Bijlage 8. Visie op waterongevallen

Transcriptie

1 Bijlage 8 Visie op waterongevallen

2 Visie op waterongevallen In opdracht van VRZ opgesteld door Visie op waterongevallen 2

3 Inhoud Doel en opdracht... 5 Doel... 5 Opdracht... 5 Ondernomen stappen... 6 Opbouw rapportage... 7 Afbakening... 8 Begrippen... 8 Afbakening opdracht... 9 Waterongevallenbestrijding Inleiding Operationeel verantwoordelijk voor de SAR-taak VRZ en waterongevallenbestrijding anno Inleiding Samenstelling ploegen Opkomsttijden Materialen en voertuigen Kosten duikteam Boten Risicogebieden in Zeeland en daadwerkelijke waterongevallen Risicogebieden Daadwerkelijke incidenten Conclusie Analyse huidige situatie Risico s Wijze van redden Opkomsttijd versus gouden uur Paraatheid en toekomstbestendigheid Kosten Conclusies bestaande situatie Landelijke ontwikkelingen Standpunt partners Inleiding Kustwacht Visie op waterongevallen 3

4 Marine Visie vanuit vakinhoudelijk perspectief Inleiding Samenvatting en conclusie Visie voor de komende jaren Acties op korte termijn Ontwikkelen bestuurlijke visie Inleiding reductie inspanning op waterongevallen Afwegingen Bijlagen Bijlage 1: kosten reddingsduiken - kengetallen Bijlage 2: beschikbaarheid - profielen Visie op waterongevallen 4

5 DOEL EN OPDRACHT DOEL De provincie Zeeland promoot het gebied als dé watersportregio van Nederland. Jaarlijks komen er vele miljoenen dagjesmensen en toeristen naar de regio die willen genieten van zon, strand en watersporten. Op de binnenwateren en buitengaats vinden er daarnaast vele vaarbewegingen plaats met kleine bootjes en plezierjachten, maar ook de beroepsvaart richting Antwerpen heeft een grote impact. Dagtoeristen en watersport brengen echter ook risico s met zich mee. Risico s waarop de veiligheidsregio in bepaalde mate voorbereid moet zijn. In bepaalde mate, want incidenten zijn niet altijd te voorkomen en de mate waarin dan nog hulpverlenend opgetreden kan worden mag in de afweging van de mate van voorbereiding een plek krijgen. Waar de discussie snel zou kunnen stranden in de vraag: duikteams, doen of niet? gaat de vraagstelling in deze visieontwikkeling een stuk verder. Voorbereid zijn op waterongevallen betekent meer dan een discussie over nut en noodzaak van een duikteam. Dat betekent ook dat er op een professionele en operationele manier kijken naar de oppervlakteredding, en eventueel naar brandweerhulpboten die bij een redding kunnen assisteren. Maar ook wordt er professioneel en objectief gekeken naar de mogelijkheden die samenwerking met andere partners biedt in deze. Daarnaast is er een duidelijke relatie met het project Deltawateren waarin onderzoek is gedaan naar het verbeteren van de incidentenvoorkoming, -beperking en bestrijding op de Zeeuwse Deltawateren. Het doel van deze studie is daarom te komen tot een visie op de organisatie van waterongevallenbestrijding in Zeeland vanuit de verantwoordelijkheden van de Veiligheidsregio Zeeland en in afstemming met partners. OPDRACHT De vraag aan Falck AVD is om op basis van gesprekken met potentieel betrokkenen (provincie, KNRM, defensie-marinekazerne, kustwacht, Rijkswaterstaat, veiligheidsregio, watersportorganisaties in de provincie) een complete visie te formuleren op basis waarvan de veiligheidsregio, in aanvulling op voorzieningen die anderen kunnen bieden, de taak waterongevallenbestrijding in Zeeland kan invullen. De opdrachtformulering is op basis van deze opdracht gesplitst in de volgende vragen: Wat zijn de risicogebieden in Zeeland wat betreft waterongevallen; Wat waren de daadwerkelijke waterongevallen in de afgelopen jaren; Welke antwoorden zijn passend op de risico s in het gebied. Deze antwoorden kunnen bestaan uit oplossingen geleverd door de brandweer en oplossingen geleverd door partners of een combinatie van brandweer en partners; Wat verwachten de partners van de brandweer; Wat is een passend systeem voor Zeeland; Wat betekenen de oplossingen voor de VRZ(per post en financieel voor de regio). Visie op waterongevallen 5

6 ONDERNOMEN STAPPEN Bij de uitvoering van de opdracht en de opstelling van deze rapportage is aansluiting gezocht bij het door de VNG en het Veiligheidsberaad opgestelde Bestuurlijk afwegingskader brandweerduiken 1. In dit afwegingskader wordt voorgesteld om op basis van een foto van de huidige situatie en het duidelijk definiëren van probleemgebieden te komen tot een bestuurlijke afweging: hoe kan de bestrijding van waterongevallen vorm gegeven worden. De rode lijn in het onderzoek om te komen tot een visie op de waterongevallenbestrijding wordt gevormd door de volgende stappen: 1. Vastleggen uitgangspunten en begrippen; 2. Analyse daadwerkelijke incidenten in Zeeland: aard, aantal en locatie; 3. Inventarisatie risicogebieden: a. Waar kunnen zich waterongevallen voordoen in de gebieden waarvoor de brandweer operationeel bevoegd is en welke ongevallen zijn daar het meest waarschijnlijk; b. Wat is de aard van het gebied (diepte, oppervlak, wel/geen stromingen etc); c. Wie is operationeel bevoegd in de gebieden grenzend aan de brandweergebieden 4. Een beschrijving van de huidige 4 duikploegen; 5. Gesprek belangrijkste partner: Kustwacht; 6. Afstemmen uitkomsten van stap 1 tot en met 4 met klankbordgroep duikers: klopt het beeld dat ontstaat uit deze stappen met hun inschattingen; 7. Mogelijke antwoorden van de brandweer op de gedefinieerde risico s. In principe zijn de volgende antwoorden mogelijk: a. Geen speciale actie nodig, inzet standaard eenheid (TS) volstaat, grijpredding is een passend antwoord; b. Speciale actie nodig door brandweer: oppervlakteredding, duiken, ; c. Speciale actie nodig, brandweer koopt deze in bij een partner. Daarnaast zijn de stappen als genoemd in de offerte (stap 2 landelijke ontwikkelingen, stap 3 afstemming met risicobeheersing ) uitgevoerd. 1 Veiligheidsberaad en Vereniging Nederlandse Gemeenten, mei 2011 Visie op waterongevallen 6

7 OPBOUW RAPPORTAGE Om te komen tot een visie op het optreden bij waterongevallen is allereerst een duidelijke afbakening van de opdracht geformuleerd. Deze afbakening is beschreven in hoofdstuk 3. Vervolgens is in hoofdstuk 4 beschreven welke partijen en betrokken zijn bij waterongevallen en wat de verantwoordelijkheid bij deze ongevallen is van de Veiligheidsregio Zeeland (VRZ). Op dit moment heeft de VRZ een organisatie operationeel die in actie komt bij waterongevallen. Deze organisatie wordt beschreven in hoofdstuk 5: welke ploegen zijn er, wat zijn de kosten van de organisatie en welke opkomsttijden worden gerealiseerd. Om een antwoord te kunnen geven op de vraag of er een organisatie nodig is om waterongevallen te bestrijden is geïnventariseerd wat de risicogebieden in Zeeland zijn en hoe vaak er daadwerkelijk waterongevallen gebeuren. Dit alles is beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 wordt een analyse van de huidige situatie opgesteld: de conclusies op basis van de gegevens in de hoofdstukken 5, 6 en 7. In Nederland heeft de bestrijding van waterongevallen in de afgelopen jaren een stevige ontwikkeling doorgemaakt. Deze ontwikkelingen zijn op hoofdlijnen beschreven in hoofdstuk 8. De VRZ werkt bij de bestrijding van waterongevallen samen met de Kustwacht. Mogelijk zijn er andere samenwerkingsverbanden denkbaar. In hoofdstuk 9 wordt hier nader op ingegaan. In hoofdstuk 10 wordt op basis van de voorgaande hoofdstukken een visie op de bestrijding van waterongevallen in Zeeland geformuleerd. Deze visie is opgesteld vanuit het vakinhoudelijke perspectief. De in hoofdstuk 10 geformuleerde vakinhoudelijke visie wordt in hoofdstuk 11 uitgebreid met enkele alternatieven. Deze alternatieven zijn steeds ingegeven vanuit de opgelegde taakstelling aan de VRZ. Op basis van deze alternatieven en de benoemde consequenties van deze alternatieven kan het bestuur van de VRZ komen tot een bestuurlijke visie voor de komende jaren. Visie op waterongevallen 7

8 AFBAKENING BEGRIPPEN In deze studie wordt een aantal begrippen gehanteerd. In dit hoofdstuk worden deze begrippen nader verklaard en wordt met behulp van deze begrippen vervolgens aangegeven hoe deze opdracht is afgebakend (in geografisch opzicht en vanuit taken). Waterongeval 2 Een ongeval waarbij mensen onbedoeld in een open waterlichaam terecht komen. Waterongevallenbestrijding Het redden van mensen die onbedoeld in een open waterlichaam terecht zijn gekomen. Search and Rescue (SAR) 3 De zorg voor de opsporing en redding van in nood verkerende mensen en dieren op en onder water in de periode dat er nog overlevingskansen zijn. Type redding 4 Grijpredding Slachtoffer is aan de oppervlakte, uit te voeren door een basis brandweereenheid (TS), maximaal 15 meter uit de kant, maximaal 1,5 meter diep water. Oppervlakteredding Slachtoffer is aan de oppervlakte, uit te voeren door een basiseenheid, speciaal uitgerust team of duikteam, maximaal 200 meter uit de kant, speciaal materieel (drijflijn, redbord), opleiding: reddend zwemmen. Bij inzet van de basiseenheden of specialisten is er altijd als back-up een duikteam. Reguliere reddingsduik Slachtoffer onder water, uit te voeren door duikteam, maximaal 9 meter diep, max 0,5m/sec stroming, geen golven, scuba-uitrusting, duikcertificaat. Complexe reddingsduik Slachtoffer onder water, uit te voeren door duikteam, maximaal 15 meter diep, max 1,5knopen (oftewel 0,77m/sec) stroming, geen hoge golven, uitrusting ter discussie, opleiding ter discussie. Verlengde reddingsduik zoektocht direct na de verdwijning (binnen het gouden uur) als de verlengde reddingsduik op verzoek van de GHOR omwille van nabestaanden. Bergingsduik Ten behoeve van het sociaal maatschappelijk belang kan de brandweer overgaan tot een bergingsduik ter assistentie van de politie. Dit wordt alleen op verzoek gedaan en niet op initiatief van de brandweer. Deze taak kan uitgevoerd worden om vaarwegen vrij te maken of voor het bergen van gevaarlijke goederen. Dit wordt gezien als een plustaak. De duikers beschikken dan over dezelfde competenties als politieduikers. 2 Bron: waterongevallenbeheersing brandweer, visie , NVBR, blz 9 3 Bron: handboek incidentbestrijding op het water, project Waterrand, april 2009, blz Bron: waterongevallenbeheersing brandweer, visie , NVBR, blz Visie op waterongevallen 8

9 Vanuit VRZ wordt voor deze taak aangesloten bij de (nog te implementeren) Werkinstructie werken onder overdruk brandweer. Onderdeel hiervan is onder andere dat brandweerduikers niet duiken naar vuurwapens en explosieven. Figuur 1 Soorten duiken (bron NVBR) AFBAKENING OPDRACHT Deze opdracht concentreert zich op de bestrijding van waterongevallen (als gedefinieerd in de vorige paragaaf) in de gebieden waar de brandweer operationeel bevoegd is. De visie wordt ontwikkeld voor deze taak en toegepast op de betreffende gebieden in Zeeland. De visie gaat dus over het redden van mensen die onbedoeld in het water zijn geraakt en dan specifiek in alle wateren binnendijks inclusief de havens. Vaak wordt de term SAR gebruikt. Strikt genomen is deze op basis van de definities in de vorige paragraaf niet juist: het belangrijke verschil tussen waterongevallenbestrijding en SAR ligt in het al dan niet redden van dieren. In deze rapportage wordt het redden van dieren niet meegenomen. Tijdens de studie kan blijken dat de brandweer in andere gebieden van Zeeland (waar de brandweer niet operationeel bevoegd is) of voor partners een belangrijke partij is. Dit zal waar van toepassing vermeld worden en waar nodig meegenomen worden in de ontwikkeling van de visie. Eventuele inzet van duikteams uit België bij incidenten in Zeeuws-Vlaanderen worden buiten beschouwing gelaten. Ook worden bij analyses de inzetten van Zeeuwse duikploegen buiten Zeeland niet meegenomen. Visie op waterongevallen 9

10 WATERONGEVALLENBESTRIJDING INLEIDING In dit hoofdstuk is beschreven welke partijen betrokken zijn bij waterongevallenbestrijding en wie waar bevoegd is. Deze beschrijving is gebaseerd op en identiek aan de verdeling als gehanteerd in het project Deltawateren. Vanwege eenduidigheid wordt voor deze visie op waterongevallenbestrijding aangesloten bij de verdeling als gekozen in Deltawateren. OPERATIONEEL VERANTWOORDELIJK VOOR DE SAR-TAAK 5 Er zijn 2 partijen operationeel verantwoordelijk in de wateren in en rond Zeeland: de Kustwacht en de brandweer. Kustwacht: Ruime binnenwateren. Voor Zeeland zijn dit: Westerschelde; Veerse Meer; Oosterschelde; Grevelingenmeer; Volkerak-Zoommeer; Kust (tussen laagwaterlijn en waterbeheergrens, 1 km). De Kustwacht heeft de uitvoering van deze taak belegd bij de KNRM. Brandweer: De brandweer is operationeel verantwoordelijk voor de SAR-taak in de volgende delen van Zeeland: Alle wateren binnen de dijken; Alle kanalen en vaarten; Havens. Voor details over deze afbakening wordt verwezen naar de rapportages in het kader van het project Deltawateren. 5 Bron: Deltawateren, blz Visie op waterongevallen 10

11 VRZ EN WATERONGEVALLENBESTRIJDING ANNO 2013 INLEIDING In Zeeland zijn binnen het duikteam van VRZ momenteel 4 duikploegen actief: de ploegen zijn gestationeerd in Goes, Stadsgewest, Terneuzen en Tholen. In dit hoofdstuk worden deze 4 ploegen beschreven aan de hand van de volgende aspecten: Samenstelling ploegen; Opkomsttijden; Materialen en voertuigen; Kosten; Naast de duikploegen bezit de brandweer nog een aantal boten die ingezet kunnen worden bij waterongevallen. In de laatste paragraaf van dit hoofdstuk wordt hier aandacht aan geschonken. SAMENSTELLING PLOEGEN Algemeen Binnen het duiken wordt onderscheid gemaakt in de volgende functies: Duiker; Duikploegleider; Assistent duikploeg. Een duikploeg bestaat in ieder geval uit 2 duikers, een duikploegleider en een assistent duikploeg. Een persoon opgeleid als duiker kan ook als assistent duikploeg optreden. Een persoon die alleen opgeleid is als assistent duikploeg kan geen andere functie bekleden. Enkele medewerkers zijn opgeleid als duiker en als duikploegleider. In de volgende paragrafen zal per locatie besproken worden hoeveel medewerkers opgeleid zijn per functie, wat de leeftijdsopbouw is en wat de beschikbaarheid is van de medewerkers. De beschikbaarheid is bepaald aan de hand van beschikbaarheidsprofielen. Deze methodiek wordt ook gebruikt bij berekeningen voor het dekkingsplan. In de bijlagen worden deze profielen nader toegelicht. Er is steeds voor twee tijdvakken aangegeven wat de verwachte beschikbaarheid is per functie: tijdens kantooruren (BIK) en buiten kantooruren (BUK). Deze beschikbaarheid is uitgedrukt in percentages. Eén functieplaats komt overeen met 100%. Voor twee functieplaatsen is dus een berekende beschikbaarheid van 200% nodig. Ligt het berekende percentage onder de 100% dan is de kans dat de betreffende functie ingevuld kan worden bij een alarm klein. Een aantal medewerkers is momenteel in opleiding. Daar waar dit van toepassing is, is dit duidelijk aangegeven. Goes De duikers van de ploeg Goes zijn allen vrijwilliger. GOES Opleidingen Totaal Waarvan Tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar Ouder dan 50 jaar Duikploegleider 1 1 Duikploegleider en duiker Duiker Assistent duikploeg Beschikbaarheid Visie op waterongevallen 11

12 Goes Beschikbaarheid BIK BUK Duikploegleider 50% 50% Duikploegleider en duiker 50% 130% Duiker 190% 230% Assistent duikploeg - - Op basis van bovenstaande gegevens is de verwachting dat overdag: De duikploegleider niet gegarandeerd is; Er 1 duiker beschikbaar is; Er geen duikassistent aanwezig is. Op basis van bovenstaande gegevens is de verwachting dat buiten kantooruren: De duikploegleider gegarandeerd is Er 2 duikers beschikbaar zijn Er geen duikassistent aanwezig is. Stadsgewest De ploeg van het Stadsgewest bestaat uit beroepsmedewerkers en vrijwilligers. Tijdens de kantooruren (BIK) is de bezetting van de duikploeg gegarandeerd door de beroeps. De ploeg rukt uit vanaf de Stromenweg. Buiten kantooruren geldt hier het principe van vrije instroom. Opleidingen Duikploegleider Duikploegleider en duiker Totaal Waarvan Tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar Ouder dan 50 jaar Duiker Assistent duikploeg 2 2 Beschikbaarheid Beschikbaarheid BIK BUK Duikploegleider Duikploegleider en duiker Gegarandeerd 320% Duiker aanwezig 610% Assistent duikploeg 50% Op basis van de bovenstaande gegevens is de verwachting dat overdag: De duikploegleider gegarandeerd is; Er 2 duikers beschikbaar is; De duikassistent gegarandeerd is. Op basis van bovenstaande gegevens is de verwachting dat buiten kantooruren: De duikploegleider gegarandeerd is; Er meer dan 2 duikers beschikbaar zijn; Daarmee is ook de functie duikassistent gegarandeerd. Visie op waterongevallen 12

13 Terneuzen De duikers van de ploeg Terneuzen zijn allen vrijwilliger. Opleidingen Duikploegleider Duikploegleider en duiker Totaal Waarvan Tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar Ouder dan 50 jaar Duiker *) Assistent duikploeg *) de medewerkers die op het moment van opstellen (november 2013) in opleiding zijn (duiker of assistent duikploeg) zijn in dit overzicht niet opgenomen. Beschikbaarheid Beschikbaarheid BIK BUK Duikploegleider Duikploegleider en duiker 120% 320% Duiker 160% Assistent duikploeg 270% 470% Op basis van de bovenstaande gegevens is de verwachting dat overdag: De duikploegleider niet gegarandeerd is of de functie van duiker niet gegarandeerd is; De duikassistent gegarandeerd is. Op basis van bovenstaande gegevens is de verwachting dat buiten kantooruren: De duikploegleider gegarandeerd is; Er meer dan 2 duikers beschikbaar zijn; De duikassistent gegarandeerd is. Momenteel is een aantal medewerkers in opleiding voor brandweerduiker. Als deze medewerkers de opleiding hebben afgerond zal de beschikbaarheid overdag voor de duikfunctie verbeteren: er zullen dan gemiddeld 2 duikers beschikbaar zijn. Tholen De duikers van de ploeg Tholen zijn allen vrijwilliger. Niet alle leden zijn brandweerman. Waarvan Opleidingen Totaal Ouder dan 50 Tot 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar jaar Duikploegleider Duikploegleider en duiker Duiker Assistent duikploeg Beschikbaarheid Beschikbaarheid BIK BUK Visie op waterongevallen 13

14 Duikploegleider 170% 210% Duikploegleider en duiker 80% 160% Duiker 330% 370% Assistent duikploeg 290% 290% Op basis van de bovenstaande gegevens is de verwachting dat overdag: De duikploegleider gegarandeerd is; Er meer dan 2 duikers beschikbaar zijn; De duikassistent gegarandeerd is. Op basis van bovenstaande gegevens is de verwachting dat buiten kantooruren: De duikploegleider gegarandeerd is; Er meer dan 2 duikers beschikbaar zijn; De duikassistent gegarandeerd is. OPKOMSTTIJDEN De opkomsttijden zijn opgebouwd uit de volgende elementen: Verwerkingstijd van de alarmcentrale: de tijd die de alarmcentrale nodig heeft om een melding te verwerken tot een alarmering van de juiste eenheden. Uitruktijd: de tijd die nodig is om na ontvangst van de melding voldoende en juist gekwalificeerde mensen naar de kazerne te laten komen. In de context van dit rapport is dit dus de tijd die nodig is om 1 duikploegleider, 2 duikers en 1 duikassistent op de kazerne te laten komen. Rijtijd: de tijd die nodig is om vanuit de kazerne de incidentlocatie te bereiken. In het besluit veiligheidsregio s is geen normatieve opkomsttijd vastgelegd voor waterongevallen. Op basis van uitruktijden is een inschatting gemaakt van de opkomsttijd van een duikploeg in Zeeland. Deze inschatting is gemaakt op basis van de volgende uitruktijden (zie Tabel 1): Ploeg Locatie Gehanteerde Werkelijke uitruktijd uitruktijd *) Goes Kazerne Oranjeweg 5:00 9:11 Stadsgewest Stromenweg BIK (overdag) 5:00 3:30 Stromenweg BUK (avond-nachtweekend) - Terneuzen Koegorsstraat 10:00 13:09 Tholen Kazerne Tholen, Grindweg 5:00 6:19 *) gemiddelde tijd gerealiseerd in 2013 Tabel 1: uitruktijden Uit bovenstaande tabel blijkt dat de werkelijke uitruktijden in 2013 hoger lagen dan de gehanteerde tijden, uitgezonderd de door de duikploeg van het Stadsgewest gerealiseerde tijd. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het aantal meetpunten in 2013 beperkt is en dat de fluctuaties binnen de meetpunten aanzienlijk is. Deze verschillen hebben slechts een beperkte invloed op de uiteindelijke uitkomsten als onderstaand weergegeven. In de volgende kaart is middels een kleurcodering aangegeven wat de verwachte opkomsttijd in een gebied is op basis van de gehanteerde uitruktijden: zie kaart 1. Visie op waterongevallen 14

15 kaart 1: Opkomsttijd vanuit huidige locaties Op basis van bovenstaande kaart blijkt dat: Op Schouwen-Duiveland een duikploeg tussen de 30 en 50 minuten na een melding ter plaatse is; Een duikploeg op Tholen en Sint Philipsland binnen 30 minuten na de melding ter plaatse is; Op Walcheren en de Bevelanden een duikploeg binnen 30 minuten ter plaatse zal zijn na een melding en in grote gebieden binnen 20 minuten; In grote delen van Zeeuws-Vlaanderen een duikploeg tussen de 30 en 50 minuten nodig heeft om ter plaatse te komen. Aan de westzijde van Zeeuws-Vlaanderen zal deze tijd oplopen tot maximaal 60 minuten. Alleen rond Terneuzen en tot aan Hulst ligt de opkomsttijd onder de 30 minuten. MATERIALEN EN VOERTUIGEN Een duikteam dient te beschikken over passende voertuigen en uitrusting. Op basis van een eerder gehouden inventarisatie blijkt dat de ploegen over een adequate uitrusting beschikken. Uitgezonderd Visie op waterongevallen 15

16 de duikploeg van het Stadsgewest: deze ploeg heeft geen boot. Momenteel maakt men in de wintermaanden gebruik van een boot van de strandwachten. Bij continuering van de duiktaak zal voor deze ploeg een boot beschikbaar moeten komen. Op andere punten zijn momenteel geen meerkosten of inhaalinvesteringen te verwachten. KOSTEN DUIKTEAM Algemeen Momenteel is er geen accuraat inzicht te krijgen in de kosten die toe te wijzen zijn aan het duikteam van VRZ en daarmee aan de taak waterongevallenbestrijding. Over het materieel van de duikploegen is enige informatie beschikbaar. Om toch een inzicht te krijgen in de kosten van de duiktaak is op basis van kengetallen en informatie van andere regio s een inschatting van de kosten per duikploeg gemaakt. In de bijlagen zijn de gehanteerde kengetallen voor een duikploeg / -team opgenomen. Hierbij is het uitgangspunt dat de kosten voor een grijpredding in de reguliere bepakking van de tankautospuit is verwerkt en ook in de reguliere budgetten voor de basisbrandweerzorg. Om de kosten te kunnen bepalen is uitgegaan van een normatieve bezetting. Daar waar in de praktijk de bezetting lager is, is de normbezetting gehanteerd: 4 assistenten duikploeg, 8 duikers en 4 duikploegleiders. Daar waar de bezetting hoger is, is deze hogere bezetting gehanteerd. De in deze paragraaf berekende kosten zijn gemiddelde kosten per jaar, uitgaande van een bepaald gelijkmatig verloop van duikers en duikassistenten. Bij een continuering van de duiktaak zullen de kosten in de eerste jaren mogelijk hoger zijn omdat er voor enkele ploegen een opleidingsachterstand is. Goes Voor de inschatting van de kosten, samenhangend met de duikploeg Goes is uitgegaan van een team dat kan beschikken over 4 assistenten duikploeg, 8 duikers en 4 duikploegleiders. Dit komt overeen met de huidige bezetting, uitgezonderd de duikploegleider (Goes beschikt momenteel over 3 duikploegleiders) en de duikploegassistenten (worden nu uit de duikfuncties betrokken). Ploeg GOES Kosten per jaar Opleiden Materieel en materiaal Vergoedingen Overig totaal Tabel 2: inschatting kosten duikploeg Goes Stadsgewest Voor de inschatting van de kosten, samenhangend met de duikploeg Stadsgewest is uitgegaan van een team dat kan beschikken over 4 assistenten duikploeg, 13 duikers en 4 duikploegleiders. Dit komt overeen met de huidige bezetting, uitgezonderd de assistent duikploeg: Stadsgewest beschikt momenteel over 2 assistenten duikploeg. Een inhaalslag is hier niet nodig: er zijn voldoende duikers om ook gelijktijdig de assistentfunctie in te vullen. Voor de vergoedingen is steeds uitgegaan van de vergoedingen die uitbetaald worden aan vrijwilligers. In de praktijk kan er een verschil zijn tussen beroeps en vrijwilliger. Visie op waterongevallen 16

17 Ploeg STADSGEWEST Kosten per jaar Opleiden Materieel en materiaal Vergoedingen Overig totaal Tabel 3: inschatting kosten duikploeg Stadsgewest Terneuzen Voor de inschatting van de kosten, samenhangend met de duikploeg Terneuzen is uitgegaan van een team dat kan beschikken over 4 assistenten duikploeg, 8 duikers en 4 duikploegleiders. Dit komt niet overeen met de huidige bezetting: Terneuzen beschikt momenteel slechts over 6 duikers. Ploeg TERNEUZEN Kosten per jaar Opleiden Materieel en materiaal Vergoedingen Overig totaal Tabel 4: inschatting kosten duikploeg Terneuzen Tholen Voor de inschatting van de kosten, samenhangend met de duikploeg Tholen is uitgegaan van een team dat kan beschikken over 5 assistenten duikploeg, 9 duikers en 5 duikploegleiders. Dit komt overeen met de huidige bezetting. Ploeg THOLEN Kosten per jaar Opleiden Materieel en materiaal Vergoedingen Overig totaal Tabel 5 inschatting kosten duikploeg Tholen Visie op waterongevallen 17

18 Samenvattend In onderstaande tabel zijn de ingeschatte kosten, samenhangend met het duiken, samengevat. Op niveau van de VRZ zijn aan deze kosten nog toegevoegd de kosten samenhangend met beleid en coördinatie. totaal Tabel 6: inschatting kosten per jaar voor het duikteam VRZ BOTEN Ploeg GOES STADSGEWEST TERNEUZEN THOLEN VRZ Kosten per jaar Kosten per jaar Kosten per jaar Kosten per jaar totaal per jaar Opleiden Materieel en materiaal Vergoedingen Overig subtotaal Beleidsondersteuning Verspreid over de regio is een aantal boten gestationeerd op brandweerkazernes (met namen in Zeeuws Vlaanderen en op Tholen). Deze boten variëren in afmetingen, inzetmogelijkheden, staat van onderhoud en vaarsnelheden. De boten worden niet standaard gealarmeerd bij een waterongeval. De boot van de duikploeg van het Stadsgewest is aan vervanging toe. Deze ploeg moet nu dus functioneren zonder eigen boot. De boot van Terneuzen dient ter plaatse gebracht te worden door een Haakarmvoetuig. Dit vraagt dus extra bemanning bij een uitruk. Mogelijk kan hier een andere oplossing voor gevonden worden. Visie op waterongevallen 18

19 RISICOGEBIEDEN IN ZEELAND EN DAADWERKELIJKE WATERONGEVALLEN RISICOGEBIEDEN Als risicogebieden worden aangemerkt die gebieden waar de kans op waterongevallen reëel aanwezig is. Dit zijn vooral gebieden waar mensen recreëren, waar scheepvaart is en daar waar er verkeer langs waterpartijen is. Er is een verhoogde kans in die gebieden waar een combinatie van beroepsvaart en pleziervaart (recreatie) plaats vindt. Deze algemene criteria zijn niet eenvoudig op Zeeland toe te passen: er is in Zeeland veel oppervlaktewater. Op basis van de bovengenoemde generieke criteria is de inventarisatie te uitgebreid. Daarom is op basis van de beschikbare duikkaarten/bereikbaarheidskaarten van de duikploegen een inventarisatie opgesteld van de risicogebieden in Zeeland. Hierbij is nadrukkelijk uitgegaan van de veronderstelling dat van alle risicolocaties ook een bereikbaarheidskaart aanwezig is. Uitgaande de gesprekken met ploegleiders van de duikploegen lijkt deze veronderstelling juist. De risicolocaties zijn verdeeld in de volgende categorieën: havens, sluizen, kanalen, duiklocaties en overig. Deze laatste categorie omvat voornamelijk recreatiegebieden. Niet alle risicogebieden vallen formeel onder de operationele verantwoordelijkheid van de brandweer. Omdat de brandweer toch in deze gebieden duikt, zijn van deze gebieden door de brandweer ook kaarten gemaakt en in de inventarisatie vermeld. In de volgende tabel zijn de risicogebieden genoemd. Gebied Aard Omschrijving Havens 6 Verspreid langs Grevelingen Verspreid langs Oosterschelde Duiklocaties Verspreid langs Grevelingen Schouwen Verspreid langs Oosterschelde Duiveland Sluizencomplex 1 Grevelingensluis bij Bruinisse Overig Recreatiegebied Serooskerke en krekengebied Ouwerkerk Havens 5 Verspreid langs kustlijn Tholen Sint Duiklocaties Verspreid langs Oosterschelde Philipsland Kanaal 1 Schelde-Rijn kanaal Overig Natuurgebieden, Veste (Tholen), Noord Beveland Havens 6 Verspreid langs Oosterschelde en Veerse Meer Duiklocaties Verspreid langs Oosterschelde Havens 6 Langs Veerse Meer, Middelburg, Vlissingen, havengebied Vlissingen Oost Walcheren Kanaal 1 Kanaal door Walcheren Sluizen Vlissingen Overig Recreatiegebieden langs Veerse Meer Havens 11 Verspreid langs Westerschelde, Oosterschelde, Goes Kanaal 3 Schelde-Rijn kanaal, Spuikanaal, Kanaal door Zuid Beveland Bevelanden Sluizencomplex 5 Kreekrak, Hansweert, Wemeldinge, Sas, Katse Veer Duiklocaties Verspreid langs Oosterschelde Overig Groot aantal recreatiegebieden, welen en plassen, oesterputten Havens 8 Langs Westerschelde Zeeuws Sluizencomplex 1 Vlaanderen Kanaal 2 Uitwateringskanaal en Kanaal Gent-Terneuzen Visie op waterongevallen 19

20 Gebied Aard Omschrijving Overig Aantal recreatiegebieden en kreken Tabel 7: risicolocaties per gebied DAADWERKELIJKE INCIDENTEN In de vorige paragraaf is beschreven wat de risicogebieden zijn in Zeeland wat betreft waterongevallen. In deze paragraaf wordt op basis van de daadwerkelijke uitrukken beschreven hoe vaak waterongevallen voorkomen in Zeeland en waar de ongevallen gebeurd zijn. De informatie in deze paragraaf is gebaseerd op een gegevensbestand afkomstig van de GMK Zeeland. Dit bestand bevat alle alarmeringen van duikteams in de periode van januari 2008 tot en met augustus De lijst bevat 178 meldingen. Van deze meldingen hadden er 16 een lage prioriteit en 162 een hoge prioriteit. Deze laatste categorie is nader uitgewerkt. In de onderstaande analyse zijn inzetten bij waterongevallen buiten de regio niet meegenomen. Met name de duikploeg Tholen is ook buiten regio Zeeland ingezet (in regio Midden- en West Brabant). Veel van de meldingen blijken, na analyse, geen waterongeval te zijn of geen inzet van een duikteam te vragen. Zo is er in een aantal gevallen sprake van een voertuig in een sloot en staat er in de sloot slechts enkele centimeters water. Ook is in een aantal gevallen het slachtoffer gered door omstanders. Visie op waterongevallen 20

21 Uit de analyse ontstaat het volgende beeld: Prio1 meldingen duikteams Prio-1 meldingen duikteams Totaal 2013 Geen waterongeval 1 44 Geen persoon aangetroffen / loos 2 37 Locatie Gracht Kanaal Haven Oosterschelde/ Grevelingen Anders Redding door brandweer Grijpredding Oppervlakteredding Duik Redding door anderen dan brandweer Zelfstandig Door omstanders Door andere hulpdiensten Niet gered : Ter plaatse is gebleken dat er geen persoon te water is geraakt (bijvoorbeeld een geparkeerde auto te water geraakt) en dat het incident niet past in de definitie van waterongeval. 2: Er is gezocht naar een persoon. Tijdens zoeken bleek melding loos. 3: Er is ter plaatse gezocht naar een vermiste persoon. Deze is niet aangetroffen; melding is ook niet ingetrokken. Tabel 8: aantal waterongevallen met een uitruk van het duikteam De meldingen uit de categorieën redding door brandweer en redding door anderen dan brandweer zijn geplot op een kaart: Visie op waterongevallen 21

22 Kaart 2: locatie waterongevallen, naar type redding De daadwerkelijke waterongevallen gebeuren vooral langs de kanalen Gent-Terneuzen, het kanaal door Walcheren, het kanaal door Zuid-Beveland of de aangrenzende havens, en rondom de haven van Goes / het havenkanaal richting Goes. Op Schouwen-Duiveland (waar geen duikploeg is gevestigd) zijn meer waterongevallen geweest in de meetperiode) dan op Tholen (waar wel een duikploeg is gestationeerd). De duikploegen van het Stadsgewest, Goes en Terneuzen liggen bij of nabij concentraties van waterongevallen. Uit de registratie van de waterongevallen is geen verband gevonden tussen het aantal ongevallen en het toeristenseizoen. In de vakantiemaanden juli en augustus is er geen merkbare stijging van het aantal ongevallen. In de meetperiode waren de meeste ongevallen in de maand januari: zie Tabel 9. Op zaterdagen en zondagen lijken er wel iets meer waterongevallen te gebeuren. Ook is in de middaguren (tussen 12:00 en 16:00 uur) de kans op waterongevallen het grootst. Visie op waterongevallen 22

23 waterongevallen verdeeld naar tijdstip maand aantal dag vd week aantal tijdstip aantal januari 19 14% maandag 22 14% 0 tot 4 uur 11 7% februari 10 7% dinsdag 18 11% % maart 6 4% woensdag 21 13% % april 10 7% donderdag 26 16% % mei 13 9% vrijdag 16 10% % juni 12 9% zaterdag 29 18% % juli 9 6% zondag 30 19% 162 augustus 16 11% % september 6 4% oktober 15 11% november 9 6% december 15 11% % Tabel 9: waterongevallen naar tijdstip van optreden 6 CONCLUSIE Op basis van de voorgaande paragrafen kan geconcludeerd worden dat de risicogebieden geconcentreerd zijn rondom de gemeenten Goes, Middelburg, Terneuzen, Vlissingen, de kanalen Gent-Terneuzen, Kanaal door Walcheren, Kanaal door Zuid-Beveland en de daar aan verbonden havens. In deze gebieden treden ook de meeste waterongevallen op. Aan de risicogebieden is toegevoegd het Schelde-Rijnkanaal: in dit gebied gebeuren niet veel daadwerkelijke ongevallen maar gezien de aard van het gebied en de ongevalsfrequentie in vergelijkbare gebieden is dit een logische toevoeging. Op de volgende kaart (Kaart 3) zijn risicogebieden gemarkeerd met gele lijnen. Er liggen verspreid in met name de Bevelanden en het midden van Zeeuws Vlaanderen een aantal kreken of welen. In deze gebieden gebeuren weinig tot geen ongevallen. Verspreid over Schouwen-Duiveland vinden relatief veel ongevallen plaats. Een belangrijk deel hiervan valt buiten het gebied waarin de brandweer operationeel verantwoordelijk is. Het aantal geregistreerde daadwerkelijke waterongevallen in de afgelopen vijfenhalf jaar ligt op 81. Hierbij zijn de meldingen waarbij geen personen zijn aangetroffen buiten beschouwing gelaten. Gemiddeld vinden er in Zeeland jaarlijks dus circa 15 daadwerkelijke waterongevallen plaats waarvoor de brandweer wordt gealarmeerd (meer dan één ongeval per maand). Het aantal alarmeringen van duikploegen ligt een factor twee hoger (zie ook Tabel 8). Geadviseerd wordt om de processen in de GMK dusdanig vorm te geven of aan te passen dat het aantal onnodige alarmeringen van duikploegen zo klein mogelijk wordt. Inzetten van duikploegen buiten de regio zijn in bovenstaande analyse buiten beschouwing gelaten. 6 Bij de analyse op maandniveau is 2013 niet meegenomen: er zijn gegevens van een compleet jaar beschikbaar. Visie op waterongevallen 23

24 Kaart 3: risicogebieden Visie op waterongevallen 24

25 ANALYSE HUIDIGE SITUATIE RISICO S In Kaart 4 zijn de risicolocaties, de locaties van de waterongevallen van de afgelopen 5,5 jaar en de locaties van de duikploegen afgebeeld. Kaart 4: locaties ongevallen, risico's en duikploegen Uit de registratie blijkt dat in havens en kanalen de meeste waterongevallen hebben plaatsgevonden (zie ook Tabel 8): 48% van het aantal waterongevallen waarbij een redding is uitgevoerd. De uitruklocaties van de duikploegen liggen in gebieden waar of van waar uit de ongevalslocaties snel bereikt kunnen worden. Een uitzondering hier op vormt Schouwen-Duiveland. Hier treden twee keer meer ongevallen op dan op Tholen. Toch is er op Schouwen-Duiveland geen duikploeg en op Tholen wel. Een deel van de ongevallen op Schouwen-Duiveland vindt plaats in wateren waar de brandweer niet operationeel verantwoordelijk voor is (Oosterschelde, Grevelingenmeer en Grevelingen). Visie op waterongevallen 25

26 Als het aantal ongevallen gecorrigeerd wordt voor gebieden waarvoor de brandweer niet operationeel verantwoordelijk is dan verhoudt het aantal ongevallen op Schouwen-Duiveland zich ongeveer tot het aantal op Tholen. WIJZE VAN REDDEN In de meetperiode zijn 77 daadwerkelijke reddingen uitgevoerd na een waterongeval. Een beperkt deel hiervan is door de brandweer gedaan en daarvan is weer een beperkt deel door de duikploegen uitgevoerd: zie Tabel 10 (en ook in het vorige hoofdstuk Tabel 8). Prio-1 meldingen duikteams Totaal Redding door brandweer Grijpredding 5 6% Oppervlakteredding 9 12% Duik 10 13% Redding door anderen dan brandweer Zelfstandig 19 25% Door omstanders 29 38% Door andere hulpdiensten 5 6% 31% 69% Tabel 10: aantal reddingen naar uitvoerenden % Uit bovenstaande blijkt dat omstanders een belangrijke rol vervullen bij het redden van mensen uit het water. De locaties waar de duikers van de brandweer het meest redden zijn de kanalen, grachten en havens. OPKOMSTTIJD VERSUS GOUDEN UUR Er is geen wettelijk vastgelegde opkomsttijd voor duikteams. Wel wordt algemeen 15 minuten aangehouden als richtwaarde 7. Deze opkomsttijd biedt nog enige kans op levensredding. Dit is gebaseerd op in wat in de geneeskundige hulpverlening het gouden uur wordt genoemd: er is nog enige kans op overleven als iemand binnen het uur na te water te zijn geraakt, uit het water wordt gehaald. In een studie 8 uitgevoerd in opdracht van de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) is aangegeven dat deze grens van 1 uur mogelijk veel te optimistisch is. Volgens in deze studie aangehaalde onderzoeken ligt de grens eerder in de buurt van 30 minuten. 7 Waterongevallen beheersing brandweer , NVBR, blz 15, 16, 22 8 Effectiviteit van waterongevallenbestrijding binnen veiligheidsregio Utrecht, vanuit medisch oogpunt, K.G. Laban en P.A. Goos Visie op waterongevallen 26

27 Figuur 2: het 'gouden uur' in relatie tot opkomsttijd In paragraaf 0 is aangegeven wat de opkomsttijd van de duikploegen is en wat het bereik van de ploegen is (zie ook kaart 1 in die paragraaf). In de praktijk blijkt dat de tijdsopbouw van een duikinzet als volgt is: Aangenomen wordt dat er tussen het ongeval en de melding bij de meldkamer mogelijk 5 a 10 minuten kan zitten; Circa 5 minuten na aankomst van de duikploeg op de incidentlocatie is een duiker in het water; De maximale duiktijd is 30 minuten. Vervolgens kan een andere duiker in het water; de vraag is of er dan nog een zinvolle redding kan plaatsvinden; In dit schema resteert er voor de opkomsttijd circa 15 a 20 minuten. Uitgaande van de bovengenoemde richtwaarde voor de opkomsttijd van circa 15 tot 20 minuten, is het bereik van de duikploeg Terneuzen op dit moment klein: de ploeg heeft een uitruktijd van circa 10 minuten. Het bereik van de andere ploegen is groter. In Kaart 5 is aangegeven binnen welke opkomsttijden de gebieden bereikt worden. Als het bereik van de ploegen vergeleken wordt met de risicogebieden dan worden de belangrijke delen van de risicogebieden gedekt, uitgezonderd een deel van het Schelde-Rijnkanaal, een deel van het kanaal Gent-Terneuzen en een deel van het havengebied Vlissingen-Oost. Visie op waterongevallen 27

28 Kaart 5: opkomsttijd versus risicogebieden De gehanteerde uitruktijden voor Goes en Terneuzen wijken significant af van de in werkelijkheid gerealiseerde uitruktijden. De in de berekeningen gehanteerde tijden worden beschouwd als haalbaar en daarmee realistisch. Bij een besluit de duikploegen te continueren zal op terugdringen van deze uitruktijden doelbewust gestuurd moeten worden. PARAATHEID EN TOEKOMSTBESTENDIGHEID Bij een analyse over de paraatheid van de huidige ploegen hoort in aanmerking genomen te worden dat er in de afgelopen periode een stop was op het aannemen en opleiden van duikers in afwachting van een besluit op voorliggende visie. De duikploegen geven aan dat er sollicitanten voor de duikfuncties zijn en dat een groei van het aantal duikers geen probleem zou zijn. Los van bovenstaande constatering is de huidige situatie op het gebied van paraatheid tijdens kantooruren voor 2 (Goes en Terneuzen) van de 4 ploegen zorgwekkend. Buiten kantooruren kunnen alle ploegen alle benodigde functies leveren al is de basis soms smal. Visie op waterongevallen 28

29 De gemiddelde leeftijd van de duikploegen ligt rond de 40 jaar. In alle korpsen zijn leden die ouder zijn dan 50 jaar. Gezien de beperkte beschikbaarheid is het tijdig anticiperen op het vertrek van deze medewerkers noodzakelijk. KOSTEN Het rendement bepalen van duikteams (de kosten in relatie tot de geredde mensenlevens) is moreel lastige discussie. Hierbij komt immers het begrip waarde van een mensenleven onherroepelijk ter sprake. Om deze discussie richtinggevend te kunnen voeren heeft de NVBR in het document Waterongevallenbeheersing brandweer, visie van de NVBR een voorbeeldberekening opgenomen. Op basis van deze berekening kan de doelmatigheid van de waterongevallenbestrijding mede bepaald worden. Als maatgevend bedrag is in deze berekening 2,2 miljoen euro gehanteerd per gered mensenleven 9. De kosten voor het duikteam van VRZ worden geschat op circa per jaar (zie hoofdstuk 0). 10 Op basis van de registratie van het aantal waterongevallen in de afgelopen vijfenhalf jaar kan de volgende afweging gemaakt worden: Als de kosten voor het duikteam verdeeld worden over het aantal reddingen door de duikers zou iedere redding circa kosten. Prio-1 meldingen duikteams Per jaar Kosten per redding per jaar 2013 Totaal Redding door brandweer Grijpredding 5 0,9 Oppervlakteredding 9 1,6 Duik 10 1, Tabel 11: aantal reddingen versus kosten In bovenstaande cijfers is niet verwerkt of de geredde persoon het ongeval ook daadwerkelijk heeft overleefd. Uit de registratie valt beperkt af te leiden of de reddingen ook echt succesvol waren. Vermoedelijk zijn in de meetperiode 1 tot 2 personen daadwerkelijk levend uit het water gehaald door een duikploeg. Uitgaande van 1 persoon in 5 jaar zijn de kosten per gered persoon 5 maal ,00: ,00. Dit valt binnen de door de NVBR genoemde norm. CONCLUSIES BESTAANDE SITUATIE De meeste duikongevallen in Zeeland vinden plaats bij havens en kanalen. Deze kunnen dan ook als de belangrijkste risicolocaties beschouwd worden. De duikploegen zijn in de omgeving hiervan gepositioneerd. Van de reddingen bij waterongevallen wordt een belangrijk deel uitgevoerd door anderen dan de brandweer. Van de ongevallen in kanalen wordt wel een belangrijk deel door de brandweer uitgevoerd. De meeste kanalen en havens kunnen door de duikploegen binnen de geadviseerde 15 tot 20 minuten bereikt worden, uitgezonderd een deel van het kanaal Gent-Terneuzen en een deel van het 9 Waterongevallen beheersing brandweer , NVBR, blz In de kosten zijn ook eventuele kosten voor revalidatie, verpleging en verzorging van de drenkeling na een redding niet meegenomen. Strikt genomen zouden deze ook meegenomen dienen te worden in de discussie over het rendement van de duiktaak. Visie op waterongevallen 29

30 Schelde-Rijn kanaal. De uitruktijden van de duikploegen Terneuzen en Goes dienen wel korter te worden. De paraatheid tijdens kantooruren is niet gegarandeerd in Goes en Terneuzen. Aanvulling van de bestaande ploegen is noodzakelijk om tijdens kantooruren die paraatheid op niveau te krijgen. Buiten kantooruren zijn de ploegen paraat al is de basis smal. Ook hier is uitbreiding nodig om de paraatheid te verbeteren. De kosten voor het duiken zijn per jaar circa Indien dit uitgedrukt wordt in maatschappelijk rendement zijn de kosten lager dan de opbrengst. Iedere duikploeg heeft een boot nodig en deze moet gelijktijdig met de duikploeg ter plaatse komen. Idealiter wordt de boot door de duikploeg meegenomen. De in Goes en Tholen gebruikte typen voldoen voor de duikploegen. De boot van het Stadsgewest moet vervangen worden. De boot als gestationeerd in Terneuzen mag geredeneerd vanuit de duiktaak kleiner. Geadviseerd wordt iedere ploeg te laten beschikken over een eigen boot die samen met het team ter plaatse kan komen. Voor alle andere boten die bij brandweerposten gestationeerd zijn geldt dat vanuit deze visie er geen noodzaak is om de boten te handhaven. Mogelijk is er vanuit andere taken wel een noodzaak. Bij handhaving van de boten is het vanzelfsprekend wel nodig dat de volgende zaken op orde zijn en blijven: Voldoen aan wet- en regelgeving (vaarbewijzen); Technische staat van de boten moet in orde zijn (onderhoud); De medewerkers moeten opgeleid zijn en regelmatig oefenen met de boot. Visie op waterongevallen 30

31 LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN In heel Nederland wordt en is al uitgebreid gediscussieerd over het nut en de noodzaak van de duiktaak bij de brandweer. Deze discussie is ingegeven door de volgende zaken: Dodelijke ongevallen met brandweerduikers en de daar aan gekoppelde discussie rond de veiligheid van het brandweerduiken De afgelopen jaren hebben zich in Nederland enkele noodlottige ongevallen voorgedaan met brandweerduikers. Dit zijn de duikongevallen in Terneuzen (2008), Urk (2007) en Utrecht (2001). Daarnaast kent bijna ieder brandweerduikteam verhalen over (eigen) bijna-ongevallen. Steeds strenger eisen op het gebied van duiken met daar uit voortkomende hoge(re) kosten van de duikteams De NVBR en Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (IOOV) hebben naar aanleiding van bovenstaande (bijna) duikongevallen en de zorg omtrent de veiligheid van de brandweerduikers een onderzoek uitgevoerd naar de veiligheid van het brandweerduiken. Dit onderzoek heeft geleid tot het rapport Veiligheid brandweerduiken beschouwd 11. Het doel van deze systeembeschouwing was om herhaling van duikongevallen zoveel als mogelijk te voorkomen. In het rapport zijn 38 urgente maatregelen benoemd die ieder brandweerkorps met een duikteam op orde dient te hebben. Beperkt aantal geredde levens. In de discussies wordt vaak gewezen op het rendement van de duiktaak: het aantal mensen dat (levend) uit het water wordt gehaald door duikploegen versus de kosten voor het in stand houden van de ploegen. De strategische reis de brandweer over morgen. De brandweer over morgen is een visie op het veranderingsproces dat de brandweer tot 2040 te wachten staat. Hierin wordt onder andere de nadruk gelegd op de voorkant van de veiligheidsketen (risicobeheersing) en de wijze van risicobenadering. Toegepast op de duiktaak: kan door pro-actieve en preventieve maatregelen het aantal waterongevallen teruggebracht worden. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot het ontwerpen van de landelijke visie voor het brandweerduiken door de NVBR: waterongevallen beheersing brandweer, visie Deze visie kan gezien worden als een nadere uitwerking van Brandweer over Morgen voor het deelgebied waterongevallen voor een periode van 4 jaar. De inzet van de brandweer bij waterongevallen is te verdelen in 3 categorieën: 1. Grijpredding: deze taak kan door iedere standaard eenheid van de brandweer (TS-6) uitgevoerd worden; 2. Oppervlakteredding: door de standaard eenheid uit te rusten met extra materiaal en de medewerkers aanvullende trainingen te geven, kan een oppervlakteredding uit te voeren zijn; 3. Reddingsduik: uit te voeren door opgeleide brandweerduikers. Zie ook hoofdstuk 0 voor een definitie van bovenstaande begrippen. De veiligheidsregio s hebben op basis van bovenstaande discussies en gedefinieerde soorten redding, gekozen voor het aanpassen van de duiktaak. Figuur 3: typen redding De volgende varianten zijn de afgelopen periode ontwikkeld: Niet meer duiken bij de brandweer. In geval van een waterongeval wordt een beroep gedaan op omliggende regio s of andere instanties / particulieren; 11 Inspectie Openbare Orde en Veiligheid, oktober Visie op waterongevallen 31

32 Met een beperkter aantal duikploegen verder gaan; Combinatie van een beperkt aantal duikploegen met enkele oppervlaktereddingsteams. Op deze wijze verwacht men een meer op maat van de risico s gerichte aanpak van waterongevallen te hebben en een kostenreductie te bereiken. Naast een focus op het aantal benodigde duikploegen en de taak van de ploegen is er ook een focus op veiligheid. Daar waar men besluit de duiktaak uit te blijven voeren, wordt deze ook dusdanig ingericht dat de taak conform de wet- en regelgeving uitgevoerd kan worden. Ten behoeve van deze rapportage is bij veiligheidsregio s met een vergelijkbaar geacht risicobeeld geïnventariseerd hoe de redding bij waterongevallen georganiseerd is. In Tabel 12 is per regio vermeld hoeveel duikploegen en oppervlaktereddingsteams er momenteel zijn. Regio Aantal Aantal teams duikploegen oppervlakteredding Amsterdam Amstelland 3 - Fryslan 2 10 Noord-Holland Noord 3 - Rotterdam-Rijnmond 3 8 Zuid-Holland Zuid 1 2, groeit naar 6 Zeeland 4 Tabel 12: organisatie redding bij waterongevallen in andere regio's Opmerkingen Zijn opgericht daar waar de duikploeg niet binnen 15 minuten arriveert. Bovengenoemde aantallen duikploegen blijven naar verwachting in de komende jaren gelijk: er zijn geen plannen om het aantal ploegen terug te brengen. In Zuid-Holland Zuid worden de teams oppervlakteredding niet ingezet in kanalen, sluizencomplexen en havens. In Rotterdam-Rijnmond worden de teams oppervlakteredding wel ingezet in deze typen waterlichamen. De teams hebben hiervoor een aanvullende training gehad zodat zij ook kunnen optreden in stromend water. De regio s denken zeer verschillend over de toegevoegde waarde en de inzetbaarheid van oppervlakteredteams. De belangrijkste reden om deze teams in te zetten is de lange(re) opkomsttijd van duikploegen. Daar staat tegenover dat de teams niet in alle soorten wateren worden ingezet. Ook zijn er bezwaren vanuit oogpunt van veiligheid: Gevreesd wordt dat de redders verder gaan dan eigenlijk verantwoord is; Gezondheidsrisico s: gevaar op besmetting via het water (o.a. blauwalg); Vooral vertrouwen op de zwemvaardigheid van de redders zonder een adequate backup. Over het aantal inzetten van de teams oppervlakteredding zijn bij bovengenoemde korpsen geen gegevens bekend. Visie op waterongevallen 32