Sociale innovatie in Engeland. Big Society, Civic Economy en wijken. Joost Beunderman

Transcriptie

1 Sociale innovatie in Engeland Big Society, Civic Economy en wijken Joost Beunderman

2

3 Een zoektocht naar nieuwe benaderingen De Energieke Samenleving (2011) Vertrouwen in Burgers (2012) Help! Een burgerinitiatief (2007 / 2010) Inmiddels...Lokale Lente, Lokale Kracht, Kracht in Nederland, P31-Waardecreatie...

4 Context Entrepreneurship 2:0 meets civic society... CABE en Nesta: ruimtelijke omgeving en sociale innovatie Einde aan Urban Renaissance Big Society: maatschappijvisie en/of vijgeblad (beide...?) Nieuw beleid: Community Right to Bid & Challenge, Growing the Social Investment Market Sociale innovatie / sociaal ondernemerschap (New Labour) in bijv. publieke diensten Diepe wortels - georganiseerde Third Sector EN divers burgerinitiatief los van overheidsambitie!

5 Een zoektocht naar nieuwe benaderingen

6 Fintry Development Trust

7 Incredible Edible Todmorden

8 The People s Supermarket

9 Rutland Telecoms

10 The George & Dragon

11 FabLab, Manchester (& worldwide)

12 The Brooklyn Superhero Supply Store

13 Southwark Circle

14 DIY Streets Haringey

15 Fresh Horizons

16 Lokale Development Trust (wijkbedrijf) gericht wijk van 2500 woningen Fresh Horizons Biedt werkgelegenheid (70 man) Beheert buurtcentrum, lokale bieb, reeks wijkgebouwen, cafe, cateringbedrijf - veel efficienter Onderhoudt woningen & gebouwen Biedt training en kwalificaties incl aan jongeren Organiseert buurtonderzoek en plaatselijke evenementen Van 66% naar 25% afhankelijk van gemeente-contracten sinds 2005

17 Keyring

18 Zorgnetwerk voor kwetsbare volwassenen op wijkniveau Keyring Stichting sinds 1990, 900 leden 9 zelfstandig wonende volwassenen, 1 vrijwilliger ( goede buur - gratis huur) Maximaliseren van onafhankelijkheid, participatie en delen van kracht & kunnen Maximaliseren toegang tot algemene diensten ipv dure speciale zorg Betaalde staf op afstand - deprofessionaliseren en kostenbesparing

19 Hebden Bridge Town Hall

20 Een van de meest geslaagde voorbeelden van Asset Transfer - overdracht (koop) van publiek vastgoed Hebden Bridge Town Hall Voormalig gemeentehuis nu in gebruik door development trust voor reeks culturele, economische en sociale projecten Uitbreidingsproject recent afgerond Exploitatie van theater, werkplekken voor ondernemers, etc

21 Lampje, Emmen

22 DE EMPATHISCHE STAD - 06 Freehouse 8 juni EL Freehouse, Rotterdam DE PLEK: Een reeks winkelpanden aan het Afrikaanderplein op Rotterdam Zuid op verschillende manieren gebruikt door lokale bewoners: een wijkkeuken; wijkwinkel; wijkatelier en soms marktkramen Een onderzoekslab zoekt naar nieuwe verbindingen tussen kunst, vakmanschap en ondernemerschap Jeanne van Heeswijk begint een onderzoek over de relatie tussen kunst, ambacht, zelfproductie en hoe deze zichtbaar kunnen worden in het publieke domein. Na een reeks onderzoekslabs onder de naam Vakmanstad doet in 2007 de mogelijkheid zich voor het concept op Zuid te gaan testen. Jeanne van Heeswijk werkt al sinds de vroege jaren 90 aan een reeks sociaal gedreven kunstprojecten waar ze als stedelijk curator plekken, bewoners, instituties en issues verbindt en nieuwe soorten ontmoetingsplekken genereert. In 1998, ver voordat de creatieve stad in de beleidsmode raakt, is ze gefascineerd door de relatie tussen cultuur en economie. Centraal staat voor haar de vraag hoe cultureel-specifiek ondernemerschap bevorderd kan worden. Van Heeswijk zoekt de creativiteit in het ambacht en ondernemerschap van gemarginaliseerden en minderheidsgroepen, als middel voor onafhankelijkheid en emancipatie. Hoe zorg je dat de verschillende talenten en kwaliteiten van mensen hier zich in de openbaarheid kunnen gaan afspelen vermarkt kunnen worden, zonder dat het blijft steken in vrijwilligerswerk (Jeanne van Heeswijk) VRIJHAVEN ALS ECONOMISCH ONTWIKKELINGSCONCEPT Een reeks onderzoekslabs met verscheidene kunstenaars en betrokkenen leidt tot het idee van een Freehouse. Freehouse is geïnspireerd door het vooroorlogse Oostenrijkse Freihaus, een vrijhandelszone aan de grens, en het Engelse Freehouse, een niet aan brouwerijen gebonden pub, een vrijhaven dus. Het is bedoeld als een vrijplaats voor het opstarten van op ambacht gebaseerde ondernemingen onder meer op het gebied van textiel, sieraden, eten en drinken. Jeanne organiseert een reeks onderzoeken naar lokale ideeën en talent op diverse plekken in de stad, maar het vinden van subsidiepartners is lastig. Vele partijen zijn wel geïnteresseerd in specifieke onderdelen, bijvoorbeeld multiculturele kleding, maar hebben moeite met de vrijplaats als breder economisch ontwikkelingsconcept. Vertrouwen hebben in je eigen bevolking dat is de sprong die de gemeente moet maken (JvH) VAN MARKTKRAAM NAAR WIJKKEUKEN Dit verandert als in 2006 het Fonds BKVB de oproep Intendant Culturele Diversiteit doet om kunstenaars met nieuwe ideeën op dit vlak de ruimte te geven. Samen met de architect Dennis Kaspori brengt Van Heeswijk het Freehouse in, en gesprekken met Kosmopolis Rotterdam en het Pact op Zuid doen hen besluiten naar de Afrikaanderwijk op Zuid te gaan. Ze beginnen contacten op de bouwen en het idee krijgt in eerste instantie vorm via de Markt van Morgen. Rond de Afrikaandermarkt wordt productinnovatie georganiseerd door marktkooplieden te verbinden met kunstenaars, lokale jongeren en ondernemers. Generieke producten van de markt krijgen een geheel eigen draai, de markt wordt uniek. Een volgende stap is het ontwikkelen van een mobiele wijkkeuken die wordt opgezet vanuit een collectieve infrastructuur voor een reeks markt- en cateringinitiatieven. Een wijkatelier en wijkwinkel volgen allemaal gericht op het bijeenbrengen van kunstenaars, ondernemers en lokale bewoners. De laatste groep veelal in uiterst precaire inkomensomstandigheden wordt gestimuleerd om hun kennis van uiteenlopende traditionele vaardigheden economisch productief te maken. In dit ingrijpende traject worden ze begeleid en ondersteund door het Freehouse team en, belangrijker nog, door andere lokale bewoners. De nieuwe bedrijvigheid wordt bovendien niet georganiseerd als een reeks zelfstandige ondernemingen omdat voor veel deelnemers de drempel naar een eigen bedrijf (nog) te hoog is. Geïnspireerd door Jeanne s ervaring met coöperatieve werkgemeenschapen bouwt Freehouse aan een reeks coöperaties in eigendom van de ondernemers zelf. Middelen: De Wijkkeuken van Zuid kan inmiddels op eigen benen staan als coöperatieve onderneming. De Wijkwinkel en het Wijkatelier op Zuid worden langzaam ook dat pad op geholpen. Jeanne benadrukt het doorslaggevend belang van instanties als BKVB, Pact op Zuid en Kosmopolis in de opstartfase, en merkt duidelijk het effect van teruglopende subsidies op de slagkracht van lokale spelers. Er wordt minder in de ontwikkeling van het gebied geïnvesteerd, activiteiten krijgen geen vervolg, organisaties krimpen of vertrekken zelfs. De effectiviteit van de coöperatieve ondernemingen wordt echter vergroot door samenwerkingsverbanden aan te gaan Kus & Sloop werkt bijvoorbeeld met Freehouse-kunstenaars en beginnende ondernemers krijgen eerste opdrachten van bijvoorbeeld het succesvolle lokale Turks restaurant Meram, Marokkaans Visrestaurant Moby Dick e.a.. De koplopers: Een sociaal geëngageerd kunstenaar en een architect + worden intendant culturele diversiteit voor het fonds BKVB + bewoners, kunstenaars & ondernemers Afrikaandermarkt + lokale en nationale initiatieven en fondsen + een groeiende familie van coöperatieve buurtondernemingen De situatie op 23 mei 2012: Freehouse is aanjager: de ambitie is de initiatieven zo veel mogelijk als collectieve wijkondernemingen te verzelfstandigen. Om die ondernemingen te begeleiden wordt een dienstencentrum opgezet eveneens als coöperatie waar de ondernemingen expertise kunnen inkopen zonder afhankelijk te zijn van dure derde partijen. Ook komen er steeds meer samenwerkingsprojecten met de al langer bestaande en aanvankelijk sceptische lokale winkeliers om bijvoorbeeld etalages te laten opknappen door Freehouse-ambachtslieden. Het Freehouse-team is lokaal aanwezig en werkt in en aan het publieke domein. Dat wekt vertrouwen en leidt tot nieuwe contacten. Productie van cultuur, nieuwe economische kansen, en het activeren van het publieke domein gaan daardoor samen. Freehouse bouwt een reeks coöperatieve wijkondernemingen op. De coöperaties verzelfstandigen bij succes en vormen een samenhangend ecosysteem dat lokaal cultureel ondernemerschap aanjaagt. AIR&00:/ - INVENTARISATIE STEDENBOUW STIMULERINGSFONDS VOOR ARCHITECTUUR -

23 Granny s Finest

24 Mooie voorbeelden zat, maar wat betekent dit nu voor (bijv.) de gemeente?

25 In de helft van de Compendium-case studies speelt een (lokale) overheid een cruciale rol, vaak door positief intra-preneurship

26 Tussenconclusie...: De civic economy is een verhaal over burgerinitiatieven... MAAR OOK over nieuwe vormen van economische ontwikkeling: produktie door de burger, vermijding van sociale & alledaagse levenskosten!

27 Tussenconclusie...: Het is ook een verhaal over hoe dit soort initiatieven tot stand komen en wat dat betekent voor gebiedsontwikkeling, beheer, etc

28 Tussenconclusie...: We moeten dus voorbij het stadium van leuk, al die initiatieven! En gaan nadenken over succesfactoren, bestendiging & systeem-implicaties

29 Tussenconclusies...: succesfactoren Oprichters gedreven door passie (niet: problemen) en praktisch inzicht Lokale netwerken op de juiste manier uitgenodigd Co-productie en co-investering in plaats van inspraak Nieuwe vormen van samenwerking: micro-macro en publiek, privaat, gemeenschap Een open houding van de overheid: wat kan er eigenlijk allemaal binnen de regels? Latente potentie (h)erkend & ontsloten: plekken, talent, middelen

30 Tussenconclusies...: succesfactoren (2) Een breed bewustzijn van meervoudige waarde & diverse investering (tijd, kunde, geld x5...) Diepe worteling in plekken: verbinding De juiste externe expertise & financieringsvormen op het juiste moment: een rijkdom aan intermediairs! Nieuwe bedrijfsvormen en -modellen Open zoektocht naar (wijk-)ecosysteem & impact: éérst beginnen! Erkenning dat dit niet vanzelf gaat: zwakkere groepen bewust betrokken

31

32 Professionele rollen - voorbij het cliche van faciliteren * (h)erkennen * uitnodigen & uitdagen * verbinden * legitimiseren * opstart-financieren * garant-stellen * mede-investeren * wetgeven * aanbesteden * kennis delen Vgl Maarten Hajer: stellingname, infrastructuur, regelgeving, financiële instrumenten, en monitoring en feedback. Gezonde grond creëren

33 Waar zoeken initiatiefnemers naar? * vertrouwen * kritisch meedenken * uitdaging & accelerating * hobbels overkomen * ideeënmakelaars-met-geld * experimentgeld * expertise & professionalisering * peer-to-peer verbindingen * versnelling (soms) * impact-evaluatie & champions * slim anticiperen op meervoudige waardecreatie Dit vraagt een heel open en proactieve houding bij (bijv.) gemeentes! Cultuurverandering!

34 Dus wat wel, wat niet? Leerpunten Maatschappijvisie is krachtig en algemeen gedeeld MAAR the proof of the pudding is in the eating Is het een vijgeblad voor bezuinigingen? Ja, maar... Gaat om VEEL meer dan vrijwillerswerk, burgerinitiatief, en even op onze handen gaan zitten Transformatie van organisaties door gerichte uitdagingen, porositeit en intrapreneurship Gerichte investering om markt te herordenen: before you can turn on the tap you have to build the plumbing - dwz: slim loslaten, investeren, intituties hervormen, professionaliteit herdefinieren

35 Een moment van kans & risico: zie Big Society Als beleidsterm inmiddels problematisch We waren er erg voor, maar zijn tegen wat de regering nu doet - I like Big Society and I want it back Enorme bezuinigingen op derde sector : 3.3 miljard vernieuwingskansen gemist Private sector profiteert onevenredig van open aanbestedingen Men wil wel - maar risico voor switch off Maar intussen: Big Society Capital, Innovation in giving, Social Impact Bonds, etc

36

37 Discussie...

38 dank