Zwijsen. estafette. h a n d l e i d i n g

Transcriptie

1 Zwijsen estafette E3 h a n d l e i d i n g

2

3 Algemeen deel Inhoudsopgave Algemeen deel... 5 Waarom niveau E3 in Estafette?...6 Direct aan de slag met Estafette... 7 Drie verschillende aanpakken...9 Organisatie Extra leestijd voor risicolezers Materialen voor het voortgezet technisch lezen...12 Materialen van Estafette...12 Additionele materialen Leeslessen en werkvormen...17 Doelstellingen...20 Toetsen en controletaken...20 Methodesite en nieuwsbrief...20 Leesmoeilijkheden AVI-niveau E Leesmoeilijkheden AVI-niveau M Leerstofpakket E3 Storm in het bos...21 Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Leerstofpakket E3 Prins zoekt baan Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week Lessen week

4

5 estafette E3 a l g e m e e n d e e l

6 Algemeen deel Waarom niveau E3 in Estafette? Aan het einde van groep 3, na de periode van het aanvankelijk leesonderwijs dus, zullen de meeste leerlingen kunnen lezen op het niveau AVI E3. Deze leerlingen kunnen bij Estafette probleemloos instappen in het materiaal dat gericht is op het bereiken van het leesniveau M4. Natuurlijk kunnen er aanzienlijke verschillen in leesvaardigheid tussen deze leerlingen bestaan. De ene leerling groeit haast spelenderwijs door naar het volgende niveau, terwijl andere leerlingen hard moeten werken om het volgende leesniveau te bereiken. Daarom wordt in Estafette gewerkt met drie verschillende aanpakken: een aanpak voor risicolezers (Aanpak ), een aanpak voor methodevolgers (Aanpak ➋) ➋ en een aanpak voor vlotte lezers (Aanpak ➌). ➌ Desondanks kunnen er leerlingen zijn die nog onvoldoende leesvaardigheid hebben om bij Estafette te kunnen starten met niveau AVI M4 als instructieniveau. Het zijn leerlingen die het einddoel van het aanvankelijk leesonderwijs (kunnen lezen op niveau AVI E3) niet gerealiseerd hebben. Voor het leesonderwijs aan deze leerlingen zijn daarom bij Estafette ook materialen ontwikkeld voor het niveau AVI E3. In dit materiaal overlappen het aanvankelijk leesonderwijs en het voortgezet leesonderwijs elkaar. Niveau E3 in de reguliere basisschool Veruit de meeste leerlingen zullen aan het einde van groep 3 het niveau AVI E3 beheersen. Bij sommige leerlingen kan de leesvaardigheid misschien nog wat twijfelachtig zijn, maar wel zodanig dat deze leerlingen in groep 4 toch kunnen starten met M4 als instructieniveau. Voor een enkeling is M4 als instructieniveau nog te hoog gegrepen. Deze leerling is dan gebaat bij leesonderwijs met de materialen van het niveau E3. Mocht het zo zijn dat op uw school een grote groep leerlingen niveau E3 nodig heeft, dan is het goed om het leesonderwijs op school kritisch te evalueren. Daarbij moet met name aan de volgende punten aandacht worden besteed: Wat doen wij op onze school in de groepen 1 en 2 aan beginnende geletterdheid? Besteden we voldoende aandacht aan het alfabetisch principe? Is er voldoende aandacht voor de ontwikkeling van het fonemisch bewustzijn? Wordt in groep 3 in het aanvankelijk leesonderwijs gewerkt met een duidelijke jaarplanning? En worden alle twaalf kernen van de methode Veilig leren lezen behandeld? Worden in groep 3 de vorderingen van de leerlingen in voldoende mate getoetst en worden die toetsresultaten gebruikt om het leesonderwijs aan te passen aan de behoeften van de leerlingen? Wordt in groep 3 op een effectieve manier gedifferentieerd en is daarbij voldoende aandacht voor de groep van risicolezers? Wordt in groep 3 gewerkt met extra leestijd voor risicolezers? We weten namelijk dat risicolezers (veel) meer tijd nodig hebben om een voldoende goede leesvaardigheid te verwerven. Zonder uitbreiding van de leertijd voor risicolezers is de kans op succes vrij gering. Als achterstand in de leesontwikkeling niet aan bovenstaande oorzaken is toe te schrijven, dan ligt de oorzaak waarschijnlijk in de beperkte mogelijkheden van de leerling zelf. In dat geval zal er soms voor gekozen worden om de leerlingen te laten doubleren in groep 3. Maar in veel gevallen zal toch gekozen worden voor een overgang naar groep 4 met voor deze leerling intensieve aandacht voor het leesonderwijs. Wat dan in groep 4 te doen met leerlingen die het niveau E3 nog niet beheersen? Voor deze leerlingen kunt u een keuze maken uit twee mogelijkheden: 1. U laat deze leerlingen meewerken met de groep op het instructieniveau M4. Deze leerlingen volgen het leesonderwijs volgens Aanpak, de aanpak voor risicolezers. Deze leerlingen krijgen hierbij extra aandacht, intensieve begeleiding, herhaling van leesmoeilijkheden van niveau E3, en extra leestijd. 2. U kiest ervoor om deze leerlingen leesonderwijs te geven op het niveau E3, omdat u ervan overtuigd bent dat het niveau M4 voor deze leerlingen te hoog gegrepen is en leidt tot frustrerende ervaringen bij het lezen. In eerste instantie adviseren wij de eerste mogelijkheid: Leerlingen leesonderwijs geven op niveau M4 volgens Aanpak en met een intensieve ondersteuning en uitbreiding van de leestijd. Mocht u er toch voor kiezen om met niveau E3 te gaan werken, dan mag deze keuze niet voor de hele groep gelden. Leerlingen met een normale of een vlotte leesontwikkeling hebben immers behoefte aan de materialen op niveau M4. Als u een flink aantal leerlingen in uw groep hebt waarvoor het nodig is om met Estafette te starten op niveau E3, dan is de consequentie daarvan dat u mogelijk aanvankelijk met twee niveaugroepen moet gaan werken. Het verdient de voorkeur om in deze situatie extra ondersteuning in te zetten. Informatie over het werken met twee niveaugroepen vindt u op pagina 11 en 12 van deze handleiding. Als het starten op niveau E3 slechts noodzakelijk is voor een enkele leerling, dan dient voor deze leerling(en) op school een oplossing te worden georganiseerd. Bijvoorbeeld door deze leerling te laten werken met een remedial teacher. Na een periode van acht weken wordt de balans opgemaakt door het afnemen van AVI-toets E3. Leerlingen die gegroeid zijn in niveau en niveau E3 beheersen, kunnen dan alsnog instappen in niveau M4. Uiteraard blijft voor deze leerlingen extra aandacht in de vorm van intensieve ondersteuning en uitbreiding van de leestijd noodzakelijk. Niveau E3 in het speciaal basisonderwijs In het speciaal basisonderwijs zal de noodzaak om te werken met het niveau E3 waarschijnlijk groter zijn dan in de reguliere basisschool. Veel leerlingen in het speciaal basisonderwijs hebben langer dan een jaar nodig om de fase van het aanvankelijk leesonderwijs af te ronden. Vaak is de methode voor aanvankelijk lezen afgerond en hebben leerlingen toch nog behoefte aan instructie en oefening met éénlettergrepige woorden met een lettercluster vooraan en/of achteraan en met het lezen van tweelettergrepige woorden. In dat geval kunt u gebruikmaken van de materialen van Estafette van het niveau E3. 6

7 Algemeen deel Direct aan de slag met Estafette U gaat werken met de methode Estafette (versie 2009). Het vertrekpunt is een stappenplan waarmee u direct met Estafette aan de slag kunt gaan. De procedure is kort en vooral gericht op de praktijk. Hoe u met Estafette kunt starten, is in zes stappen beschreven: Stap 1 Kennismaken met materialen, oefeningen en werkvormen Stap 2 Kiezen van een differentiatiemodel Stap 3 Jaarplanning maken Stap 4 Werken met verschillende aanpakken Stap 5 Vaststellen van de leesvaardigheid van uw leerlingen Stap 6 Bepalen van de juiste aanpak en het juiste niveau Stap 1 Kennismaken met materialen, oefeningen en werkvormen Voor u met Estafette gaat werken, maakt u eerst kennis met de materialen, oefeningen en werkvormen van de methode. Als u zich snel en gericht wilt oriënteren, kunt u het beste eerst de materialen doorbladeren en bekijken: de leesboeken en omnibussen, de werkboeken, de Estafettelopers, de boekjes Vloeiend & vlot, de kopieermap, de handleiding. Hierbij kunt u zich beperken tot de materialen van het AVI-niveau waarmee u van start gaat, bijvoorbeeld AVI-niveau M4 of misschien wel AVI-niveau E3. Lees vervolgens de lessen die bedoeld zijn voor de eerste week. Dat zijn drie basislessen, een toepassingsles, en concrete suggesties voor het realiseren van extra leestijd voor risicolezers. Zo krijgt u een duidelijk beeld van de opbouw van lessen, de aard van de oefeningen en de werkvormen. De materialen voor het niveau E3 nemen een bijzondere positie in. De uitwerking wijkt dan ook enigszins af van de uitwerking van de overige niveaus. Zo bevat het niveau E3 bijvoorbeeld geen toepassingslessen. Als in de klas een toepassingsles wordt gegeven, doen deze kinderen mee met de rest van de groep in de toepassingsles van het reguliere niveau M4. Leestip De genoemde materialen kunt u gerichter bekijken als u ook even de korte materiaalbeschrijving erbij neemt (zie pagina 13). Stap 2 Kiezen van een differentiatiemodel Estafette biedt u de keuze uit twee verschillende differentiatiemodellen. U kunt ervoor kiezen om te werken volgens het model van convergente differentiatie of volgens het model van divergente differentiatie. Bij convergente differentiatie differentieert u zoveel mogelijk binnen uw eigen groep. De goede lezers laat u relatief vrij, voor de zwakke lezers intensiveert u de instructie en de oefentijd, zodat zij toch zoveel als mogelijk aansluiting houden bij de groep. Dit model wordt ook in het aanvankelijk leesonderwijs toegepast bij het werken met Veilig leren lezen. Bij divergente differentiatie wordt de oplossing voor verschillen gezocht door het niveau van de leerstof aan te passen aan het niveau van de leerling. Leerlingen met vergelijkbare leesniveaus worden dan vaak voor de leesles bij elkaar geplaatst, ongeacht de groep waarvan zij deel uitmaken. De keuze voor een bepaald differentiatiemodel moet op schoolniveau gemaakt worden. Voor het basisonderwijs heeft het model van convergente differentiatie in verreweg de meeste situaties de voorkeur. In het speciaal (basis)onderwijs zal vaak gekozen worden voor het model van divergente differentiatie. Stap 3 Jaarplanning maken Wij adviseren u om bij het werken met Estafette voor het begin van het schooljaar een jaarplanning te maken en deze planning consequent aan te houden. Zo wordt voorkomen dat in een schooljaar onvoldoende leerstof wordt behandeld en leerstof moet worden doorgeschoven naar het volgende schooljaar. Op de website van Estafette kunt u altijd voor het nieuwe schooljaar een voorstel voor een jaarplanning vinden voor de regio waarin uw school gevestigd is. Globaal ziet een planning voor groep 4 er uit zoals in onderstaand schema aangegeven. Indien u met enkele leerlingen start op het AVI-niveau E3 dan maakt u voor deze leerlingen gebruik van de leerstofpakketten Storm in het bos en Prins zoekt baan. Leerstofpakket 1 Tijd voor vrije tijd! (omnibus) 8 weken Toepassingsweek 1 Kinderboekenweek 1 of 2 weken Leerstofpakket 2 Munt voor een stunt 8 weken Toepassingsweek 2 Vrij lezen en praten over boeken 1 of 2 weken Leerstofpakket 3 Over mieren en andere dieren (omnibus) 8 weken Toepassingsweek 3 Vreemde zaken (in de dierentuin) 1 of 2 weken Leerstofpakket 4 Beste vriend 8 weken Toepassingsweek 4 Lezen in de zomervakantie 1 of 2 weken Minimale aantal lesweken Maximale aantal lesweken tip Ga naar de website van Estafette en print de jaarplanning voor de regio waarin uw school gevestigd is. 36 weken 40 weken Stap 4 Werken met verschillende aanpakken Bij het werken met Estafette zijn twee factoren van groot belang: het aanbieden van leerstof op het juiste niveau en het hanteren van de juiste aanpak bij elke leerling. De verschillende aanpakken spelen een cruciale rol bij de organisatie van het leesonderwijs met Estafette. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen een aanpak voor risicolezers (Aanpak ), een aanpak voor methodevolgers (Aanpak ➋) en een aanpak voor vlotte lezers (Aanpak ➌). Landelijk gezien zal 25% van de leerlingen behoren tot de groep vlotte lezers die in aanmerking komen voor Aanpak ➌, 50% van de leerlingen zullen methodevolgers zijn en Aanpak ➋ volgen, en nogmaals 25% zal behoren tot de groep van risicolezers die werkt volgens Aanpak. Uiteraard zal de concrete verdeling in een leerlingengroep meestal afwijken van deze landelijke norm. Maar als de landelijke norm voor een groep van bijvoorbeeld 28 leerlingen zou gelden, dan zouden de leerlingen als volgt verdeeld zijn over de drie verschillende aanpakken: 7 leerlingen volgen Aanpak ➌, 14 leerlingen volgen Aanpak ➋ en nogmaals 7 leerlingen komen in aanmerking voor Aanpak. Niveau E3 wijkt ook op dit punt af van de overige niveaus. Aangezien het niveau E3 alleen bestemd is voor leerlingen die flink achterlopen in hun leesontwikkeling, komt u in de leeslessen voor het niveau E3 alleen Aanpak tegen. Leestip Meer informatie over het kiezen van een geschikt differentiatiemodel vindt u in de Gebruikswijzer in het hoofdstuk Differentiatie op basis van toetsresultaten (Hoofdstuk 4). Leestip Een concrete uitwerking van de aanpakken die in Estafette worden toegepast, staat in: Drie verschillende aanpakken (pagina 10). 7 Estafette E3 Algemeen deel

8 Algemeen deel Stap 5 Vaststellen van de leesvaardigheid van uw leerlingen Als u met Estafette gaat beginnen, moet u weten hoe het is gesteld met de leesvaardigheid van de leerlingen in uw groep. Uit ervaring zult u weten dat de verschillen in leesvaardigheid groot kunnen zijn. Bespreek daarom altijd de leesvaardigheid van de leerlingen met de leerkracht die in groep 3 het aanvankelijk leesonderwijs heeft verzorgd. Deze leerkracht heeft natuurlijk al heel veel informatie over uw leerlingen. Als in groep 3 gewerkt wordt met Veilig leren lezen en alle 12 kernen van de methode behandeld zijn, dan start u in groep 4 met Estafette M4. Met betrekking tot de leerlingen kan dan het volgende algemene richtlijn gehanteerd worden: Leerlingen die bij Veilig leren lezen gewerkt hebben met de aanpak zon, zijn vlotte lezers. Deze leerlingen behalen op de Cito-toets Leestempo waarschijnlijk de score A en gaan bij Estafette werken met Aanpak ➌. Leerlingen die bij Veilig leren lezen gewerkt hebben met de aanpak maan of raket zijn de methodevolgers. Op de Leestempotoets behalen deze leerlingen meestal een score B of C. Zij werken in Estafette met Aanpak ➋. Leerlingen die bij Veilig leren lezen de ster-aanpak hebben gevolgd, zijn de risicolezers. Deze leerlingen gaan bij Estafette werken volgens Aanpak. In Estafette worden leestoetsen gebruikt van het Cito LOVS: de Leestempotoets (onderdeel van de Toets Technisch Lezen), de Drie- Minuten-Toets (DMT) en de AVI-Toetskaarten. Deze toetsen worden afgenomen in de maanden januari (tweede helft januari of eerste week februari) en mei (tweede helft mei of eerste week juni). De klassikaal af te nemen Leestempotoets is bedoeld als een eerste screening. Als u deze toets gebruikt, hoeft u alleen de zwakke lezers (leerlingen met een score D of E) verder te onderzoeken door DMT en AVI af te nemen. De DMT geeft informatie over de leesvaardigheid op woordniveau: hoe goed en vlot lezen de leerlingen losse woorden? De AVI-Toetskaarten laten zien hoe de leesvaardigheid van de leerlingen is op tekstniveau: hoe goed en vlot lezen ze teksten? De combinatie van deze twee toetsen geeft een goed beeld van de leesvaardigheid van een leerling: hoe goed Leestip Meer informatie over het gebruik van toetsen om de leesvaardigheid van leerlingen vast te stellen vindt u in de Gebruikswijzer in het hoofdstuk Toetsafname en beslisschema s (Hoofdstuk 8). kan een leerling losse woorden lezen in verhouding tot het niveau van teksten dat hij aankan? U kunt er ook voor kiezen om de Leestempotoets niet af te nemen. In dat geval neemt u bij alle kinderen de DMT en AVI af om hun leesvaardigheid vast te stellen. Als u uw keuzes aan het begin van groep 4 wilt baseren op deze Cito-toetsen, spreek dan met de leerkracht van groep 3 af dat deze toetsen in juni in groep 3 worden afgenomen. Stap 6 Bepalen van de juiste aanpak en het juiste niveau De juiste aanpak en het juiste niveau voor elke leerling bepaalt u op basis van zijn toetsscores. Hiervoor zijn in de Gebruikswijzer beslisschema s opgenomen. Om het bepalen van de juiste aanpakken en niveaus makkelijk te maken is de Toetssite Estafette ontwikkeld. Deze sluit aan bij de Toetssite Veilig leren lezen. Als u de toetsresultaten invoert, krijgt u voor elke leerling een advies over het juiste niveau en de juiste aanpak. Bovendien krijgt u een groepsoverzicht, waarbij uw eigen groep vergeleken wordt met het landelijk gemiddelde. Soms komt het voor dat een leerling niet kan starten op niveau M4. Voor deze leerling(en) kunt u gebruikmaken van de materialen E3. tip Het verwerken van toetsresultaten en het vertalen daarvan naar didactisch handelen is uitermate belangrijk, maar het is een taaie bezigheid. Maak het uzelf makkelijk door gebruik te maken van de Toetssite Estafette. Als u de toetsresultaten hebt ingevoerd, krijgt u voor al uw leerlingen duidelijke adviezen omtrent het juiste niveau en de juiste aanpak. 8

9 Algemeen deel Drie verschillende aanpakken Estafette hanteert drie verschillende aanpakken om tegemoet te komen aan verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. In dit hoofdstuk gaan we eerst in op de kenmerken van die drie verschillende aanpakken. Vervolgens laten we zien hoe het werken met deze verschillende aanpakken georganiseerd kan worden en hoe dit terug te vinden is in de structuur van de lessen. Aanpak voor methodevolgers Methodevolgers zijn leerlingen die hun leesvaardigheid op de gebruikelijke wijze ontwikkelen. Deze leerlingen behalen op de leestoetsen een score op niveau B of C. Ze behoren tot de middengroep van 50% leerlingen die niet de hoogste scores behalen op de leestoetsen maar wel hoger scoren dan risicolezers. De aanpak voor methodevolgers wordt in Estafette aangeduid als Aanpak ➋. De aanpak voor methodevolgers heeft de volgende kenmerken: 1. Methodevolgers nemen deel aan drie van de vier fasen van de basislessen: introductie, instructie, en afronding van de les. In de fase waarin de leerkracht werkt met de risicolezers de fase van begeleide verwerking en begeleide oefening werken de methodevolgers zelfstandig aan hun opdrachten in het werkboek en lezen zij zelfstandig de tekst in het leesboek. 2. Methodevolgers hebben, als nieuwe leesmoeilijkheden aan de orde komen, behoefte aan expliciete instructie. Die krijgen zij aangeboden in de lesfase instructie, die bestemd is voor risicolezers en methodevolgers. Daarnaast hebben methodevolgers het vermogen en de behoefte om ook zelfstandig aan het werk te gaan. In elke les krijgen de methodevolgers de gelegenheid daartoe. 3. Methodevolgers hebben geen extra leestijd nodig. De tijd die u bij Estafette kunt inroosteren voor basislessen, toepassingslessen en toepassingsweken moet voor methodevolgers voldoende zijn om een adequate leesvaardigheid te ontwikkelen. 4. Methodevolgers krijgen voldoende gelegenheid om te lezen in boeken naar eigen keuze. Dit kan niet alleen in toepassingslessen en toepassingsweken, maar ook in basislessen als zij klaar zijn met de verplichte opdrachten. Aanpak voor vlotte lezers Vlotte lezers zijn leerlingen die hun leesvaardigheid opvallend snel ontwikkelen. Het zijn de leerlingen die op de leestoetsen een A-score behalen. Deze leerlingen behoren tot de 25% leerlingen met de hoogste toetsscores. Vlotte lezers vallen op door het feit dat ze al veel meer kunnen dan in de leeslessen aan de orde is geweest. Het zijn leerlingen die het vermogen hebben om op eigen kracht nieuwe leesmoeilijkheden te overwinnen. In een groep zijn dit de leerlingen die het minst behoefte hebben aan instructie en begeleiding door de leerkracht. De aanpak voor vlotte leerlingen wordt in Estafette aangeduid als Aanpak ➌. Deze aanpak is daarom het minst intensief en kent de volgende kenmerken: 1. Vlotte lezers nemen deel aan twee van de vier fasen van de basislessen: de introductie en de afronding. Het begin van de les dus en het einde van de les. In de fase waarin de leerkracht instructie geeft of werkt met de risicolezers werken de vlotte lezers zelfstandig. Zij maken daarbij gebruik van een uitgave die speciaal ontwikkeld is voor vlotte lezers: de Estafetteloper. 2. Vlotte lezers hebben behoefte aan minder expliciete instructie als nieuwe leesmoeilijkheden aan de orde komen. Zij hebben doorgaans het vermogen om zelf te ontdekken hoe die nieuwe woorden moeten worden gelezen. Daarom is er in 3. de Estafetteloper een onderhoudsprogramma opgenomen voor technisch lezen, waarmee de vlotte lezers zelfstandig werken. Eén keer per week in de toepassingsles besteedt de leerkracht hieraan specifiek aandacht. Vlotte lezers hebben geen extra leestijd nodig. De tijd die u bij Estafette kunt inroosteren voor basislessen, toepassingslessen en toepassingsweken is voor vlotte lezers ruim voldoende om een goede leesvaardigheid te ontwikkelen. 4. Vlotte lezers krijgen ruimschoots gelegenheid om te lezen in boeken naar eigen keuze. Niet alleen in toepassingslessen en toepassingsweken, maar ook in basislessen. De moeilijkheidsgraad van boeken voor het vrije lezen is voor vlotte lezers niet of nauwelijks van belang. Vlotte lezers kiezen zelf wel een boek uit en kunnen eventuele leesmoeilijkheden op eigen kracht overwinnen. Voor vlotte lezers geldt het motto: Je mag lezen, wat je wilt lezen. Aanpak voor risicolezers Bepaalde leerlingen lopen het risico achterop te raken in hun leesontwikkeling. Het gaat hierbij om leerlingen die op de leestoetsen een D- of E-score behalen. Deze leerlingen behoren tot de 25% leerlingen met de laagste toetsscores. Om leesproblemen bij deze leerlingen zoveel mogelijk te voorkomen, volgen zij het voortgezet technisch lezen met Estafette volgens een intensieve aanpak, te weten: Aanpak voor risicolezers. Voor de leerkracht is deze groep leerlingen de groep waarnaar de meeste aandacht dient uit te gaan. De aanpak voor risicolezers heeft de volgende kenmerken: 1. Risicolezers nemen deel aan alle fasen van de basislessen: introductie, instructie, begeleide verwerking en begeleide oefening, en afronding van de les. 2. Risicolezers krijgen maximale aandacht van de leerkracht. Naast de basisinstructie krijgen deze leerlingen begeleiding van de leerkracht bij de verwerking van opdrachten in hun werkboek, bij het lezen van de teksten in het leesboek, en bij het oefenen in het vlot lezen van woorden en het vloeiend lezen van teksten. 3. Risicolezers hebben meestal meer leestijd nodig dan de andere lezers. In Estafette wordt deze extra leestijd aangeboden door vier keer per week 15 minuten extra tijd in te roosteren voor het lezen met risicolezers. 4. Risicolezers krijgen tijd toegewezen om te lezen in boeken naar eigen keuze. Dit gebeurt vooral in toepassingslessen en toepassingsweken. 9 Estafette E3 Algemeen deel

10 Algemeen deel Lesopbouw basislessen Introductie Aanpak ➋ ➌ Instructie Aanpak ➋ Basisinstructie Aanpak ➌ Zelfstandig werken Verwerking Afronding Aanpak Verlengde instructie Begeleide verwerking Aanpak ➋ ➌ Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Lesopbouw toepassingslessen Introductie Aanpak ➋ ➌ Instructie Aanpak ➌ Instructie Aanpak ➋ Zelfstandig werken Vrij lezen Aanpak ➋ ➌ Presentatie en boekpromotie Aanpak ➋ ➌ Organisatie van het werken met verschillende aanpakken Estafette werkt dus met drie verschillende aanpakken. Hoe kan een en ander worden georganiseerd? De lesbeschrijvingen in de handleidingen geven hiervoor de nodige informatie. Alle basislessen zijn op dezelfde manier gestructureerd op basis van de verschillende aanpakken. De structuur van de basislessen is als volgt: Introductie ➋ ➌ Elke les begint met een introductie, waarbij alle leerlingen worden betrokken. Aan het einde van de introductiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak ➌. Deze leerlingen kunnen hierna zelfstandig aan het werk. Instructie ➋ Vervolgens geeft u instructie bij de eerste oefeningen in het werkboek aan de leerlingen met Aanpak en Aanpak ➋. Aan het einde van deze instructiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak ➋, zodat deze leerlingen weten hoe en waarmee zij aan de slag kunnen bij het zelfstandig werken. Begeleide verwerking en begeleide oefening In deze lesfase kunt u zich concentreren op de leerlingen met Aanpak. U begeleidt deze leerlingen bij het maken van de overige opdrachten en leesopdrachten in het werkboek. Afronding ➋ ➌ Bij de afronding van de les worden weer alle leerlingen betrokken. U begint en eindigt een leesles dus altijd met alle leerlingen van uw groep. De wekelijkse toepassingsles wijkt enigszins af van de structuur van de basislessen. Ook in de toepassingslessen begint en eindigt u de les met alle leerlingen. Maar wat tussen introductie en afronding gebeurt, wijkt af van de opzet van de basislessen. De structuur van de toepassingslessen is als volgt: Introductie ➋ ➌ Ook de toepassingslessen beginnen met een introductie, waarbij alle leerlingen worden betrokken. Aan het einde van de introductiefase geeft u een werkinstructie aan de leerlingen met Aanpak en Aanpak ➋. Deze leerlingen kunnen nu zelfstandig aan de slag. Instructie ➌ Vervolgens besteedt u in de instructiefase aandacht aan het onderhoudsprogramma van de leerlingen met Aanpak ➌. Hierbij geeft u deze leerlingen feedback op hetgeen zij in de afgelopen lessen gedaan hebben aan onderhoud van hun technische leesvaardigheid. Aan het einde van deze instructiefase rondt u het zelfstandig werken van leerlingen met Aanpak en Aanpak ➋ af. U bespreekt kort het verloop daarvan. Vrij lezen ➋ ➌ In deze lesfase zijn alle leerlingen bezig met vrij lezen, al of niet met behulp van kopieerbladen met verwerkingsactiviteiten. Presentatie en boekpromotie ➋ ➌ Bij de afronding van de les worden weer alle leerlingen betrokken. De afronding van een toepassingsles staat in het teken van boekpromotie, bespreken van verwerkingsactiviteiten en presentatie, waarbij leerlingen een zelf gekozen stukje tekst voorlezen. Organisatie van het werken met meerdere niveaus Als u met Estafette werkt in een enkelvoudige groep en daarbij het model van convergente differentiatie toepast, dan werkt u meestal met één enkele niveaugroep. In groep 4 werkt u dan met het niveau AVI M4 en in de tweede helft van het schooljaar met het niveau AVI E4. Wanneer op school gekozen is voor het model van divergente differentiatie, kan het noodzakelijk zijn dat leerkrachten meerdere niveaus bedienen. Datzelfde geldt voor leerkrachten die werken met een combinatiegroep. Wij adviseren om in deze situaties het 10

11 Algemeen deel aantal niveaugroepen altijd tot twee te beperken. Kiest u ervoor om met méér dan twee niveaugroepen te werken, dan bestaat het risico dat u voor die verschillende groepen onvoldoende instructie en begeleiding kunt inroosteren. Als u met Estafette werkt met twee verschillende niveaugroepen, kunt u de leeslessen zodanig plannen dat een leerkrachtgebonden lesfase voor de ene niveaugroep altijd wordt gecombineerd met een leerkrachtvrije lesfase voor de andere niveaugroep. Hierbij kunt u gebruikmaken van onderstaand schema. Meer informatie hierover vindt u op Extra leestijd voor risicolezers De factor tijd is voor risicolezers in sterke mate medebepalend voor de ontwikkeling van hun leesvaardigheid. Risicolezers hebben in de eerste plaats meer tijd nodig voor de ontwikkeling van een voldoende leesvaardigheid dan andere leerlingen, terwijl risicolezers juist minder geneigd zijn om uit zichzelf te lezen dan andere leerlingen. Veel risicolezers lezen bijvoorbeeld niet of nauwelijks in hun vrije tijd, terwijl vlotte lezers in hun vrije tijd regelmatig boeken lezen. De verschillen in leesvaardigheid zullen hierdoor alleen maar groter worden. Het is daarom belangrijk dat op school extra leestijd voor risicolezers wordt ingeroosterd en dat deze leerlingen gestimuleerd worden tot vrij lezen en lezen in hun vrije tijd. In Aanpak, de aanpak voor risicolezers, wordt voor risicolezers elke week één uur extra leestijd ingeroosterd in de vorm van vier keer een kwartier. De invulling van deze extra leestijd staat voor elke onderwijsweek beschreven in de handleiding. Het is belangrijk om deze uitbreiding van leestijd daadwerkelijk te realiseren. In de praktijk van het onderwijs wordt deze extra leestijd op verschillende manieren gerealiseerd, bijvoorbeeld: Vier keer per week werkt de leerkracht gedurende telkens een kwartier met de risicolezers. In diezelfde tijd werken de andere leerlingen met andere taken. Bij deze werkwijze wordt voor de leerlingen die zelfstandig werken, gebruikgemaakt van dag- of weektaken. Als de leerkracht extra leestijd realiseert voor risicolezers, zijn de overige leerlingen bezig met vrij lezen. De extra leestijd voor risicolezers wordt buiten de officiële schooltijden gerealiseerd, bijvoorbeeld tussen de middag of na schooltijd. Veel scholen die op deze manier werken, zijn er zeer tevreden over. Ze zien dat dit positieve resultaten bij de leerlingen oplevert en ontvangen vaak van de ouders positieve reacties op de maatregel. De extra leestijd wordt gepland op momenten waarop in de klas gebruik kan worden gemaakt van ondersteuning. De leerkracht heeft dan de gelegenheid om zich volledig op het groepje risicolezers te concentreren. Lesopbouw 2 niveaugroepen Instructie 15 min. Aanpak ➋ Basisinstructie A Vrij lezen B Aanpak ➌ A en B Zelfstandig werken Verwerking 15 min. Aanpak Verlengde instructie Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Herhalingstaken Instructie 15 min. Herhalingstaken A Aanpak ➋ Basisinstructie B Verwerking 15 min. Vrij lezen Aanpak Verlengde instructie Aanpak ➋ Zelfstandige verwerking Afronding 15 min. Aanpak ➋ ➌ 11 Estafette E3 Algemeen deel

12 20 21 Algemeen deel Materialen voor het voortgezet technisch lezen Voor het geven van onderwijs in voortgezet technisch lezen met behulp van Estafette is een overzichtelijk materialenpakket ontwikkeld. Daarnaast kan bij het werken met Estafette ook gebruik worden gemaakt van additionele materialen, met name het computerprogramma Leesladder, het programma Estafette interactief en een klassenbibliotheek. Hieronder treft u een korte beschrijving aan van de materialen. Materialen van Estafette Gebruikswijzer Deze uitgave bevat belangrijke informatie voor het werken met Estafette. De informatie die u in de Gebruikswijzer aantreft, heeft betrekking op de methode als geheel en is niet zozeer gekoppeld aan één specifieke jaargroep. Het is dus informatie die belangrijk is voor elke leerkracht die werkt met Estafette. In de Gebruikswijzer zijn de volgende hoofdstukken opgenomen: 1. Het belang van voortgezet technisch lezen 2. Estafette: De juiste aanpak 3. Beginniveau, einddoel en tussendoelen 4. Differentiatie op basis van toetsresultaten 5. Werken volgens het model van convergente differentiatie 6. Werken volgens het model van divergente differentiatie 7. Werken met Estafette in het SBO 8. Toetsafname en beslisschema s Handleidingen De methode Estafette is gebaseerd op de nieuwe AVI-niveaus, zoals die door het Cito geformuleerd zijn. In totaal worden voor het basisonderwijs 12 niveaus onderscheiden: AVI Start - AVI M3 - AVI E3 AVI E3 - AVI M4 - AVI E4 - AVI M5 - AVI E5 - AVI M6 - AVI E6 - AVI M7 - AVI E7 - AVI Plus De drie bovenste niveaus behoren tot het aanvankelijk leesonderwijs en komen in groep 3 aan de orde met behulp van de methode Veilig leren lezen. De niveaus op de onderste balk komen aan de orde in de methode Estafette en bestrijken de periode van het voortgezet technisch leesonderwijs. Het niveau AVI E3 staat in beide balken. Hier overlappen de twee methodes elkaar. In principe begint u in groep 4 met het niveau M4. Maar als de leesvaardigheid van bepaalde leerlingen aan het einde van groep 3 te laag is, hebt u de mogelijkheid om met deze leerlingen op het niveau E3 te starten. Voor elk niveau is er een aparte handleiding met lesbeschrijvingen van de twee leerstofpakketten, de toepassingslessen en de toepassingsweken. Leesboeken en omnibussen Voor elke jaargroep hebt u de beschikking over vier leesboeken: meestal twee verhalende boeken en twee omnibussen. De verhalende boeken bevatten een doorlopend verhaal; de omnibussen bevatten diverse korte teksten, waaronder informatieve teksten, die passen binnen een bepaald thema. Hieronder ziet u de leesboeken voor de niveaus E3, M4 en E4. Dat zijn de boeken die u in groep 4 kunt gebruiken. Werkboeken De werkboeken worden gebruikt door leerlingen die met Estafette werken volgens Aanpak of Aanpak ➋. In elke basisles worden twee werkbladen gebruikt. U begint in de instructie met de eerste opdrachten van het eerste werkblad. Door middel van deze opdrachten bereidt u met de leerlingen het lezen van een hoofdstuk van het leesboek voor (preteaching) en geeft u instructie over bepaalde leesmoeilijkheden. Daarna gaan de leerlingen met Aanpak ➋ zelfstandig verder met de overige opdrachten in het werkboek. Aan de leerlingen die werken volgens Aanpak geeft u begeleiding bij het maken van deze overige opdrachten. De laatste opdracht verwijst altijd naar het bijbehorende hoofdstuk van het leesboek of de omnibus. 10. Geen tuinder dus Welk woord past in de zin? Zet er een streep onder. De tuinder zet de prins flink / flits / fluit aan het werk. De prins past / pakt / pan een schop. Om de drie scheppen moet hij even / eren / eten gaan zitten. Na een help / halt / half uur werk vindt de prins het genoeg. Daar denkt de tuinder anker / adder / anders over. Wied het onkruid tassen / tussen / tunnel de wortels! Zet nieuw gans / glas / gal in mijn kas! Lees de zinnen nu goed en vlot met het juiste woord. Welk woord past bij het plaatje? Trek lijnen. sproei zaai snoei graai bloei vlaai stoei maai dooi strooi kooi mooi Kleur deze woorden in de tuinslang: onkruid genoeg stad bekijk vergeet tarweonkruidbetaalbekijkgroei gezienvergeetbezitgenoegvlaaistad 4 Zoek de juiste woorden. Kruis ze aan. 5 6 Wat kun je eten? Wat zijn mensen? Wat is een getal? wortels prins zeven onkruid tuinder tere bloemen scheppen dagen pruimen bomen regen appels rover negen bomen kerel twaalf prei ploeg dertig noten zoon noten Lees de woorden met een kruisje ervoor nog eens vlot. Maak de woorden in de zinnen af. Vul in: be, ge of ver. gin maar gauw aan je werk. Een half uur werken is niet De prins Hij heeft zijn best De tuinder geet het onkruid niet! De prins heeft erg hard veelt zich niet. daan. noeg. kijkt de prins van top tot teen. werkt. Lees de zinnen nog eens goed en vlot. Lees bladzijde 28 en 29. AVI E3: Storm in het bos AVI E3: Prins zoekt baan AVI M4: Tijd voor vrije tijd (omnibus) AVI M4: Munt voor een stunt AVI E4: Over mieren en andere dieren (omnibus) AVI E4: Beste vriend Lees nu de woorden die niet gekleurd zijn nog eens goed. Zandlopers Bij voortgezet technisch leesonderwijs moet niet alleen aandacht worden besteed aan het correct en accuraat lezen, maar ook aan het vlot lezen van woorden, zinnen en teksten. Maar al te vaak 12

13 Algemeen deel wordt dit laatste aspect verwaarloosd. Om het vlot technisch lezen te benadrukken en te concretiseren, zijn in de werkboeken oefeningen opgenomen waarbij gebruik wordt gemaakt van een zandloper. De leerling probeert dan een aantal woorden vlot gelezen te hebben voordat de zandloper is doorgelopen. Ten behoeve van deze oefeningen is bij Estafette een set met zandlopers verkrijgbaar. Estafettelopers Voor alle niveaus, met uitzondering van het niveau E3, is er een Estafetteloper. Deze werkboeken zijn bestemd voor leerlingen die met Estafette werken volgens Aanpak ➌, voor de vlotte lezers dus. De Estafettelopers hebben een herkenbare indeling. Elke Estafetteloper begint met een Loopbaan. Hierin registreren de leerlingen wat ze gedaan hebben. Als u aandacht besteedt aan de leerlingen van Aanpak ➌, hanteert u deze Loopbaan-pagina als uitgangspunt. U kunt dan zien hoever de verschillende leerlingen gevorderd zijn. Ook bevat elke Estafetteloper een pagina waarop de leerlingen kunnen noteren welke boeken ze gelezen hebben. Ze noteren de titel van het gelezen boek en de naam van de auteur. Ook kunnen ze aangeven wat ze vinden van het boek dat ze gelezen hebben. Elke Estafetteloper bevat verder opdrachten bij de leesboeken van Estafette voor het betreffende niveau. Maar daarnaast zijn er ook opdrachten die gemaakt kunnen worden bij boeken en andere leesstof (bijvoorbeeld kranten, tijdschriften, strips) die de leerling zelf heeft uitgekozen voor het vrij lezen. regelmatig de opdracht om in hun leesboek tot een bepaald punt verder te lezen. Om toch te weten wanneer ze moeten stoppen met lezen, maken deze leerlingen gebruik van een Stopkaart. Op de Stopkaart t staat het pictogram stop met lezen. De Stopkaart wordt door de leerling op de juiste plaats in het leesboek gelegd, namelijk op de plaats waar hij moet stoppen met lezen. Hierdoor is het ook voor de leerlingen van Aanpak ➌ duidelijk wanneer zij terug moeten naar de volgende opdracht in hun Estafetteloper. Vloeiend & vlot Er is een boekje Vloeiend & vlot voor elk AVI-niveau dat in Estafette aan de orde komt. De uitgave Vloeiend & vlot sluit aan op de uitgave Veilig & vlot van de methode Veilig leren lezen. In elk boekje komen de leesmoeilijkheden van een bepaald niveau systematisch aan de orde. Maar daarnaast worden ook moeilijkheden van eerdere niveaus herhaald. Met behulp van deze boekjes kan gericht geoefend worden op zowel woordniveau als tekstniveau. Op woordniveau is het belangrijkste doel de automatisering van de woordherkenning. Op tekstniveau gaat het vooral om het vloeiend en met een goede intonatie lezen van teksten. In de lessen van Estafette wordt regelmatig gewerkt met Vloeiend & vlot en ook speelt dit leermiddel een belangrijke rol bij de invulling van de extra leestijd voor risicolezers. Kopieermap In de kopieermap van Estafette zijn drie soorten kopieerbladen opgenomen: kopieerbladen met leesteksten, kopieerbladen bij de Estafette-boeken en kopieerbladen met opdrachten voor het vrije lezen. Voor elk AVI-niveau zijn er 8 kopieerbladen met korte leesteksten. Deze kopieerbladen zijn bedoeld voor risicolezers en worden gebruikt in de extra leestijd voor risicolezers. Verder zijn er kopieerbladen met opdrachten bij de boeken van Estafette en kopieerbladen voor het vrij lezen, die ingezet worden tijdens de toepassingslessen en toepassingsweken. Deze bladen kunnen door alle leerlingen worden gebruikt en zijn met name gericht op leesbeleving en boekpromotie. Stopkaart De leerlingen van Aanpak ➌ werken zelfstandig en in eigen tempo. Vanuit de Estafetteloper worden de leerlingen verwezen naar de leesboeken van Estafette of naar een boek van eigen keuze. Omdat deze leerlingen versneld de boeken van Estafette lezen, krijgen zij de opdracht om meerdere hoofdstukken aaneengesloten te lezen. Daarbij komen zij in de leesboeken van Estafette aan het eind van ieder hoofdstuk het pictogram stop met lezen tegen. De leerlingen van Aanpak ➌ mogen dit pictogram negeren en direct doorlezen in het volgende hoofdstuk. Leerlingen van Aanpak ➌ krijgen via hun Estafetteloper echter ook Toetssite Estafette Bij het werken met Estafette worden toetsen gebruikt om de vorderingen van de leerlingen te volgen en de leesontwikkeling in kaart te brengen. De volgende landelijk genormeerde Cito- 13 Estafette E3 Algemeen deel

14 Algemeen deel toetsen worden gebruikt: Leestempotoets (onderdeel van de Toets Technisch Lezen), Drie-Minuten-Toets (waarmee de vaardigheid in het lezen van losse woorden wordt gemeten) en AVI-Toetskaarten (leeskaarten waarmee het lezen van teksten wordt gemeten). Daarnaast kan men gebruikmaken van de toetsen vloeiend & vlot, woorden en vloeiend & vlot, teksten. De toetsen Vloeiend & vlot zijn methodegebonden toetsen. Met vloeiend & vlot, woorden wordt het lezen van losse woorden getoetst. Vloeiend & vlot, teksten is een observatietaak, waarbij de leerling een korte tekst hardop voorleest en de leerkracht observeert en opvallende zaken registreert. Met behulp van de Toetssite Estafette worden de toetsresultaten omgezet naar adviezen voor het leesonderwijs. De Toetssite Estafette geeft op basis van ingevoerde toetsresultaten de volgende overzichten en adviezen: Groepsoverzichten, waarbij de eigen leerlingengroep vergeleken wordt met het landelijk gemiddelde. Hiermee wordt voor de leerkracht de vraag beantwoord: Hoe goed doet mijn groep het, vergeleken met andere groepen? Leerlingoverzichten, waarmee de leesontwikkeling van individuele leerlingen in kaart wordt gebracht. Voor de leerkracht wordt hiermee de vraag beantwoord: Hoe verloopt de ontwikkeling van de leesvaardigheid van deze leerling? Adviezen voor individuele leerlingen, waarmee voor de leerkracht antwoord wordt gegeven op vragen als: Wat is het juiste leesniveau voor deze leerling? Welke Estafette-aanpak is voor deze leerling het meest geschikt? Welke leesoefeningen zijn voor deze leerling aan te bevelen? Voor kinderen die bij het aanvankelijk lezen leesles hebben gekregen met behulp van de Leerkrachtassistent Veilig leren lezen zal de Leerkrachtassistent Estafette een feest van herkenning zijn. De Leerkrachtassistent Estafette is namelijk gebaseerd op de ervaringen die opgedaan zijn met de Leerkrachtassistent Veilig leren lezen en bouwt daarop voort. Website en nieuwsbrieven De methode Estafette heeft een eigen website. Op deze website ( vindt u allerlei informatie over de methode. Ook treft u daar informatie aan die specifiek bedoeld is voor leerkrachten die met de methode werken. U treft er bijvoorbeeld artikelen aan over het voortgezet leesonderwijs, concrete suggesties voor uw leeslessen, en interessante nieuwtjes. Ook verschijnt er enkele keren per schooljaar een nieuwsbrief. Door middel van deze nieuwsbrief wordt u op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen, ontvangt u concrete suggesties voor uw leesonderwijs, ideeën voor bijvoorbeeld de kinderboekenweek en tips van de auteurs van de methode. Neem daarom een gratis abonnement op deze service. tip Neem een gratis abonnement op de nieuwsbrief. Aanmelden kan op de website: Additionele materialen Leerkrachtassistent Estafette Onder de titel Leerkrachtassistent geeft Zwijsen materialen uit voor gebruik op het digitale schoolbord. Ook Estafette kent materiaal voor het digitale schoolbord: Leerkrachtassistent Estafette. Deze uitgave ondersteunt leerkrachten via het digitale schoolbord bij het verzorgen van de leeslessen. Leerkrachtassistent Estafette is voor de leerkracht toegankelijk via digimenu s die gebaseerd zijn op de lesbeschrijvingen in de handleidingen. Klassenbibliotheek Een van de uitgangspunten van Estafette is dat leerlingen de gelegenheid moeten krijgen om hun leesvaardigheid toe te passen en te automatiseren. En bovendien is het belangrijk dat kinderen de smaak te pakken krijgen van lezen. Ze moeten kunnen ervaren dat lezen leuk is, dat lezen interessant is, dat lezen boeiend is, dat lezen iets is om ook in je vrije tijd te doen. Met andere woorden: Estafette heeft ook als doel het bevorderen van het leesplezier. Leerlingen leren via de leesmethode Estafette dus niet alleen hoe ze moeten lezen en welke leesstrategieën ze kunnen gebruiken, maar krijgen ook gelegenheid om die leesvaardigheid daadwerkelijk toe te passen en plezier aan lezen te beleven. Om dit op school te kunnen realiseren, moet aan twee voorwaarden worden voldaan: Op de eerste plaats moet er tijd worden vrijgemaakt voor het vrij lezen. In Estafette gebeurt dit in de wekelijkse toepassingslessen en in de toepassingsweken die vier keer per jaar zijn ingeroosterd. Op de tweede plaats moeten er boeken zijn die aansluiten bij de leesontwikkeling en interesse van de leerlingen. Kees Vernooij benadrukt het belang van stillezen en van de aanwezigheid van kinderboeken in de leeromgeving van het kind: Daarom is het van belang dat de klassenbibliotheek een scala aan boeken van uiteenlopend leesniveau bevat. Stillezen mislukt dikwijls, als een klas over onvoldoende boeken beschikt. Een gevarieerde klassenbibliotheek bevat verschillende soorten 14

15 Algemeen deel boeken: informatieve boeken, gedichtenbundels, prentenboeken, strips, maar ook ander leesmateriaal: zoals tijdschriften, jeugdbladen, kranten. Juist voor leerlingen in Aanpak is het stimuleren van leesmotivatie belangrijk. Daarom zijn de teksten in de extra lessen fragmenten uit leesboeken die leerlingen in de vrije leesmomenten kunnen lezen. Mochten deze boeken in het bezit zijn van de school, zet ze dan op een opvallende, voor deze leerlingen toegankelijke plaats. Vreemde zaken De leesserie Vreemde zaken is een uitgave die kinderen stimuleert om zelf te gaan lezen en om samen over verhalen te praten. Voor gebruik in groep 4 sluit Vreemde zaken aan bij het thema dieren zoals dat centraal staat in de Estafette omnibus: Over mieren en andere dieren. U kunt Vreemde zaken bij het werken met Estafette in groep 4 gebruiken in de derde toepassingsweek. De aanzet tot het lezen van boeken wordt gegeven door middel van een voorleesverhaal en een bijbehorend reuzenboek. U begint met het voorlezen van het verhaal Hoe kan dát nou weer? Dit voorlezen ondersteunt u met behulp van de grote platen in het reuzenboek. In het verhaal komen allerlei raadselachtige gebeurtenissen voor. Dora van Dijk heeft bij een tekenwedstrijd kaartjes voor de dierentuin gewonnen. Vreemd, want Dora heeft helemaal niet meegedaan aan die tekenwedstrijd. Hoe kan dat nou? En ook in de dierentuin gebeuren er raadselachtige dingen. De mevrouw bij de kassa kent haar naam. Vreemd! Alle mensen in de rij voor de kassa dragen een rugzak op hun buik. Wat gek! Een pinguïn is verdwaald tussen de giraffen. Hoe kan dat nou? Ze zien een grote aap drinken uit een thermoskan. Zoiets hebben ze nog nooit gezien! Een man zingt grappige liedjes met een hoge vrouwenstem en praat met een zware bromstem. Grappig! Ze zien een jongen in een rolstoel en even later rent die jongen als een echte marathonloper door de dierentuin. Ze zijn stomverbaasd! Hoe kan dat nou weer? De verklaring voor de vreemde zaken in het voorleesverhaal kan gevonden worden door de bijbehorende boeken te lezen. Over elke vreemde zaak is een leesboekje geschreven. De serie bestaat uit de volgende zes titels: Het geheim van Mette Ben je ook zo bang? Het griep-raadsel Een tweeling? Het zijn net mensen! De liedjesman Leesladder Het computerprogramma Leesladder bestaat uit vier cd- roms en een handleiding. De auteurs, Cesarius Mommers en Rosemarie Irausquin, hebben Leesladder ontwikkeld als een computerprogramma voor leesonderwijs op maat voor risicolezers. De auteurs verantwoorden de opzet van Leesladder als volgt: Risicolezers hebben meer instructie en oefening nodig dan andere leerlingen. Het is voor leerkrachten dikwijls moeilijk hun onderwijs zo te organiseren, dat aan de instructiebehoeften van deze leerlingen in voldoende mate tegemoet wordt gekomen. Ideaal is, als deze leerlingen dagelijks leesonderwijs ontvangen dat afgestemd is op hun individuele behoeften. De persoonlijke interactie tussen leerling en leerkracht biedt de beste kansen voor effectieve hulp. Maar leerkrachten komen daarvoor vaak tijd en handen tekort. Voor een deel kan de gewenste interactie worden overgenomen door een interactief en adaptief computerprogramma. Zo n programma registreert de verrichtingen van de leerling en biedt op basis daarvan oefeningen aan, die aansluiten bij het niveau van de leerling. Dit is alleen mogelijk als in het programma een interne navigatie is ingebouwd, waarmee voor elke individuele leerling een leerweg naar het einddoel wordt bepaald. Leesladder is een computerprogramma dat over zo n ingebouwde navigatie beschikt. Dit betekent dat de computer selecteert welke oefeningen een leerling op een bepaald moment nodig heeft, op grond van de prestaties van die leerling bij voorgaande oefeningen. Ook kan Leesladder terugverwijzen naar oefeningen op een eenvoudiger niveau indien de leesprestaties van de leerling daar aanleiding toe geven. De leerkracht hoeft dit dus niet zelf uit te zoeken. Leesladder is dan ook een waardevol hulpmiddel bij het geven van leesonderwijs op maat. De kenmerken en uitgangspunten van Leesladder sluiten naadloos aan bij die van de methode Estafette. Estafette benadrukt immers 15 Estafette E3 Algemeen deel

16 Algemeen deel onder andere een gerichte uitbreiding van de leestijd voor risicolezers. Het programma Leesladder kan zeker helpen bij het realiseren daarvan. Titel AVI-niveau Wanneer? Tim is slim AVI E3 Vanaf eerste helft groep 4 Vuurvogel AVI M4 Vanaf eerste helft groep 4 Iet, wiet, waai weg AVI M4 Vanaf eerste helft groep 4 Een spannend verhaal AVI E4 Vanaf tweede helft groep 4 Een klap voor de grap AVI E4 Vanaf tweede helft groep 4 Estafette interactief Het computerprogramma Estafette interactief is ontwikkeld bij de eerste versie van de methode Estafette (2001). Op veel scholen die gewerkt hebben met de eerste versie van Estafette, is dit programma in gebruik. Als u over dit programma beschikt, kunt u het ook bij Estafette blijven gebruiken. Het programma kan dan namelijk dienen als een computerprogramma dat met name leerlingen met Aanpak of Aanpak ➋ ondersteunt bij het vrij lezen. Estafette interactief bedient leerlingen op maat door variatie in begeleiding, instructie en niveau. Het programma bestaat uit 13 cd-roms, opklimmend in moeilijkheidsgraad. In het nu volgende overzicht kunt u zien welke cd-roms gebruikt kunnen worden in groep 4, hoe de cd-roms aansluiten bij Estafette en op welk moment u uw leerlingen daarmee kunt laten werken. Een leerling die werkt met Estafette interactief leest een boek met ondersteuning via de computer en maakt er ook een aantal leesoefeningen bij. De aansprekende inhoud van de boeken en de speelse leesoefeningen verhogen het leesplezier van de leerling en bevorderen zijn leesmotivatie. Estafette besteedt aandacht aan het correct lezen van woorden, zinnen en teksten, en aan het vlot lezen. Bij de ene leerling zal veel aandacht moeten worden besteed aan het correct lezen en bij andere leerlingen misschien juist aan het vlot lezen. In het programma Estafette interactief kunt u voor elke leerling aangeven op welke wijze de leerling met het programma gaat werken: met het accent op vlot lezen of met het accent op correct lezen! Een leerling die werkt met Estafette interactief krijgt hulp bij het lezen van de boektekst via Vooruit lezen of via Meelezen. Bij Vooruit lezen ligt het accent op het correct lezen van teksten. De teksten worden hierbij woord voor woord voorgelezen. De leerling probeert de computer voor te blijven en hoort onmiddellijk of hij de tekst goed gelezen heeft. Bij Meelezen ligt het accent meer op het vlot en met begrip lezen van de tekst. De teksten worden met de juiste intonatie zin voor zin voorgelezen. 16