Boekbesprekingen. Veranderen moet je leren
|
|
- Antoon Gerritsen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Boekbesprekingen Veranderen moet je leren L.I.A. de Caluwé, Veranderen moet je leren. Een evaluatiestudie naar de opzet en effecten van een grootschalige cultuurinterventie met behulp van een spelsimulatie, dissertatie, Delwel, Den Haag, 1997, ISBN X. Gerhard Smid Inleiding In september 1997 promoveerde Leon de Caluwé op een lijvig proefschrift, waarvan ook een dunnere handelsuitgave verscheen. De Caluwé toont met dit onderzoek, zoals hij elders aangeeft (De Caluwé, 1998), het belang aan van een fase in verandertrajecten waarin betrokken personeelsleden de verandering kunnen verinnerlijken en zo hun eigen betekenis kunnen geven aan de verandering. De Caluwé bouwt hierbij op een mooie casus. Casus De Raad van Bestuur van een behoorlijk goed florerend verzekeringsbedrijf met ca personeelsleden beseft dat ze de interne werkwijze drastisch moet veranderen, wil het bedrijf op den duur overleven. De klanttevredenheid is veel te laag, er worden veel te veel fouten gemaakt, er wordt te traag gewerkt, het personeel is ongemotiveerd. Samen met een adviesbureau wordt een herontwerp van het productieproces gemaakt, het gehele werkproces wordt voortaan middels teams vormgegeven. Vervolgens definieert men 180 nieuwe functies voor leidinggevenden en beoordeelt men de zittende leidinggevenden (300) op hun geschiktheid voor deze nieuwe functies. Dan krijgt al het andere personeel op papier een nieuwe werkplek en ze verhuizen. Vervolgens moet de nieuwe werkwijze geïmplementeerd worden. Een ander bureau wordt ingeschakeld. De Caluwé maakt in dat kader een game. Hij speelt dit spel zo n 150 keer met de diverse teams uit het bedrijf. In de game oefenen de teams met de essenties van de nieuwe werkwijze van het verzekeringsbedrijf, stemmen onderlinge werkwijzen af, praten over wat goed loopt en wat minder goed, onderzoeken rollen etc. Na participatie in deze game gaan de deelnemers weer terug naar het gewone 63
2 bedrijf en gaan dan aan de slag om het dagelijkse werk volgens de nieuwe werkprincipes vorm te geven. Deze volgende fase wordt vorm gegeven met ondersteuning door trainingen, intervisie, precieze communicatie etc. Tijdens het proces richten De Caluwé en de Raad van Bestuur een monitorsysteem in. De Caluwé zet op gezette tijden een vragenlijst uit onder de teams die aan de game hebben meegedaan. De beantwoording van deze vragenlijsten neemt hij als indicator om uitspraken te kunnen doen over het veranderingsproces. Daarnaast maakt hij gebruik van diepte-interviews met managers, gestructureerde observaties verricht door betrokken trainers en spelleiders en van zijn eigen observaties. Zo houden de adviseurs en Raad van Bestuur het veranderingsproces in de gaten. Met de enorme hoeveelheid informatie gewapend gaat De Caluwé een academische route in. Wat breng ik als organisatieadviseur nou teweeg met zo n interventie, met zo n game? Verandert er wel wat? En zo ja: wat verandert er dan en wat zijn de kansen dat het beklijft? Het boek Het boek zit overzichtelijk in elkaar. Hij geeft aan de start een helder zicht op het doel van het boek en schetst de uitgangssituatie van de casus die centraal staat. Na een korte bespreking van veranderkundige literatuur gaat hij in op cultuurinterventies en bespreekt hij de vraag wat de zin is van het gebruik van spelsimulaties als veranderkundige interventie. Vervolgens beschrijft hij uitgebreid welke aannames zijn gedaan en vervolgens hoe de interventie ontworpen is. Hij maakt goed inzichtelijk wat er allemaal komt kijken bij zo n interventie en laat goed zien hoeveel instrumenten en hulpmiddelen gemaakt moeten worden om tot een kansrijke interventie te komen. Het veranderkundig handwerk bij dit type interventie moet niet onderschat worden, zoals hij ook in eerdere publicaties aangaf (De Caluwé, Geurts, Buis en Stoppelenburg, 1996; Geurts en De Caluwé, 1997). Bijzonder instructief is het systeemdynamisch diagram dat ten grondslag ligt aan het ontwerp van de simulatie. Als ik het goed begrepen heb, is zo n diagram de crux van het werken met spelsimulaties. Hij maakt samen met het management zo n model. Dat wordt vervolgens gebruikt als basis voor het inrichten van leerarrangementen, waarin personeelsleden gezamenlijk een gedeeld beeld (mentale kaart, cognitieve map ; vergelijk Weick en Roberts, 1993) kunnen vormen van hun taken, activiteiten en relaties in de nieuwe situatie. Na 180 pagina s begint de beschrijving van de gang van zaken tijdens de interventie en de aanpak van zijn onderzoek. Hij gaat met name in op dat wat afwijkt van het eerder beschreven ontwerp. Met een goede flowchart maakt hij inzichtelijk hoe hij zijn onderzoek heeft vormgegeven. Middels vijf metingen in een onderzoeksperiode van twintig maanden probeert hij materiaal te verzamelen om zijn onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. Hij past allerlei technieken toe om afwijkingen van algemene trends te onderzoeken. Een en ander wordt helder weergegeven in de talrijke bijlagen. In het slothoofdstuk kijkt hij terug. Hij trekt de conclusie dat de interventie positief heeft gewerkt op de acceptatie van de verandering, op de bewustwording van wat de verandering van medewerkers vraagt en op het verdwijnen van weerstanden. Door aanvullende interventies is boven- 64
3 dien de organisatie meer lerend geworden. Verder heeft hij zelf veel meer zicht gekregen op wat nu precies de werkzame bestanddelen in de interventie zijn, zodat deze in de toekomst strakker en simpeler kan worden ontworpen. Vervolgens bespreekt hij een bepaald facet wat hem is opgevallen, namelijk de zogeheten leercurve. Het is hem gebleken dat bij veranderings- of leerprocessen onlosmakelijk terugval hoort: na een aanvankelijk overenthousiasme en overschatting volgt als regel een periode van teleurstelling. Pas daarna ontstaat een realistischer waardering van het geleerde. Geen sinecure Een dissertatie van meer dan 350 pagina s doorwerken is geen sinecure. Daar komen bovendien nog bijlagen bij. Vaak legt men zo n tekst terzijde: de auteur had het vast compacter kunnen weergeven als hij met hulp van zijn promotor nog eens stevig door de tekst was heengegaan. Bij zo n dikke turf ontbreekt het de auteur nogal eens aan een theoretisch raamwerk dat ordent en selecteert. Wachten is vaak voldoende: in een vakblad verschijnt een samenvatting, of een compilatie van essentialia. Toch heb ik mij tot de dissertatie van De Caluwé laten verleiden. Op smaak gebracht door een artikel in M&O (Geurts en De Caluwé, 1997) en geïnformeerd door een eerder boek mede van zijn hand over dit onderwerp, ben ik aan de klus begonnen. Waarom? Reizigersmodel In de veranderkunde komen we vaak lineaire benaderingen tegen. Eerst maken we een beeld van een gewenste situatie, dan maken we de mensen los, vervolgens gaan we met ze op stap op weg naar de nieuwe situatie en als die bereikt is, dan is de verandering klaar. Een zogeheten reizigersmodel van veranderen. Er zijn tal van varianten van dit model, meestal wordt het traject in kleine stukjes geknipt. Voor veranderingen die vooral het karakter hebben van verbeteringen (Van Delden, 1996), komen we als regel goed uit met zo n type denken, mits de definitie van de gewenste situatie voldoende doordacht is. De organisatie blijft au fond hetzelfde doen, de output kan wat veranderen dan wel de manier waarop de outputs worden voortgebracht. Het gaat meestal om het verbeteren op onderdelen. De casus uit het boek van De Caluwé betreft zo n verbetertraject. Het gaat om een verandertraject waarbij de outputs van de organisatie hetzelfde blijven. Het is zo interessant omdat de interne ordening geheel op zijn kop wordt gezet. Een groots verbeterproces, in termen van het reizigersmodel: een complete volksverhuizing. Het heeft wat weg van de grootschalige migratieprocessen in de IT-hoek. Hoe pak je nu zo n grootschalig proces aan, om te bereiken dat de mensen die volgens het nieuwe ontwerp moeten gaan werken, er in de praktijk niet iets heel anders van gaan maken? Gaat het eigenlijk wel zo eenvoudig van A naar B? Nee dus. Ga je dan aan de gang met lijvige handboeken met exacte werkinstructies etc.? Bekend is dan het fenomeen van omslag van regels, dus dat werkt niet goed. Maar wat dan wel? Trend Hij analyseert de berg informatie (met name de vijf maal bedrijfsbreed afgeno- 65
4 men enquête) middels factoranalyse. Hij construeert een trend, en gaat vervolgens na wat er afwijkt van deze trend. Hij meet de houding ten aanzien van teamwork, dat is een van de meest in het oog springende kenmerken van de nieuwe werkwijze. De eerste meting vindt plaats op de dag waarop de Raad van Bestuur de nieuwe werkwijze introduceert, de tweede meting vlak na de game, de derde op een follow-up bijeenkomst, en daarna wordt nog twee keer gemeten met een behoorlijke tussenperiode. Hij ziet de volgende trend. Er is een behoorlijk verschil tussen de eerste en de tweede meting. Het personeel is na het spelen van de game positief over het veranderdoel (werken in teams) maar na een tijd (derde en vierde meting) neemt de positieve houding af en wordt het personeel negatief om later (vijfde meting) weer positief te worden. Deze trend lijkt erop te duiden dat de mensen door deelname aan de game enthousiast worden over teamwork, maar dat er daarna enige teleurstelling ontstaat, waarna er wat meer realisme groeit. Of in termen van leren, door eerst te spelen krijgt men een kick, lijkt het allemaal goed te gaan. Maar als het dan in het eigen werk vertaald moet worden valt het wat tegen. Pas na een tijdje oefenen krijgt men het goed te pakken en wordt men weer positief ten aanzien van teamwork. De reis verloopt dus volgens een slingerend patroon. Positief effect Al met al is het een indrukwekkende hoeveelheid empirisch materiaal en interessante analyses. De Caluwé heeft er heel wat in uitgezocht, wat hem tot de conclusie brengt dat een game als interventie positief uitwerkt op de acceptatie van de verandering, op de bewustwording van wat de verandering van personeelsleden vraagt en op het doen verdwijnen van weerstand. Bovendien heeft deelname aan de game geleid tot inzicht in wat men nog meer moet leren. Volgens De Caluwé is dit type interventie vooral effectief in de eerste fasen van verandertrajecten (acceptatie, bewustwording, verminderen van weerstand en formuleren van eigen leerdoelen). Volgens hem maakt dit type interventie mensen bewust onbekwaam, een voorwaarde voor verder leren. In volgende fases zouden de interventies vooral betrekking moeten hebben op de condities waaronder personen werken aan hun leren. Met andere woorden: tijdens de reis moeten er voortdurend activiteiten worden georganiseerd om het proces gaande te houden. 66
5 Beoordeling De aanpak van De Caluwé kunnen we zien als een belangrijke aanvulling op het denken over en werken aan verandering vanuit een ontwerpbenadering. Zijn boek benadrukt dat we bij dit type aanpak van verbeterprocessen altijd te maken hebben met de mensen van vlees en bloed die het vooraf bedachte ontwerp tot leven moeten zien te brengen. Dat valt zelden mee, zeker niet wanneer het om een nieuwe werkwijze gaat die niet direct compatibel is met de bestaande en als niet zeker is dat de personeelsleden ook echt voordeel hebben bij de nieuwe werkwijze. De spelsimulatieaanpak lijkt me dan van groot belang om het leren (gedragsontwikkeling) van het personeel in te kaderen. De Caluwé laat daarbij goed zien dat het leren met vallen en opstaan gaat, er na een aanvankelijke euforie terugval plaatsvindt en mensen actief moeten internaliseren. Dat kost tijd, vraagt ruimte en vraagt ook om gunstige condities. Geduld en begrip voor de tijd die mensen nodig hebben om nieuwe aanpakken echt in de vingers te krijgen en er ook echt schik (flow heet dat nu) in te krijgen, is van groot belang. We kunnen van dit onderzoek leren dat het zinvol is om bij de introductie van echt nieuwe manieren van werken een gelegenheid te organiseren waar het personeel met elkaar beelden kan maken van het werkproces, de eigen rol erin, de relaties met collega s etc. Een situatie waarin het personeel kan spelen met de essenties van het nieuwe en daarover kan communiceren, is een goed middel om het ontwerp tot leven te brengen. Het is alsof de reizigers alvast in het hier en nu even kunnen proeven hoe het er in het daar en dan aan toe zal gaan en wat ze nog zullen moeten leren. Een belangwekkende manier van het managen van verwachtingen en commitment. Ook leren we uit dit onderzoek dat de momenten waarop men een veranderproces evalueert zeer van belang zijn: een vroege meting zal wellicht in de stijgende lijn vallen, een wat latere meting kan precies in een dal vallen. Op grond daarvan zouden managers en adviseurs ten onrechte kunnen denken dat een verandertraject hetzij succesvol dan wel mislukt is. Vragen Toch houd ik een aantal vragen over met betrekking tot de vraag wat er nou precies veranderd is, het discours over veranderstrategie en de beoordeling van de effectiviteit van interventies. Het zijn vragen die niet afdoen aan de prestatie van De Caluwé, ze zijn bedoeld om het gesprek over de veranderkunde verder te brengen. Wat is er veranderd? Dat er iets is veranderd lijkt me buiten kijf. Maar wat precies? We komen het helaas niet te weten. Ik denk dat dat ook niet kan binnen de onderzoeksaanpak van De Caluwé. Terecht schrijft hij dat het in dit boek gaat om reconstructed logic. Hij blijft in zijn reconstructie dan ook voornamelijk binnen zijn eigen logica redeneren. Er is mijns inziens sprake van adviseurscentrisme. Wat hij gedaan heeft is binnen zijn eigen termen of waardensysteem effectief. Of dat ook zo is gezien vanuit een meer gedistantieerd standpunt is de vraag. Wat valt er te zeggen vanuit de oorspronkelijke probleemstelling? Is er nu een hogere output, 67
6 een lagere foutenmarge, zijn er nu kortere doorlooptijden? Zijn de ruggemergstellingen in het bedrijf, de basic assumpties, nu echt veranderd? Wat valt er te zeggen vanuit onderop : is er meer werkplezier, is het ziekteverzuim lager etc.? Cultuurverandering? De Caluwé stelt dat het in zijn geval gaat om een interventie met het oog op cultuurverandering. Hij beoogt een bureaucratische cultuur te veranderen richting teamgerichte cultuur. Hij bespreekt daarbij onder meer Schein die aangeeft dat cultuurverandering betrekking heeft op zowel de waarden maar juist ook op de basic assumptions (blz. 53). Wat De Caluwé met zijn instrumenten nu precies gemeten heeft, blijft in het onderzoeksverslag in het midden. Hij baseert zich in elk geval op uitingen, namelijk antwoorden in vragenlijsten, antwoorden in interviews. In die antwoorden construeert hij de beschreven trend. Maar of die trend nu uitdrukt dat er een waarde dan wel een basic assumption is veranderd, dat komen we niet te weten. Hoe praten we over strategie? De Caluwé stelt dat het hier gaat om een normatief- reëducatieve strategie. Mensen moeten nieuwe werkwijzen leren. Ik vind deze terminologie nogal verhullend. De Raad van Bestuur legt namelijk een nieuwe werkwijze op, middels assesments zetten ze 120 van de 300 leidinggevenden uit de organisatie (en niet altijd vrijwillig), er wordt een verhuizing verordonneerd, en dan moet iedereen meedoen aan een dagje uit en een game met een follow-up. Het personeel heeft hier weinig te kiezen (en kiezen hoort toch bij leren)? De game is wellicht naar zijn vorm reëducatief, maar staat toch in het kader van een macht-dwang strategie. De game lijkt op een moderne variant van het tableau. Het tableau is de manier waarop militairen hun slagordes oefenden voordat Maurits van Nassau de moderne militaire didactiek introduceerde (Foucault, 1975). Het heeft iets weg van het pleidooi van Onstenk om in het beroepsonderwijs de leerlingen te initiëren in het beroep middels het werken aan de kernproblemen van het beroepshandelen (Onstenk, 1997). Ook hier is geen sprake van vrije keuze, als gaat het wel om een educatieve setting. Effectiviteit van de interventie? De Caluwé springt in een rijdende trein, andere adviseurs gingen hem voor, maakten een blauwdruk, schudden het management door elkaar en zorgden ervoor dat menig personeelslid van werkplek veranderde: een verhuizing ging vooraf aan de periode waarin de game kon worden gespeeld. Zo gaat dat in het vak van adviseur. Het is hierdoor wel lastig om iets te zeggen over de effectiviteit van deze ene interventie. Het is immers zeer goed mogelijk dat de geconstateerde verandering mede het effect is van voorgaande of juist daarop volgende interventies. Ik denk dat het research design van De Caluwé het niet mogelijk maakt om de uitspraken te doen die hij wil. Op grond van zijn beschrijving schat ik in dat de interventie er wel toe doet. Ik denk dat de game de functie heeft van het bieden van een moment van houvast in het veranderproces: 68
7 door samen te spelen in het spel komen de mensen tot het gemeenschappelijke idee: zoiets zou het kunnen worden waardoor hun perceptie van de profijtelijkheid van de verandering in een positieve richting beïnvloed wordt. Door de game is de mogelijkheid gecreëerd om de verbetering samen uit te vinden, de verbetering wordt van de mensen zelf. In het verslag staat echter ook beschreven, dat gebleken is, dat er een aanzienlijke en onvermoede training van de teamleiders nodig was. Ik schat in dat het spelen van de game zonder een sterke rol van teamleiders als versterker niet tot succes zal leiden. Teamleiders zijn beslist nodig om in de fase van bewuste onbekwaamheid, die De Caluwé vaststelt, negatieve stemmingsvorming de pas af te snijden om aldus regressie (meer dan noodzakelijke terugval) te voorkomen (vergelijk de Bandura curve). De Caluwé vindt zelf, dat teams waar de leidinggevende niet meededen aan de game, over het geheel een negatievere attitude ten aanzien van teamgewijs werken tonen. De ene interventie hoort dus bij de andere. Maar of ze allebei strikt nodig zijn? Interessant zou zijn om na te gaan of er iets valt te zeggen vanuit een comparatief perspectief. Is een game effectiever dan een serie voorlichtingsbijeenkomsten, videosessies in een voetbalstadion, een bedrijfsbezoek aan een ander verzekeringsbedrijf waar men allang volgens het teamprincipe werkt of meer participatieve benaderingen van verbeterprocessen? Onwilligen Wat me tot slot fascineert, is dat er heel wat personeelsleden niet zoveel moeten hebben van het werken in teams. Dat geldt voor kleine teams en teams met veel jongeren. Meer in het bijzonder wijst De Caluwé erop, dat teams waar men de verandering niet wil, de interventie een negatief effect heeft. Zo n game werkt dus pas bij een zekere positieve instelling. Bij de hoger opgeleide specialisten blijkt daarnaast een averechts effect. Daar is men na het spelen van de game blijven zitten met een kater waar ze maar moeilijk overheen komen (blz. 315 e.v.). Men wil in het geheel niet in een team werken, men ervaart dat als een degradatie. Ik denk dat we hier te maken hebben met de effecten van de grootschaligheid van de operatie en een cultuurbegrip dat meer nuancering behoeft. Een verzekeringsbedrijf totaliserend beschrijven als een bureaucratische cultuur miskent, dat er binnen zo n bedrijf diverse grote variëteit bestaat. Denk daarbij aan kolommen zoals de HR organisatie, stafgroepen, etc. In zulke sectoren is het nog maar de vraag of het gezien het werkproces functioneel is om in teams te werken gezien de mate waarin men van elkaar afhankelijk is (interdependentie). Is daar een ander ontwerp zoals een hiërarchie of een eilandenorganisatie niet veel verstandiger? Wreekt zich hier niet een onkritische adaptatie aan de mode om organisaties te herinrichten volgens het teamprincipe (Sinclair, 1992)? 69
8 Literatuur Caluwé, L.I.A. de, Denken over verandering in vijf kleuren, M&O, vol. 52, nr. 4, 1998, blz. 7 t/m 27. Caluwé, L.I.A. de, J. Geurts, D. Buis en A. Stoppelenburg, Gaming: organisatieverandering met spelsimulaties, Delwel, Den Haag, Delden, P.J. van, Professionele organisaties. Vernieuwen onder druk, Uitgeverij Contact, Amsterdam, Foucault, M., Surveiller et punir. Naissance de la prison, Galliamard, Parijs, Nederlandse samenvatting: M.Foucault, Discipline, Te Elfder Ure, nr. 29, vol. 25, nr. 3, 1981, blz Geurts, P., en L.I.A. de Caluwé, Spelsimulaties voor organisatieverandering, M&O, vol. 51, nr. 3, 1997, blz. 43 t/m 60. Onstenk, J., Lerend leren werken. Brede vakbekwaamheid en de integratie van leren, werken en innoveren, Eburon, Delft, Sinclair, A., The tyranny of a team ideology, Organization Studies, vol. 13, nr. 4, 1992, blz. 611 t/m 626. Weick, K., en K.H. Roberts, Collective mind in organizations: Heedful Interrelating on flightdecks, Administrative Science Quarterly, vol. 38, 1993, blz. 357 t/m
Gaming: een krachtig leermiddel
Gaming: een krachtig leermiddel Léon de Caluwé en Annemieke Stoppelenburg Wat is een spelsimulatie? Een spelsimulatie is een combinatie van spel en simulatie. Door de werkelijkheid (vereenvoudigd) na te
Nadere informatieIn vijf stappen naar een participatieve medezeggenschap
In vijf stappen naar een participatieve medezeggenschap Als je als Ondernemingsraad wilt overstappen naar een vorm van participatieve medezeggenschap betekent dat een overgang van de traditionele werkwijze
Nadere informatieBeweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatieInformatiemanagement, -processen en -implementaties
Informatiemanagement, -processen en -implementaties Spelsimulatie en Organisatieverandering imvalues Presentatie Inhoud Introductie Spelsimulatie Aanpak Toepassing Meer informatie Introductie imvalues
Nadere informatieWelkom bij de training WEERSTAND! We leven bij wat we geloven, niet bij wat we zien!
Welkom bij de training WEERSTAND! We leven bij wat we geloven, niet bij wat we zien! Jouw leervragen: Denk nog even n paar minuten goed na wat je in deze training Weerstand precies wilt leren. Formuleer
Nadere informatieVERANDER DOOR BELANGEN: STAKEHOLDERMANAGEMENT
VERANDER DOOR BELANGEN: STAKEHOLDERMANAGEMENT Joris de Bie U werkt aan een verandering in uw organisatie. Een reis waarbij veel verschillende mensen betrokken zijn die allemaal een eigen belang hebben
Nadere informatieHoe krijg je ze mee? Managen van verandering
Hoe krijg je ze mee? Managen van verandering Incompany training voor programma-, projecten lijnmanagers Resultaten, doelstellingen en programma ir. Gerke Oosting MBA Hoe krijg je ze mee in de veranderingen?
Nadere informatie360 feedback assessment
360 feedback assessment Naam : Jan Voorbeeld Datum rapportage : oktober 2013 Opdrachtgever : Organisatie Contactpersoon : Ellen Roosen Mpact Training & Advies Overwaard 13, 4205 PA Gorinchem Nederland
Nadere informatieRESULTAATGERICHT ORGANISEREN
RESULTAATGERICHT ORGANISEREN Hoe de beste resultaten te halen uit uw organisatie, managers en medewerkers. Wat is resultaatgericht organiseren? Resultaatgericht organiseren heeft als doel om organisaties
Nadere informatieEXPEDITIE VERZUIM IN ZZZ-TEAMS
1 EXPEDITIE VERZUIM IN ZZZ-TEAMS Enkele feiten over het onderzoek Het onderzoek vond plaats van 1 januari 2015 tot en met 1 december 2015. 9 zorgorganisaties deden mee aan het onderzoek. Organisaties die
Nadere informatieLEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS
LEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS Graag vertel ik u in deze brochure over Leiders van Morgen, een Management Development (MD) netwerk dat october 2010 van start gaat. Voor meer
Nadere informatieA la carte modules voor operationeel leidinggevenden. Het fundament... en dan?
A la carte modules voor operationeel leidinggevenden Het fundament... en dan? A la carte modules voor operationeel leidinggevenden Het fundament... en dan? Als operationeel expert of specialist ben je
Nadere informatieDe Veranderplanner. Vilans 2011 Michiel Rutjes, Carolien Gooiker, Marjolein van Vliet. Veranderplanner (Versie )
De Veranderplanner Wanneer een zorgorganisatie een verandering invoert zijn er veel factoren die het succes van deze verandering bepalen. Dit instrument, de veranderplanner, is gemaakt om voorafgaand aan
Nadere informatieInterventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen
Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen
Nadere informatieBeter Leren Communiceren. U zoekt een training om uw communicatieve vaardigheden te versterken?
Beter Leren Communiceren U zoekt een training om uw communicatieve vaardigheden te versterken? Effectief communiceren. Het lijkt misschien eenvoudig, maar misverstanden of oplopende emoties tijdens gesprekken
Nadere informatiewerkend leren Hoe faciliteer je leren in de praktijk volgens de principes van Training & Ontwikkeling
werkend leren Hoe faciliteer je leren in de praktijk volgens de principes van 70-20-10 Training & Ontwikkeling Inhoud Inleiding Achtergrond Concept Conclusie De uitdaging: voortdurend leren De opmars van
Nadere informatielerend werken Hoe faciliteer je leren in de praktijk? Training & Ontwikkeling
lerend werken Hoe faciliteer je leren in de praktijk? Training & Ontwikkeling Inhoud Inleiding Achtergrond Concept Conclusie De uitdaging: voortdurend leren De opmars van 70-20-10 Leren met de juiste focus
Nadere informatieOndernemend werken in welzijnsorganisaties
Training & Advies Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Betere resultaten met nieuwe competenties Ondernemend werken in welzijnsorganisaties De welzijnssector is sterk in beweging, dat weet u als
Nadere informatieSuccesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject
Succesvolle toepassing van 360 graden feedback: De keuze van het 360 instrument en de voorbereiding op het 360 traject Augustus 2011 Waar werknemers onderdeel zijn van een organisatie, wordt beoordeeld.
Nadere informatieIntroductie stage-scriptie combi. Orthopedagogiek G&G, 25 augustus 2011
Introductie stage-scriptie combi Orthopedagogiek G&G, 25 augustus 2011 Welkom toekomstige Scientist-Practitioners Achtergrond Vanuit Orthopedagogiek:GenG steeds meer accent op scientist-practitioner model
Nadere informatieHelder zicht: meet het verandervermogen van uw organisatie
Helder zicht: meet het verandervermogen van uw organisatie Zou het niet heerlijk zijn als: veranderingen soepeler verlopen, medewerkers er minder weerstand tegen hebben, projecten eerder klaar zijn en
Nadere informatieTransformatie leer je niet in een cursus
NIEUW VAKMANSCHAP Transformatie leer je niet in een cursus Door: Rieke Veurink Fotografie: Kees Winkelman Aansluiten bij de vraag uit de samenleving, regie voeren, werken in steeds veranderende omstandigheden:
Nadere informatieManagementworkshops. Communicatie: alle gedrag is communicatie. Gespreksvaardigheden: succesvol praten en luisteren
Managementworkshops Door de toenemende dynamiek in de zorg verandert de rol van de leidinggevende. Een leidinggevende krijgt te maken met: Decentralisatie van verantwoordelijkheden Groter wordende span
Nadere informatieManagementworkshops. Communicatie: alle gedrag is communicatie. Gespreksvaardigheden: succesvol praten en luisteren
Managementworkshops Door de toenemende dynamiek in de zorg verandert de rol van de leidinggevende. Een leidinggevende krijgt te maken met: Decentralisatie van verantwoordelijkheden Groter wordende span
Nadere informatieSamenvatting en conclusies
Samenvatting en conclusies Plan- en procesevaluatie van de scholing van gevangenispersoneel in Verbal Judo Het onderzoek Verbal Judo (Thompson, 1984) is een methode waarbij mensen anderen op een kalme
Nadere informatieDe magie van Florerend Verkennen Geknipt om te bouwen aan zelfsturing. Intro
De magie van Florerend Verkennen Geknipt om te bouwen aan zelfsturing Door Pepijn Happel Intro We zijn zo gewend te focussen op wat niet werkt, daarbij geholpen door traditionele probleemoplossende methoden,
Nadere informatieAnne-Marije Kraijenbrink is docent Engels, ICT-coördinator en innovator. Daarnaast is ze betrokken bij het veranderkrachttraject van Leerling 2020.
Leerlaboverstijgende bijeenkomst 19 september 2017 Omschrijving workshops Persoonlijke faalkunde, een vervolg op de keynote - Remko van der Drift In deze workshop wordt dieper ingegaan op de keynote over
Nadere informatieHET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM
HET BELANG VAN ONZE HANDEN Het is wellicht iets waar niemand iedere dag bij stilstaat, maar onze handen zijn erg belangrijk. Zonder handen zouden we dagelijkse klusjes onmogelijk kunnen uitvoeren en zou
Nadere informatieBROCHURE. (zelf) Regie bij Duurzaam opleiden
BROCHURE (zelf) Regie bij Duurzaam opleiden (zelf) Regie bij Duurzaam opleiden Unido B.V. verzorgt behoefteanalyse, ontwerp en realisatie van opleidingstrajecten. Met onze opleidingen en trainingen ontwikkelen
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatieSenior-partner O3 (Onderzoek, Ontwikkeling en Ondersteuning)
Curriculum vitae Naam Geboortejaar 1950 Nationaliteit In dienst sedert 1988 Functie dr. L.I.A. de Caluwé Nederlandse Senior-partner O3 (Onderzoek, Ontwikkeling en Ondersteuning) Opleiding Gymnasium 1962-1968
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20890 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Koelewijn, Hennie Title: Quality of work and well-being of health care employees
Nadere informatierapport onderzoek duurzame inzetbaarheid 2016
rapport onderzoek duurzame inzetbaarheid 2016 Inhoud Samenvatting 3 1 Beleid en praktijk 4 Oriëntatie 4 Vervolg 4 Vijf elementen van de score 4 Score 7 2 Doelen, successen en belemmeringen 9 Beleidsdoelen
Nadere informatieWorkshop. Hoe het werkt Inrichten van de samenwerking. 14 november 2013 Charlène van Belle & Maaike Veenvliet
Workshop Hoe het werkt Inrichten van de samenwerking 14 november 2013 Charlène van Belle & Maaike Veenvliet Iedereen wil veranderen, niemand wil veranderd worden! Werkwijze 1. Introductie Voorstellen begeleiders
Nadere informatieHoe je zorgt voor veranderbereidheid bij medewerkers
Hoe je zorgt voor veranderbereidheid bij medewerkers Succesvol reorganiseren Hoe je zorgt voor veranderbereidheid bij medewerkers Succesvol reorganiseren Rijksorganisaties hebben te maken met veranderingen
Nadere informatieLeadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans
Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieStimulering van loopbaanflexibiliteit
Stimulering van loopbaanflexibiliteit Expert begeleider: Richard van der Loo Studenten: Sabina Brammer Edith van Dijssel Cis Groen Yvette Kokee Martin Kraak Cognitieve flexibiliteit Meta cognitie = Leren
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32003 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yuanyuan Zhao Title: Modelling the dynamics of the innovation process : a data-driven
Nadere informatieEffectief investeren in mens en organisatie. Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers
Effectief investeren in mens en organisatie Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers Stellingen van Rob Vinke Stelling 1 De kern van de HRM-opdracht is er voor te zorgen dat de ambitie van de organisatie
Nadere informatieIntermedius, Passie, grip en structuur voor u en uw organisatie
Intermedius, Passie, grip en structuur voor u en uw organisatie Wilt u organisatieveranderingen effectief vormgeven en besturen? Zorg dan dat projecten en programma s elkaar versterken in een gestructureerde
Nadere informatieLEERGANG MIDDLE MANAGEMENT
LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT Voor wie? Deze leergang is ontwikkeld voor middle managers in een productieomgeving, die de operatie via bijvoorbeeld lijnmanagers aansturen, motiveren en stimuleren. Wat levert
Nadere informatieRapport Voorbeeld adviseur. Voorbeeld adviseur2. voorbeeld Rapportage
Rapport Voorbeeld adviseur Naam Adviseur Voorbeeld adviseur2 voorbeeld Rapportage Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Detail overzicht
Nadere informatieAdvies. Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie
DIENST Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie Advies over en ondersteuning bij het initieel inrichten/optimaliseren
Nadere informatieCOLUMN VERBINDEND EN ONDERWIJSKUNDIG LEIDERSCHAP NATIONAAL ONDERWIJSDEBAT 9 OKTOBER 2008 HARRIE AARDEMA, CONCEPT 071008
Ik zie mijn inleiding vooral als een opwarmer voor de discussie. Ik ga daarom proberen zo veel mogelijk vragen op te roepen, waar we dan straks onder leiding van Wilma Borgman met elkaar over kunnen gaan
Nadere informatieWmo-consulent Nieuwe Stijl: De Kanteling
Wmo-consulent Nieuwe Stijl: De Kanteling www.bureauboon.nl Wmo-consulent Nieuwe Stijl: De Kanteling www.bureauboon.nl 2 Verandertraject De burger zelf verantwoordelijk! De overheid vraagt van welzijns-
Nadere informatieEFFECTEN VAN VERANDERING VAN ONDERWIJSVORM OP SCHOOLSE PRESTATIES & ACADEMISCH ZELFCONCEPT
EFFECTEN VAN VERANDERING VAN ONDERWIJSVORM OP SCHOOLSE PRESTATIES & ACADEMISCH ZELFCONCEPT Dockx J, De Fraine B. & Vandecandelaere M. EFFECTEN VAN VERANDERING VAN ONDERWIJSVORM OP SCHOOLSE PRESTATIES &
Nadere informatied e v e r l e i d i n g w e e r s t a a n
d e v e r l e i d i n g w e e r s t a a n Over de noodzaak van het doordacht ontwerpen van opleidingen Marlies Banens Akkelien Bergsma Wim van Dijk (red.) Eline Lankhuijzen Arno Reints Ineke Verheul (red.)
Nadere informatieHet oog kan zichzelf niet zien Dialoog,
nieuwe dimensies ESSENTIALS Els ten Hengel en Jan Bommerez Het oog kan zichzelf niet zien Dialoog, de kunst van het samen denken nieuwe dimensies ESSENTIALS Nieuwe Dimensies heeft een reeks boekjes ontwikkeld
Nadere informatieplan facilitators Werkvorm: problemen verbinden
Werkvorm: problemen verbinden Problemen helder formuleren helpt al vaak om een oplossing te vinden, maar meestal hebben we te maken met een hele berg problemen die allemaal om een oplossing schreeuwen.
Nadere informatieNFU Proeftuinen. Regieverpleegkundigen & Verpleegkundigen. NFU bijeenkomst 16 Mei Jolanda ter Sluysen Marjon van Loveren
NFU-18.5914 16-5-2018 Proeftuinen Regieverpleegkundigen & Verpleegkundigen NFU bijeenkomst 16 Mei 2018 Jolanda ter Sluysen Marjon van Loveren Doelstelling Informeren over het proces van de proeftuin periode
Nadere informatieCommTalks. 40 Thought leaders over het communicatievak van morgen. Concept & samenstelling. Betteke van Ruler
CommTalks 40 Thought leaders over het communicatievak van morgen Concept & samenstelling Betteke van Ruler Interne communicatie moet anders Pieter van Gelder 104 Nederland en de manier waarop we zijn georganiseerd
Nadere informatieWAT IS DE FOCUS VAN JE WENS TOT VERBETERING BEHOEFTE BEPALEN INNOVATIEVERKENNER AANLEIDING ACHTERGROND INNOVATIEVRAAG
WAT IS DE FOCUS VAN JE WENS TOT VERBETERING BEHOEFTE BEPALEN INNOVATIEVERKENNER AANLEIDING ACHTERGROND INNOVATIEVRAAG WAT IS HET PROBLEEM ACHTER HET PROBLEEM BEHOEFTE BEPALEN 5X WAAROM PROBLEEMSTELLING:
Nadere informatieVeranderen doet pijn. Dat moet je bespreekbaar maken
LEREND VERANDEREN IN HAARLEMMERMEER Veranderen doet pijn. Dat moet je bespreekbaar maken Tekst: Fenny Brandsma / Fotografie: Kees Winkelman Wie in een organisatie succesvol veranderingen wil realiseren,
Nadere informatieEffectief investeren in mens en organisatie. Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers
Effectief investeren in mens en organisatie Collegereeks bedrijfskunde voor HR managers Stellingen van Rob Vinke Stelling 1 De kern van de HRM-opdracht is er voor te zorgen dat de ambitie van de organisatie
Nadere informatieSamenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht
Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar metacognitieve vaardigheden van leerlingen
Nadere informatieSamenvatting. Motiveren van oudere werknemers: Een levensloopperspectief op de rol van waargenomen personeelsinstrumenten
Samenvatting Motiveren van oudere werknemers: Een levensloopperspectief op de rol van waargenomen personeelsinstrumenten 1 Introductie De beroepsbevolking in westerse landen vergrijst. Door het stijgen
Nadere informatieLeiderschap bij verandering
Leiderschap bij verandering Boek: John P. Kotter, 1998 ISBN-13: 9789052612317 ISBN-10: 9052612315 Samenvatting: Involve Inhoudsopgave Algemeen...2 De drijvende kracht achter geslaagde verandering...2 Stap
Nadere informatieLeer- en Ontwikkelingsspel
SPEELWIJZE LEER- EN ONTWIKKELINGSSPEL - Bladzijde 1 / 13 SPEELWIJZE Leer- en Ontwikkelingsspel Leren en ontwikkelen spelen een belangrijke rol in onze samenleving. Veranderingen op allerlei gebied volgen
Nadere informatieKey success actors. De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen. Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management
Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische veranderingen Onderzoek door Turner en de Rotterdam School of Management 1 Key success actors De rol van middenmanagement bij strategische
Nadere informatieCultuurverandering in de aanleg van ondergrondse infrastructuur. 14 september 2017 Prof.dr.ing. Alfons van Marrewijk VU Amsterdam / Bureau Paradox
Cultuurverandering in de aanleg van ondergrondse infrastructuur 14 september 2017 Prof.dr.ing. Alfons van Marrewijk VU Amsterdam / Bureau Paradox Bedrijfsantropologie Toepassen van antropologische theorieën
Nadere informatieInvloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting
xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het
Nadere informatieWerken vanuit gezamenlijk inzicht
werkvorm 1 Doel Elkaar feedback geven. Onderlinge samenwerking bevorderen. Respect voor onderlinge verschillen bevorderen. Ieder in eigen kwaliteiten inzetten en daarmee werkdruk verminderen. Er is werkdruk
Nadere informatie13.6. Onderzoeksresultaten: Betekenis voor verander- en
Inhoudsopgave Dankwoord 5 Lijst van gebruikte Afkortingen 9 Lijst van figuren 15 Lijst van tabellen 16 1. Algemene inleiding 19 1.1. Inspiraties voor het onderzoek 24 1.2. Praktische relevantie van het
Nadere informatieHoofdstuk 1 Implementatie van maatregelen ter bevordering van duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid Hoofdstuk 2
De toenemende vergrijzing van de werkende bevolking leidt ertoe dat het steeds uitdagender wordt voor werknemers om gezond en gemotiveerd hun pensioengerechtigde leeftijd te bereiken. Duurzame inzetbaarheid
Nadere informatieOp weg naar een integraal kindcentrum. Janny Reitsma
Op weg naar een integraal kindcentrum Janny Reitsma Programma: Verkenning van het integraal kindcentrum Leiderschap: mensen in beweging zetten Leiderschap: planmatig organiseren Leren als strategie voor
Nadere informatieCommunication and Performance
10. Samenvatting Onderzoeksvragen en theoretisch achtergrond Innovatieactiviteiten zijn cruciaal voor bedrijven en vormen de basis voor hun overleven. 130 jaar geleden werden de eerste bedrijfsmatig geplande
Nadere informatieWat is cultuur? Uit de honderden definities die er van cultuur bestaan kun je de volgende gemeenschappelijke kenmerken halen:
Sturen op houding en gedrag Organisatieveranderingen vragen om een omslag in houding en gedrag. Medewerkers én managers zullen anders moeten gaan denken, voelen en doen. De cultuur binnen de organisatie
Nadere informatieVrijheidsbeperkende maatregelen. Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? in de langdurende zorg. Vilans helpt mee
Vrijheidsbeperkende maatregelen in de langdurende zorg Vrijheidsbeperkende maatregelen terugdringen? Vilans helpt mee Hoe staat je organisatie ervoor? Kom erachter hoe het staat met vrijheidsbeperking
Nadere informatieResultaten Onderzoek September 2014
Resultaten Onderzoek Initiatiefnemer: Kennispartners: September 2014 Resultaten van onderzoek naar veranderkunde in de logistiek Samenvatting Logistiek.nl heeft samen met BLMC en VAViA onderzoek gedaan
Nadere informatieDuiden, verbinden en vakmanschap
Effectieve managementstrategieën: Duiden, verbinden en vakmanschap www.divosa.nl Effectieve managementstrategieën: Duiden, verbinden en vakmanschap dr. Duco Bannink, Chris Goosen Het management van sociale
Nadere informatieIntervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?
Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,
Nadere informatieDOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda
DOORDRINGEN of Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting DOORDRINKEN Jos Kuppens Henk Ferwerda In opdracht van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum,
Nadere informatie25 juni 2014 Masterclass Training within Industry
25 juni 2014 Masterclass Training within Industry De oorsprong van Training Within Industry Ontstaan tijdens Tweede Wereldoorlog om snel nieuwe vakmensen te trainen. Destijds op zoek naar duurzame opleidingsprincipes,
Nadere informatieLEERGANG MIDDLE MANAGEMENT
LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT Voor wie? Deze leergang is ontwikkeld voor middle managers in een productieomgeving, die de operatie via bijvoorbeeld lijnmanagers aansturen, motiveren en stimuleren. Wat levert
Nadere informatieNameting Scan Mijn Bedrijf 2.0 2011-2012
Sociale innovatie De volgende vragen gaan over sociale innovatie en innovatief ondernemingsbeleid. Sociale Innovatie is een vernieuwing of een verbetering in de arbeidsorganisatie en in de arbeidsrelaties
Nadere informatieOnderzoek uitvoeren. van vraag naar antwoord logica en observaties
Onderzoek uitvoeren van vraag naar antwoord logica en observaties controleerbaarheid (gedragsfouten) vakkundigheid (strategiefouten) logica (redeneerfouten) validiteit (systematische fouten) betrouwbaarheid
Nadere informatieEen sterk team. Maatwerk van vakvrouwen
Een sterk team Maatwerk van vakvrouwen Een echte topkok kookt niet uit een boekje. Natuurlijk kan hij er een openslaan, maar uiteindelijk draait het om gevoel en talent. Bij teamontwikkeling is dat eigenlijk
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Inleiding Overgewicht en obesitas bij kinderen is een serieus volksgezondheidsprobleem. Het wordt veroorzaakt door een complex geheel van onderling samenhangende persoonlijke, sociale en omgevingsfactoren.
Nadere informatieEffectief datagebruik rekenen-wiskunde in het PO. Marieke van Geel & Trynke Keuning
Effectief datagebruik rekenen-wiskunde in het PO Marieke van Geel & Trynke Keuning Aanleiding Internationaal: het systematisch verzamelen en analyseren van gegevens, met als doel het nemen van beslissingen
Nadere informatieThe role of interpersonal conflict between top and middle managers in top-down and bottom-up initiatives. Rein Denekamp
Samenvatting Inleiding In de huidige dynamische en complexe omgeving waarin veel organisaties opereren, wordt corporate entrepreneurship vaak gezien als een noodzaak. Het goed doorgronden van het ondernemend
Nadere informatieOrganisatieontwikkeling. en Training. Organisaties veranderen...
Organisatieontwikkeling en Training Organisaties veranderen... Organisatieontwikkeling en Training...wanneer mensen veranderen, en veranderen van organisaties doet mensen veranderen. De wederzijdse beïnvloeding
Nadere informatieNieuwsbrief gezonde leefstijl - 3 e kwartaal 2018
Nieuwsbrief gezonde leefstijl - 3 e kwartaal 2018 Overzicht nieuws Agenda Kennismaking met nieuwe onderzoekers Marjolijn Wagenaar en Inge Meinen Onderzoek Rianne Steenbergen Leefstijlaanpak binnen zorgorganisaties
Nadere informatieSamenvatting afstudeeronderzoek
Samenvatting afstudeeronderzoek Succesfactoren volgens bedrijfsleven in publiek private samenwerkingen mbo IRENE VAN RIJSEWIJK- MSC STUDENT BEDRIJFSWETENSCHAPPEN (WAGENINGEN UNIVERSITY) IN SAMENWERKING
Nadere informatieHoe schrijf je een invloedrijk advies? Of: zorg je ervoor dat de bestuurder luistert?
Hoe schrijf je een invloedrijk advies? Of: zorg je ervoor dat de bestuurder luistert? Korte introductie MZ Services: Bureau voor arbeidsverhoudingen Actief in overheid, zorg en profit in heel Nederland
Nadere informatieLook! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B
Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B 1 Inhoudsopgave Inleiding.. 3 Tijdlijn verzameling..4 week 1 & 2..4 week 3 & 4..5 week 5 & 6..6 week 7...7 De verwerkingskeuze....7
Nadere informatieSamenvatting (in Dutch)
Summary Samenvatting (in Dutch) Motivatie is een veelgebruikte term, ook in het dagelijks leven. Iedereen heeft een bepaald beeld bij het concept motivatie, maar vaak loopt de perceptie hiervan uiteen.
Nadere informatieEffectiviteit van veiligheidsverbeterprogramma's (VVP s)
Effectiviteit van veiligheidsverbeterprogramma's (VVP s) Behavioural Based Safety Laurens Clignett en Johan Gort Oefening in veranderen (leren veranderen) Doel van de oefening Inzicht in wat verandering
Nadere informatieMasterclass Veranderingscommunicatie. Van weerstand naar verbinding
Masterclass Veranderingscommunicatie Van weerstand naar verbinding Inleider en moderator: Annick Vanhove 0479 23 26 96 I annick.vanhove@gmail.com www.chrisenannick.be 1 Veranderen is mensen in beweging
Nadere informatieInleiding... 9. Hoofdstuk 2: Positie van de leidinggevenden op middenkaderniveau
Inhoud Inleiding... 9 Hoofdstuk 1: Managen versus leidinggeven... 13 1.1 Management... 13 1.2 Leiding geven... 13 1.3 Competenties en taakaspecten van de leidinggevende... 16 1.4 Samenvattend... 16 Hoofdstuk
Nadere informatieOndernemend gedrag (geschikt voor niveau 1 en 2)
Keuzedeel mbo Ondernemend gedrag (geschikt voor niveau 1 en 2) gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0211 Penvoerder: Sectorkamer handel Gevalideerd door: Sectorkamer handel Op: 10-11-2015
Nadere informatieTRAINING Professioneel adviseren voor interne adviseurs Adviseren als tweede beroep - open inschrijving -
TRAINING Professioneel adviseren voor interne adviseurs Adviseren als tweede beroep - open inschrijving - Het vak van intern adviseur De meeste interne adviseurs hebben vaak twee beroepen: naast het vak
Nadere informatieBentVoorbeeld. Proces en informatie onderzoek DECLA. consultancy. Versie : 1.0 Datum : 3 juli 2013 Auteur : D.W.F.
BentVoorbeeld Proces en informatie onderzoek DECLA consultancy Versie : 1.0 Datum : 3 juli 2013 Auteur : D.W.F. Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 2 INTRODUCTIE... 4 3 OPDRACHTOMSCHRIJVING EN SCOPE... 5 4
Nadere informatieProductontwikkeling 2.0
Productontwikkeling 2.0 De klant centraal zetten Lastig om out of the box te denken Loeff s Patent leerde weer vanuit de klant naar de eigen archiefproducten te kijken. Het bedrijf weet eigentijdse en
Nadere informatie6. Project management
6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,
Nadere informatieBreidt netwerk min of meer bij toeval uit. Verneemt bij bedrijven wensen voor nieuwe
Accountmanager Accountmanager onderhoudt relaties met bedrijven en organisaties met het doel voor praktijkleren binnen te halen. Hij kan nagaan welke bedrijven hebben, doet voorstellen voor bij bedrijven
Nadere informatieNaar welk BIM bent u op zoek? 7 oktober 2016
Naar welk BIM bent u op zoek? Inleiding Het Rijksvastgoedbedrijf werkt toe naar het digitaal documenteren van informatie in de bedrijfsprocessen. De informatiestroom die daarbij hoort, wordt voor een groot
Nadere informatieCompetency Check. Datum:
Competency Check Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.
Nadere informatieZelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties
Zelfdiagnostische vragenlijst verandercompetenties Het gaat om de volgende zeven verandercompetenties. De competenties worden eerst toegelicht en vervolgens in een vragenlijst verwerkt. Veranderkundige
Nadere informatieWhitepaper. Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie te vergroten. ..het effect van vreemde ogen.. VERTROUWELIJK. www.implementatie-erp.
Whitepaper Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie te vergroten..het effect van vreemde ogen.. VERTROUWELIJK W E www.implementatie-erp.nl info@opdic.nl Hoe de kans op een succesvolle ERP-implementatie
Nadere informatie