt real time in de gaten te kunnen houden. Er is uit de gehele vliegtuigbouw interesse om deze nieuwe techniek in te zetten. Deze techniek kan breed in de vliegtuigbouw worden ingezet. Contactpersoon is Wessel Koning procent techniek en 80 procent commercie en zij draaien dat een beetje om. Ze hebben niet eens een eigen website met zijn allen. Dat is doodzonde. Ze moeten de maakindustrie overtuigen van de mogelijkheden, want die investeert van nature liever in staal dan in intelligentie. Langhout & Cazemier uit Drachten ontwikkelt technieken om productieprocessen aan te sturen op basis van actuele gegevens in plaats van op planningen. Realtime/dynamisch productiesturing is in potentie minimaal 20% efficiënter dan huidige sytemen. Contactpersoon is Anno Cazemier. Sensor Universe Directeur Leo van Buiten van de netwerkorganisatie Sensor Universe toont zich onder de indruk van die mogelijkheden. Ik ben hier heel enthousiast over. Het is meer dan een losstaand project gebleken, want dit kan voor grote kostenbesparingen zorgen. Fundamenteel onderzoek naar sensoren is mooi, maar we willen de bestaande technologie sneller op de markt brengen, bijvoorbeeld in de voedselindustrie, ook een topsector. De economische toepassing is tenslotte waar we het voor doen. } JUNI 202

18 Kijk voor vers nieuws dagelijks op nom.nl Spoorlijn Heerenveen-Groningen blijkt te duur Na een jarenlange bestudering van de plannen blijkt dat er onvoldoende financiële middelen zijn om de spoorlijn te realiseren. Groningen_blijkt_te_duur IKEA wint energieprijs voor ondernemers Gasunie-dochters realiseren eerste grensoverschrijdende gasveiling De veiling vindt plaats via TRAC-X, het Duitse platform voor primaire capaciteit. Met het nieuwe ODA-certficaat is Metsens één van de eerste onafhankelijke aanbieders van energiemonitoring die toegang heeft tot de slimme energiemeter. nieuwe_dienstverlening Langere start- en landingsbaan in Eelde over een jaar in gebruik Meer tijd, geld en energie in watercampus Wetsus De provincie Fryslân gaat meer investeren in de ontwikkeling van het Waterinstituut Wetsus in Leeuwarden. geld_en_ energie_in_watercampus_wetsus Kroonprins enthousiast tijdens bezoek aan Wetsus Kroonprins Willem-Alexander was afgelopen donderdag te gast bij het topinstituut voor watertechnologie in Leeuwarden. enthousiast_tijdens_bezoek_aan_wetsus Thaise miljoenenorder voor tankbouwer Holvrieka Het bedrijf gaat voor bierbrouwer Singha Corporation n het Thaise Banglen 46 roestvrijstalen opslagtanks produceren en ter plekke monteren tafellinnen, kookboeken, fruitbomen en verse sappen. Ook volop miljoenenorder_voor_tankbouwer_holvrieka doe-activiteiten voor jong en oud: workshops, demonstraties, Internationaal Vliegerfestival Drachten een taartenbakwedstrijd en gezellige livemuziek. Jacques Coolen, 7 en 8 juli 202 Drachten, Friesland realiseren_eerste_grensoverschrijdende_gasveiling 35 bloemsierkunstenaar en geur- en aroma-expert, geeft diverse Noordelijke economie presteert presentaties over eetbare bloemen en geuren en kleuren op tafel. beter dan landelijk gemiddelde Verrassend én verleidelijk! Genoeg te genieten en te beleven op het Festival Zoet! Slimme meter zorgt voor nieuwe Voor meer informatie: dienstverlening Kwetters! Reis-app Tripit Tripit is een applicatie die je reis een stuk gemakkelijker maakt. Je stuurt een mailtje met je reisgegevens en Tripit maakt er automatisch een superhandig schema van en voegt ook nog eens extra informatie toe, zoals bijvoorbeeld de weersvoorspelling. Beschikbaar voor: iphone/ ipad, Android, Blackberry Prijs: gratis Bron: Columbus Magazine Festival der Zoete Verleidingen 8 t/m 0 augustus 202 Sleen, Drenthe Festival Zoet: een overvloed aan lekkernijen: tongstrelende taarten, vers fruit, jams, chocolade, meel van de molen, honingdelicatessen. Maar ook serviezen, brocante, bakbenodigdheden, decoraties, Bron: Uitzinnig.nl Tuin & Kunst Tiendaagse 5 tot en met 24 juni 202 Veel bijzondere tuinen in Groningen zijn van 5 tot en met 24 juni het podium van kunst en cultuur tijdens de Tuin & Kunst Tiendaagse. Het evenement, waarbij de tuindeuren voor het publiek opengesteld worden, wordt dit jaar voor de tweede keer georganiseerd. Voor meer informatie zie: Bron: toerisme.groningen.nl Tijdens de 22ste editie van het Vliegerfestival Drachten worden veel vliegershows en de STACK Voorronde van het Nederlands Kampioenschap gehouden. Er zijn vliegeraars uit binnen- en buitenland. Voor meer informatie: Bron: uitzinnig.nl Buitenbad Stiens verwarmd door biogas van boer Agrarisch ondernemer Luuk de Boer zorgt er met zijn zelfgeproduceerde biogas voor dat het buitenzwembad van Stiens verwarmd wordt. verwarmd_door_biogas_van_boer Megaorder voor Leekster schepenbouwer Het Leekster Groot Ship Design gaat tien grote veetransportschepen bouwen in opdracht van de Maleisische rederij PBHH/BH Livestock Vessel. Leekster_schepenbouwer JUNI 202

19 Als je wilt winnen, moet je wel scoren Geert Buiter Manager NOM Finance Ondernemen is topsport. Scoren, winnen en soms een wedstrijd verliezen. Na tegenslag opstaan en verder werken aan je doel: kampioen worden! Om dit te bereiken heb je als ondernemer een goed team en prima faciliteiten nodig. Wij dragen graag ons financiële steentje en meer bij aan het bereiken van uw successen. NOM Finance wil bedrijven laten groeien. We doen dat door financiering te verstrekken aan kansrijke ondernemingen in Noord-Nederland in de vorm van aandelenkapitaal en/of achtergestelde leningen. We verlenen bovendien vermogen in figuurlijke zin: we denken mee en ondersteunen waar nodig. We onderscheiden ons door een focus op de langere termijn. Snelle winst is geen doel, een actieve participatie en een bedrijfsspecifieke aanpak daarentegen wel. Bel me voor een afspraak op Of kijk op Finance Actueel 20: investeringen in 33 bedrijven in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe +++ totaal geïnvesteerd: 0,8 miljoen +++ investeringen in 4 nieuwe en 9 bestaande bedrijven miljoen groeifinanciering N.V. NOM Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland Paterswoldseweg 80 Postbus AK Groningen T (050) F (050) E info@nom.nl I