Aanvullend onderzoek flora en fauna landgoed Verwolde

Transcriptie

1 Aanvullend onderzoek flora en fauna landgoed Verwolde september 2012

2 Aanvullend onderzoek flora en fauna landgoed Verwolde Opdrachtgever: Dhr. G. van Heemstra Juffersdijk TR Laren Opdrachtnemer: Buiting Advies Wilhelminaweg AB Dieren

3 Inhoud Inleiding Achtergrondinformatie Omschrijving plangebied Waarnemingen quickscan natuur Geplande ontwikkelingen Resultaten Bureaustudie Veldbezoeken Discussie, aanbevelingen en conclusie Mogelijke effecten van activiteiten op eekhoorns Mogelijke effecten van activiteiten op vleermuizen Aanbevelingen Conclusie...12 Literatuur Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

4 Inleiding Dit aanvullend onderzoek flora en fauna is uitgevoerd in opdracht van dhr. G. van Heemstra. Aanleiding voor dit onderzoek zijn de voorgenomen ontwikkelingen, gericht op het voortbrengen van een nieuwe economische drager voor het landgoed Verwolde (gemeente Lochem). De ontwikkelingen bestaan uit de realisering van een bijzondere manier van verblijfsaccommodatie, een boswinkel met terras, een parkeervoorziening en mogelijk het inrichten van een natuurlijke zwemvijver ter plaatse van een in het bos aanwezige poel. Alle hierboven beschreven ontwikkelingen zijn gepland binnen de contouren van het landgoed op een perceel aan de Jonker Emilelaan 5. Omdat voorgenomen ontwikkelingen in strijd kunnen zijn met bepalingen zoals gesteld in nationaal en internationaal natuurbeleid is reeds, tijdens een in 2010 door Buiting Advies uitgevoerde quickscan flora en fauna (Buiting Advies, 2010), een inschatting gemaakt van de aanwezige beschermde planten diersoorten op en in de nabijheid van het perceel. Nu inmiddels twee jaar later de plannen in een verder gevorderd stadium zijn en een bestemmingsplanwijziging inwerking is gezet door de gemeente Lochem, is vanuit de gemeente de vraag gekomen voor een aanvulling op de resultaten uit de in 2010 uitgevoerde quickscan. De vraag die tijdens dit aanvullend onderzoek moet worden beantwoordt is of door de voorgenomen ontwikkelingen het voortbestaan van in het gebied aanwezige vleermuizen en eekhoorns niet in het geding is. Leeswijzer Hoofdstuk 1 van deze rapportage geeft een korte beschrijving van het plangebied, en een beknopt overzicht van de waarnemingen zoals gedaan tijdens de quickscan in Daarnaast wordt in het hoofdstuk een nadere omschrijving van de geplande werkzaamheden geschetst. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de tijdens het aanvullend onderzoek gehanteerde onderzoeksmethode. In hoofdstuk 3 worden vervolgens de waarnemingen van het aanvullend onderzoek gepresenteerd. Ten slotte volgen in hoofdstuk 4 de conclusie en aanbevelingen. 2 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

5 1. Achtergrondinformatie 1.1 Omschrijving plangebied In dit hoofdstuk wordt het plangebied beschreven. Omdat het plangebied vijf verschillende terreintypen kent is het plangebied opgedeeld in deelgebieden. Per deelgebied volgt een korte beschrijving. Een overzicht wordt gepresenteerd in afbeelding N Afbeelding 1.1 contour plangebied ) Deelgebied 1 Erf Deelgebied 1 bestaat uit een erf met daarop een boerderij met deel. De boerderij is 8 meter hoog, heeft een half steens muur en is voorzien van een kelder. De deel heeft een hoogte van 7 meter en is eveneens opgetrokken uit steen (halfsteens). De boerderij inclusief deel hebben een totale lengte van 27 meter. De breedte bedraagt ongeveer 10 meter. De boerderij is voorzien van een pannendak de deel is afgewerkt met (asbest)cementvezelplaten. Op korte afstand van de boerderij staat een vervallen opslagruimte. Ook deze is opgetrokken uit steen en voorzien van een pannendak. In het dak zijn grote gaten gevallen en op dit moment wordt dit gebouw gerenoveerd. Deelgebied 2 Naaldbos Deelgebied 2 bestaat uit overwegend naaldboomsoorten (afbeelding 1.2). Met name douglasspar, fijnspar en enkele zilversparren. De gemiddelde diameter ligt ongeveer rond de 20 centimeter. Verspreid door het bos staan enkele zomereiken en Amerikaanse eiken met een diameter van ongeveer centimeter. De ondergroei bestaat uit groepen brede stekelvarens en verspreid enige braamstruiken. Buiten deze soorten is weinig begroeiing aanwezig. De stand van het bos is over het algemeen dicht al zijn recent (plaatselijk) enige bomen geveld. 3 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

6 Afbeelding 1.2 Naaldbos met plaatselijk weinig ondergroei Deelgebied 3 Moestuin De moestuin is aan de noord- en oostzijde ommuurd. De tuin is in gebruik als moestuin en er recent enkele fruitbomen aangeplant (afbeelding 1.3). 4 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

7 Afbeelding 1.3 De ommuurde moestuin. Deelgebied 4 gemengd bos Het gemende bos bestaat uit zomereiken beuken en enkele naaldbomen. De stamdiameters lopen sterk uiteen (8 cm->50cm). De kruidlaag is in de bosrand in het noordelijk deel van het plangebied goed ontwikkeld. In de kruidlaag staan soorten als dalkruid, gewone salomonszegel, groot heksenkruid en muursla. Deelgebied 5 poel Aan de rand van het eigenlijke plangebied ligt een poel. De poel heeft een oppervlak van ongeveer 120 m 2 en is omgeven door een dichte begroeiing van kruiden, struiken en bomen. 1.2 Waarnemingen quickscan natuur 2010 Tijdens de quickscan in 2010 zijn de in tabel 1.1 gepresenteerde waarnemingen gedaan. Tabel 1.1 waarnemingen quickscan 2010 Soort Tabel Ff-wet Toelichting Brede wespenorchis 1 Aangetroffen in deelgebied 4 Ree 1 Zichtwaarneming deelgebied 3, sporen in deelgebied 2 Kleine maagdenpalm 1 Aangetroffen in deelgebied 4 Bruine kikker 1 Aangetroffen in deelgebied 2 Eekhoorn 2 Vraatsporen fijnsparkegels in deelgebied 2 Laatvlieger 3 habitatrichtlijnsoort Geluidwaarneming deelgebied 3 Gewone dwergvleermuis 3 habitatrichtlijnsoort Geluidwaarneming deelgebied 3 Rosse vleermuis 3 habitatrichtlijnsoort Geluidwaarneming deelgebied 3 en 4 Vogels - Soorten van de vogelrichtlijn (voorkomen onbekend) 5 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

8 1.3 Geplande ontwikkelingen De huidige boerderij zal worden verbouwd tot theeschenkerij. Dit betekent dat vooral in het gebouw aanpassingen gemaakt zullen worden. Verder zullen de aanwezige luiken aan de buitenzijde van het gebouw worden opgeknapt (schilderwerk). De aansluitende deel bij de boerderij zal worden ingericht als onderkomen voor vrijwilligers. De boerderij zelf is niet geschikt als winterverblijfplaats voor vleermuizen, zo bleek tijdens de eerder uitgevoerde quickscan. Het gebouw heeft geen spouwmuur en de dakbedekking is niet toegankelijk voor vleermuizen. In deelgebied 2, het gemengde bos met een groot aandeel naaldbomen, zullen verspreid over een termijn van 5 jaar 10 boomhutten worden geplaatst. Pleksgewijs zullen hiervoor enkele bomen worden gekapt. Doel is om het boskarakter van het gebied daarbij te behouden. De accommodatie komt echt in het bestaande bos te liggen. De zwaarte van de ingreep in het bos is, door het pleksgewijs weghalen van enkele bomen, vergelijkbaar met dat van een reguliere dunning in het bos. 6 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

9 2. Aanvullend onderzoek: de methode In dit hoofdstuk worden de tijdens het aanvullend onderzoek gehanteerde onderzoeksmethoden kort beschreven. Daarbij wordt onderscheidt gemaakt in literatuurstudie en veldbezoek. 2.1 Literatuuronderzoek bijzondere gebieden en wetgeving Tijdens de in 2010 uitgevoerde quickscan is onderzocht of het plangebied vanuit de vigerende natuurwetgeving is gecategoriseerd alszijnde beschermd gebied. Bij dit nadere onderzoek is nagekeken of hierin veranderingen hebben plaatsgevonden. Er is onderzocht of het plangebied onderdeel is van: de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) Natura 2000 (habitatrichtlijn/vogelrichtlijn) Nationale Parken Nationale Landschappen 2.3 Veldonderzoek Het aanvullende onderzoek bestond uit twee veldbezoeken (zie tabel 2.1) waarbij met name is gelet op de aanwezigheid van vleermuizen en eekhoorns of sporen daarvan. Bij de gebouwen is gezocht naar vleermuizen of uitwerpselen van vleermuizen, en er is s avonds tweemaal in het plangebied gecontroleerd of vleermuizen aanwezig waren. Hiervoor is gebruik gemaakt van een batdetector van het merk Pettersson, type D240x en van een detector Mini-3 van Ultra Sound Advice. Verder is in het bosgebied, met name deelgebied 2, gezocht naar eekhoorns, nesten van eekhoorns en sporen van eekhoorns. Bij de veldbezoeken is ook gelet op de aanwezigheid van overige beschermde dier- en plantsoorten of sporen daarvan. Tabel 2.1. Overzicht veldbezoeken aanvullend onderzoek Verwolde Datum en tijdstip Weer (KNMI station Twente) Tijdstip zonsondergang 2 augustus 20:45-23:00 Half tot zwaar bewolkt, maximaal 21:28 24graden, geen neerslag 29-augustus 18:30-21:30 Half bewolkt, maximaal 26 graden, geen neerslag 20:33 7 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

10 3. Resultaten 3.1 Bureaustudie Gebiedsbescherming De situatie met betrekking tot de gebiedsbescherming van het plangebied blijkt niet gewijzigd ten opzichte van de situatie in 2010, ten tijden van de quickscan natuur. Het gebied maakt nog steeds onderdeel uit van de Ecologische Hoofdstructuur en het nationaal landschap de Graafschap. Het gebied is niet gelegen binnen een Natura 2000 gebied of binnen een Nationaal Park. 3.2 Veldbezoeken Eekhoorns Net als tijdens de eerder uitgevoerde Quickscan Natuur werden ook nu van de eekhoorn vraatsporen aan kegels gevonden in deelgebied 2. Verder werd hier eenmaal een eekhoorn gehoord. Nesten van eekhoorn werden niet gezien. Het bos in dit deel is erg dicht, wat het waarnemen van eventueel aanwezige nesten bemoeilijkt. Eekhoorns zelf werden bij de bezoeken niet gezien in het plangebied. Buiten het plangebied werd bij het tweede veldbezoek wel een eekhoorn waargenomen. Afbeelding 3.1 Vraat van eekhoorn aan kegel van fijnspar. 8 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

11 Vleermuizen Achter de luiken van de tot theeschenkerij om te vormen boerderij (deelgebied 1) waren veel uitwerpselen van vleermuizen aanwezig. Bij het tweede veldbezoek werden hier 3 vleermuizen aangetroffen; 1 laatvlieger en 2 dwergvleermuizen (afbeelding 3.2). Deze vleermuizen zaten ieder apart achter een luik. Bij beide veldbezoeken werden foeragerende vleermuizen waargenomen. Boven de moestuin was bij het tweede veldbezoek net na zonsondergang een foeragerende laatvlieger aanwezig. Verder werden enkele gewone dwergvleermuizen gezien en gehoord rond de boerderij. Ook in deelgebied 4, tussen de boomkronen van enkele grote loofbomen, waren foeragerende dwergvleermuizen aanwezig. Mogelijk dezelfde exemplaren als die later foeragerend bij de boerderij werden gehoord. In deelgebied 2 werden geen foeragerende vleermuizen gehoord. Ten slotte werd bij het eerste veldbezoek boven de moestuin een overvliegende rosse vleermuis gehoord. Afbeelding 3.2. Dwergvleermuis, rustend achter luik van de boerderij. Overige waarnemingen De poel (deelgebied 5) is ook bezocht tijdens het veldwerk. Eind augustus stond de poel deels droog, waardoor pootafdrukken van dieren goed waren waar te nemen (afbeelding 3.3). Rond de poel werden enkel prenten van reeën gezien. Prenten van andere zoogdieren werden niet gevonden. In de poel zelf waren wilde eenden aanwezig. Tijdens de veldbezoeken werden verder een groene en een zwarte specht gehoord. 9 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

12 Afbeelding 3.3. De deels drooggevallen poel, met veel pootafdrukken van reeën. 10 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

13 4. Discussie, aanbevelingen en conclusie 4.1 Mogelijke effecten van activiteiten op eekhoorns In het bosgebied zijn eekhoorns aanwezig, wat onder andere blijkt uit de vele kegels met vraatsporen die in het gebied werden gevonden. In de toekomst zullen in het bosgedeelte enkele recreatiewoningen worden gebouwd. Hiervoor zullen per woning enkele bomen worden gekapt, zodat het bos plaatselijk wat opener wordt. Op dit moment is het bos erg dicht. Na de bouw van de woningen zullen in het gebied mensen aanwezig zijn, die de huisjes tijdelijk als woning gebruiken. Verstorende effecten van de recreatiewoningen zelf op de eekhoorns zijn niet te verwachten. Eekhoorns komen veel in bos voor. Dit kan naald- of gemengd bos zijn, maar ook loofbos met een rijke ondergroei. Eekhoorns leven vooral van de zaden en noten van loofbomen en de zaden, knoppen en bloeiwijzen van naaldbomen. Verder eten ze ook wel insecten, eieren, jonge vogels en jonge twijgen. De ingreep die nodig is voor de bouw van de recreatiewoningen is vergelijkbaar met een reguliere dunning in het bos, waarbij bomen worden verwijderd om andere bomen meer groeiruimte te geven. Als gevolg van de ingreep zullen bomen verdwijnen maar dit geeft andere bomen de kans om groter te groeien. Het bos zelf zal niet verdwijnen door de bouw van de woningen en voedsel blijft beschikbaar. Eekhoorns zijn geen schuwe dieren en wennen aan de aanwezigheid van mensen. De dieren leven ook in bebouwd gebied, als tuinen en parken, zolang er maar voldoende voedsel aanwezig is. Mogelijke verstoring van verblijfplaatsen van de eekhoorn zouden plaats kunnen vinden wanneer de bomen daadwerkelijk worden omgezaagd. Eekhoorns slapen en verblijven in bolvormige nesten, die ze zelf maken van takjes, mos en schors. Vaak hebben ze meerdere van deze nesten. Als slaapplaats gebruiken ze verder ook wel oude kraaiennesten of holtes in bomen. Om verstoring van eekhoorns bij de kap van de bomen te voorkomen adviseren wij deze kap uit te voeren conform de gedragscode zorgvuldig bosbeheer (zie de aanbevelingen in paragraaf 4.3). 4.2 Mogelijke effecten van activiteiten op vleermuizen In het plangebied zijn verder vleermuizen aanwezig. Ze gebruiken de ruimte achter de luiken van de boerderij als verblijfplaats en daarnaast foerageren vleermuizen in lage dichtheid in het plangebied. Bij de verbouwing van de boerderij is verstoring van de vleermuizen die achter de luiken verblijven mogelijk. De vensterluiken blijven ook in de toekomst aanwezig maar zullen mogelijk worden geschilderd en opgeknapt. De vleermuizen zijn niet het hele jaar achter de luiken aanwezig. Zowel van dwergvleermuizen als laatvlieger is bekend dat ze vensterluiken als tijdelijke verblijfplaats in de zomer gebruiken (Limpens et al. 1997). Als winterverblijf zijn de ruimten achter de luiken niet geschikt, omdat de plek niet vorstvrij is. Ons advies is dan ook om het schilderwerk aan de luiken in het winterhalfjaar (november maart) uit te voeren, zodat verstoring van rustende vleermuizen wordt voorkomen (zie aanbevelingen in paragraaf 4.3). Het plangebied wordt verder door enkele vleermuizen gebruikt als plek om te foerageren. Het is onwaarschijnlijk dat als gevolg van de geplande ontwikkelingen dit foerageren in het geding komt. Laatvlieger en rosse vleermuis foerageren bij voorkeur in een grotere open ruimtes. Voor de open ruimte in het plangebied, de moestuin, zijn geen ontwikkelingen gepland. Deze open ruimte blijft behouden, zodat verstoring van foeragerende laatvliegers en rosse vleermuizen niet zal optreden. 11 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

14 Dwergvleermuizen foerageren in half open gebied, bij huizen, water en tussen boomkronen. Wanneer ze tussen boomkronen voedsel zoeken hebben ze een voorkeur voor loofbomen. Foerageren in naaldbos vindt veel minder plaats (Limpens et al. 1997). In de toekomst zullen in het gemengde bos naald- en loofbomen pleksgewijs bomen worden gekapt ten behoeve van de recreatiewoningen. Een negatief effect hiervan voor het foerageergebied van dwergvleermuizen is niet te verwachten. De bosstructuur blijft behouden evenals de foerageerruimte tussen boomkronen. Ook van de ontwikkeling van de boerderij tot theeschenkerij heeft geen negatief effect op de in het plangebied aanwezige vleermuizen. 4.3 Aanbevelingen Hieronder volgen enkele aanbevelingen. Wanneer volgens deze aanbevelingen wordt gewerkt is overtreding van de Flora- en faunawet als gevolg van de geplande activiteiten niet te verwachten. Voor de bouw van de recreatiewoningen is het nodig pleksgewijs een aantal bomen te kappen in het bosgebied. Het bos is geschikt als broedlocatie voor diverse vogelsoorten en verder komen er eekhoorns voor. Om verstoring van broedende vogels en eekhoorns te voorkomen is ons advies om het kappen uit te voeren conform de gedragscode zorgvuldig bosbeheer. Dit houdt onder andere in dat de kap plaatsvindt buiten de broedperiode van vogels. Als broedperiode wordt de periode half maart half juli aangehouden, maar ook broedende vogels buiten deze periode zijn beschermd. Werken volgens de gedragscode houdt verder in dat voor de velling van de bomen wordt geïnspecteerd of er holtes of bijzondere nesten aanwezig zijn. Met de omschrijving bijzondere nesten wordt bedoeld nesten van roofvogels en uilen, nesten van raven en zwarte kraaien, nesten van eekhoorns en nesten van kolonievogels. Wanneer deze nesten aanwezig zijn, worden de betreffende bomen bij voorkeur niet geveld. Indien het toch nodig is de nestbomen te vellen is het raadzaam dit in overleg te doen met een deskundige, omdat dan eerst vastgesteld dient te worden of vervangende nestruimte in de omgeving beschikbaar is. Achter de luiken van de boerderij zijn in het zomerhalfjaar (april oktober) vleermuizen aanwezig. Om de vleermuizen en de verblijfplaats niet te verstoren adviseren wij u werkzaamheden nabij de luiken of aan de luiken in het winterhalfjaar uit te voeren. Tot slot verdient het de aanbeveling om bij de in de toekomst te plaatsen buiten verlichting armaturen te kiezen die verstrooing van het licht naar omliggend terrein tegengaan. Ook kan er voor worden gekozen om de te buitenverlichting te voorzien van bewegingssensoren. De verlichting is in dit geval alleen aan wanneer hier behoefte aan is. 4.4 Conclusie Het plangebied wordt door een aantal door de Flora- en faunawet beschermde soorten gebruikt als verblijfplaats en plek om te foerageren. Door bij de geplande activiteiten te werken volgens bovenstaande aanbevelingen is verstoring van deze soorten of hun verblijfplaats niet te verwachten. Wanneer volgens bovenstaand advies wordt gehandeld is het niet nodig een ontheffing van de Flora- en faunawet aan te vragen voor de geplande activiteiten. 12 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde

15 Literatuur Buiting Advies, Quickscan natuur, landgoed Verwolde. 17pp. Limpens, H. Mostert, K. Bongers, W Atlas van de Nederlandse Vleermuizen. Dienst Regelingen Soortenstandaard Gewone dwergvleermuis Pipistrellus pipistrellus. Beschikbaar via het DR-loket, versie december pp. 13 Aanvullend onderzoek Flora en Fauna Landgoed Verwolde