J O N G E R E N O N D E R Z O E K : J A A R

Transcriptie

1 PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID 3 J O N G E R E N O N D E R Z O E K : J A A R Jongerenonderzoek 2010 Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de inwoners in haar werkgebied, heeft de GGD Zuid-Holland West in het voorjaar van 2010 een schriftelijke gezondheidsenquête uitgevoerd onder jongeren van 12 t/m 18 jaar. De resultaten zijn beschreven in een serie van tien factsheets en geven inzicht in de gezondheid, leefstijl en leefomstandigheden van de jongeren in de regio. Hoe gelukkig zijn jongeren van 12 t/m 18 jaar in de regio Zuid-Holland West? Hebben zij problemen met ingrijpende gebeurtenissen die ze hebben meegemaakt? Worden ze weleens gepest? Krijgen jongeren voldoende steun vanuit hun omgeving als er problemen zijn? Deze en andere vragen worden beantwoord in deze factsheet. Gemoedstoestand Om een indruk te krijgen van de gemoedstoestand van jongeren is gebruik gemaakt van een afbeelding met gezichtjes. Aan de jongeren is gevraagd hoe zij zich in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek voelden. Zes op de tien jongeren (61%) voelden zich het afgelopen jaar (heel) blij (figuur 3.1). In 2005 was dit nog 66%. In Midden-Delfland (67%) voelden jongeren zich vaker (heel) blij dan in de andere gemeenten. Het percentage jongeren dat zich (heel) somber voelde is vrijwel gelijk gebleven (5% in 2010 versus 4% in 2005). In Leidschendam-Voorburg (9%) voelden jongeren zich vaker (heel) somber dan in de andere gemeenten van de regio Zuid-Holland West. 61% 33% 5% Figuur 3.1: Gemoedstoestand jongeren in de 12 maanden voor het onderzoek. In de factsheets worden resultaten gepresenteerd over het vóórkomen van indicatoren van gezondheid. Ook is onderzocht of de indicatoren vaker voorkomen bij bepaalde groepen. Hierbij zijn de volgende achtergrondkenmerken bestudeerd: geslacht, leeftijd, opleiding van de ouders, etniciteit en gezinssituatie. Tot slot is bepaald of er verschillen zijn tussen gemeenten en trends ten opzichte van het Jongerenonderzoek GEMOEDSTOESTAND (HEEL) SOMBER meisjes 7% jongens 4% eenoudergezin 11% ander gezin 5% ervaren gezondheid matig-slecht 18% ervaren gezondheid (heel) goed 4% Resultaten die in de factsheets aan de orde komen zijn, voor wat betreft geslacht en leeftijd, representatief voor alle jongeren in de regio. Verschillen tussen groepen jongeren of gemeenten zijn alleen genoemd als deze relevant en statistisch significant zijn (dat wil zeggen met een kans van minder dan 5% op toeval berustend). Meer details over de onderzoeksopzet en methode zijn beschreven in factsheet 1. Jongeren die hun eigen gezondheid als gaat wel tot slecht beoordelen, voelen zich vaker (heel) somber dan jongeren die hun gezondheid goed vinden. Van de jongeren met een indicatie voor psychosociale problemen voelde 27% zich (heel) somber. GGD ZUID-HOLLAND WEST 3-1

2 Ingrijpende gebeurtenissen Ruim acht op de tien jongeren (83%) hebben ooit één of meer ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt, uit een lijst van 21 gebeurtenissen (figuur 3.2). De meest voorkomende ingrijpende gebeurtenissen zijn het overlijden van een dierbare (64% heeft dit meegemaakt), langdurige ziekte of ziekenhuisopname van een gezinslid (25%) en regelmatige ruzies tussen ouders onderling (21%). Een kwart van de jongeren (26%) heeft nu nog problemen met ingrijpende gebeurtenissen die ze hebben meegemaakt. In Zoetermeer ligt dit percentage wat hoger (29%), in Midden-Delfland (20%) en Westland (22%) wat lager dan in de andere gemeenten. Het meest genoemd is het overlijden van een gezinslid of iemand anders waarvan ze veel hielden. Eén op de tien jongeren heeft daar nu nog problemen mee. Overlijden dierbare Ziekte/ziekenhuisopname gezinslid Regelmatige ruzies tussen ouders onderling Echtscheiding ouders Zelf langdurige ziekte of ziekenhuisopname Zelf problemen met school, werk/werkloosheid Zelf problemen met geld/inkomen Geldproblemen ouders Zelf gediscrimineerd worden Problemen met nieuwe ouder Problemen met werk/werkloosheid (één van de) ouders Psychische ziekte ouders Psychische ziekte broer/zus Problemen met drank of verslaving ouders Seksueel misbruik Geweld of mishandeling tussen ouders Zelf problemen met drank of verslaving Zelf mishandeld door ouders Woonproblemen/problemen met huisvesting/verblijf in NL Zelf mishandeld door andere volwassenen Meisjes: zwanger geworden Jongens: een meisje zwanger gemaakt 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% ooit meegemaakt, nu nog probleem ooit meegemaakt, geen probleem meer Figuur 3.2: Percentage jongeren dat een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt en het percentage dat daar nu nog problemen mee heeft. Gepest worden Eén op de vijf jongeren (19%) is weleens gepest in de drie maanden voor het onderzoek. Op school wordt het meest gepest (16% van de jongeren heeft hier last van); 8% wordt (daarnaast) ergens anders gepest. Er is hierin geen verschil tussen gemeenten. Het pesten vond meer plaats bij de 12- t/m 14-jarigen (26%) dan bij de andere leeftijdsgroepen. Bij 7% van deze leeftijdsgroep vond het pesten wekelijks of meerdere keren per week plaats. Bij de jongeren vanaf 15 jaar werd 2% tenminste eenmaal per week gepest. Jongeren uit een eenoudergezin worden vaker wekelijks gepest dan jongeren uit een andere gezinssituatie. 4% van de jongeren is in de drie maanden voor het onderzoek gepest via sms, of sociale media. WEKELIJKS GEPEST jaar 7% jaar 2% jaar 2% eenoudergezin 7% ander gezin 3% Jongeren die weleens gepest worden, zijn veel vaker (heel) somber en veel minder vaak (heel) blij dan jongeren die niet gepest worden. Bij wekelijks gepest worden is dit verschil nog duidelijker (figuur 3.3). GGD ZUID-HOLLAND WEST 3-2

3 100% 80% 60% gezinssituatie opleiding ouders eenoudergezin ander soort gezin hoog gemiddeld laag 40% 20% 0% niet wekelijks gepest wekelijks gepest 0% 10% 20% geslacht leeftijd jr jr jr meisjes jongens heel somber somber beetje somber neutraal beetje blij blij heel blij risicoscore grensgebied Figuur 3.4: Percentage jongeren met een risicoscore of een score in het grensgebied voor psychosociale problematiek (op basis van de SDQ), naar achtergrondkenmerken. Figuur 3.3: Gemoedstoestand naar wekelijks gepest worden. Psychosociale problemen Om een beeld te krijgen of jongeren kampen met psychosociale problemen is gebruik gemaakt van de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ). Bij 3% van de jongeren was de totaalscore van de SDQ verhoogd, 8% had een score in het grensgebied en 89% had een normale score. In Wassenaar (94%) en Midden-Delfland (92%) hadden meer jongeren een normale score op de SDQ, in Zoetermeer (86%) minder. Jongeren van laagopgeleide ouders hadden vaker een verhoogde SDQ-score (5%, versus 2% bij gemiddeld en hoog opgeleide ouders). VERHOOGDE SCORE SDQ opleiding ouders laag 5% opleiding ouders hoog Bij meisjes stijgt het percentage dat een verhoogde score op emotionele problemen heeft met het toenemen van de leeftijd. 2% Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) In de SDQ wordt zowel naar positieve als negatieve eigenschappen van de jongere gevraagd. De vragenlijst bevat in totaal 25 stellingen die betrekking hebben op de afgelopen zes maanden. De stellingen zijn verdeeld over de volgende vijf onderwerpen: - Emotionele symptomen zoals klagen over hoofdpijn, buikpijn, veel piekeren, snel angstig. - Gedragsproblemen zoals vaak boos, vechten, liegen, stelen. - Hyperactiviteit/aandachtstoornissen zoals rusteloosheid, snel afgeleid zijn, impulsief. - Omgang met anderen op zichzelf zijn, gepest worden door leeftijdgenoten. - Prosociaal gedrag makkelijk delen met anderen, behulpzaam zijn. Voor ieder van deze onderwerpen krijgt de jongere een beoordeling: normaal, grensgebied of verhoogd. Dit geldt ook voor de totale score op de vragenlijst. De beoordeling is gebaseerd op de afkappunten die landelijk zijn afgesproken 1. Bij een verhoogde SDQ-score is er mogelijk sprake van psychosociale problematiek. Het onderwerp prosociaal gedrag wordt overigens niet meegenomen in de totale probleemscore. 1) Handleiding voor het gebruik van de SDQ binnen de Jeugdgezondheidszorg. GGD Nederland, GGD ZUID-HOLLAND WEST 3-3

4 Sociale steun Het merendeel (96%) van de jongeren heeft iemand om naar toe te gaan als ze problemen zouden hebben of ergens mee zouden zitten. De meeste jongeren zoeken steun bij hun (pleeg)ouders (71%), gevolgd door vriend of vriendin (69%). Naarmate de leeftijd stijgt, worden vrienden belangrijker dan ouders voor het verkrijgen van sociale steun. Niet-westerse jongeren hebben even vaak als autochtonen een indicatie voor psychosociale problematiek. Zij lopen echter vaker alleen met hun problemen rond, omdat ze niemand hebben om naar toe te gaan. Met name eerste generatie niet-westerse allochtonen geven vaker aan geen sociale steun te ervaren. GEEN SOCIALE STEUN 1 e gen. nw allochtoon 1 19% autochtoon 2% 2 e gen. nw allochtoon 2 10% 1) jongere is eerstegeneratie niet-westerse allochtoon 2) jongere is tweedegeneratie niet-westerse allochtoon Hulpverlenende personen/instellingen Aan de jongeren is gevraagd of ze momenteel behoefte hebben aan deskundige hulp bij emotionele of psychische problemen. Het merendeel van de jongeren (96%) geeft aan hier geen behoefte aan te hebben. Twee procent krijgt al hulp; 1% heeft wel behoefte aan hulp maar nog niet geprobeerd om hulp te zoeken. De overige 1% weet niet waar te zoeken, staat op een wachtlijst of kon nergens terecht. TABEL 3.1: PERCENTAGE JONGEREN DAT MOMENTEEL HULP KRIJGT VAN EEN DESKUNDIGE, OF GEEN HULP KRIJGT MAAR DAAR WEL BEHOEFTE AAN HEEFT. Nu hulp/ advies Geen hulp, wel behoefte 1 Psycholoog, psychotherapeut, psychiater, Parnassia, de 2% 0,7% Jutters, GGZ Delfland School 0,9% 0,4% Huisarts 0,6% 0,7% Bureau Jeugdzorg 0,3% 0,7% Schoolarts, schoolverpleegkundige 0,3% 0,7% Maatschappelijk Werk (AMW) 0,2% 0,7% Raad voor de Kinderbescherming 0,1% 0,7% Brijder Verslavingszorg 0,0% 0,7% Jongeren informatiepunt (JIP) 0,0% 0,7% Andere instelling 0,4% 0,7% 1) Jongeren die nu geen hulp krijgen maar daar wel behoefte aan hebben, kruisen veelal meerdere hulpverleners aan. Suïcidale gedachten Een belangrijke aanvulling bij het verkrijgen van een beeld van de emotionele problemen van jongeren betreft inzicht in pogingen tot zelfdoding. Suïcidepogingen zijn immers vaak signalen voor het bestaan van psychische problemen. 2 In het jaar voor het onderzoek heeft 12% van de jongeren er serieus over gedacht een eind te maken aan zijn/haar leven: 8% dacht hier een enkele keer over, 3% af en toe en 1% (heel) vaak. Er zijn geen duidelijke verschillen met het onderzoek uit Naarmate de leeftijd stijgt, hebben meer jongeren suïcide overwogen (11% van de jarigen, 12% van de jarigen en 15% van de jarigen). Bij meisjes is een toename te zien tussen de leeftijdsgroepen en jaar, bij jongens tussen en jaar (figuur 3.4). Van de groep eerstegeneratieallochtonen heeft een op de vijf serieus zelfdoding overwogen. Dit is meer dan onder autochtonen en tweedegeneratieallochtonen. Het maakt hierbij niet uit of jongeren van westerse of niet-westerse afkomst zijn. 20% 15% 10% 5% 0% jongens meisjes jongens meisjes jongens meisjes jr jr jr een enkele keer af en toe (heel) vaak Figuur 3.4: Percentage jongeren dat in het afgelopen jaar suïcidale gedachten had, naar leeftijd en geslacht. 2) Sociaal en Cultureel Planbureau. Rapportage jeugd Sociaal en Cultureel Planbureau, GGD ZUID-HOLLAND WEST 3-4

5 SUICIDALE GEDACHTEN meisjes 16% jongens 9% autochtoon 12% 1 e gen. allochtoon 1 20% 2 e gen. 12% allochtoon 2 1) jongere is eerstegeneratieallochtoon 2) jongere is tweedegeneratieallochtoon Eén procent van de jongeren heeft weleens een poging tot suïcide ondernomen. Dit is niet veranderd ten opzichte van 2005 (1%). Jongeren van 17 en 18 jaar hebben iets vaker geprobeerd een eind aan hun leven te maken dan jongeren van 12 t/m 14 jaar. Ook jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker een poging tot zelfdoding gedaan. SUICIDEPOGING eenoudergezin 3% ander gezin 1% Colofon Factsheets in de reeks Meer informatie Jongerenonderzoek 2010: GGD Zuid-Holland West 1 Onderzoeksopzet en Sector Gezondheidsbevordering achtergrondkenmerken Epidemiologie 2 Lichamelijke gezondheid Postbus Psychosociale gezondheid 2702 AB Zoetermeer 4 Voeding, beweging en gewicht 5 Genotmiddelen (079) Vrijetijdsbesteding info@ggdzhw.nl 7 Seksualiteit 8 Veiligheid 9 Opleiding, werk en schulden 10 Samenvatting en kernboodschappen voor beleid maart 2013 GGD ZUID-HOLLAND WEST 3-5