Enkele beleidszaken van de RPG

Transcriptie

1 VERSLAG ACTIE KERKBALANS 2012 RAAD VOOR DE PLAATSELIJKE GELDWERVING (RPG) Enkele beleidszaken van de RPG 1. Doelstelling De Raad voor de Plaatselijke Geldwerving van de Protestantse Kerk in Nederland (RPG) stelt zich ten doel het bevorderen en stimuleren van de geldwerving ten behoeve van het kerkenwerk in de plaatselijke gemeenten. De belangrijkste activiteit op dit vlak is het ondersteunen van de actie Kerkbalans, de belangrijkste inkomstenbron van de gemeenten in de Protestantse Kerk. Deze interkerkelijke actie wordt gecoördineerd door de Interkerkelijke Commissie Geldwerving (ICG), waarin de Raad met twee leden en twee adviseurs vertegenwoordigd is. 2. Kerkbalans nieuwe stijl Zes jaar geleden introduceerde de ICG de vernieuwde strategie van Kerkbalans - Kerkbalans Nieuwe Stijl (KBNS). Kernbegrippen daarvan zijn verbreden (randkerkelijken en niet-betalende leden uitdagen om aan Kerkbalans te gaan bijdragen) en verdiepen (betalende leden vragen om een extra inspanning). Tijdens de persconferentie ter gelegenheid van de start van de actie Kerkbalans 2012 zijn de uitkomsten van het rapport van de Evaluatie Kerkbalans Nieuwe Stijl van de Interkerkelijke Commissie Geldwerving gepresenteerd. Belangrijke constateringen, grotendeels in lijn met de in het vorige RPG-jaarverslag opgenomen uitkomsten voor de protestantse gemeenten, zijn dat de strategie van Kerkbalans Nieuwe Stijl effectief is, maar dat veel gemeenten en parochies nog niet (alle elementen van) Kerkbalans Nieuwe Stijl toepassen. In het rapport zijn tevens indicaties te vinden van de redenen van de beperkte toepassing van Kerkbalans Nieuwe Stijl. Deze indicaties zijn de basis geweest voor interne reflecties binnen ICG en RPG, met als uitkomst: Uitvoeren van Kerkbalans Nieuwe Stijl is mogelijk te ingewikkeld voor gemeenten, waarin nu eenmaal meestal geen communicatieprofessionals beschikbaar zijn Vaak lijkt een urgentiebesef bij gemeenten te ontbreken Gemeenten kiezen soms liever voor saneren dan voor inkomen genereren Gemeenten hebben vaak niet de menskracht om een vernieuwingsproces voor Kerkbalans op te zetten Verbreden is eerder een missionair- dan een geldwervingsonderwerp (dus moet door de gehele kerk/kerkenraad worden opgepakt en niet alleen door de geldwervingsverantwoordelijken). 3. Geldwervingsstrategie vanaf 2012 Uit de voorlopige resultaten van Kerkbalans 2012 (zie hieronder) blijkt dat we nu toch echt rekening moeten gaan houden met daling van de inkomsten uit Kerkbalans bij de gemeenten. Tegelijkertijd blijkt uit bovenstaande dat veel kansen voor verbetering van de inkomsten nog onbenut zijn. In samenwerking met de Dienstenorganisatie wordt daarom een plan uitgewerkt dat voorziet in Stimulering van gemeenten om het geldwervingsproces daadwerkelijk op te pakken Mobilisering van vrijwilligers plaatselijk, regionaal en landelijk, als ondersteuningsgroep voor gemeenten Inzet van betaalde krachten vanuit de DO voor coördinatie, coaching/training van vrijwilligers, en deskundige hulp bij analyse en specialistische geldwervingsonderwerpen (zoals fiscaliteit) - 1 -

2 Een projectmatige aanpak waarin alle bij het proces betrokken partijen (onder meer de Raad Plaatselijke Geldwerving RPG, de kerkbalansadviseurs, de Regionale Colleges voor Behandeling van Beheerszaken RCBB, de Regionaal Adviseurs Classicale Vergaderingen RACV, de gemeenteadviseurs kerkbeheer van het programma Institutionele Ondersteuning IO, de gemeenteadviseurs van het programma Kerk in Ontwikkeling KIO, en betaalde krachten van de afd. Communicatie en Fondsenwerving C&F) hun activiteiten onderling afstemmen. 4. Kerkbalansadviseurs In het bovenstaande proces zal een belangrijke rol worden toebedeeld aan de vrijwilligers- Kerkbalansadviseurs. Momenteel is een viertal adviseurs actief met een rayon dat grotendeels samenvalt met de regio-indeling van de Protestantse Kerk. Zij kunnen gemeenten die Kerkbalans Nieuwe stijl willen gaan toepassen een maatwerkadvies geven, dat in een tweetal bezoeken (meestal eerst aan het college van kerkrentmeesters, daarna aan de hele kerkenraad) vorm krijgt. Tot 2008 werden de kosten van inschakeling van deze adviseurs gedekt door een subsidie van de Protestantse Kerk; vanaf 2009 wordt aan gemeenten een beperkte kostenvergoeding gevraagd. 5. Samenstelling van de RPG De Raad heeft afscheid genomen van Ds. Gertjan Robbemond die gedurende zeven jaar (feitelijk vanaf de start van Kerkbalans Nieuwe Stijl) de voorzittershamer heeft gehanteerd. Zijn rol is overgenomen door Mw. Ds. Leonie Bos, predikant te Gouda. Daarnaast is dhr. Willem Roseboom als lid toegetreden tot de Raad, als afgevaardigde van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer. Dhr. Jan van der Boon nam afscheid van de Raad als adviseur, vanwege zijn pensionering. Er is nu nog één vacature voor een lid van de Raad; er wordt gewerkt aan een profielschets waarna tot werving en selectie kan worden overgegaan, hopelijk nog dit jaar. Voorlopige resultaten Kerkbalans Methodiek, steekproef en respons De RPG schrijft ieder jaar alle colleges van kerkrentmeesters (bijna 1700) aan met de vraag om een inlichtingenstaat inzake hun inkomsten van en activiteiten rond Kerkbalans in te vullen. Ook dit jaar was er de mogelijkheid om dit digitaal (online) te doen. Door 435 colleges werd het formulier ingevuld. Dat is toch weer flink minder dan vorig jaar (ruim 10 % minder). Bovendien worden niet alle formulieren compleet ingevuld. Uiteindelijk konden 382 formulieren worden gebruikt voor de totaaltellingen; per onderdeel (bijvoorbeeld als één-op-één vergelijkingen met vorige jaren worden gemaakt) kan de steekproef nog wat lager zijn. In een aantal gevallen worden resultaten geëxtrapoleerd naar landelijke cijfers. De Protestantse Kerk beschikt namelijk over betrouwbare, zij het minder recente, gegevens over onder meer de inkomsten van de plaatselijke gemeenten. In dit verslag worden alleen de belangrijkste resultaten van de enquête vermeld; meer informatie is te downloaden op de website van de VKB Waar nodig zal daarnaar verwezen worden in de tekst. 2. Resultaten algemeen De belangrijkste resultaten van de inlichtingenstaten van Kerkbalans 2012 zijn samengevat in tabel 1. Ervan uitgaande dat de ingezonden staten een representatief beeld geven van de landelijke cijfers kan het volgende worden gesteld: - 2 -

3 De totale opbrengst van Kerkbalans 2012 van de gemeenten aangesloten bij de Protestantse Kerk in Nederland bedraagt 189 mln., ca. 2 % lager dan in In dit cijfer is al rekening gehouden met het fenomeen dat de uiteindelijke bijdragen meestal hoger zijn dan de toezeggingen (het verschil daartussen over 2011 bedroeg 2,5 %), we moeten er dus vanuit gaan dat er daadwerkelijk een einde is gekomen aan de stijgende trend van de Kerkbalansinkomsten. In 2011 was er vermoedelijk al een daling met 0,8 % (de definitieve cijfers daarover van de Protestantse Kerk komen in december beschikbaar). 3. Achtergronden Zoals ieder jaar weer, blijkt ook nu dat mínder mensen méér geven. Over de ontwikkeling van de ledentallen van de Protestantse Kerk kan, vanwege de verandering van registratiesystematiek volgens de nieuwe LRP-methode, geen éénduidig cijfer worden gegeven. Aangezien echter de daling van het ledental (exclusief administratieve aanpassingen) de afgelopen vijf jaar ieder jaar zo n 2,5 % bedroeg gaan we daar voor 2012 t.o.v ook van uit. In dat geval stijgt de toezegging per lid van ca. 94,30 naar 94,80. Het aantal toezeggers is wat sterker gedaald, met ca. 4,5 %. In dit verband heeft de Raad wat zorgen over de kwaliteit van de adresbestanden die zijn gehanteerd; van verschillende gemeenten zijn signalen gekomen dat men ten opzichte van 2011 veel adressen miste. Onder meer inwonende gezinsleden en partners van niet-leden zijn mogelijk niet benaderd. Het verdient aanbeveling de bestanden nader te analyseren en zo mogelijk de vergeten leden opnieuw te benaderen. Het aantal gemeenten dat een daling van inkomsten signaleert is toegenomen ten opzichte van vorige jaren en bedraagt nu 58 %. 10 % van de gemeenten blijft gelijk, en toch nog 32 % realiseert een stijging van inkomsten. Aan de gemeenten is gevraagd om de redenen van de stijging of daling aan te geven. Van de gemeenten met een inkomstenstijging met meer dan 5 % (30 gemeenten in de steekproef) is een nadere analyse van de opgegeven redenen gemaakt (details zijn terug te vinden op de website). Ruim de helft van deze gemeenten geeft geen reden ofwel er is sprake van een incidentele groei, maar de rest verklaart de stijging uit een ander aanpak van de actie Kerkbalans, meestal door intensievere en betere communicatie. Eén gemeente heeft bijna een verdubbeling gerealiseerd door de toezeggingen persoonlijk te gaan ophalen; stof tot nadenken voor gemeenten die dat nog niet doen of Kerkbalans per post afhandelen. Dit jaar heeft geen enkele gemeente een concreet doel geformuleerd, terwijl dit toch een sterke stimulans voor de inkomsten kan betekenen. In het hierboven geschetste plan van aanpak voor geldwerving vanaf 2012 zal aan dat onderwerp extra aandacht besteed gaan worden. 4. Gegevens per regio De gegevens per regio (indeling volgens de Algemene Classicale Vergaderingen) zijn opgenomen in tabel 2. Zij kunnen door kerkrentmeesters worden gebruikt om hun eigen gegevens te vergelijken met de cijfers uit hun eigen regio (noot: vanwege de soms beperkte steekproef betreft het hier indicatieve getallen, met name inzake de ontwikkelingen ten opzichte van vorig jaar). Enkele opvallende zaken: Evenals vorig jaar scoren de regio s Friesland, Noord-Holland en Utrecht bovengemiddeld qua bijdrage per lid en per bijdrager/toezegger. E.e.a. duidt op de mate van betrokkenheid op de kerkelijke gemeente per regio. In Noord-Holland daalt het toezeggingsbedrag bovengemiddeld, onder meer omdat in deze regio de bijdrage per lid daalt. Ook in de regio s Noord-Brabant-Limburg, Utrecht, Gelderland en Zuid-Holland daalt de bijdrage per lid, terwijl de bijdrage per toezegger (= aan Kerkbalans deelnemende pastorale eenheid) bovengemiddeld stijgt, met andere woorden: het aantal toezeggers daalt sterker dan het aantal leden (actiepunt: verbreden volgens Kerkbalans Nieuwe Stijl?)

4 Overige informatie over Kerkbalans De financiën van de protestantse gemeenten In de inlichtingenstaat 2012 is voor het eerst een serie vragen opgenomen over de uitgaven van de gemeenten. Deze kunnen worden afgezet tegen de inkomsten die jaarlijks gevraagd worden zodat een beeld ontstaat van de totale financiële situatie van de gemeenten. Deze informatie is niet op andere wijze via de Protestantse Kerk te verkrijgen (gegevens over uitgaven van de gemeenten zijn alleen bij de RCBB s bekend), maar wel te koppelen aan de financiële enquête die ca. 1 x per vier jaar door de VKB onder haar leden wordt gehouden. Belangrijk: De absolute bedragen die in de tabellen zijn opgenomen hebben niet betrekking op de totale Protestantse Kerk, maar op de totalen van de 287 gemeenten uit de steekproef. Zodra de gegevens van de Protestantse Kerk over de inkomsten van de gemeenten 2011 bekend zijn (deze worden door de gemeenten wél beschikbaar gesteld, om de hoogte van de quotumheffing te kunnen vaststellen), vermoedelijk eind 2012, kunnen ook deze gegevens worden herleid naar de totalen voor de Protestantse Kerk. Dan kan ook een uitgebreider verslag van dit onderdeel van de inlichtingenstaat worden opgesteld, bedoeld voor de perspresentatie van Kerkbalans 2013 op 10 januari a.s.. Tabel 3 bevat de belangrijkste kengetallen over 2010 en Indien de 287 gemeenten die hun gegevens beschikbaar hebben gesteld representatief zijn voor het totale universum dan hebben de gemeenten over 2011 gemiddeld een tekort op de jaarrekening (als % van inkomsten) van zo'n 10 %; dit tekort daalt licht t.o.v Het ontvangen bedrag aan legaten (wordt niet als inkomsten geboekt maar geactiveerd) compenseert in belangrijke mate, maar niet geheel, de onttrekking aan het vermogen als gevolg van de verliezen. Verder laat de tabel zien dat zo n 54 % van de uitgaven van gemeenten naar pastoraat en salarissen gaat, en ruim 20 % naar gebouwen. Deze laatste kosten zijn overigens in 2011 gevoelig lager dan in In tabel 4 worden deze cijfers in een langere-termijn perspectief geplaatst door ze te koppelen aan de uitkomsten van de financiële enquête VKB Daarbij moeten we wel rekening houden met het feit dat verschillende bronnen zijn gebruikt. Daardoor zijn met name inkomsten qua rubricering niet goed vergelijkbaar: Vóór 2010 zijn er alleen de rubrieken "inkomsten uit bijdragen en collecten" (= +/- VVB + collecten), "inkomsten uit vastgoedexploitatie" (= +/- verhuur + overig OG) en "rente". We zien dat het aandeel rente in de inkomsten sterk is gedaald na 2008 en feitelijk het oplopend tekort van de gemeenten voor een belangrijk deel verklaart. Tabel 5 tenslotte geeft aan hoeveel gemeenten qua financiën "onder water staan" en dat zijn er heel wat: ongeveer 2/3 van alle gemeenten (ook dit aandeel loopt licht terug in 2011). 2. Open vragen De antwoorden op de open vragen in de inlichtingenstaten (redenen voor stijging/daling, redenen voor wel/niet betalen van toezegging) zijn -waar nodig geanonimiseerd- te downloaden van de website (of kunnen worden opgevraagd bij het bureau van de VKB, ). Interessant materiaal waaruit blijkt hoe andere kerkrentmeesters met geldwerving in algemene zin en de actie Kerkbalans in het bijzonder omgaan

5 De actie Kerkbalans 2013 Het campagnebeeld en het campagnethema van Kerkbalans is net als vorig jaar:: Wat is de kerk mij (jou/u) waard? Gemeenteleden, betalend en niet-betalend, worden uitgedaagd over die vraag na te denken. Het thema wordt met nieuwe, verfrissende fotografie en gevat in een tekstballon met een kenmerkende, in de toekomst herkenbare, vormgeving uitgespeeld. Ook dit jaar is de Kerkbalans Inspiratiekrant bestelbaar. De Inspiratiekrant bleek vorig jaar succesvoller dan verwacht: veel gemeenten reikten hem niet alleen aan de Kerkbalansvrijwilligers uit maar aan alle leden, en in sommige gemeenten werd hij zelfs huis-aan-huis verspreid. Doordat de nu verwachte oplage veel hoger is dan vorig jaar in eerste instantie besteld (er zijn drie herdrukken geweest) is de prijs per stuk gevoelig verlaagd. Wij raden u van harte aan deze krant in voldoende oplage te bestellen. Tot nu toe kregen kerkrentmeesters informatie over de bestelmogelijkheden rondom Kerkbalans separaat van de VKB en het team LRP van de Protestantse Kerk. Aangezien dit tot onduidelijkheden bij kerkrentmeesters kan leiden is deze informatie nu gecombineerd in één mailing die eind augustus, begin september de colleges heeft bereikt. Door betere afstemming tussen LRP en VKB kan een zorgvuldiger afhandeling van de bestellingen worden bewerkstelligd voor gemeenten die van de dienstverlening van LRP én VKB gebruikmaken. Het downloaden van de beelden en teksten vanaf de website van de nieuwe campagne is vanaf september weer mogelijk. Wij raden u met klem aan om, bij de productie van eigen Kerkbalans drukwerk, gebruik te maken van het landelijke Kerkbalans logo en de landelijke campagnebeelden. Daarmee profiteren colleges van kerkrentmeesters van de kracht van een sterk merk: Kerkbalans! De actie Kerkbalans 2013 zal worden gehouden van 13 t/m 27 januari Als colleges van kerkrentmeesters daarbij hulp nodig hebben van onze Raad, dan kunnen zij, zoals altijd, op ons een beroep doen. Namens de Raad voor de Plaatselijke Geldwerving, Mw. Ds. L.G. Bos, voorzitter Dhr. Mr M. van Seventer, secretaris - 5 -

6 Tabel 1: Samenstelling inkomsten gemeenten Absoluut, in miljoenen Kerkbalans 190,2 192,0 193,7 194,5 192,9 189,0 Collecten en giften 45,4 44,9 43,7 43,5 NNB NNB Levend geld 235,6 236,9 237,4 238,0 NNB NNB Overig 41,0 45,0 46,2 40,3 NNB NNB Totaal 276,6 282,0 283,6 278,2 NNB NNB Als % van totaal Kerkbalans 68,8% 68,1% 68,3% 69,9% Collecten en giften 16,4% 15,9% 15,4% 15,6% Levend geld 85,2% 84,0% 83,7% 85,5% Overig 14,8% 16,0% 16,3% 14,5% Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Als % van levend geld Kerkbalans 80,7% 81,0% 81,6% 81,7% Collecten en giften 19,3% 19,0% 18,4% 18,3% Levend geld 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Overig 17,4% 19,0% 19,5% 16,9% Totaal 117,4% 119,0% 119,5% 116,9% Ontwikkeling t.o.v. vorig jaar Kerkbalans 0,9% 0,9% 0,4% -0,8% -2,0% Collecten en giften -1,1% -2,8% -0,5% NNB NNB Levend geld 0,6% 0,2% 0,3% NNB NNB Overig 10,0% 2,6% -12,8% NNB NNB Totaal 2,0% 0,6% -1,9% NNB NNB Bron: Levend geld en totale inkomsten 2007 t/m 2010 uit basisgegevens Quotumheffing Protestantse Kerk, overige gegevens geëxtrapoleerd op basis van uitkomsten inlichtingenstaten - 6 -

7 Tabel 2: Gegevens uit de inlichtingenstaten per regio Gegevens per ACV Gem. bijdrage Gem. toez. Gem. bijdrage Gem. toez. % stijging toez. bijdrage 2011 vs 2011/bijdrager 2012/toezegger per lid 2011 per lid toezegging 2011 Friesland ,7% 5,7% Gelderland ,0% 0,8% Groningen-Drenthe ,0% 2,2% Noordbrabant-Limburg ,7% 1,7% Noord-Holland ,3% 3,8% Overijssel-Flevoland ,6% 0,6% Utrecht ,4% 3,1% Zeeland ,3% 6,4% Zuid-Holland ,7% 4,1% Totaal ,35 94,81-2,0% 2,5% - 7 -

8 Tabel 3: Jaarrekeningen Protestantse Kerk-gemeenten Absoluut % van totaal % tov vj Inkomsten VVB ,6% 64,7% -0,7% Collecten ,5% 15,1% -3,4% Verhuur ,4% 8,6% 1,6% Overig OG ,1% 4,3% 3,7% Rente ,4% 7,3% -2,2% Totaal ,0% 100,0% -0,8% Uitgaven Gebouwen ,6% 17,7% -6,9% Overige eigendommen ,6% 2,4% -10,6% Afschrijvingen ,2% 2,3% 3,3% Pastoraat ,5% 45,8% -1,1% Eredienst ,7% 3,9% 2,9% Verplichtingen ,9% 5,9% -1,6% Salarissen ,5% 17,2% 2,2% Administratie ,1% 4,1% -1,8% Bank ,9% 0,8% -6,9% Totaal ,0% 100,0% -1,7% Saldo ,1% -10,1% -9,9% Legaten nb Bron: Inlichtingenstaten Kerkbalans 2012 N=287 gemeenten - 8 -

9 Tabel 4: Jaarrekeningen Protestantse Kerkgemeenten % van totaal Inkomsten VVB 73% 73% 73% 64,6% 64,7% Collecten 15,5% 15,1% Verhuur 10% 10% 11% 8,4% 8,6% Overig OG 4,1% 4,3% Rente 17% 17% 16% 7,4% 7,3% Totaal 100% 100% 100% 100,0% 100,0% Uitgaven Gebouwen 14% 16% 16% 18,6% 17,7% Overige eigendommen 5% 4% 4% 2,6% 2,4% Afschrijvingen 5% 5% 5% 2,2% 2,3% Pastoraat 48% 47% 48% 45,5% 45,8% Eredienst 4% 4% 3% 3,7% 3,9% Verplichtingen 6% 5% 5% 5,9% 5,9% Salarissen 13% 13% 12% 16,5% 17,2% Administratie 5% 5% 4% 4,1% 4,1% Bank 1% 2% 2% 0,9% 0,8% Totaal 100% 100% 100% 100,0% 100,0% Saldo -1% -4% -5% -11,1% -10,1% Bron inlichtingenstaten Kerkbalans 2012 n = 287 Bron financiële enquête VKB 2010 n =

10 Tabel 5: Protestantse Kerk-gemeenten saldi jaarrekeningen % 2010 % 2011 Gemeenten > 10 % tekort ,0% 44,3% Gemeenten 0-10 % tekort ,3% 23,0% Gemeenten 0-10 % overschot ,9% 20,6% Gemeenten > 10 % overschot ,8% 12,2% ,0% 100,0% Bron: Inlichtingenstaten Kerkbalans 2012 n =