Onderzoek naar de haalbaarheid van een spronglandingstrainingprogramma van drie maanden bij basketbalspelers.

Transcriptie

1 Arenberggebouw Arenbergstraat Brussel Tel: Fax: Onderzoek naar de haalbaarheid van een spronglandingstrainingprogramma van drie maanden bij basketbalspelers. AUTEUR(S) AERTS I., CUMPS E., VERHAGEN E., MATHIEU N., VAN SCHUERBEECK S. MEEUSEN R. REDACTEUR VERBEIREN K. INSTITUUT Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie ABSTRACT Dit artikel kadert in een doctoraatstudie rond screening en preventie in spronglandingssporten. Context: Het evalueren van de vertaalbaarheid en haalbaarheid van een interventieprogramma is even belangrijk geworden als het bepalen van de effectiviteit van een interventie. Doel: Het evalueren van de toepasbaarheid van een drie maanden durend spronglandingstrainingsprogramma bij basketbalspelers, aan de hand van het RE-AIM (reach/bereik, effectiveness/effectiviteit, adoption/aanvaarding, implementation/implementatie en maintenance/behoud) framework. Doelgroep: Nationale en regionale basketbalteams; 24 teams uit de 2 e nationale divisie en uit de regionale reeksen werden ad random onderverdeeld in een controle- en een interventiegroep. In totaal namen 243 sporters (15-41j) vrijwillig aan deze studie deel. Interventie: Alle oefeningen in het interventieprogramma volgden een progressieve lijn, met de nadruk op het in lijn blijven van de verschillende gewrichten (alignment) van de onderste extremiteit tijdens spronglandingen. Parameters: De parameters van de procesevaluatie van het interventieprogramma werden gebaseerd op de vijf dimensies van het RE-AIM framework. Resultaten: Het deelnamecijfer van de volledige steekproef was 100% (reach). De kans op het ontstaan van een letsel was verschillend tussen de interventie- en de controlegroep (effectiveness). Van de 12 teams in de interventiegroep, stemden acht teams (66,7%) toe om deel te nemen aan de studie (adoption). Van deelnemende coaches waren acht (66,7%) positief over het interventieprogramma en meldden dat ze het hadden geïntegreerd in hun trainingen zoals ze hadden vooropgesteld (implementation). Van de deelnemende coaches gaf 75% aan dat ze het preventieprogramma het volgende seizoen zouden verder zetten (behoud). Conclusies: De volgzaamheid van de deelnemende coaches in deze studie was groot. Daarbovenop was het programma effectief in het voorkomen van blessures aan de onderste extremiteit. Sleutelwoorden letselpreventie, sportblessures onderste extremiteit, spronglandingssporten, interventie, basketbal Datum 01/01/2016 Extra bronnen Contactadres zie bronnenlijst i.aerts@somt.nl Disclaimer: Het hierna bijgevoegde product mag enkel voor persoonlijk gebruik worden gedupliceerd. Indien men dit wenst te dupliceren of te gebruiken in eigen werk, moet de bovenvermelde contactpersoon steeds verwittigd worden. Verder is een correcte bronvermelding altijd verplicht.

2 Onderzoek naar de haalbaarheid van een spronglandingstrainingprogramma van drie maanden bij basketbalspelers. AERTS I., CUMPS E., VERHAGEN E., MATHIEU N., VAN SCHUERBEECK S. MEEUSEN R. Vrije Universiteit Brussel Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie INLEIDING Basketbal is één van de populairste sporten ter wereld. Het is zelfs op weg om wereldwijd de populariteit van American football te overtreffen 1. In Vlaanderen spelen meer dan sporters 2 competitief basketbal en de populariteit van de sport blijft nog toenemen op alle niveaus, van recreatief tot professioneel 1,3. In het basketbal zijn de spelers gedurende één derde van de speeltijd bezig met bewegingen aan relatief hoge intensiteit zoals lopen en springen 4. Een vroegere studie in Vlaanderen toonde aan dat in er in het basketbal 9,8 blessures voorkomen per gespeelde uren. In het volleybal zijn dat er maar 2,8 per gespeelde uren 5. Tot 60% van de blessures bij basketbalspelers zijn blessures ter hoogte van de onderste extremiteiten 1,6. Cumps et al. 5 toonden in hun onderzoek in de Vlaamse competitie aan dat zowel acute (3,1/1.000u) als overbelastingsletsels (2,5/1.000u) aan de onderste extremiteit inherent zijn aan het basketbal. Om de inslagkracht die gegenereerd wordt bij het landen na een sprong efficiënt te absorberen, zijn goede spronglandingsbewegingspatronen essentieel. Ze lijken ook sterk gerelateerd te zijn aan het risico dat de atleet loopt om een blessure op te lopen aan de onderste extremiteit 7-9. Door de vele blessures die voorkomen binnen het basketbal en de negatieve invloed hiervan op de toekomstige deelname aan sport, dringen preventieve maatregelen zich op 5. Ondanks het feit dat er al verschillende studies gewijd zijn aan evidence-based interventies 9,14-16, is het duidelijk dat inspanningen op het gebied van de preventie van sportblessures gehinderd worden door een te beperkt begrip van de context waarin ze geïmplementeerd dienen te worden 17. We moeten de effectiviteit van blessurepreventie daarom evalueren in een real-world sportcontext onder natuurlijke en ongecontroleerde omstandigheden. Dit kan door gebruik te maken van bestaande frameworks voor gezondheidspromotie om blessurepreventief onderzoek te evalueren. Een dergelijk model is het RE-AIM evaluatie framework, opgesteld door Glasgow, Vogt & Boles 18 om de vertaalbaarheid en haalbaarheid van een interventieprogramma te evalueren. Dit framework bestaat uit vijf dimensies 18 : Reach Het percentage en de representativiteit van de personen die willen deelnemen. Effectiveness Het effect van de interventie op de parameters. Adoption De mate waarin de geïncludeerde settings de bredere populatie vertegenwoordigen en correct beschreven worden. Implementation De mate waarin de interventie zoals voorzien geïmplementeerd werd in de echte wereld. Maintenance De mate waarin het programma behouden blijft doorheen de tijd. Het evalueren van de vijf dimensies van het RE-AIM framework identificeert niet enkel de vertaalbaarheid en haalbaarheid van een programma, het legt ook zijn beperkingen bloot 18. Daarom wordt het RE-AIM framework in dit soort studies gebruikt om te bekijken of coaches een interventieprogramma kunnen en willen implementeren Het doel van onze studie was om de toepasbaarheid na te gaan van een drie maanden durend spronglandingstrainings-programma bij basketbalspelers.

3 METHODE ONDERZOEKSOPZET We voerden een gerandomiseerde controlestudie uit gedurende een volledig sportief seizoen met een interventieprogramma van drie maanden en een opvolgperiode van zes maanden. Het studieopzet werd nagekeken en goedgekeurd door de ethische commissie van de Vrije Universiteit Brussel 22. DEELNEMERS De deelnemers (n = 243) waren mannelijke (n = 129) of vrouwelijke (n = 114) basketbalspelers (Figuur 1) van alle afdelingen van de Belgische basketbalcompetitie, behalve de 1 e klasse 22. Elk team moest zijn thuisbasis in Vlaanderen hebben en Nederlands spreken. Figuur 1: Flow chart van de selectieprocedure en het aantal spelers en teams dat deelnam aan de studie. uit het interventieprogramma correct uitgevoerd moeten worden: foto s, video s en instructies voor de coach. Daarnaast werd hen een poster ter beschikking gesteld met de oefeningen van het spronglandingsprogramma en een hand-out met geschreven instructies. De oefeningen van het interventieprogramma werden gebaseerd op wetenschappelijk literatuuronderzoek, met daarbij ook studies naar preventieve programma s voor acute knieletsels 14,16,23,24. Het interventieprogramma (Tabel 1) dat we gebruikten voor deze studie (seizoen ) had als doel om de spronglandingstechniek van de spelers te verbeteren en duurde drie maanden 22. Tijdens de eerste maand lag de nadruk van de oefeningen op basistechnieken zoals lunges en zijwaartse sprongen. Daarbij lag de nadruk op het belang van het in lijn zijn van de verschillende gewrichten (alignment) van de onderste extremiteit. Tijdens de volgende maand verschoof de focus dan naar fundamentele oefeningen zoals hurksprongen, squat jumps, sprongen op één been en sprongen op een onstabiele ondergrond. In de derde en laatste maand werden de oefeningen in het programma complexer en sportspecifieker: maximale sprongen, lay-ups, loop- en snijbewegingen. Er was geen extra materiaal nodig om het interventieprogramma uit te voeren omdat elke club beschikte over de nodige zaken, zoals banken en ballen. Dit vergemakkelijkte het implementeren van het programma. T0 = voorafgaand aan de interventie, T1 = na de interventie INTERVENTIES De teams in de interventiegroep voerden het trainingsprogramma uit tijdens hun opwarming, twee keer per week gedurende 5-10 minuten. De teams in de controlegroep waren niet op de hoogte van het bestaan van de interventiegroep en kregen geen aangepaste trainingssessies. Er werd een persoonlijk bezoek gepland door één van de betrokken onderzoekers met elke coach om hen te informeren over het interventieprogramma. Tijdens dit overleg kregen de coaches van de interventieteams een DVD met gedetailleerde informatie over hoe de oefeningen

4 Tabel 1: Overzicht van het spronglandingstechniekprogramma

5 PARAMETERS De onderzoekers keken wekelijks na of de formulieren en vragenlijsten ingevuld werden en of alle oefeningen van het interventieprogramma uitgevoerd werden. Ze mochten inhoudelijke vragen rond het programma beantwoorden, maar niet tussenkomen in het programma omdat het de bedoeling was dat de coaches en spelers het zelfstandig uitvoerden. Bij de start van het programma vulden alle speler een vragenlijst in over hun demografische gegevens, hun eventuele vroegere blessures en hun huidige en vroegere deelname aan sport 5,14. Om de effectiviteit van het preventieprogramma te kunnen meten, werden alle acute en overbelastingsletsels bij spelers van het controleteam en het interventieteam tijdens het sportief seizoen van bijgehouden aan de hand van flow charts (Figuur 2) 5,22. Als een speler een blessure opliep werd dat op een formulier 25 genoteerd binnen de eerste week na het oplopen van de blessure. Om het mogelijk te maken te bekijken hoeveel uren de spelers gebasket hadden en hoe trouw ze het preventieprogramma gevolgd hadden, hielden de coaches van de interventieteams per week bij wie aanwezig was op training en wedstrijd en of het preventieprogramma werd uitgevoerd. Ook de coaches van de controleteams hielden bij wanneer elke speler aanwezig was op training en wedstrijd. Er werd bij dit onderzoek enkel rekening gehouden met de tijd gespendeerd aan het spelen van basketbal en met blessures opgelopen tijdens het basketballen. De coaches vulden een vragenlijst in na afloop van het preventieprogramma (april-mei 2011). Ze vulden een Likertschaal van akkoord tot helemaal niet akkoord in om het potentieel van de interventie qua vertaalbaarheid en haalbaarheid te kunnen evalueren. Verder beantwoordden de coaches vragen over het aantal keren dat de spelers de oefeningen uitgevoerd hadden en of ze uitgevoerd werden zoals beschreven in het programma. Ook gaven ze hun mening over de haalbaarheid om het spronglandingsblessurepreventieprogramma te integreren in hun trainingen. Het trainingsprogramma werd geëvalueerd naar vertaalbaarheid en haalbaarheid van implementatie in het echte leven aan de hand van het RE-AIM framework. GROOTTE VAN DE STEEKPROEF In Vlaanderen komt binnen het basketbal per seizoen ongeveer 78% van de blessures voor ter hoogte van de onderste extremiteit 13. Als we rekening hielden met dit cijfer, het voorspelde verschil tussen de interventie- en de controlegroep en de vermoedelijke drop-out, kwamen we op een totaal van 82 nodige spelers om een klinisch relevant effect van de interventie te kunnen bewijzen. Aangezien we ook rekening moesten houden met het feit dat we volledige teams gingen opdelen in interventie- of controlegroep (en niet de individuele atleten), startten we onze studie met de spelers van 24 teams. Figuur 2: Flow chart blessuredefinitie RECRUTERING 24 van de 110 Vlaamse teams uit de regionale competitie en uit 2 e en 3 e nationale werden via de computer ad random onderverdeeld in een controle- en een interventiegroep. Dit gebeurde voordat de teams gecontacteerd werden. Wanneer een team niet wilde meewerken, werd dit vervangen door een ander team uit dezelfde groep. Op die manier konden we toch het minimum aantal spelers bij deze studie betrekken. De gevolgde procedure was dezelfde voor de controle- en de interventieteams. Geen van de teams was op de hoogte van de andere teams. Dit was noodzakelijk om een motivationele bias te voorkomen, ook bekend als het Hawthorne effect 27.

6 RESULTATEN REACH/BEREIK 24 teams namen deel aan de studie, 12 hiervan werden ad random toegewezen aan de interventiegroep en alle 12 beslisten ze deel te nemen aan de studie. Dit is 11,8% van alle teams in de nationale competitie. Van de 12 teams in de interventiegroep beslisten 129 spelers om deel te nemen aan de studie. Tabel 2 geeft hiervan een overzicht weer. Tabel 2: Demografische gegevens van de deelnemers. EFFECTIVENESS/EFFECTIVITEIT Totaal aantal blessures. Het totaal aantal blessures aan de onderste extremiteit was 3,6/1000u in de interventiegroep en 5,4/1000u in de controlegroep. De spelers in de interventiegroep liepen dus minder risico op een blessure dan die in de controlegroep. Acute letsels aan de onderste extremiteit. De spelers van de controlegroep hadden een verhoogd risico op acute letsels t.o.v. de spelers van de interventiegroep, maar dit verschil bleek niet significant. ze het gevoel hadden dat hun spelers sterker waren en beter presteerden na het spronglandingsprogramma. De deelnemende coaches gaven aan dat de meegegeven informatie diepgaand genoeg was om de oefeningen te kunnen begrijpen en hun spelers correcte instructies te kunnen geven. Één coach maakte geen gebruik van de hand-outs omdat hij vond dat de DVD voldoende informatie bevatte. IMPLEMENTATION/IMPLEMENTATIE Van alle deelnemende teams voerde 66,7% het spronglandingsprogramma, zoals aanbevolen door de onderzoekers, minstens twee keer per week uit en waren overtuigd van de positieve effecten ervan. De vier teams die het programma niet afgewerkt hebben, werden beschouwd als dropouts. Het gemiddelde aantal gemiste sessies van het preventieprogramma per individuele speler was 2 ± 3 sessies. MAINTENANCE/BEHOUD Slechts één coach vond het programma te tijdrovend, hoewel zijn team het preventieprogramma wel helemaal afwerkte. Andere coaches vonden het spronglandingsprogramma gemakkelijk verenigbaar met hun training en zagen de uitvoering ervan als goed bestede tijd. Van de deelnemende coaches gaf 75% aan dat ze het blessurepreventieprogramma zeker wilden blijven gebruiken, voornamelijk tijdens de voorbereiding. Alle coaches die het spronglandingsprogramma in hun trainingen opnamen, gaven aan zich bewust te zijn van het belang van blessurepreventie en vonden het programma compatibel met hun normale trainingsintensiteit en strategie. Overbelastingsletsels. Er bleek geen verschil in overbelastingsletsels aan de onderste extremiteit tussen de spelers van de controlegroep en die van de interventiegroep. ADOPTION/AANVAARDING Bij de start van de studie wilden alle gecontacteerde teams meewerken (100%). Twee van de 12 teams uit de interventiegroep wilden niet langer deelnemen na de eerste follow-up (twee weken na de start) en twee andere teams vielen af in de daaropvolgende maand. Na de studie erkenden alle coaches van de overgebleven teams het belang van het integreren van blessurepreventietraining in hun trainingsschema s. Twee coaches meldden expliciet dat

7 BESPREKING BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN Op dit moment weten we nog niet veel van de mogelijkheden om blessurepreventieprogramma s die door de coach begeleid worden, te implementeren. Het belangrijkste doel van deze studie was om de vertaalbaarheid en haalbaarheid van een dergelijk programma om het aantal blessures te verkleinen, te onderzoeken aan de hand van de vijf dimensies van het RE-AIM framework 18. Onze resultaten zijn belangrijk omdat ze een combinatie maken van data over het voorkomen van blessures ter hoogte van de onderste extremiteit na het volgen van een blessurepreventieprogramma en informatie over het potentieel om een dergelijk programma te implementeren. Het is echter moeilijk om onze resultaten te vergelijken met andere studies uit de literatuur. Hoewel verschillende onderzoeksgroepen 14,24,28,29 studies uitvoerden naar het effect van coach-gestuurde interventieprogramma s, gebruikte slechts één van hen 28 al de verschillende dimensies van het RE-AIM framework. Een belangrijke bevinding is dat de aanwezigheidsgraad van de teams in de interventiegroep die het programma volledig afgewerkt hebben, 86% was. De aanwezigheidsgraad op de sessies van alle teams die bij de start bij de interventiegroep ingedeeld werden, was 60%. Dit resultaat is vergelijkbaar met andere studies 28,29. Wij hebben geen rekening gehouden met de antropometrische gegevens van de coaches. De literatuur geeft aan dat coaches die ouder en zwaarder zijn of er fysiek minder fit uitzien, de neiging hebben om minder voorgeschreven oefeningen in hun trainingen op te nemen 29. Blijkbaar kunnen dus niet enkel kennis en overtuiging de attitude van de coach t.o.v. blessurepreventie beïnvloeden, maar ook de antropometrische kenmerken van de coach zelf 28. De coaches vonden het spronglandingsprogramma makkelijk verenigbaar met hun training en vonden het de moeite om hier extra tijd aan te besteden. Van de coaches uit de interventiegroep was 75% van plan om het trainingsprogramma verder te zetten, bij voorkeur tijdens de voorbereiding. Dit geeft aan dat de coaches zich bewust zijn van het feit dat het belangrijk is dat spelers voldoende voorbereid zijn voor het voorkomen van blessures. Het trainen van de conditie tijdens de voorbereiding kan immers een positief effect hebben op blessurepreventie 18,31. In onze studie werd echter maar één seizoen onderzoek gedaan, waardoor we niet konden nagaan of de coaches dit programma consequent implementeerden in de volgende sportieve seizoenen. De spelers van de interventiegroep speelden 5009,7 uren basket (n = 90 spelers), de spelers uit de controlegroep speelden 5226,5 uren (n = 93 spelers). Bij de interventiegroep kwamen 18 blessures voor aan het onderste lidmaat, bij de controlegroep waren dat er 28. Het risico op een blessure ter hoogte van het onderste lidmaat bleek lager bij de interventiegroep dan bij de controlegroep. BEPERKINGEN Een beperking van deze studie is het feit dat de vragenlijsten die gebruikt werden voor de evaluaties gebaseerd waren op zelfrapportage. De coach van elk team hield bij hoeveel blessures voorkwamen en hoeveel de spelers aanwezig waren en het programma uitvoerden. Deze informatie van de coaches werd echter niet door de onderzoekers gecontroleerd. Wanneer de registratieformulieren niet tijdens of onmiddellijk na de training/wedstrijd ingevuld werden, moesten de coaches dit retrospectief doen binnen de week na de training/wedstrijd. De onderzoekers controleerden wel dat alle gegevens aanwezig waren en de coaches werden wekelijks opgebeld om hen eraan te herinneren de formulieren in te vullen. We mogen er dus vanuit gaan dat de gegeven info correct was. Het blessurepreventieprogramma werd geëvalueerd op effectiviteit voor wat betreft het voorkomen van blessures, vertaalbaarheid en haalbaarheid. Deze factoren zijn belangrijk om te bekijken wat het algemene effect is op de blessurepreventie in real-life situaties. Een interventie die niet voldoende aangenomen en behouden kan blijven, zal immers waarschijnlijk nooit leiden tot een significant effect op lange termijn. Het door ons gebruikte interventieprogramma was een gemakkelijk te gebruiken trainingsprogramma. De coaches gaven aan dat het gemakkelijk te integreren was in hun trainingen en dat ze van plan waren het programma te blijven gebruiken tijdens het volgende seizoen. We hebben dit echter niet kunnen nagaan, omdat onze studie slechts liep over één seizoen.

8 Een andere beperking is de hoge drop-out, waardoor uiteindelijk slechts 90 spelers in de interventiegroep en 93 spelers in de controlegroep deelnamen aan de studie. Gezien de vele metingen tijdens het seizoen, hing er meer vast aan een deelname aan de studie dan enkel het uitvoeren van het interventieprogramma. Mogelijk was de extra tijd die nodig was voor het evalueren de reden dat veel coaches niet gemotiveerd waren om deel te nemen. Toch bleek de drop-out gelijkaardig te zijn in de interventiegroep en de controlegroep. We durven dus aannemen dat bias door selectieve drop-out beperkt is gebleven. Onze resultaten gaven een verschil aan voor wat betreft het voorkomen van blessures ter hoogte van de onderste extremiteit tussen de interventiegroep en de controlegroep, wat erop wijst dat het interventieprogramma effectief zou zijn in het voorkomen van dergelijke blessures. Door de hoge dropout was ons aantal deelnemers aan de studie echter waarschijnlijk te klein om verschillen te detecteren tussen individuele groepen. We raden toekomstige onderzoekers dan ook aan om te focussen op de implementatie van een dergelijk programma op een grotere schaal om significante verschillen te kunnen optekenen tussen mannen en vrouwen en tussen acute en overbelastingsletsels. Vooraleer de effectiviteit en toepasbaarheid van dit interventieprogramma te veralgemenen, moeten we in gedachten houden dat deze studie gevoerd werd met slechts een deel van de basketbalpopulatie. Toch zijn de resultaten veelbelovend. STERKTES VAN HET BLESSUREPREVENTIEPROGRAMMA Een blessurepreventieprotocol dat actieve inbreng vraagt van kinesitherapeuten of waarvoor duur materiaal nodig is, zou de mogelijkheid op implementatie ervan in de toekomst beperken. Daarom is ons coach-gestuurd spronglandingsprogramma een belangrijke stap in de goede richting bij het voorkomen van blessures in een real-life situatie. Het werd ontwikkeld om in te spelen op reeds bekende risicofactoren voor acute en overbelastingsletsels ter hoogte van de onderste extremiteit, gerelateerd aan spronglandingen 19. Het interventieprogramma werd opgesteld op basis van informatie over blessuremechanismen en effectieve preventiestrategieën uit voorgaande studies 16,23. De uitgebreide instructies op de DVD s die aan de coaches gegeven werden, zorgden ervoor dat zij het blessurepreventieprogramma correct konden implementeren. Cumps et al. 26 implementeerden een evenwichtstrainingsprogramma voor basketbalspelers en vond dat een 20 minuten durende sessie te lang was aangezien de meeste teams maar twee tot drie keer per week trainen gedurende anderhalf tot twee uur. Het aantal oefeningen per sessie werd daarom tot een minimum beperkt en er werd geopteerd om minstens twee sessies per week te houden. Deze planning maakte het schema minder tijdrovend en makkelijker te implementeren in vergelijking met een 20 minuten durende sessie. Om het bewustzijn en de kennis rond blessurepreventie te verbeteren, zouden zowel coaches als spelers opgeleid moeten worden. Het effect van het bewustzijn rond blessurepreventie werd geminimaliseerd door de controlegroep niet te informeren over de interventiegroep en omgekeerd. Dit werd gedaan om elke vorm van motivationele bias te vermijden. Er werd dus aan de teams gezegd om hun normale trainingsregime onveranderd aan te houden. Het effect van een dergelijk programma op de lange termijn moet nog onderzocht worden. Toch kunnen we met deze resultaten concluderen dat het gebruikte preventieprogramma een positief effect zal hebben op het verminderen van het aantal overbelastingsletsels in het algemeen en acute letsels in het bijzonder ter hoogte van de onderste extremiteit. Eerdere onderzoeken 32,33 hebben ook al het belang aangetoond van het opnemen van instructies voor spronglandingstechnieken in een interventieprogramma. Wanneer we kijken naar de positieve effecten van het programma, moeten we focussen op de effectiviteit ervan op het voorkomen van blessures, maar ook op de invloed ervan op de spronglandingstechniek zelf. Spelers met een verhoogd risico op blessures lijken immers gebaat te zijn met specifieke interventieprogramma s om de spronglandingstechniek te verbeteren 16,33-35.

9 CONCLUSIE Wij gebruikten het RE-AIM framework om een spronglandingsblessurepreventieprogramma te evalueren op vertaalbaarheid en haalbaarheid. We kunnen besluiten dat het programma op zowel bereik, aanvaarding, implementatie als behoud hoog scoorde. De meeste coaches vonden het programma makkelijk implementeerbaar in hun huidige trainingsregimes en geloofden dat het uitvoeren van het programma goed bestede tijd was. Ze hadden de intentie om dit programma onderdeel te maken van hun normale trainingsroutine. Verder zagen we minder blessures ter hoogte van de onderste extremiteit bij de interventiegroep t.o.v. de controlegroep. Om deze resultaten te bevestigen en om na te gaan of er verschillen zijn tussen acute en overbelastingsletsels en tussen mannelijke en vrouwelijke spelers, is verder onderzoek op langere termijn en grotere schaal nodig. Het RE-AIM framework is een veelbelovende tool om het effect te meten van blessurepreventieprogramma in real-life situaties. BEDANKINGEN Deze studie werd financieel gesteund door de Vlaamse Overheid door de oprichting van het Onderzoekscentrum Sport, Jeugd en Cultuur. Wij bedanken alle spelers en mensen voor hun vrijwillige en succesvolle bijdrage. REFERENTIES 1. Harmer PA. Basketball injuries. Med Sport Sci. 2005; 49: Royal Belgian Basketball Federation. Accessed August Schiltz M, Lehance C, Maquet D, Bury T, Crieland JM, Croisier JL.. Explosive Strength Imbalances in Professional Basketball Players. J Athl Train. 2009; 44: Backx FJ, Beijer HJ, Bol E, Erich WB. Injuries in high-risk persons and high risk-sports: a longitudinal study of 1818 school children. Am J Sports Med. 1991;19(2): Cumps E, Verhagen E, Meeusen R. Prospective epidemiological study of basketball injuries during one competitive season: Ankle sprains and overuse knee injuries. J Sport Sci Med. 2007; 6: Dick R, Hertel J, Agel J, Grossman J, Marshall SW. Descriptive epidemiology of collegiate men's basketball injuries: National Collegiate Athletic Association Injury Surveillance System, through J Athl Train. 2007; 42: Bisseling RW, Hof AL, Bredeweg SW, Zwerver J, Muider T. Are the take-off and landing phase dynamics of the volleyball spike jump related to patellar tendinopathy? Brit J Sport Med. 2008; 42: Reeser JC, Verhagen E, Briner WW, Askeland TI, Bahr R. Strategies for the prevention of volleyball related injuries. Brit J Sport Med. 2006; 40:594-U Bahr R, Lian O, Bahr IA. A twofold reduction in the incidence of acute ankle sprains in volleyball after the introduction of an injury prevention program: a prospective cohort study. Scand J Med Sci Sports. 1997;7(3): Ferretti A, Papandrea P, Conteduca F, Mariani PP. Knee ligament injuries in volleyball players. Am J Sports Med. 1992; 20: Agel J, Olson DE, Dick R, Arendt EA, Marshall SW, Sikka RS. Descriptive epidemiology of collegiate women's basketball injuries: National Collegiate Athletic Association Injury Surveillance System, through J Athl Train. 2007; 42: Harringe M, Renstrom P, Werner S. Injury incidence, mechanism and diagnosis in top-level teamgym: a prospective study conducted over one season. Scand J Med Sci Sports 2007: Cumps E, Verhagen E, Annemans L, Meeusen R. Injury rate and socioeconomic costs resulting from sports injuries in Flanders: data derived from sports insurance statistics Brit J Sport Med. 2008; 42: Myklebust G, Engebretsen L, Braekken IH, Skjolberg A, Olsen OE, Bahr R. Prevention of anterior cruciate ligament injuries in

10 female team handball players: a prospective intervention study over three seasons. Clin J Sport Med. 2003;13(2): Zazulak BT, Hewett TE, Reeves NP, Goldberg B, Cholewicki J. The effects of core proprioception on knee injury: a prospective biomechanical-epidemiological study. Am J Sports Med. 2007; 35(3): Hewett TE, Lindenfeld TN, Riccobene JV, Noyes FR. The effect of neuromuscular training on the incidence of knee injury in female athletes: a prospective study. Am J Sports Med. 1999;27(6): Finch CF, Donaldson A. A sports setting matrix for understanding the implementation context for community sport. Brit J Sport Med. 2010; 44: Glasgow RE, Vogt TM, Boles SM. Evaluating the public health impact of health promotion interventions: The RE-AIM framework. Am J Public Health. 1999;89: Collard DCM, Chinapaw MJM, Verhagen EALM, van Mechelen W. Process evaluation of a school based physical activity related injury prevention programme using the RE-AIM framework. Bmc Pediatr 2010; Antikainen I, Ellis R. A RE-AIM Evaluation of Theory-Based Physical Activity Interventions. J Spor Exercise Psy 2011; Shubert TE, Altpeter M, Busby-Whitehead J. Using the RE-AIM Framework to translate a research-based falls prevention intervention into a community-based program: Lessons Learned. J Safety Research 2011; Aerts I, Cumps E, Verhagen E, Meeusen R. Efficacy of a 3 month training program on the jump-landing technique in jumplanding sports. Design of a cluster randomized controlled trial. Bmc Musculoskel Dis. 2010; LaBella CR, Huxford MR, Grissom J, Kim K-Y, Peng J, Christoffel KK. Effect of Neuromuscular Warm-up on Injuries in Female Soccer and Basketball Athletes in Urban Public High Schools Cluster Randomized Controlled Trial. Arch Pediat Adol Med. 2011; Soligard T, Nilstad A, Steffen K et al. Compliance with a comprehensive warm-up programme to prevent injuries in youth football. Brit J Sport Med. 2010; Walter SD, Sutton JR, McIntosh JM, Connolly C. The Etiology of Sport Injuries - a Review of Methodologies. Sports Med. 1985; 2: Heidt RS, Jr., Sweeterman LM, Carlonas RL, Traub JA, Tekulve FX. Avoidance of soccer injuries with preseason conditioning. Am J Sports Med. 2000; 28: Hewett TE, Stroupe AL, Nance TA, Noyes FR. Plyometric training in female athletes - Decreased impact forces and increased hamstring torques. Am J Sports Med. 1996; 24: Onate JA, Guskiewicz KM, Marshall SW, Giuliani C, Yu B, Garrett WE. Instruction of jump-landing technique using videotape feedback - Altering lower extremity motion patterns. Am J Sports Med. 2005; 33: Myer GD, Ford KR, Hewett TE. Methodological approaches and rationale for training to prevent anterior cruciate ligament injuries in female athletes. Scand J Med Sci Sports 2004; 14: Myer G, Chu D, Brent J, Hewett T. Trunk and hip control neuromuscular training for the prevention of knee joint injury. Clin Sports Med 2008; 27: , ix. 23. Myer GD, Ford KR, McLean SG, Hewett TE. The effects of plyometric versus dynamic stabilization and balance training on lower extremity biomechanics. Am J Sports Med. 2006; 34: Mandelbaum BR, Silvers HJ, Watanabe DS et al. Effectiveness of a neuromuscular and proprioceptive training program in preventing anterior cruciate ligament injuries in female athletes - 2-year follow-up. Am J Sports Med. 2005; 33: Knaepen K, Cumps E, Zinzen E, Meeusen R. Low-back problems in recreational self-contained underwater breathing apparatus divers: Prevalence and specific risk factors. Ergonomics 2009; 52: Cumps E, Verhagen E, Meeusen R. Efficacy of a sports specific balance training programme on the incidence of ankle sprains in basketball. J Sport Sci Med. 2007; 6: Berthelot J-M, Le Goff B, Maugars Y. The Hawthorne effect: Stronger than the placebo effect? Joint Bone Spine 2011; 78: