Inleiding 3. De enkel en enkelprothese 3. De operatie 4. Risico s van de operatie 4. Na de operatie 6. Ontslag 7. Leefregels na ontslag 7.

Transcriptie

1 De enkelprothese

2 Inhoud Inleiding 3 De enkel en enkelprothese 3 De operatie 4 Risico s van de operatie 4 Na de operatie 6 Ontslag 7 Leefregels na ontslag 7 Controle 9 Revalidatie 7 Het gebruik van de walker 7 Pijn en klachten 7 Oefeningen 8 Registratie van uw operatiegegevens 11 Het Voetenteam 11 Vragen 11 Tip 11

3 Inleiding U bent onder behandeling bij de Sint Maartenskliniek voor enkelklachten. In overleg met uw arts is gekozen voor een enkeloperatie waarbij een prothese wordt geplaatst. In deze folder leest u meer over de operatie en over de periode thuis na de operatie. De enkel en enkelprothese Enkelklachten Het enkelgewricht bestaat uit drie botdelen: het scheenbeen, het sprongbeen en het kuitbeen. De uiteinden van die botten zijn bedekt met een laagje kraakbeen dat ervoor zorgt dat de enkel soepel beweegt. Dit kraakbeen kan beschadigd of versleten raken. Hier kunnen verschillende oorzaken voor zijn. Soms is een kraakbeen- en stofwisselingsziekte de boosdoener, meestal ontstaat er kraakbeenbeschadiging door een fractuur of veel zwikken. Reumapatiënten krijgen vaker een prothese omdat hun ziekte het kraakbeen aantast. In sommige gevallen is de oorzaak onduidelijk. Bij een beschadigd of versleten enkelgewricht treedt meestal pijn op bij (trap)lopen en lang staan. Ook start en nachtpijn komt voor. Fietsen levert doorgaans de minste klachten op. In een gevorderd stadium kunt u last krijgen van verstijving; er ontstaat een bewegingsbeperking waardoor afwikkelen van de voet moeilijker gaat en pijnlijk wordt. Enkelprothese De enkelprothese bestaat uit drie delen. Eén deel wordt vastgemaakt aan het uiteinde van het onderbeen, het andere deel wordt vastgemaakt aan het bovenste bot van de voet, het sprongbeen. Daartussen bevindt zich een tussencomponent van polyethyleen, een kunststof. Dit gedeelte zorgt ervoor dat de prothese soepel kan bewegen. Het vastmaken van de delen gebeurt zonder cement. Enkelprothese 3

4 De operatie Het doel van de operatie is pijn in de enkel te verminderen en de functionaliteit van de enkel tijdens dagelijkse activiteiten te verbeteren. Net voor de operatie krijgt u eenmalig antibiotica toegedient om de kans op infecties te verkleinen. De orthopedisch chirurg maakt een lange snede over de voorzijde van het enkelgewricht. De versleten gewrichtsvlakken worden verwijderd. Vervolgens wordt met speciale instrumenten het bot zo aangepast dat de prothese precies past en goed vastzit. De operatie duurt over het algemeen tussen de 90 en 120 minuten. Gedurende de eerste dag na de operatie zit bij de wond meestal een drain, dit is een slangetje om bloed en wondvocht af te voeren. De drain blijft één tot twee dagen zitten. Risico s van de operatie Tijdens iedere operatieve ingreep bestaat het risico op complicaties. Dit zijn onbedoelde, maar doorgaans niet te voorkomen, nadelige effecten na een operatie. Circa 10-15% van de mensen krijgt met complicaties te maken. Wij geven u hierbij een overzicht van de meest voorkomende complicaties bij een enkelprothese. Roken vertraagt de wond- en botgenezing. Om complicaties te voorkomen, raden wij u sterk aan om voor de operatie te stoppen met roken. In de folder Leefregels na ontslag, die u tijdens het ontslag van de verpleegkundige op de afdeling krijgt, staan telefoonnummers als u na de operatie vragen heeft over mogelijke complicaties. Wondinfectie De meest voorkomende complicatie is een wondlekkage of -infectie. Als er sprake is van een wondinfectie dan zult u regelmatig terug moeten komen naar de gipskamer om de wond te laten verzorgen. Het kan betekenen dat het langer duurt voordat u het geopereerde been kan belasten én dat de totale genezingsduur wordt vertraagd. De verwachte termijn van genezing (zoals bij benadering vermeld in deze folder) zal dan langer zijn. Als u een ernstige wondinfectie oploopt kan het zijn dat de prothese ook in de infectie wordt betrokken, dit kan uiteindelijk zelfs betekenen dat de prothese tijdelijk of definitief verwijdert moet worden. 4

5 Gekneusde zenuwtakjes Tijdens de operatie kunnen huidzenuwtakjes geraakt of gekneusd worden. Dan ervaart u een dof of tintelend gevoel van de huid. Dit wordt doorgaans in de loop van de tijd minder. Zenuwweefsel heeft soms een jaar nodig om te genezen. Na een jaar weet u dus wat voor soort gevoel u overhoudt in het been/de voet. Slechte doorbloeding Een goede doorbloeding van de voet is belangrijk. Dit wordt uiteraard voor de operatie beoordeeld, maar toch kan het voorkomen dat door de extreme verandering voor en na de operatie, de doorbloeding in gevaar komt. Als u in de teen knijpt, moet de witte huid die daarna ontstaat binnen 2 tot 3 seconden weer roze worden. Dystrofie Bij een aantal mensen wordt het herstel belemmerd door een aandoening die dystrofie worden genoemd. Over de oorzaak van deze aandoening bestaat nog geen duidelijkheid. Het lijkt er op dat verschillende autogene systemen, of te wel systemen in het lichaam waar we geen invloed op hebben, worden ontregeld. Hierdoor kunnen symptomen ontstaan als pijn bij lichte aanraking, verkleuringen van de huid, zwelling, verschil in huidtemperatuur of stijfheid. Om dystrofie te voorkomen, is het na de operatie belangrijk dat de pijn onder controle is. Daarnaast is het van belang dat u snel na de operatie de voet weer gaat gebruiken. Wanneer mensen last hebben van dystrofie dan is in sommige gevallen een behandeling op de afdeling anesthesie of revalidatie noodzakelijk. Voor meer informatie hierover verwijs ik u naar de folders Anethesie en pijnbehandeling rondom de operatie en PEPT (Pain Exposure Physical Therapy). Trombosebeen Wanneer mensen minder mobiel zijn of niet in staat zijn om hun voet te bewegen omdat deze in het gips zit dan bestaat de kans dat de cirulatie in dat been verminderd en dat er bloed stolsels ontstaan. Dit kan erstige gevolgen hebben. Daarom is het van belang dat u bloedverdunnende middelen gebruikt zolang u gips heeft. Stijfheid van de enkel Wanneer de enkel voor de operatie erg stijf was dan wordt deze over het algemeen niet veel soepeler na de operatie. Om de beweeglijkheid te 5

6 stimuleren is het van belang om de enkel na de operatie goed te gaan gebruiken. Na de operatie Na de operatie kan het aangedane been nog verdoofd zijn. Tot dat het gevoel weer terug is dient u nog niet te lopen. aanvullende informatie staat in de folders Anesthesie en pijnbehandeling rondom de operatie en Pijnpomp thuis na voet of enkel operatie. Pijnstilling Het is normaal dat u na de operatie niet meteen vrij van pijn en klachten bent. Het is belangrijk dat de pijn onder controle na de operatie en gedurende het herstel. Vrijwel altijd wordt een regionale anesthesie gegeven; verdoving van het been of onderbeen, al of niet in combinatie met een lichte slaap.deze methode geeft ook een goede pijnstilling na de operatie en heeft minder bijwerkingen ten opzichte van algehele narcose. Ook na de operatie wordt gezorgt voor goede pijnstilling. Is de pijn ondanks de medicatie onacceptabel, waarschuw dan een verpleegkundige. Easypump Op de plek van de regionale anesthesie kan, als u daarvoor in aanmerking komt, na de operatie, de Easypump worden aangesloten. Dit is een klein pompje waarmee lokaal pijnstilling gegeven kan worden. De voordelen van deze pomp zijn effectieve pijnstlling, weinig bijwerkingen en een snellere terugkeer naar huis. Bloedverdunnende middelen Enkele uren na de operatie begint u met het toedienen van bloedverdunnende middelen, door middel van injecties. Bloedverdunnende middelen gaan de vorming van stolsels (trombose) in de bloedvaten tegen. U blijft deze injecties toedienen zolang u gips draagt. Instructies hiervoor ontvangt u van de verpleegkundige. 6

7 Het ontslag De verwachte opnameduur kan variëren per operatie en is mede afhankelijk van uw herstel. De gemiddelde opname duur is 2-3 dagen. De zaalarts of verpleegkundige bespreekt met u wanneer u na de operatie naar huis mag. U kunt met ontslag zodra de pijn onder controle is, u voldoende redzaam bent en eventuele thuiszorg of revalidatie geregeld is. Leefregels na ontslag Lees ook de folder Leefregels na ontslag. Gipsspalk Direct na de operatie wordt er een gipsspalk aangelegd. Op deze spalk mag u niet steunen, om de wonden goed te laten genezen. Ook mag de spalk niet nat worden. Voor het douchen kunt u op de gipskamer een speciale hoes kopen. Begeleiding door de fysiotherapeut is in deze periode niet nodig. Walker Na twee weken wordt de spalk verwijderd en mag u gaan lopen met een Walker of loopgips. Dit is afhankelijk van andere procedures die gelijktijdig met het plaatsen van de enkelprothese zijn verricht (bijvoorbeeld een achillespeesverlenging). De eerste vier weken draagt u de Walker consequent bij staan/ lopen. Op geleide van de pijnklachten en de zwelling bouwt u het gebruik van de walker na die vier weken geleidelijk af. U start bijvoorbeeld met de walker drie keer per dag binnenshuis één uur uit te doen. Dit bouwt u verder uit. Doorgaans zult u 12 weken na de operatie de walker niet meer nodig hebben. Als u zonder walker gaat lopen, is het verstandig in de eerste periode krukken of een ander loophulpmiddel te gebruiken, tot de enkel goed stabiel en stevig is. We adviseren u stevige sport- of wandelschoenen te dragen. Hervatten van activiteiten Fietsen: zodra u veilig op- en af kunt stappen. Zwemmen: zodra u geen gips meer heeft, de wond genezen is en u veilig het water in en uit kunt stappen. Autorijden: zodra u weer goed kunt lopen en zeker bent dat u de pedalen met de geopereerde voet goed kunt bedienen. Belangrijk is 7

8 dat u voldoende kracht en snelheid heeft om te kunnen remmen. Autorijden met spalk of walker wordt niet toegestaan vanwege de sterk verminderde controle over de pedalen. Verzekeringsmaatschappijen keren bij schade niet uit als u gips draagt. Zittend werk: zodra u voldoende mobiel bent om naar uw werk te gaan en u de enkel lang genoeg naar beneden kunt houden. Staand werk: werk waarbij grote druk op het been wordt uitgeoefend of waar er een toegenomen kans is op verdraaiing van de enkel, wordt afgeraden met een enkelprothese. De prothese zou hierdoor sneller kunnen slijten of loslaten, maar met name bestaat er kans op beschadiging van de enkelbanden die het gewricht stabiliseren. Lopen en staan vormen geen probleem. Sport: het is af te raden met een enkelprothese sporten te beoefenen waarbij men springt. Ook het maken van scherpe, krachtige of onverwachte bewegingen met de voet en enkel kan letsel veroorzaken aan uw geopereerde enkel. Fietsen, wandelen en zwemmen, crosstrainer, nordic walking kan wel. Niet te zwaar belasten Voorzichtigheid is wel geboden, ook al zit de prothese nog zo goed. Een botbreuk boven of onder de prothese kan extra problemen geven vanwege de prothese. Een enkelprothese kan losraken. Enkelbanden kunnen scheuren en het gewricht kan stabiliteit verliezen. Zoals eerder genoemd wordt afgeraden de enkelprothese in werk en sport continu zwaar te belasten. Fysiotherapie Nadat het gips is verwijderd en mag u met de enkel gaan oefenen. U krijgt een eerste consult van de fysiotherapeut in de Sint Maartenskliniek. Vervolgens gaat u thuis aan de gang met de fysiotherapeut op basis van een overdracht die u bij ons meekrijgt. Op de volgende pagina staan een aantal oefeningen die u kunt doen. De fysiotherapeut zal deze met u oefenen. 8

9 Oefeningen voor het vergroten van de beweeglijkheid van de enkel: Afbeelding 2: Voet optrekken Afbeelding 3: Voet van u af bewegen Afbeelding 4: Op tenen gaan staan Afbeelding 5: Rekken kuitspier Overige oefeningen voor revalidatie van de enke: Fietsen op de hometrainer Roeien op de roeimachine Steppen op fitnessapparatuur Opbouwen van functionaliteit tijdens staan en lopen. Controle polikliniek 2 weken Als u met ontslag gaat, krijgt u een datum mee voor de eerste controle op de gipskamer. Deze controle is 2 weken na de operatie. De hechtingen worden verwijderd en u krijgt een loopgips. Deze controle wordt uitgevoerd door gespecialiseerde gipsverbandmeesters. 9

10 2-4 weken Na 2 of 4 weken kunt gaan revalideren in een Walker. Heel zelden, wanneer er ook andere operaties aan de voet zijn uitgevoerd bijvoorbeeld, is het nodig u langer in een loopgips te laten herstellen. Deze controle wordt uitgevoerd door een arts-assistent of een Physician Assistant. 3 tot 6 maanden Na 3 tot 6 maanden komt u op controle op de polikliek bij de orthopedisch chirurg die u heeft geopereerd. De arts zal de functie van uw enkel en de röntgenfoto beoordelen en het resultaat met u bespreken. Jaarlijkse controle Het is voor ons belangrijk om te weten hoe onze patiënten de operatie en het gebruik van de enkelprothese ervaren en wij willen de resultaten van deze operaties goed volgen. Daarom wordt u in de eerste vijf jaar vrijwel jaarlijks op de polikliniek gecontroleerd. Na vijf jaar gebeurt dit nog om de tweeëneenhalf jaar. Er worden tijdens deze controles röntgenfoto s van uw enkel gemaakt. Ook beoordelen we de staat van de prothese en uw loopfunctie. Alles op een rijtje Na de operatie: gipsspalk Na 2-4 weken: van gipsspalk naar Walker voor tenminste 4 weken Na 3 6 maanden: controle polikliniek en röntgenfoto Na 1 jaar: controle polikliniek en röntgenfoto Eerste 5 jaar: jaarlijkse controle polikliniek en röntgenfoto Na 5 jaar: 2,5 jaarlijkse controle polikliniek en röntgenfoto 10

11 Registratie van operatiegegevens Uw operatiegegevens worden opgenomen in de Landelijke Registratie Orthopedische Implantaten' onder vermelding van uw burgerservicenummer. Door registratie van deze gegevens kunnen we een beter beeld krijgen van de levensduur van protheses. Hiermee kunnen we de kwaliteit van zorg verder verbeteren. Als u bezwaar heeft tegen registratie van uw gegevens in dit register, maak dit dan kenbaar bij uw behandelend arts. Het Voetenteam: de Foot and Ankle Reconstruction Unit Op de afdeling orthopedie werken vijf voet- en enkelorthopeden, drie orthopedisch chirurgen in opleiding en twee physician assistants. Ook werkt er dikwijls een fellow. Een fellow is een orthopedisch chirurg die zich verder specialiseert. In dit geval in de voetchirurgie. De voet- en enkelorthopeden hebben de eindverantwoordelijkheid over uw behandeling. De voet- en enkelorthopeed opereert samen met de orthopedisch chirurg in opleiding, de fellow of met de physician assistant (PA). De PA is een nieuw beroep in de gezondheidszorg. De PA neemt taken over van de orthopedisch chirurg en werkt onder diens supervisie. De PA is speciaal opgeleid op algemeen medisch én specialistisch vlak, in dit geval de voet- en enkelorthopedie. Vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen tijdens het preoperatief onderzoek of contact opnemen met de orthopedie consulenten. Tip Het is handig voor u zelf om deze folder mee te nemen wanneer u wordt opgenomen. U kunt dan alle relevante informatie nog eens nalezen. 11

12 Meer informatie of vragen Colofon Voor vragen of meer informatie kunt u contact opnemen met de orthopedisch consulenten via telefoonnummer (024) of orthopedie.consulenten@maartenskliniek.nl. Uitgave van de afdeling Communicatie i.s.m. afdeling Orthopedie. November 2016 Bestelcode Bezoekadres Hengstdal 3, 6574 NA Ubbergen (bij Nijmegen) Postadres Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen Telefoon (024) Internet