PASPOORT VAN AMSTERDAM. Basisrechten voor mensen zonder verblijfsvergunning

Transcriptie

1 PASPOORT VAN AMSTERDAM Basisrechten voor mensen zonder verblijfsvergunning 1

2 Inhoudsopgave PASPOORT VAN AMSTERDAM Inleiding 4 Medische zorg 6 Opvoeding en zorg 15 Onderwijs en volwasseneneducatie 22 Juridische hulp en andere rechten 27 Wonen en opvang 32 Werken en mensenhandel 37 Politie 41 Terugkeer 45 Belangrijke organisaties en adressen 47 Basisrechten voor mensen zonder verblijfsvergunning Medische zorg 48 Opvoeding en zorg 52 Onderwijs en volwasseneneducatie 52 Juridische hulp en overige rechten 54 Wonen en opvang 56 Dagopvang 58 Werken en mensenhandel 61 Terugkeer 62 Homo-, vrouwen- en migrantenorganisaties 63 Colofon

3 Inleiding Illegaliteit zal strafbaar gesteld worden. Degene die Nederland moet verlaten, en dat niet doet, is op dit moment al in overtreding en kan een hoge boete krijgen. Veel mensen zonder verblijfsvergunning zullen zich om die reden nog meer in de marge van de samenleving terugtrekken. Het gaat om vrouwen en mannen, kinderen en ouderen. Mensen die nooit een verblijfsvergunning hebben aangevraagd, van wie de verblijfsvergunning is verlopen of voor wie geldt dat de aanvraag voor een verblijfsvergunning definitief is afgewezen. Voor mensen zonder verblijfsvergunning die hulp nodig hebben, kan de angst om opgepakt en uitgezet te worden, een belemmering zijn om die noodzakelijke hulp ook daadwerkelijk te zoeken. Bij hulpverleners leeft mogelijk de vraag of hulp bieden aan mensen zonder verblijfsvergunning strafbaar is, of welke diensten en hulp nog wel kunnen worden verleend. Ook iemand die volgens de wet niet in Nederland mag zijn, heeft een aantal basisrechten die zijn verankerd in internationale verdragen. Hulp bieden aan een ongedocumenteerde is niet strafbaar, ook niet onder de aangescherpte wet- en regelgeving. We hopen dat de inhoud van dit paspoort ertoe leidt dat het voor ongedocumenteerden en hulpverleners helder is welke zorg en diensten kunnen worden gevraagd en geboden. Dit om de basisrechten van mensen zonder verblijfsvergunning in Amsterdam te waarborgen. Een soortgelijke gids is op 21 maart 2012 gepresenteerd in een tiental Nederlandse steden. Het wordt uitgegeven en verspreid door hulporganisaties voor mensen zonder verblijfsvergunning in Nederland. We hebben geprobeerd zo volledig mogelijk te zijn. In juni zal een herdruk verschijnen, waarbij rekening gehouden zal worden met kritiek en aanvullingen van organisaties en de doelgroep zelf. Opmerkingen, aanvullingen en correcties zijn dan ook van harte welkom op: Het doel van dit Paspoort van Amsterdam is tweeledig Het informeren van mensen zonder verblijfsvergunning over hun rechten en waar ze in Amsterdam naartoe kunnen gaan voor advies en hulp. Alle betrokken hulp- en dienstverleners in Amsterdam informeren over het feit dat ook mensen zonder verblijfsvergunning geholpen kunnen - en soms moeten - worden. Tevens wordt aandacht en begrip gevraagd voor de kwetsbare postie waarin veel ongedocumenteerden zich bevinden. Namens de initiatiefnemers ASKV / Steunpunt Vluchtelingen Dokters van de Wereld Wereldhuis Maart

4 Medische zorg Mensen zonder verblijfsvergunning hebben recht op medisch noodzakelijke zorg. Dit betekent dat alle zorg die volgens een arts medisch noodzakelijk is voor het welzijn van de patiënt, geboden moet worden. Veel hulpverleners zijn daar niet van op de hoogte en dat geldt ook voor de ongedocumenteerden zelf. Men denkt bijvoorbeeld dat mensen zonder verblijfsvergunning alleen recht hebben op spoedeisende hulp. Dat is dus niet het geval! Kan ik naar een dokter? In Nederland heeft u als ongedocumenteerde recht op medisch noodzakelijke zorg. U kunt daarvoor zeker naar een dokter. Elke dokter heeft een zorgplicht, wat inhoudt dat hij u niet mag weigeren omdat u geen verblijfsvergunning heeft en daardoor geen ziektekostenverzekering kunt afsluiten. Moet ik een dokter vertellen dat ik geen verzekering en geen verblijfsvergunning heb? Het is voor een dokter belangrijk om vanaf het eerste contact te weten dat u geen verblijfsvergunning heeft en onverzekerd bent. Alle informatie die u aan een dokter verstrekt, is vertrouwelijk. Dokters en andere zorgverleners zijn verplicht om persoonlijke informatie over u geheim te houden. Zij mogen niet samenwerken met de politie of de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Wat moet ik doen als ik de medische kosten niet kan betalen? In principe moet u betalen voor de medische zorg die u krijgt. Maar een dokter mag u niet weigeren omdat u geen geld heeft. Als u hem niet kunt betalen, dan is het van belang om uw dokter dat meteen te vertellen. Ook als u heeft uitgelegd dat u niet kunt betalen, kan een dokter nog rekeningen sturen. Antwoord altijd op deze rekeningen en geef aan waarom u niet kunt betalen. Ook kunt u met een dokter afspreken dat u in termijnen betaalt. Spreek dan bijvoorbeeld een maandelijks bedrag af dat u zo goed mogelijk na kunt komen. Alleen als is aangetoond dat u de doktersrekening werkelijk niet kunt betalen, dan kan een dokter een groot deel van de kosten terugkrijgen via het College Voor Zorgverzekeringen (CVZ). Vraag uw dokter te kijken op: (zie financiering en zorg aan onverzekerbare vreemdelingen ). Wat houdt de CVZ-regeling in? Het College Voor Zorgverzekeringen (CVZ) voert een landelijke regeling uit waarbij zorgverleners de oninbare kosten (gedeeltelijk) kunnen declareren voor verleende zorg aan mensen zonder verblijfsvergunning. Informatie over vergoedingen aan zorgverleners van medisch noodzakelijke zorg aan ongedocumenteerden, gecontracteerde instellingen, declaratieformulieren, etc., vindt u op: infoillegalen@cvz.nl Tel: voor adressen zie pagina 48 Welke hulp moet een dokter me geven? Een dokter moet patiënten zo goed mogelijk helpen. Dat betekent dat hij altijd passende en verantwoorde zorg moet geven. U heeft als ongedocumenteerde recht op medisch noodzakelijke zorg. Medisch noodzakelijke zorg is alle zorg die in het basispakket zit (het basispakket is de zorg die normaal gesproken door de zorgverzekeraar kan worden vergoed). Naar welke dokter kan ik gaan? In Nederland moet u altijd eerst naar een huisarts. De huisarts gaat samen met u na welke problemen er zijn. Wanneer uw huisarts verdere behandeling medisch noodzakelijk vindt, dan kan hij zelf een behandeling starten of u verwijzen naar een andere behandelaar of een specialist. Alle huisarts in Nederland zijn aangesloten bij de CVZ-regeling. Soms zijn huisartsen hier zelf niet goed van op de hoogte. In dat geval kunt u bijvoorbeeld de informatie laten zien die in deze gids staat. Hoe vind ik een huisarts? In Amsterdam zijn teveel huisartsen om hier allemaal te noemen. In geval van ziekte kunt u zelf een afspraak maken bij een huisarts bij u in de buurt. De meeste huisartsen werken in hun eigen postcodegebied, zodat ze hun patiënten in geval van ernstige ziekte ook thuis kunnen bezoeken. Daarom zal een 6 7

5 huisarts altijd vragen naar uw woonadres (deze gegevens mag de huisarts nooit aan andere mensen of instanties doorgegeven, behalve aan andere artsen of zorgverleners die u zullen helpen). Als u geen woonadres heeft, kunt u dat het beste gewoon uitleggen. Probeer een huisarts te vinden in uw eigen postcodegebied. U kunt aan vrienden of kennissen uit de buurt vragen of zij hun huisarts kunnen aanbevelen. Ook via websites kunt u een huisarts vinden: (het kopje Zorgverleners: vind en vergelijk zorg bij u in de buurt en voer uw postcode in om zorgverleners in uw eigen buurt te vinden) Als u hulp nodig heeft bij het vinden van een huisarts in Amsterdam, dan kunt u contact opnemen met Dokters van de Wereld. Zie hiervoor: voor contactgegevens zie pagina 49 Belangrijk: Bel de huisarts of ga langs om een afspraak te maken. Vraag of u zich bij de praktijk mag inschrijven als vaste patiënt. Als er spoed bij is, vertel dit dan aan de telefoon. Sla het nummer op zodat u het altijd bij de hand heeft. Als de huisartspraktijk dicht is, dan kunt u de huisartsenpost bellen op telefoonnummer: (regio Amsterdam). Het is het beste om telkens naar dezelfde huisarts te gaan omdat hij of zij uw situatie kent. In de meeste praktijken is het mogelijk om door een vrouwelijke arts geholpen te worden als u dat wilt. Vraag hiernaar als u de afspraak maakt. Voor medicijnen kan de huisarts u een recept meegeven voor de apotheek. Voor verdere onderzoeken of behandeling kan de huisarts u verwijzen naar een specialist in een ziekenhuis. Bereid u voor op het bezoek bij de huisarts. Wat zijn uw klachten precies? Wat wilt u precies aan de huisarts vragen? Waar kan ik naartoe als ik geen huisarts kan vinden? Als u geen huisarts heeft, kunt u gebruik maken van de Kruispost. Hier werken vrijwillige huisartsen. De Kruispost verleent medische en psychosociale zorg aan onverzekerden en mensen zonder verblijfsvergunning in Amsterdam. Er zal worden gevraagd om een bijdrage aan mensen die zich niet kunnen verzekeren. Aan mensen die zich wel kunnen verzekeren wordt gevraagd om het consult helemaal te betalen (huisartsentarief). voor contactgegevens zie pagina 50 Wat kan ik doen in een noodsituatie? Ook voor dringende problemen kunt u overdag de huisarts bellen. Vertel aan de telefoon dat het dringend is. Bel s avonds of in het weekend de Centrale Huisartsenpost in Amsterdam. Het is belangrijk dat u al bekend bent bij een huisarts in Amsterdam. Probeer u en uw gezin daarom alvast in te schrijven bij een huisartspraktijk. Centrale Huisartsenpost Amsterdam Tel: Openingstijden: tussen uur s avonds en 8.00 uur s morgens, en in het weekend. De kosten hangen af van de zorg die nodig is. Als u niet kunt betalen en dat ook heeft aangetoond, dan kan de huisartsenpost de kosten terugvragen bij het CVZ. In acute situaties, zoals een ongeluk of levensbedreiging: Bel 112 voor een ambulance (gratis nummer). Of ga zelf naar de spoedeisende hulp van het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Kan ik ook naar de apotheek voor medicijnen? Als de huisarts of specialist u een recept heeft gegeven voor de apotheek en u kunt de medicijnen niet zelf betalen, dan moet u in Amsterdam naar één van de volgende vestigingen gaan. Bij de apotheken op pagina 48 kunt u de medicijnen meekrijgen, ook als u niet alles vooraf kunt betalen. Niet alle medicijnen worden vergoed. Medicijnen zonder recept worden in ieder geval niet vergoed. Kan ik naar de fysiotherapeut? U kunt naar de fysiotherapeut maar de eerste 12 behandelingen moet u altijd zelf betalen. Pas na 12 behandelingen kan de fysiotherapeut de kosten bij het CVZ declareren als is aangetoond dat de behandeling van een fysiotherapeut werkelijk medisch noodzakelijk is en u zelf de behandeling niet kunt betalen. Op de website van de gemeente Amsterdam kunt u onder het kopje Gezondheid via de sociale kaart een fysiotherapeut bij u in de buurt vinden: 8 MEDISCHE ZORG 9

6 Kan ik naar de tandarts? U kunt naar elke tandarts, maar tandzorg voor volwassenen moet altijd zelf betaald worden. Alleen voor kinderen jonger dan 18 jaar kan een tandarts een deel van de kosten via het CVZ declareren. Om een tandarts in uw eigen buurt te vinden kunt u kijken op de website Tandartsen hanteren hun eigen prijzen. Om deze prijzen te vergelijken kunt u kijken op Deze onafhankelijke website vergelijkt de prijzen van tandartsen in een bepaald postcodegebied. Als u de tandarts niet kunt betalen maar wel erge kiespijn hebt, dan kunt u ook naar de tandarts van de Kruispost gaan. Deze tandheelkundige zorg wordt tweemaal per maand geboden. Voor een consult wordt een eigen bijdrage gevraagd als vergoeding voor de materialen. Zie verder: voor contactgegevens zie pagina 50 Kan ik naar het ziekenhuis? U kunt in principe alleen naar het ziekenhuis met een verwijsbrief van de huisarts. Als u geen verblijfsdocument heeft, moet u een afspraak maken bij het OLVG of AMC. Deze ziekenhuizen zijn aangesloten bij de CVZ-regeling. Als is aangetoond dat u de kosten van de behandeling werkelijk niet kunt betalen, dan kan het ziekenhuis de kosten declareren bij het CVZ. voor contactgegevens zie pagina 48 Belangrijk: In acute en levensbedreigende situaties kunt u altijd bij de Spoedeisende Hulp van ieder ziekenhuis in Amsterdam terecht. In dat geval hoeft u geen verwijsbrief van de huisarts te hebben. Kan ik naar een psycholoog of psychiater? Als u last heeft van psychische problemen, bijvoorbeeld ernstige angsten of depressieve gevoelens, dan kunt u hulp krijgen van een psycholoog of psychiater. Ook hiervoor moet u eerst naar een huisarts. De huisarts bepaalt of de psychische klachten zo ernstig zijn dat een verwijzing nodig is voor specialistische hulp. In dat geval krijgt u een verwijsbrief mee. Ook voor geestelijke gezondheidszorg geldt de CVZ-regeling.Als een huisarts heeft bepaald dat een behandeling medisch noodzakelijk is en u krijgt geen toegang tot de GGZ, neem dan voor bemiddeling contact op met een van onderstaande organisaties: Dokters van de Wereld: voor contactgegevens zie pagina 49 Medisch Opvangproject Ongedocumenteerden (MOO): voor contactgegevens zie pagina 50 Belangrijk: In geval van ernstige problemen en (levens)gevaar voor uzelf of mensen in uw omgeving kunt u bellen met de huisartsenpost. Als de patiënt geen huisarts heeft, belt u 112. Let op: dit mag alleen in zeer ernstige en levensbedreigende situaties! Voor sommige behandelingen zijn wachtlijsten in Amsterdam (bijvoorbeeld trauma-behandeling). Mocht u gedurende de wachttijd hulp nodig hebben, dan kunt u dit bij uw huisarts aangeven. Mogelijk kan de huisarts uw klachten verlichten door met u te praten of bepaalde medicijnen voor te schrijven. Bij dreigend gevaar voor een suïcide (zelfmoord) poging kunt u anoniem bellen met 113. Dit is een gratis hulplijn en 24 uur per dag beschikbaar. Via deze telefonische hulplijn kunt u met een deskundige over uw probleem praten. Indien nodig kunnen zij u ook in contact brengen met een hulpverlener. Zie verder: Bij wie kan ik terecht met een besmettelijke ziekte? HIV en SOA s Door verschillende seksuele contacten kan men ziektes aan elkaar overdragen. Als u verschillende seksuele contacten heeft gehad, is het belangrijk om te weten of u besmet bent met één van deze ziektes. Bij de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) kun u zich gratis en anoniem laten testen. Ook kan de GGD u helpen met een behandeling. Bij de SOA polikliniek (SOA staat voor Seksueel Overdraagbare Aandoeningen ofwel geslachtsziekten) van de GGD Amsterdam kunt u terecht voor gratis onderzoek en, indien nodig, behandeling van SOA. Zie verder: Meer informatie over SOA en HIV kunt u vinden op de website van SOA-AIDS Nederland: of via de de hulp- en informatielijn, telefoon (10 cent per minuut). Een andere optie is om uw vragen per te stellen via infolijn@aidsfonds.nl. Seksuele hulpverlening Sense staat voor seksuele hulpverlening. Al uw vragen over geslachtsziekten (SOA/HIV), (on)gewenste zwangerschap, abortus, seksualiteit en anticonceptie kunt u hier stellen. Ook kan hier een spiraaltje worden geplaatst om zwangerschap te voorkomen. Sense is gevestigd bij de SOA poli van de GGD. Wel is er een aparte website: voor contactgegevens zie pagina MEDISCHE ZORG 11

7 Tuberculose Tuberculose (TBC) is een infectie waar men ernstig ziek van kan worden. Dit kan vooral schadelijk zijn voor de longen. De aandoening kan besmettelijk zijn. Klachten die horen bij tuberculose zijn hoesten, bloed ophoesten, koorts, nachtelijk zweten, vermoeidheid en verminderde eetlust. Als u vermoedt dat u besmet bent met tuberculose of als u met iemand in aanraking bent geweest die (vermoedelijk) besmet is, dan kunt u zich gratis laten testen bij de GGD. Ook de behandeling is gratis, als dit nodig is. Om een afspraak te maken bij de GGD heeft u een verwijsbrief nodig van de huisarts of een arts van de Kruispost. voor contactgegevens zie pagina 50 Ik ben zwanger, wat moet ik doen? Als u zwanger bent, dan kunt u na drie maanden een afspraak maken bij een verloskundige. Het OKC kan u verwijzen naar een verloskundige. Voor het adres van een OKC bij u in de buurt kunt u kijken op: Deze zal controleren of de zwangerschap goed verloopt en of u en uw kindje gezond zijn. Ook zal de verloskundige ervoor zorgen dat de bevalling van tevoren goed geregeld is. zie hoofdstuk Wonen en opvang voor mogelijk onderdak rondom de bevalling op pagina 32 Belangrijk: In Nederland bevallen veel vrouwen thuis met hulp van de verloskundige. Alleen als de verloskundige aangeeft dat er medische redenen (als baby of de moeder gevaar lopen bij de bevalling) zijn voor een bevalling in het ziekenhuis, kunnen deze kosten worden vergoed door het CVZ. Als er geen medische redenen zijn, dan wordt alleen een thuisbevalling vergoed. Voor de bevalling kunnen alle ziekenhuizen (dus niet alleen het OLVG en AMC) de kosten declareren bij het CVZ als is aangetoond dat u de kosten zelf niet kunt betalen. Kraamzorg helpt de moeder in de eerste dagen na de bevalling. Als door u is aangetoond dat u de kraamzorg niet kunt betalen, dan kan dit ook vergoed worden door het CVZ. Vraag aan uw verloskundige bij welk kraamzorgbureau u zich het beste kunt aanmelden. zie hoofdstuk Opvoeding en zorg op pagina 15 Ik wil me graag verzekeren, kan dat? Als u geen verblijfsvergunning heeft, dan kunt u zich in Nederland niet verzekeren tegen ziektekosten. Als u rechtmatig in Nederland verblijft, bent u verplicht een zorgverzekering af te sluiten. Mensen die op een werk- of toeristenvisum in Nederland verblijven, zijn ook verplicht een (reis)verzekering te nemen. Mensen die afkomstig zijn uit of een verblijfsvergunning hebben in een andere EU-land, zijn verplicht om zich in dat land te verzekeren tegen ziektekosten. Voor meer informatie en advies over zorgverzekeringen kunt u bellen met: De Nationale Ombudsman / Project Zorgverzekeringen Zorgverzekeringslijn: (gratis, maandag t/m vrijdag tussen en 16.00). Website: Ik zit in een procedure, ben ik dan verzekerd? Als u in een procedure voor een verblijfsvergunning zit, dan heeft u soms recht op de Regeling Verstrekkingen Bijzondere groepen vreemdelingen (Rvb). Dit is een uitkering van het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA), in combinatie met een ziektekostenverzekering. In het geval er voor u een procedure loopt, vraag dan aan uw advocaat of u ook recht heeft op COA-verstrekkingen. Als medische zorg wordt geweigerd, wat kan ik doen? Veel dokters kennen de regelingen voor mensen zonder verblijfsvergunning niet zo goed. Daarom is het belangrijk uw dokter te informeren. U kunt hem vragen op de website van CVZ te kijken ( onder financiering en dan zorg aan onverzekerbare vreemdelingen ). Of u kunt contact opnemen met een lokale bemiddelingsorganisatie waar u bekend bent. Ook kunt u contact opnemen met Dokters van de Wereld. Dokters van de Wereld / Project MEDOC Het Medoc project van Dokters van de Wereld is gericht op de toegang tot medische zorg. Veel mensen zonder verblijfsvergunning vinden het lastig om medische zorg te vragen en weten vaak niet waar ze moeten beginnen. Via de landelijke Hulplijn en informatiespreekuren kunt u vragen stellen en informatie krijgen over uw basisrechten en mogelijkheden. Ook kan Dokters van de Wereld voor u bemiddelen wanneer u geen zorg krijgt omdat u zich niet kunt verzekeren. U kunt bij het Medoc project terecht voor: Informatie over uw rechten, plichten en de toegang tot medische zorg; Bij toegangsproblemen omdat u ongedocumenteerd bent (bijvoorbeeld als u niet wordt geholpen door een zorgverlener), biedt Dokters van de Wereld bemiddeling. Er wordt dan contact opgenomen met de zorgverlener of instelling. 12 MEDISCHE ZORG 13

8 Opvoeding en zorg Een MEDOC-boekje (een mobiel medisch dossier). In dit boekje kunt u al uw medische gegevens laten noteren. U kunt het boekje meenemen als u een dokter bezoekt. Deze kan ook medische informatie in het boekje bijhouden. U kunt het boekje zelf bij zich houden zodat u een eigen mobiele medische dossier mee kunt nemen naar iedere medische afspraak. Telefonische hulplijn van Dokters van de Wereld: Laat een bericht achter met uw naam en telefoonnummer. Dokters van de Wereld neemt dan zo snel mogelijk contact met u op. voor contactgegevens zie pagina 49 Ook kunt u contact opnemen Lampion, het landelijke kennis- en adviescentrum voor zorg aan ongedocumenteerden (alleen telefonisch bereikbaar op nummer: op dinsdag en donderdag uur). In Nederland hebben alle kinderen recht op bescherming, goede zorg, onderwijs en andere basisvoorzieningen, ook kinderen zonder verblijfsvergunning. Die rechten zijn vastgelegd in Europese en universele verdragen en in verschillende Nederlandse wetten, waaronder de Grondwet. In het dagelijks leven veroorzaakt onbekendheid met de rechten en ook plichten van ongedocumenteerde kinderen soms grote problemen. Juist voor deze kwetsbare groep is het van groot belang dat allen die een rol spelen in hun leven op de hoogte zijn van het recht op gelijke behandeling van alle kinderen. Ook als ouder zonder verblijfsvergunning kunt u in Amsterdam hulp krijgen bij de zorg en opvoeding van uw kind. In dit paspoort zijn de belangrijkste zaken over kinderen opgenomen. Uitgebreide informatie over rechten van kinderen en praktische hulp is de vinden in: De Kleine Gids, rechten van kinderen zonder papieren, Waar moet ik op letten als mijn kind is geboren? Er zijn twee dingen die belangrijk zijn: de zorg voor uw kind en het doen van aangifte van de geboorte van uw kind. Voor zorg kunt u terecht bij het Ouderen Kindcentrum (OKC) en voor geboorteaangifte bij de gemeente. Ik heb een kind gekregen, moet ik het laten registreren? Ieder kind dat in Nederland geboren wordt, moet binnen drie dagen bij de gemeente waar het werd geboren, geregistreerd worden. Dat heet geboorteaangifte. De gemeente maakt een geboorteakte. Die is belangrijk voor de rest van het leven van het kind, om aan te tonen wanneer het geboren is en wie de ouders zijn. Bewaar de geboorteakte dan ook goed. Een gemeente mag niet weigeren om uw kind te registreren. De aangifte moet gebeuren door iemand die bij de geboorte aanwezig was. Ook een ouder zonder verblijfsvergunning heeft het recht om geboorteaangifte te doen. Omdat het soms spannend kan zijn om als ongedocumenteerde ouder de geboorte van uw kind aan te geven, kan ook iemand anders die bij de geboorte aanwezig was en wél legaal is, de geboorteaangifte doen (bijvoorbeeld de verloskundige of een buurvrouw). 14 MEDISCHE ZORG 15

9 Belangrijk: Ambtenaren van de burgerlijke stand hebben in principe geen taak om mensen zonder verblijfsvergunning op te sporen en aan te geven bij de politie. Gegevens over uw kind mogen alleen verstrekt worden aan de GGD die de informatie gebruikt voor gezondheidsvoorzieningen zoals inentingen. De gegevens zijn vertrouwelijk en worden niet verstrekt aan anderen. Voor het adres van een stadsdeelkantoor bij u in de buurt kunt u kijken op: Welke nationaliteit krijgt mijn kind? Een kind dat in Nederland wordt geboren uit ongedocumenteerde ouders, krijgt niet automatisch de Nederlandse nationaliteit. De nationaliteit hangt af van de nationaliteitswetgeving van de herkomstlanden van beide ouders. Meestal krijgt een kind de nationaliteit van de moeder. Als de ouders getrouwd zijn of als de vader het kind erkent, dan krijgt het kind meestal de nationaliteit van de vader. Als de vader Nederlander is, dan krijgt het kind de Nederlandse nationaliteit als de vader het kind erkent vóór de zevende verjaardag. Bij erkenning van het kind vóór de geboorte door een Nederlandse vader, krijgt het kind automatisch vanaf de geboorte de Nederlandse nationaliteit. Kan mijn kind worden erkend door de vader? Erkenning betekent dat de vader van het kind officieel vastlegt dat hij de juridische vader is. Als de ouders getrouwd zijn, hoeft het kind niet door de vader erkend te worden; dat gebeurt dan automatisch. Als de ouders niet getrouwd zijn, moet de vader het kind erkennen voor of na de geboorte. Zeker wanneer de moeder niet over de Nederlandse nationaliteit beschikt, is het erg belangrijk voor het kind dat de vader (bij voorkeur vóór de geboorte) het kind erkent. Erkenning door ongedocumenteerde ouders Ook als beide ouders ongedocumenteerd en ongehuwd zijn, kan een kind erkend worden bij de gemeente. Daarvoor moeten de ouders beschikken over een geldig (niet-nederlands) identiteitsbewijs en over een gelegaliseerde en geverifieerd bewijs van ongehuwd zijn. Dit bewijs kan worden aangevraagd bij de gemeente in het land van herkomst. (zie ook: De Kleine Gids, p. 65) Ga voor meer informatie over het legaliseren van documenten naar: Kan mijn kind een verblijfsvergunning krijgen? Als één van de ouders die het kind heeft erkend een verblijfsvergunning heeft, dan kan een aanvraag voor een verblijfsvergunning worden gedaan voor het kind bij de legaal in Nederland verblijvende ouder. De aanvraag moet zo snel mogelijk na de geboorte van uw kind worden ingediend bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Het is belangrijk dat de aanvraag op de juiste wijze wordt ingediend. Het is aan te raden deze aanvraag te laten begeleiden door een advocaat. Als aan de voorwaarden voor verstrekking wordt voldaan, kan voor uw kind ook een toelage (een Rvb: Regeling verstrekkingen voor bepaalde categorieën vreemdelingen) worden aangevraagd. Deze aanvraag moet binnen 2 weken nadat het recht is ontstaan, worden ingediend. Zie verder: Wie kan mij helpen bij vragen over zwangerschap en bevallen, opvoeding en opgroeien? Het Ouder- en Kindcentrum (OKC) is daarvoor het belangrijkste steunpunt in de buurt. Het OKC is toegankelijk voor alle inwoners van Amsterdam, ook voor ongedocumenteerden. U kunt daar voor heel veel vragen terecht. Deze kunnen gaan over zwangerschap en bevalling, de zorg voor moeder en kind kort na de bevalling, de gezondheid van uw kind in de kleuter- en basisschoolleeftijd en de puberteit en over gezonde voeding en over speelmogelijkheden. Het OKC verwijst ook door naar andere instanties. Voor het adres van een OKC bij u in de buurt kunt u kijken op: Ook kunt u voor meer informatie naar: Hoe werkt het OKC? Het OKC is een samenwerkingsverband van verloskunde, kraamzorg, jeugdgezondheidszorg en instellingen die opvoed- en opgroeiondersteuning bieden. Het OKC let samen met u op de ontwikkeling van uw kind. Als u zich zorgen maakt, dan wordt er goed naar gekeken en naar geluisterd. De zorg van het OKC is in principe gratis, tenzij er een prijs vermeld staat. Als ik zwanger ben, kan ik dan ook naar het OKC? Ja, in het OKC kunt u terecht voor alle vragen die te maken hebben met zwangerschap en bevalling. Zwangere vrouwen bezoeken meestal vanaf de twaalfde week ook een verloskundige. De verloskundige zorgt voor uw gezondheid en de gezondheid van de baby tijdens de zwangerschap, let op eventuele risico s en helpt u bij de geboorte. Dit is meestal thuis maar kan ook in het ziekenhuis. Dat laatste kan alleen als er medisch gezien aanleiding voor is. zie hoofdstuk Medische zorg op pagina 6 16 OPVOEDING EN ZORG 17

10 Op welke zorg kan ik rekenen, kort na de geboorte van mijn kind? Als uw baby tussen de 4 en 7 dagen oud is, komt een medewerker van de jeugdgezondheidszorg bij u thuis. Uw baby krijgt een gehoortest en een hielprik. Daarnaast komt de verpleegkundige van het consultatiebureau de tweede week na de geboorte bij u thuis om kennis te maken en u te informeren over de dienstverlening van het consultatiebureau van het OKC. U kunt aan hem of haar altijd uw vragen voorleggen. Alles wat u vertelt, wordt als vertrouwelijke informatie behandeld. Wat gebeurt er op het consultatiebureau van het OKC? Op het consultatiebureau werken artsen en verpleegkundigen die gespecialiseerd zijn in de jeugdgezondheidszorg. Zij volgen uw kinderen in de groei en ontwikkeling van 0 t/m 4 jaar. Uw kind krijgt op het consultatiebureau ook inentingen volgens het rijksvaccinatieprogramma. U kunt rustig vertellen dat u ongedocumenteerd bent, als dat van belang is. Het consultatiebureau behandelt uw gegevens vertrouwelijk. En als mijn kind ouder is, kan ik dan ook naar het OKC voor advies? De jeugdgezondheidszorg valt samen met de schoolgezondheidszorg (SGZ). Dit is er voor kinderen van 4 tot 19 jaar. Alle kinderen worden onderzocht als ze 5, 10 en 13 jaar zijn. Behalve de gezondheid worden ook gezond eten, school, sport en beweging, vriendjes en vriendinnetjes en opvoeding besproken. Gedurende deze leeftijdsperiode ontvangt u drie keer een uitnodiging voor een bezoek van uw kind aan de SGZ: twee keer op de basisschool en één keer op het voortgezet onderwijs. Mocht u zelf tussentijds een afspraak willen maken, dan kan dat altijd via telefoonnummer: Waar kan ik terecht als mijn kind gedragsproblemen of psychische problemen heeft? Met dergelijke problemen moet u in Amsterdam altijd eerst naar uw huisarts. Hij zal in overleg met u nagaan welke vorm van hulp nodig is. De huisarts kan u zo nodig verwijzen naar een instelling voor geestelijke gezondheidszorg, de Jeugd GGZ: Deze instelling biedt hulp aan kinderen en jongeren met psychische problemen of psychosociale klachten die zo ernstig zijn dat ze daardoor in hun ontwikkeling worden bedreigd. Ook ongedocumenteerde kinderen hebben recht op deze hulp. De behandeling kan bestaan uit individuele gesprekken, gezinsgesprekken, oudergesprekken, groepsgesprekken, gebruik van medicijnen of combinaties hiervan. Het is belangrijk om meteen te vertellen dat u ongedocumenteerd bent om zo problemen voor de behandelaar en uzelf te voorkomen. De behandelaar is verplicht om u eerst rekeningen te sturen. Pas als is aangetoond dat u werkelijk niet kunt betalen voor de zorg, kan de behandelaar de kosten declareren bij het CVZ. Als uw kind moet worden opgenomen in een GGZ instelling, dan moet deze instelling een contract hebben met het CVZ. Als u de kosten zelf niet kunt betalen, dan kan een instelling bijna alle kosten vergoed krijgen van het CVZ. Zie verder: zie hoofdstuk Medische zorg op pagina 6 Waar kan mijn kind nog meer terecht voor vragen en advies? Kinderen en jongeren kunnen ook zelf, zonder hun ouders, hulp of advies krijgen bij verschillende instanties De kindertelefoon Hier kan je jouw verhaal kwijt als je problemen hebt met bijvoorbeeld eenzaamheid, pesten, mishandeling. Medewerkers luisteren naar je en kunnen je als dat nodig is door verwijzen naar de juiste instelling. Bellen kan elke dag tussen uur op telefoonnummer: Dit is gratis. Voor meer informatie: Het Jongeren Informatie Punt (JIP) Het JIP geeft informatie en advies over werk, school, drugs, geld, huisvesting, rechten en plichten, seks en vrije tijd. Je kunt anoniem en gratis bij een JIP terecht met je vragen. Voor meer informatie: Op deze site is allerlei informatie te vinden die voor jongeren van belang is en je kan per vragen stellen. Jonge moeders zelfstandig Dit is een organisatie voor zwangere meisjes en jonge moeders die hulp zoeken. Je vindt er alle informatie die nodig is als je jong bent en zwanger of als je jonge moeder bent. Ook zijn er cursussen. Voor meer informatie: Jongerencentra In Amsterdam zijn in iedere wijk jongerencentra. Jongeren kunnen daar elkaar 18 OPVOEDING EN ZORG 19

11 ontmoeten en zij kunnen er terecht voor bijvoorbeeld gebruik van internet, sport en fitness, workshops en op excursies. Kijk op voor het jongerencentrum bij u in de buurt. Sommige centra zijn speciaal voor meiden. Kinderclubs Veel buurthuizen hebben speciale activiteiten voor kinderen. Heb ik recht op kinderbijslag voor mijn kind? Kinderbijslag is een maandelijkse tegemoetkoming in de kosten voor het opvoeden van kinderen tot achttien jaar. Ook ouders zonder verblijfsvergunning hebben geld nodig om hun kind te onderhouden. Toch zijn zij formeel uitgesloten van de kinderbijslag. Sociale verzekeringsadvocaten hebben het met een beroep op de rechten van het kind in een aantal zaken voor elkaar gekregen dat kinderbijslag werd toegekend. U kunt als ongedocumenteerde ouder kinderbijslag aanvragen als u een zekere periode rechtmatig in Nederland heeft verbleven, bijvoorbeeld als u ooit een aanvraag voor een verblijfsvergunning heeft gedaan en de beslissing op die aanvraag in Nederland mocht afwachten. Hoe lang u precies rechtmatig moet zijn geweest, is nog niet vastgelegd door de rechter. Belangrijk: Als er nog een procedure voor een aanvraag van een verblijfsvergunning loopt, kunt u een aanvraag voor kinderbijslag indienen. Ook als u op dit moment illegaal bent, maar wel een zekere periode rechtmatig in Nederland heeft verbleven, is het aan te raden om kinderbijslag aan te vragen. Hoe kan ik kinderbijslag aanvragen? Kinderbijslag kan worden aangevraagd door een aanvraagformulier te downloaden van de website van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en daarop te verwijzen naar uw persoonlijke situatie en de rechterlijke uitspraken. Zie voor het aanvraagformulier: Kijk voor de precieze manier van aanvragen en voor de rechterlijke uitspraken op: Voor meer informatie en hulp kunt u contact opnemen met Defence for Children: voor contactgegevens zie pagina 52 Heb ik recht op het kindgebonden budget? Het kindgebonden budget is een maandelijkse toelage van de overheid aan gezinnen met een laag inkomen. Onlangs heeft de rechter bepaald dat het kindgebonden budget, net als de kinderbijslag, ook voor ongedocumenteerde ouders toegankelijk moet zijn. Het kindgebonden budget kunt u aanvragen bij de Belastingdienst: Voor meer informatie en hulp kunt u contact opnemen met Defence for Children: Wat gebeurt er als ik mijn kind(eren) geen onderdak kan bieden? In Nederland heeft de rechter bepaald dat ouders en kinderen niet van elkaar gescheiden mogen worden, alleen omdat ze dakloos zijn. De overheid moet er in dat geval voor zorgen dat er wel opvang is. Als u in een dergelijke situatie komt, dan kunt u het beste contact opnemen met Defence for Children. Zij kunnen als dat nodig is een gespecialiseerde advocaat voor u zoeken. In sommige gevallen is het gelukt om de gemeente een vergoeding te vragen voor de kosten van een woning voor ongedocumenteerde gezinnen. Belangrijk: Een aanvraag voor hulp aan de gemeente moet op de juiste wijze worden ingediend. Defence for Children heeft hiervoor een stappenplan ontwikkeld. (zie ook: De Kleine Gids vanaf p. 88). Voor meer informatie met betrekking tot het aanvragen van hulp aan een ongedocumenteerd kind bij de gemeente, kunt u ook naar: voor contactgegevens zie pagina 52 Wat doet Bureau Jeugdzorg? Bureau Jeugdzorg biedt hulp aan ouders en kinderen bij ernstige opvoedingsproblemen. Jeugdzorg is ook voor ongedocumenteerde kinderen toegankelijk maar ouders zonder verblijfsvergunning komen niet in aanmerking voor hulp en begeleiding. Er zijn wel extra voorwaarden aan de hulp aan ongedocumenteerde kinderen verbonden. Jeugdzorginstellingen krijgen de kosten vergoed als de ouders niet in staat zijn om de zorg voor hun kind te betalen. Alleen als ouders hun kinderen verwaarlozen of mishandelen, kan uiteindelijk tot plaatsing in een instelling of pleeggezin worden besloten om de ontwikkeling van het kind te waarborgen. Meer informatie hierover kunt u vinden op: en 20 OPVOEDING EN ZORG 21

12 Onderwijs en volwasseneneducatie In Nederland hebben alle kinderen recht op onderwijs. In diverse internationale en nationale verdragen en wetten is het recht van kinderen om onderwijs te volgen, vastgelegd. Onderwijs volgen is niet alleen een recht maar ook een plicht voor kinderen. Dit alles geldt ook voor ongedocumenteerde kinderen. Volwassenen zonder verblijfsvergunning kunnen voor onderwijs alleen terecht bij kleine maatschappelijke organisaties in Amsterdam. Basis- en middelbare school Kan mijn kind naar school? Ja, dat kan en dat moet ook. Uw kind kan vanaf de 4de verjaardag naar school. Alle kinderen van 5 tot 18 jaar moeten in Nederland naar school om onderwijs te volgen, ook ongedocumenteerde kinderen. De overheid geeft scholen dezelfde vergoeding voor ongedocumenteerde kinderen als voor andere kinderen. De school is verantwoordelijk voor de correcte manier van inschrijven van uw kind. Als ouder heeft u de plicht om uw kind naar school te laten gaan. Kinderen van 16 en 17 jaar zijn partieel leerplichtig. Dit laatste betekent dat zij in plaats van volledig dagonderwijs ook een combinatie van opleiding en werk kunnen volgen. Belangrijk: Het Ministerie van Onderwijs heeft alle scholen verboden mee te werken aan de opsporing van ongedocumenteerde kinderen. Heeft mijn kind ook recht op speciaal onderwijs? Speciaal onderwijs is voor kinderen die niet naar een reguliere school kunnen vanwege bijvoorbeeld leer- en gedragsproblemen en lichamelijke, zintuiglijke, verstandelijke en/of andere beperkingen. Dit onderwijs is ook toegankelijk voor ongedocumenteerde kinderen. De inschrijving van ongedocumenteerde kinderen op een school voor speciaal onderwijs is soms lastig. Op de website staat precies beschreven hoe ongedocumenteerde kinderen kunnen worden ingeschreven op een school voor speciaal onderwijs. Kan mijn kind naar een middelbare school naar keuze? De meeste kinderen gaan van de basisschool als ze 12 jaar oud zijn, waarna ze doorstromen naar het voortgezet onderwijs (middelbare school). De keuze van de middelbare school hangt nauw samen met de mogelijkheden van uw kind. Ook deze vorm van onderwijs is toegankelijk voor uw kind. Het VMBO leidt leerlingen op voor het middelbaar beroepsonderwijs of in sommige gevallen voor de HAVO. Het VMBO duurt vier jaar. De HAVO duurt vijf jaar en leidt op voor het hoger beroepsonderwijs of om door te stromen naar het Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs. Het VWO (atheneum of gymnasium) duurt zes jaar. Een voltooide VWO-opleiding geeft toegang tot een verdere studie aan het HBO of aan een universiteit. U kunt voor meer informatie over middelbare scholen in Amsterdam naar: Hoe zorg ik ervoor dat mijn kind op een basisschool komt? Vanaf het moment dat uw kind 2 jaar is, kunt u uw kind aanmelden bij één of meer basisscholen in Amsterdam. Een school mag niet weigeren om uw kind in te schrijven omdat het geen identiteitsbewijs heeft. Wel kan het in Amsterdam voorkomen dat een school een wachtlijst heeft en dat uw kind om die reden niet op de door u gekozen school kan worden geplaatst. Uw kind mag naar de basisschool vanaf de leeftijd van 4 jaar. Bijna alle kinderen gaan ook vanaf hun 4de jaar naar school. Vanaf de leeftijd van 5 jaar is uw kind ook echt leerplichtig en moet het ook naar school gaan. Zie voor scholen in Amsterdam: Voor hulp bij het vinden van een school, kunt u contact ook opnemen met het OKC bij u in de buurt: Wat kan ik doen als mijn kind door een school wordt geweigerd? In Amsterdam zijn de meeste scholen goed op de hoogte van het recht op onderwijs van ongedocumenteerde kinderen. Mocht uw kind toch worden geweigerd, toon dan deze tekst of zoek contact met een hulporganisatie die kan bemiddelen. Voor meer informatie over bijvoorbeeld onderwijs en inschrijving, financiering en toelating: Zijn er kosten verbonden aan het volgen van middelbaar onderwijs? Aan het volgen van onderwijs zelf zijn geen kosten verbonden, ook niet voor de te gebruiken boeken. Wel wordt er aan u als ouder vaak een vrijwillige bijdrage gevraagd. Dit bedrag wordt gebruikt voor extra activiteiten van uw kind, zoals een excursie of een werkweek. Als u deze bijdrage niet kunt betalen, dan 22 23

13 Hoe zit het met de kosten van hoger onderwijs? Tot iemand 18 jaar is geworden, hoeft er nog geen collegegeld te worden betaald. Het lesgeld voor het hoger onderwijs kan soms kwijtgescholden worden. Dat geldt voor studenten tussen de 18 en 30 jaar die nog rechtmatig in Nederhoeft dat helemaal niet te betekenen dat uw kind daar niet aan kan deelnemen. U kunt dat rustig met de schoolleiding bespreken en uitleggen waarom u dit bedrag niet kunt betalen. Soms wordt het bedrag dan door de school kwijtgescholden maar dat is niet voor alle scholen mogelijk. Als u deze kosten echt niet zelf kunt betalen, dan kunt u daarvoor soms hulp krijgen. Welke hulp kan ik krijgen als ik de schoolkosten van mijn kind niet zelf kan betalen? De meeste scholen hebben een noodpotje zodat ongedocumenteerde leerlingen mee kunnen doen met de extra activiteiten die door de school worden georganiseerd en andere benodigdheden. Als u de bijdrage niet kunt betalen en de school niet in staat is om uw bijdrage kwijt te schelden, financiert ook de Stichting Leren zonder Papieren bijkomende schoolkosten voor ongedocumenteerde kinderen in Amsterdam. Zie verder: Uw vragen hierover kunt u altijd stellen via info@lerenzonderpapier.nl Het kan zijn dat uw kind speciaal vervoer nodig heeft om naar school te kunnen gaan. Voor de regeling leerlingenvervoer, zie: Welke hulp is er voor activiteiten van mijn kind buiten schooltijd? Voor een bijdrage in de kosten van sportactiviteiten in verenigingsverband (bijvoorbeeld sport, muziek, dans, toneel, etc.) van uw kind, kan door de school of door een organisatie die bij de opvoeding van uw kind betrokken is, een aanvraag worden ingediend bij het Amsterdamse Jeugdsportfonds en het Jongeren Cultuurfonds. Deze fondsen bieden ook financiële steun aan ongedocumenteerde kinderen. Zie voor meer informatie en de voorwaarden voor een aanvraag: en De aanvraag moet via het daarvoor bestemde aanvraagformulier op de website worden ingediend. Heeft mijn kind ook recht om stage te lopen? Sommige stages, namelijk stages die horen bij een vervolgopleiding (bijvoorbeeld een ROC-opleiding), worden door de overheid formeel beschouwd als werk. Hiervoor is een speciale vergunning nodig. Ongedocumenteerde kinderen krijgen op dit moment niet zo n vergunning. Maar stage is ook een essentieel onderdeel van een opleiding. Het niet mogen vervullen van een stage is een schending van het recht op onderwijs. De overheid heeft daar nog steeds geen oplossing voor gevonden. In de praktijk lopen veel ongedocumenteerde kinderen toch stage. Degene die een stageplek biedt, kan worden beboet, hoewel dit in de praktijk nauwelijks voorkomt. Start Foundation heeft het initiatief genomen tot de oprichting van het Stoutfonds waarmee de boetes betaald kunnen worden die werkgevers krijgen als ze een jongere een stage bieden zonder werkvergunning. Zie verder: Belangrijk: De regels voor het lopen van stage kunnen snel veranderen. Het lopen van een stage terwijl iemand geen papieren heeft, kan een reden zijn om later een verblijfsvergunning te weigeren. Het is dan ook belangrijk om alleen stage te lopen als iemand geen enkele procedure meer heeft lopen of in het vooruitzicht heeft. Neem bij twijfel contact op met: of Heeft mijn kind recht op een diploma? Wanneer uw kind met succes de middelbare school heeft afgerond, heeft het recht op een diploma, ook al is uw kind ongedocumenteerd. Een middelbare school kan zonder problemen een diploma aan uw kind uitreiken. Een diploma is vaak pas geldig als het gewaarmerkt is. Als dit niet door de school zelf wordt gedaan, dan kunt u naar de DUO-IB-groep of afdeling Burgerzaken van de gemeente. Hiervoor hoeft geen identiteitsbewijs te worden getoond. Het diploma is belangrijk voor de toekomst van uw kind, in Nederland of elders. Zie verder: Mijn kind is 18 jaar, wat nu? Volgens de wet mag een kind de school afmaken waarop het zit als het 18 jaar wordt. Bij verhuizing, mag een kind ook naar een andere school met dezelfde opleiding. Ongedocumenteerde kinderen mogen wel geweigerd worden als ze na hun 18de verjaardag nog aan een nieuwe opleiding willen beginnen. Belangrijk: Als een kind rechtmatig verblijf heeft, bijvoorbeeld vanwege een toelatingsprocedure voor een vergunning, mag het wel aan een nieuwe opleiding beginnen. Een kind mag in dat geval niet worden geweigerd. Ook als een kind tussentijds het rechtmatig verblijf verliest, mag het de school waarop het is aangenomen, afmaken. 24 ONDERWIJS EN VOLWASSENENEDUCATIE 25

14 Juridische hulp en andere rechten land zijn, bijvoorbeeld omdat ze in een toelatingsprocedure voor een verblijfsvergunning zitten. In dat geval kan een formulier voor Buiteninvorderingstelling lesgeld worden gedownload van de site van de DUO - IB-groep: Volwasseneneducatie Kan ik als ongedocumenteerde volwassene ook een cursus volgen? In Amsterdam zijn de inburgeringcursussen bij een ROC niet toegankelijk voor mensen zonder verblijfsvergunning. Wel zijn er verschillende mogelijkheden om een cursus te volgen bij een aantal maatschappelijke organisaties, bijvoorbeeld Nederlandse les of een computercursus. Sommige organisaties bieden ook les en begeleiding thuis. Als u hier meer over wilt weten, dan kunt u kijken op: voor contactgegevens zie pagina 54 voor contactgegevens zie pagina 53 voor contactgegevens zie pagina 52 voor contactgegevens zie pagina 52 voor contactgegevens zie pagina 53 voor contactgegevens zie pagina 53 voor contactgegevens zie pagina 53 voor contactgegevens zie pagina 53 Als u zich wilt inschrijven bij een hogeschool of universiteit is een verblijfsvergunning vereist. Een studievisum moet in het land van herkomst worden aangevraagd. Het recht op juridische hulp is in Nederland een basisrecht dat voor iedereen geldt, ook voor mensen zonder verblijfsvergunning. Iedereen die juridische bijstand nodig heeft, maar die dit niet kan betalen, kan een groot deel van de kosten vergoed krijgen. Dat staat in onze Grondwet. Een aantal kleine maatschappelijke organisaties in Amsterdam biedt sociaaljuridische hulp en advies als u met uw probleem niet terecht kunt bij de reguliere instellingen. Waar kan ik naartoe voor juridisch advies over arbeidsrecht, woonrecht, sociaal recht en familierecht? U kunt daarvoor gratis terecht bij het Juridisch Loket, een laagdrempelig adviesbureau voor juridische vragen. In principe moet het Juridisch Loket ook mensen zonder verblijfsvergunning helpen. Als een medewerker hier niet van op de hoogte is en u om die reden niet wordt geholpen, dan kunt u deze tekst tonen. Het Juridisch Loket kan u zo nodig verwijzen naar een advocaat. Voor een goed juridisch advies is het belangrijk om alle papieren die met uw probleem te maken hebben, mee te nemen. Zie verder: voor contactgegevens zie pagina 55 Heb ik recht op rechtsbijstand van een advocaat? Ook als u ongedocumenteerd bent, heeft u het recht op rechtsbijstand van een advocaat. U kunt een advocaat vragen om voor u een procedure te starten als daar een juridische reden voor is. Iedereen die rechtsbijstand nodig heeft maar dat niet kan betalen, heeft recht op een bijdrage in de kosten van de Raad voor Rechtsbijstand. Dat wordt door de advocaat voor u aangevraagd. In principe heeft de advocaat daarvoor uw burgerservicenummer of vreemdelingennummer nodig. Maar ook als u dat niet heeft, kunt u bij een advocaat terecht. Afhankelijk van uw inkomen, moet u wel een eigen bijdrage betalen (inkomen partner telt mee). U kunt een korting op uw eigen bijdrage krijgen als u eerst het Juridisch Loket bezoekt en zij u verwijzen naar een advocaat. U krijgt dan een diagnosedocument mee voor de advocaat. Sommige advocaten bieden 26 VOLWASSENENEDUCATIE 27

15 Kan ik me bij de gemeentelijke basisadministratie van Amsterdam inschrijven? Als ongedocumenteerde kunt u zich niet inschrijven in de gemeentelijke basisadministratie. Diegenen waarvoor een procedure loopt die zij in Nederland mogen afwachten kunnen dat wel. Bij een inschrijving moet een geldig identiteitsdocument worden overgelegd (bijvoorbeeld een geldig paspoort uit het herkomstland), een huurcontract, en in geval van inwoning, een toestemmingseen eerste gratis consult. In Amsterdam zijn er door de stad verspreid gratis advocaten spreekuren: Hoe kan ik een advocaat vinden? Afhankelijk van uw probleem kunt u op de volgende websites een advocaat zoeken: Nederlandse Orde van Advocaten (alle rechtsgebieden) Voor een asiel- en vreemdelingenrechtadvocaat kunt u ook naar de volgende websites: Vereniging Asieladvocaten en - juristen Specialisten Vereniging Migrantenrecht Wat kan ik doen als ik geen geld heb om de eigen bijdrage te betalen? Als het betalen van de eigen bijdrage voor u onmogelijk is, moet u dit aantonen door een brief te schrijven waarin u duidelijk uitlegt waarom het betalen van de eigen bijdrage voor u onmogelijk is. Ook moet u in de brief aangeven waarom u geen burgerservice- of vreemdelingennummer heeft. Het vreemdelingennummer is het V-nummer dat op uw papieren van de IND staat vermeld. Als u in het verleden een verblijfsvergunning heeft aangevraagd, heeft u een V-nummer gekregen. Een organisatie die goed op de hoogte is van uw persoonlijke situatie, kan u soms helpen met het opstellen van deze brief. Uw advocaat kan de brief voor u naar de Raad voor Rechtsbijstand sturen en verzoeken om een lagere eigen bijdrage. Waar kan ik naartoe voor juridische hulp en maatschappelijke ondersteuning? Als u hulp nodig heeft bij het schrijven van brieven en bezwaarschriften, het invullen van formulieren of andere praktische ondersteuning, dan kunt u naar Sociaal Raadslieden. In Amsterdam zijn de Sociaal Raadslieden per stadsdeel ingedeeld. De uitvoering ligt bij de volgende organisaties: Puur Zuid, Centram, Blankenberg, Dynamo, Impuls, Madi en Doras. Voor maatschappelijke en juridische ondersteuning kunt u ook terecht bij onderstaande hulporganisaties. Deze organisaties hebben veel ervaring met mensen zonder verblijfsvergunning en hebben zelf veel juridische kennis. Bij een aantal hulporganisaties houden advocaten, gespecialiseerd in verblijfs- recht, spreekuur. Sommige organisaties helpen alle mensen zonder verblijfsvergunning, andere bieden alleen hulp aan een specifieke groep. Afhankelijk van uw achtergrond, kunt u voor advies naar: (alle) voor contactgegevens zie pagina 55 (alle) voor contactgegevens zie pagina 55 (alle) voor contactgegevens zie pagina 55 (voormalig asiel) voor contactgegevens zie pagina 54 (Spaanstalige achtergrond) voor contactgegevens zie pagina 54 (homo s en lesbiennes) voor contactgegevens zie pagina 54 De WOU biedt hulp aan uitgeprocedeerde asielzoekers met perspectief op legaal verblijf. Spreekuur: na afspraak. Tel: wou@diaconie.org Wanneer kom ik in aanmerking voor de Regeling Voorzieningen Bijzondere groepen Vreemdelingen (Rvb)? De Rvb is een regeling van het COA. Deze regeling biedt een uitkering en verzekering voor veel verschillende groepen vreemdelingen in procedure. De Rvb geldt voor: (getuige)aangevers mensenhandel gedurende de bedenktijd en in afwach- ting van de verblijfsvergunning. gezinsherenigers/ gezinsvormers regulier zolang zij rechtmatig verblijven in afwachting van het verlenen van de verblijfsvergunning minderjarige kinderen zolang zij rechtmatig verblijven in afwachting van het verlenen van de verblijfsvergunning Belangrijk: De Rvb moet u aanvragen binnen twee weken nadat het recht ontstaat. Download het juiste Rvb-formulier van de website van het COA: 28 JURIDISCHE HULP EN EN ANDERE RECHTEN 29

16 verklaring van de hoofdbewoner met een kopie van een geldig identiteitsbewijs van deze hoofdbewoner. Voor inschrijving moet u naar het loket van de Dienst Persoonsgegevens van de gemeente in het stadhuis van Amsterdam (Stopera): Mag ik in Nederland trouwen? Ook als u geen verblijfsvergunning heeft, kunt u in Nederland trouwen. Daarvoor moeten u en uw partner een paspoort, een gelegaliseerde geboorteakte en een gelegaliseerde ongehuwdverklaring hebben. Daarmee gaat u naar de gemeente waar de legale partner is ingeschreven. Daar maakt u verdere afspraken over het voorgenomen huwelijk. U kunt in Nederland ook trouwen met iemand van hetzelfde geslacht. Voor het homohuwelijk gelden dezelfde regels als voor een heterohuwelijk. Als u in Nederland trouwt met iemand met de Nederlandse nationaliteit, dan valt u onder de Nederlandse regelgeving. Trouwt u in een ander EU land of in Nederland met iemand uit een ander EU-land, dan valt u onder de EU-regels. Belangrijk: De gemeente moet de vreemdelingenpolitie vragen om op schijnhuwelijk te controleren: een huwelijk dat alleen voor de verblijfsvergunning wordt gesloten. Indien daar geen sprake van is, kan het huwelijk doorgaan. De vreemdelingenpolitie is dan wel op de hoogte van de mogelijke verblijfplaats van u als ongedocumenteerde. Dat kan tot gevolg hebben dat u door de vreemdelingenpolitie wordt opgepakt. In Nederland kunt u pas voor de kerk trouwen als u eerst bij de gemeente bent getrouwd. Voor meer informatie over legalisatie, ga naar: legalisatie-buitenlandse-documenten Kan ik aan mijn huwelijk verblijfsrecht ontlenen? Aan het huwelijk met een Nederlandse partner of een partner met een verblijfsvergunning, kunt u geen verblijfsrecht ontlenen. Daarvoor moet u een aanvraag voor een verblijfsvergunning bij partner/echtgeno(o)t(e) indienen. Dit nadat u in de meeste gevallen in uw land van herkomst een machtiging tot voorlopig verblijf (MVV) heeft gekregen van de Nederlandse ambassade. Om de MVV te verkrijgen moet u eerst een inburgeringexamen in het buitenland behalen. Er wordt daarnaast een inkomenseis gesteld aan de partner in Nederland. Ga voor meer informatie over de MVV- procedure naar: Als u in een ander EU land een relatie met een Nederlander heeft of u heeft een relatie met iemand uit een ander EU-land, dan hoeft de MVV- procedure niet te worden gevolgd en is er voor uw partner een andere inkomenseis. Ga voor meer informatie naar: Belangrijk: Voor ongedocumenteerden kan zich een specifiek probleem voordoen vanwege de zogenaamde kleine ongewenst verklaring. Dit houdt in dat u voor een bepaalde tijd geen toestemming krijgt van de Nederlandse autoriteiten om naar Nederland terug te keren als u eerder illegaal in Nederland verbleef. Daarnaast is er een inreisverbod dat kan worden opgelegd. Mocht u een verblijf bij partner in Nederland overwegen terwijl u nog rechtmatig verblijf heeft in Nederland vanwege een lopende procedure, vraag dan zo spoedig mogelijk advies van uw advocaat. Als u niet meer rechtmatig in Nederland verblijft maar wel een partner heeft die voldoet aan de inkomenseis, vraag ook dan advies aan een advocaat. Wat kan ik doen als niet alle documenten beschikbaar zijn? Soms lukt het niet om alle documenten te krijgen die u nodig heeft om te trouwen, bijvoorbeeld omdat die niet bestaan in het herkomstland. Als u niet kunt beschikken over een geboorteakte, dan is een akte van bekendheid, afgegeven door de kantonrechter met 4 getuigen, een alternatief. Een andere mogelijkheid is een beëdigde verklaring van de getuigen die bij het huwelijk aanwezig zijn of een beëdigde verklaring die u aan de ambtenaar van de burgerlijke stand aflegt. Het is van de plaatselijke ambtenaren van de burgerlijke stand en van de kantonrechter afhankelijk of dit mogelijk is. Als de ambtenaar zijn medewerking weigert, dan kan aan de rechtbank een verklaring gevraagd worden. U kunt in dat geval voor juridisch advies naar het Juridisch Loket Amsterdam voor contactgegevens zie pagina 55 Kan ik in Nederland scheiden? Ja, echtscheiding in Nederland is mogelijk als beide huwelijkspartners in Nederland wonen of gewoond hebben of als de huwelijkspartner die wil scheiden minstens 1 jaar in Nederland woont. In dat geval vindt de scheiding volgens Nederlands recht plaats. Dit geldt ook voor mensen zonder verblijfsvergunning. De partner (in Nederland of buitenland) moet wel op de hoogte gebracht worden. Voor een echtscheiding is een advocaat nodig. U kunt naar het Juridisch Loket Amsterdam voor advies en bemiddeling voor contactgegevens zie pagina JURIDISCHE HULP EN ANDERE RECHTEN 31

17 Wonen en opvang Mensen zonder verblijfsvergunning hebben in principe het recht om in Nederland woonruimte te huren. Voor veel ongedocumenteerden is zelfstandige woonruimte niet te betalen. Zij zijn aangewezen op hulp van anderen. Ongedocumenteerden zijn in Nederland bij wet meestal uitgesloten van opvang en hulp door reguliere organisaties. Dat geldt ook voor Amsterdam. Voor opvang kunnen mensen zonder verblijfsvergunning onder bepaalde voorwaarden alleen terecht bij een aantal particuliere organisaties met een beperkte capaciteit. In Europese en universele verdragen zijn het recht op voedsel en onderdak vastgelegd. Een aantal advocaten heeft zich hierin gespecialiseerd en vooral voor kwetsbare mensen zoals kinderen en mensen die ernstig ziek zijn, resultaat geboekt. Mag ik woonruimte huren? Ook als u geen verblijfsvergunning heeft, mag u woonruimte huren in Amsterdam. U kunt alleen geen woonruimte huren waar een huisvestingsvergunning voor nodig is. Als u een huurcontract heeft, is dat gewoon rechtsgeldig. De verhuurder mag de huur niet opzeggen, alleen vanwege het feit dat u ongedocumenteerd bent. Waar vind ik woonruimte in Amsterdam? Als u geen verblijfsvergunning heeft, kunt u in Amsterdam niet zelfstandig huren bij een woningbouwvereniging (een organisatie die goedkope huurwoningen verhuurt). U kunt alleen huren bij een particuliere verhuurder. Dat kan bijvoorbeeld op de volgende manier: Huur van zelfstandige woonruimte bij een particuliere verhuurder. Huur van een kamer of appartement waarbij u de voordeur deelt. Kamerhuur of huur van een appartement bij een eigenaar die zelf ook in de woning woont Pas goed op als u huurt in de volgende situaties: In het geval van onderhuur bij een huurder die zelf ook de woning bewoont. Vaak mag de hoofdhuurder van de eigenaar niet zonder toestemming verhuren. Dit staat dan in het huurcontract van de hoofdhuurder. In het geval van onderhuur bij een huurder die zelf niet in de woning woont. Dit mag bijna nooit van de eigenaar. Als de eigenaar dit ontdekt, dan worden de hoofdhuurder en de onderhuurder uit het huis gezet. Belangrijk: In Amsterdam wordt door bureau Zoeklicht gecontroleerd op illegale onderhuur. Dit gebeurt in samenwerking met de politie. Voorafgaand aan de controle stuurt de woningbouwvereniging een brief waarin de controle wordt aangekondigd. Bij een dergelijke controle loopt u risico om opgepakt te worden. Kan ik zelf gas/licht/water/televisie/internet aanvragen? Als u zelfstandig een woning huurt, dan kunt u zich inschrijven bij bedrijven voor energie (gas en licht), water, televisie en internet. Deze bedrijven vragen geen identiteitsbewijs maar wel een bewijs van huur en een bankrekening. Heb ik recht op huurbescherming? Als u legaal huurt, heeft u recht op huurbescherming. U hoeft niet perse een contract te hebben maar u moet wel kunnen bewijzen dat u huurder bent, bijvoorbeeld door bewijzen van huurbetaling of door te bewijzen dat u echt op het adres woont. Huurbescherming betekent dat u kunt procederen tegen onredelijke huurverhoging en opzegging van de huur. Het Wijksteunpunt Wonen bij u in de buurt kan u daarbij helpen. Medewerkers van het Wijksteunpunt Wonen geven gratis informatie en advies over huren en wonen in Amsterdam. Zij kunnen u ook helpen bij het vinden van een gespecialiseerde advocaat als dat nodig is. Voor de openingstijden van een Wijksteunpunt Wonen bij u in de buurt, ga naar: voor contactgegevens zie pagina 56 Problemen met uw verhuurder kunt u ook melden bij het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag: Heb ik recht op huurtoeslag? Huurtoeslag is voor mensen die een hoge huur betalen terwijl ze een laag inkomen hebben. Mensen zonder verblijfsvergunning hebben geen recht op 32 33

18 huurtoeslag. Maar ook alle andere mensen die op hetzelfde adres wonen verliezen hun recht op huurtoeslag als één van de bewoners ongedocumenteerd is. Dit geldt niet voor pleegouders van een ongedocumenteerd kind. Belangrijk: Onlangs heeft het Europees Hof vragen gesteld over het recht op huurtoeslag van een legale moeder met een inwonend kind zonder verblijfsvergunning. Het Hof vroeg of Nederland echt vindt dat de moeder haar kind uit huis moet zetten om haar recht op huurtoeslag te kunnen behouden. De Nederlandse staat heeft nog niet geantwoord. De rechten op dit gebied zijn in ontwikkeling. Als voor u een vergelijkbare situatie geldt, ga dan voor advies naar een gespecialiseerde advocaat. U kunt naar het Juridisch Loket Amsterdam voor advies en bemiddeling naar een advocaat. voor contactgegevens zie pagina 55 Ik heb geen verblijfsvergunning, kan ik opvang krijgen? Als u geen verblijfsvergunning heeft, zijn er soms mogelijkheden om opvang te krijgen. Dat geldt voor uitgeprocedeerde asielzoekers of mensen die in een procedure zitten voor een verblijfsvergunning. Opvang in een Asielzoekerscentrum (AZC) Asielzoekers tijdens de asielprocedure hebben recht op opvang in een AZC. Dit geldt ook voor mensen die uitstel van vertrek op medische gronden hebben gekregen (artikel 64). In het geval van dit uitstel van vertrek is een eerdere asielaanvraag geen voorwaarde. Uitstel van vertrek moet worden aangevraagd bij de IND. De IND geeft uitstel van vertrek als vaststaat dat u niet kunt reizen of als er binnen 3 maanden een noodsituatie zal ontstaan nadat u bent teruggekeerd. Uitstel van vertrek krijgen in elk geval zwangere vrouwen vanaf zes weken vòòr de uitgerekende datum van de bevalling. Als het kindje 6 weken oud is, kan het reizen en vervalt het recht op uitstel van vertrek. Maar vrouwen met kinderen kunnen niet op straat gezet worden, dus mogelijk ontstaat dan recht op opvang in de Gezinslocatie. Nadat de IND heeft besloten u uitstel van vertrek te verlenen, kunt u het COA vragen om opvang in een AZC: Opvang in een Gezinsopvanglocatie (GOL) De Gezinslocatie is een specifiek asielzoekerscentrum. Hier kunt u naartoe als u eigenlijk het asielzoekerscentrum moet verlaten omdat u niet langer rechtmatig in Nederland bent, en u kinderen heeft. Het Comité van Sociale Rechten en het Haagse Gerechtshof hebben besloten dat kinderen niet op straat gezet mogen worden. Daarom worden deze kinderen met hun ouders naar een Gezinslocatie gebracht. Dit is een basisvoorziening, gericht op terugkeer naar het land van herkomst. Kinderen hebben ook hier het recht om onderwijs te volgen. Op dit moment zijn er twee gezinslocaties, in Katwijk en in Gilze. Als u geen kinderen heeft, dan heeft u na afloop van uw asielprocedure geen recht meer op opvang. U wordt in dat geval op straat gezet. Voor meer informatie: Ook uitgeprocedeerde gezinnen met kinderen die geen asiel hebben aangevraagd maar een reguliere procedure hebben doorlopen, kunnen soms aanspraak maken op deze vorm van opvang. Voor meer informatie hierover kunnen hulpverleners contact opnemen met de Helpdesk van Vluchtelingenwerk Nederland, telefoon: WMO: vrouwenopvang De vrouwenopvang moet vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk of seksueel geweld helpen, ook vrouwen zonder verblijfsvergunning. De vrouwenopvang krijgt de opvangkosten vergoed als de vrouw een verblijfsvergunning aanvraagt als slachtoffer van huiselijk geweld of als slachtoffer van mensenhandel. voor contactgegevens zie pagina 64 WMO: opvang in de daklozenopvang en de crisisopvang De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor de daklozenopvang binnen de eigen gemeente (maatschappelijke opvang). In principe worden mensen zonder verblijfsvergunning door de reguliere crisisopvang of de daklozenopvang geweigerd. In sommige gevallen is het toch mogelijk om voor deze opvang in aanmerking te komen. Hiervoor moet wel een procedure worden gevoerd met een advocaat. U heeft een kans om deze procedures te winnen als u: in een heel schrijnende situatie verkeert, bijvoorbeeld omdat u kinderen heeft of omdat u ernstig ziek bent, èn niet terug kunt naar uw land van herkomst of nog niet terug hoeft naar uw land van herkomst. Belangrijk: De rechten op dit gebied zijn in ontwikkeling. In Europese en universele verdragen zijn het recht op voedsel en onderdak vastgelegd. Een aantal advocaten heeft zich hierin gespecialiseerd en voor kwetsbare groepen zoals kinderen en mensen die ziek zijn, resultaat geboekt. Als u in een vergelijkbare situatie verkeert, ga dan voor advies naar een gespecialiseerde advocaat, via het Juridisch Loket Amsterdam. voor contactgegevens zie pagina WONEN EN OPVANG 35

19 Werken en mensenhandel Waar kan ik in Amsterdam terecht voor opvang? In Amsterdam bieden enkele particuliere organisaties onder bepaalde voorwaarden wel opvang aan ongedocumenteerden. Deze opvang is vooral bedoeld voor mensen die een band hebben met de stad. Als u uit een andere gemeente afkomstig bent, moet u zich daar melden. Soms kan opvang geboden worden aan iemand voor wie nog een kansrijke procedure loopt of die in een heel schrijnende situatie verkeert, bijvoorbeeld vanwege ernstige lichamelijke en/of psychische problemen. Het aantal opvangplekken in Amsterdam is zeer beperkt. voor informatie en contactgegevens zie pagina 56 Waar kan ik in Amsterdam terecht voor dagopvang In Amsterdam zijn er verschillende plekken waar daklozen met en zonder verblijfsvergunning welkom om even tot rust te komen, voor bijvoorbeeld praktische hulp, hulp bij specifieke problemen, een ondersteunend gesprek, eten en drinken, soms ook voor een douche en schone kleding. voor informatie en contactgegevens zie pagina 58 Mensen zonder verblijfsvergunning mogen niet werken en hebben om die reden vaak moeite om in hun levensonderhoud te voorzien. Zij die toch werken zijn extra kwetsbaar voor misbruik en uitbuiting. Ook voor ongedocumenteerden bestaat in dat geval het recht op bescherming. Er zijn organisaties die zich actief inzetten voor slachtoffers van uitbuiting en die concrete hulp bieden. Mag ik werken als ik geen verblijfsvergunning heb? Als ongedocumenteerde mag u in Nederland niet werken. U mag formeel ook geen vrijwilligerswerk doen. U krijgt geen burgerservicenummer en geen werkvergunning. De werkgever is bijna altijd verplicht deze gegevens te controleren. Dat geldt niet voor dienstverlening bij particulieren. Deze werkgevers hoeven niet te controleren of hun werknemer legaal is. De werkgever kan een flinke boete krijgen als hij een ongedocumenteerde laat werken. Dat geldt voor werk bij een bedrijf, maar ook voor werk bij een particulier. Het gebeurt niet vaak dat werk bij een particulier gecontroleerd en beboet wordt. In Amsterdam werken enkele duizenden domestic workers in particuliere huishoudens, onder wie ook veel mensen zonder verblijfsvergunning. Asielzoekers mogen 24 weken per jaar werken. De asielzoeker moet daarvoor een verklaring aanvragen bij het COA. De werkgever op zijn beurt moet een tewerkstellingsvergunning aanvragen bij de Dienst Werk en Inkomen (DWI). Welke rechten heb ik als ik toch werk? Als u werkt, dan geldt ook voor u het recht volgens de wet en volgens de CAO (Collectieve Arbeidsovereenkomst, de arbeidsvoorwaarden die in die sector gelden). De wet regelt bijvoorbeeld het minimumloon, de minimumvakantiedagen, en het recht op ontslagbescherming. De CAO regelt bijvoorbeeld de werktijden, hoogte van het loon voor een bepaalde functie, het recht op vakantiedagen. Voor dienstverlening bij particulieren geldt het recht op het minimumloon, 4 weken vakantie en 6 weken doorbetaling bij ziekte. 36 WONEN EN OPVANG 37

20 Hoe kan ik arbeidsrechten opeisen? Om uw arbeidsrechten te krijgen, heeft u een arbeidscontract nodig. Dat hoeft niet per se een papieren arbeidscontract te zijn, ook andere bewijzen zijn geldig zoals werkbriefjes of verklaringen van collega s. Als u kunt laten zien dat u 3 maanden lang elke week, of minimaal 20 uur per maand, voor dezelfde werkgever heeft gewerkt, wordt ervan uitgegaan dat er sprake is van een vast arbeidscontract. Als u door de overheid betrapt bent bij illegaal werk, dan heeft u altijd het recht om achterstallig loon op te eisen. Als een arbeidscontract bewezen is, dan wordt ervan uitgegaan dat er minstens 6 maanden gewerkt is. U kunt dan ook 6 maanden achterstallig loon opeisen. Kan ik lid worden van de vakbond? Ja, ook als u geen verblijfsvergunning heeft, kunt u lid worden van de vakbond. FNV Bondgenoten heeft een speciale afdeling voor schoonmakers zonder verblijfsvergunning, de domestic workers. Deze afdeling weet ook hoe ze moet omgaan met praktische problemen zoals het feit dat veel mensen zonder verblijfsvergunning geen bankrekening hebben. (Informatie ook in het Engels) voor contactgegevens zie pagina 61 Verder zijn er in Amsterdam verschillende zelforganisaties die u kunnen helpen bij problemen met uw werkgever. voor contactgegevens zie pagina 66 Hoe weet ik of ik slachtoffer ben van mensenhandel? Slachtoffer van mensenhandel bent u als u wordt gedwongen te werken onder zeer slechte omstandigheden. Slachtoffers krijgen weinig of geen loon. Bovendien kunnen zij niet ontsnappen uit deze moeilijke situatie omdat ze volledig afhankelijk zijn van hun baas. Soms worden ze zelfs gevangen gehouden. Uitbuiting in de prostitutie is de bekendste vorm van mensenhandel. Maar mensenhandel komt voor in alle denkbare sectoren; denk aan de bouw-, de tuinbouwsector en de schoonmaak- en uitzendbranche. Welke rechten heb ik als slachtoffer van mensenhandel? Slachtoffers van mensenhandel hebben altijd het recht om aangifte te doen. Ook als u geen verblijfsvergunning of paspoort hebt, kunt u in Nederland aangifte doen zonder dat u meteen wordt teruggestuurd. Laat u dus niet wegsturen door de politie en vertel de agenten duidelijk dat u slachtoffer bent van een ernstig misdrijf. De politie is verplicht uw aangifte op te nemen. Belangrijk: De politie heeft ook als taak om illegale vreemdelingen uit te zetten. Daarom is het goed om samen met een hulpverlener een afspraak te maken bij de politie. Zo voorkomt u misverstanden en het risico dat u ten onrechte wordt uitgezet. Welke bescherming krijg ik als slachtoffer van mensenhandel? Als u zich meldt bij de politie als slachtoffer van mensenhandel, dan geeft de politie u drie maanden de tijd om na te denken of u echt aangifte wilt doen. Deze bedenktijd gaat in bij het eerste gesprek met de politie. Tijdens dit gesprek vraagt de politie naar uw verhaal, maar nog niet naar alle details. De politie stelt deze vragen om te bepalen of u mogelijk een slachtoffer van mensenhandel bent en dus recht heeft op de bedenktijd. Tijdens de intake krijgt u informatie over uw mogelijkheden en rechten. Het is mogelijk om hierna (beschermde) opvang te krijgen. Als de bedenktijd van drie maanden voorbij is, moet u hebben beslist of u echt aangifte wilt doen of dat u toch niet uw hele verhaal aan de politie wilt vertellen. Als u besluit aangifte te doen, dan kom u in aanmerking voor bescherming via de B9-regeling. Ook als u geen aangifte hebt gedaan, heeft u soms recht op opvang. Kijk voor meer informatie en uw rechten op: Wat is de B9 regeling? De B9-regeling biedt bescherming aan slachtoffers van mensenhandel die aangifte hebben gedaan. U heeft recht op een opvangplek (soms op een geheime locatie) en op medische en juridische steun. Ook krijgt u een uitkering als u niet kunt werken. Een onderdeel van de B9-regeling is een tijdelijke verblijfsvergunning waarmee u mag werken en naar school mag gaan. U heeft recht op studiefinanciering. Ook mag u een zelfstandige woning huren. De verblijfsvergunning eindigt als de daders veroordeeld worden, of als het opsporingsonderzoek is afgerond en tot niets leidt, of als justitie besluit de zaak te laten rusten. De IND beslist over verblijfsvergunningen. Waar kan ik terecht als slachtoffer van mensenhandel? Als slachtoffer van mensenhandel in de prostitutie of in andere sectoren kunt u voor hulp en ondersteuning ook terecht bij Fairwork. Ga voor meer informatie naar: voor contactgegevens zie pagina WERKEN EN MENSENHANDEL 39