1 Inleiding Algemeen Vooruitblik 3. 2 Wettelijk kader 4

Transcriptie

1 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding Algemeen Vooruitblik 3 2 Wettelijk kader Inleiding Het BBV De Financiële verordening gemeente Eemsmond Conclusie 5 3 Doelstellingen 6 4 Samenstelling 7 5 Definities Inleiding Weerstandsvermogen Weerstandscapaciteit Risico s Risicomanagement Slotopmerking 9 6 Weerstandscapaciteit Inleiding Onderdelen weerstandscapaciteit Conclusie 12 7 Berekening incidentele weerstandscapaciteit Inleiding Vrij aanwendbare deel algemene reserve Onvoorzien incidenteel Stille reserves Conclusie 15 8 Berekening structurele weerstandscapaciteit Inleiding Onvoorzien structureel Begrotingsruimte Onbenutte belastingcapaciteit Kostenreductie Stelpost Voorziene Risico s Conclusie 17

2 2 9 Risicomanagement Inleiding Identificatie van risico s Analyse en beoordeling van risico s Beheersen van risico s Structurele inpassing in beleid Conclusie Inventarisatie risico s Inleiding Tabel met risico s Inkomsten Kapitaalgoederen Financiering Verbonden partijen Grondzaken Bedrijfsvoering Openeinderegelingen Grote projecten Juridisch Externe factoren Conclusie Berekening weerstandsvermogen Inleiding Statisch weerstandsvermogen Dynamisch weerstandsvermogen Conclusie Conclusies & aanbevelingen Inleiding Kaderstelling raad en formuleren van beleidsuitgangspunten Reduceren van de gevolgen van risico s Voldoen aan de wet- en regelgeving Actualisatie van het weerstandsvermogen Toetsen of de gemeente Eemsmond voldoende 42 weerstandsvermogen heeft Literatuur 43

3 3 1 Inleiding 1.1 Algemeen Voor u ligt de nota weerstandsvermogen en risicomanagement. Deze nota vloeit voort uit de Financiële verordening gemeente Eemsmond. In deze verordening wordt het college onder andere opgedragen eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota weerstandsvermogen en risicomanagement aan de raad aan te bieden. Deze nota is het vervolg op de bestaande nota uit Bij het samenstellen van deze nota is gebruik gemaakt van dezelfde informatie als al aanwezig was. Er zijn weinig nieuwe ontwikkelingen. Op het VNG web is de nota uit 2005 nog de standaard. Bij het raadplegen van nota s weerstandvermogen van vergelijkbare gemeenten zijn er geen nieuwe ontwikkelingen geconstateerd. De nota is geactualiseerd daar waar er nieuwe ontwikkelingen binnen de gemeente zijn. Ook zijn de risico s opnieuw gescand. Het opstellen van deze nota is dus een wettelijke plicht, maar in de manier waarop het weerstandsvermogen en risicomanagement daarbinnen ingevuld wordt, zijn gemeenten vrij. Hiervoor zijn geen richtlijnen vastgelegd. 1.2 Vooruitblik In de nota weerstandsvermogen en risicomanagement worden vanuit een wettelijk kader en een uitleg van de belangrijkste begrippen allereerst de doelstellingen van deze nota genoemd. Dan volgt een opsomming van de belangrijkste componenten van de weerstandscapaciteit en een berekening hiervan. Ook zijn de grootste risico s op een rij gezet en is aangegeven hoe met deze risico s wordt omgegaan. Voor het bepalen van het weerstandsvermogen is daarna de weerstandscapaciteit met de aanwezige risico s vergeleken. Hier zijn tenslotte enkele conclusies uit getrokken.

4 4 2 Wettelijk kader 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt het wettelijk kader gegeven waar deze nota uit voortvloeit. Dit wettelijk kader bestaat uit een externe (het Besluit Begroten en Verantwoorden, BBV) en een interne (de eigen gemeentelijke verordening) component. Beide componenten worden kort belicht. 2.2 Het BBV Het BBV bevat voorschriften voor de inrichting van de begroting en het jaarverslag en de jaarrekening. Onder titel 2.3 van het BBV worden de zeven paragrafen opgesomd die een gemeente minstens in haar begroting op dient te nemen. De paragraaf weerstandsvermogen (in 2008 nog ongewijzigd) is één van deze zeven paragrafen. Artikel 11 Lid 1 Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen: a) de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de provincie onderscheidenlijk gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken b) alle risico s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Lid 2 De paragraaf betreffende het weerstandsvermogen bevat ten minste: a) een inventarisatie van de weerstandscapaciteit b) een inventarisatie van de risico s c) het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico s Volgens de handreiking duale begroting zijn er twee manieren om met de paragrafen om te gaan. Dit is een handreiking voor gemeenten om te komen tot een optimale inrichting van de begroting, rekening houdend met de Gemeentewet en het BBV. Zo n nota geeft dan bijvoorbeeld ontwikkelingen die van belang zijn, uitgangspunten, een visie, een lange termijn aanpak en prioriteiten. De nota s zijn leidend bij het opstellen van de paragrafen. De paragrafen behandelen dan voor het desbetreffende onderwerp de voortgang van de beleidsuitvoering, zoals aangegeven in de nota, de nieuwe ontwikkelingen en de vraag of de inhoud van het beleid nog steeds van toepassing is. De paragrafen krijgen op die manier een functie in de planning en control van de raad. Ze kunnen in deze aanpak meer to the point en kort zijn, zeker als er geen duidelijke beleidswijzigingen nodig zijn. Wel is het bij deze benadering van belang dat de desbetreffende nota actueel blijft door deze bijvoorbeeld één keer in de vier jaar bij te stellen.

5 5 De gemeente Eemsmond heeft voor de paragraaf weerstandsvermogen en risicomanagement, net als overigens bij alle paragrafen, gekozen voor optie twee. De optie die aanbevolen werd door het ministerie. Dit is ook terug te zien in de Financiële verordening gemeente Eemsmond, waar hieronder op ingegaan zal worden. 2.3 De Financiële verordening gemeente Eemsmond De raad geeft het college de volgende opdracht: 1. Het college biedt tenminste eenmaal in de vier jaar een (bijgestelde) nota weerstandsvermogen en risicomanagement aan. In deze nota wordt ingegaan op het risicomanagement, het opvangen van risico s door verzekeringen, voorzieningen, het weerstandsvermogen of anderszins. In de nota wordt tevens het gewenste weerstandsvermogen bepaald. In deze verordening wordt, net als in het BBV, een link gelegd met de verplichte paragraaf weerstandsvermogen. De artikelen 17:2 en 3 geven namelijk de volgende opdrachten aan het college: 2. Het college geeft in de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting en van de jaarstukken de risico s van materieel belang en een inschatting van de kans dat deze risico s zich voordoen. Het college brengt hierbij in elk geval de risico s in beeld en actualiseert de risico s genoemd in de nota bedoeld in het eerste lid. 3. Het college geeft aan in de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting en van de jaarstukken de weerstandscapaciteit en in hoeverre schade en verliezen als gevolg van de risico s van materieel belang met de weerstandscapaciteit kunnen worden opgevangen. 2.4 Conclusie Zowel het BBV als de Financiële verordening gemeente Eemsmond schrijven dus een paragraaf weerstandsvermogen voor, die in de begroting en de jaarstukken opgenomen dient te zijn. In deze paragraaf wordt aan het begin vermeld dat het beleid aangaande het weerstandsvermogen is vastgelegd in de nota weerstandsvermogen en risicomanagement. Voordeel van verwijzing naar een nota is dat niet elk jaar het hele beleid uitgeschreven hoeft te worden. In de begroting is een actualisatie van de verwachtingen rond het weerstandsvermogen en het risicomanagement voldoende en in de rekening en de tussenrapportages een verantwoording hierop. Deze nota weerstandsvermogen en risicomanagement zal aan de hand van de paragrafen om de vier jaar herschreven en vastgesteld worden.

6 6 3 Doelstellingen De nota weerstandsvermogen en risicomanagement heeft de volgende doelstellingen: kaderstelling raad en formuleren van beleidsuitgangspunten De raad is verantwoordelijk voor een sluitende begroting. Een precies sluitende begroting zonder weerstandsvermogen betekent dat iedere tegenvaller een probleem gaat opleveren. In dat geval staan de programma s en daarmee het beleid van de gemeente onder druk. Daarom heeft een gemeente weerstandsvermogen nodig. In het dualistische stelsel heeft de raad een kaderstellende, budgetbepalende en controlerende taak. Door middel van deze nota geeft de raad de kaders met betrekking tot het weerstandsvermogen en het risicomanagement aan en stelt zij het beleid vast waarbinnen de gemeente Eemsmond dient te opereren. De kaders en beleidsuitgangspunten zullen ervoor moeten zorgen dat weerstandsvermogen en risicomanagement een structureel onderdeel vormen van de planning & control cyclus en dat Eemsmond voldoende weerstandsvermogen heeft. Reduceren van de gevolgen van risico s Risico s kunnen het halen van doelen belemmeren. Als de risico s en de aanwezige weerstandscapaciteit in kaart zijn gebracht, is het mogelijk zodanig beleid te ontwikkelen dat de impact van risico s gereduceerd wordt. Dit kan door de weerstandscapaciteit te verhogen of de risico s te verminderen. Voldoen aan wet- en regelgeving De gemeente Eemsmond voldoet aan het beleid omtrent weerstandsvermogen en risicomanagement, zoals dit via wet- en regelgeving (BBV, Gemeentewet en Financiële verordening gemeente Eemsmond) verplicht wordt gesteld. Middels actualisatie van deze nota om de vier jaar heeft de gemeente Eemsmond aan haar wettelijke verplichtingen voldaan. Actualisatie van het weerstandsvermogen en de risico s In de huidige begroting, de tussenrapportages en het jaarverslag wordt reeds een paragraaf aan het weerstandsvermogen gewijd. Hier komen onder andere de weerstandscapaciteit en de risico s aan de orde. Deze nota geeft een actualisatie en nadere invulling van het weerstandsvermogen en de risico s. toetsen of de gemeente Eemsmond voldoende weerstandsvermogen heeft Door de weerstandscapaciteit af te zetten tegen het verwachte financiële gevolg van alle risico s, zullen conclusies getrokken worden over het weerstandsvermogen van de gemeente Eemsmond.

7 7 4 Samenstelling In 2005 is de vorige versie samengesteld. Door het gebruik van internet zijn gegevens geactualiseerd en vergeleken. De conceptnota is ook aan de accountant voorgelegd. Deze kwam tot de conclusie dat de gemeente Eemsmond een gedegen nota heeft opgesteld. Over vier jaar (2013), zal deze nota geactualiseerd dienen te worden.

8 8 5 Definities 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de begrippen weerstandsvermogen, weerstandscapaciteit, risico en risicomanagement gedefinieerd, omdat ze essentieel zijn voor deze nota en regelmatig terugkomen. Voor de begrippen bestaan soms meerdere definities. Er is steeds gekozen voor de definitie die het meest algemeen in gebruik is of die het beste bij Eemsmond past of in Eemsmond gebruikelijk is. 5.2 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen geeft aan hoe robuust de begroting is. Dit is van belang wanneer zich een financiële tegenvaller voordoet. Door aandacht voor het weerstandsvermogen kan worden voorkomen dat elke financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen. Het weerstandsvermogen is voldoende als financiële tegenvallers goed opgevangen kunnen worden en het saldo van weerstandscapaciteit minus risico s positief is. Voor het beoordelen van het weerstandvermogen is inzicht nodig in de omvang en in de achtergronden van de risico s in relatie tot de aanwezige weerstandscapaciteit. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen statisch en dynamisch weerstandsvermogen. Statisch weerstandsvermogen wordt berekend middels de incidentele weerstandscapaciteit (zie definitie weerstandscapaciteit) en dynamisch weerstandsvermogen middels de structurele weerstandscapaciteit (zie definitie). Risico's Weerstandscapaciteit * Financieel WEERSTANDVERMOGEN * Reserves * Juridisch * Bezuinigingen * Veiligheid * Onbenutte belastingcapaciteit * Etc. 5.3 Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwachts en substantieel zijn, te dekken, zonder dat de begroting en het beleid aangepast hoeven te worden. Het gaat om die elementen waarmee tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden, zoals bijvoorbeeld algemene reserve, maar ook onbenutte belastingcapaciteit en de stille reserves. Onderscheid wordt gemaakt in incidentele en structurele weerstandscapaciteit. Onder incidentele weerstandscapaciteit wordt verstaan de capaciteit die de gemeente heeft om

9 9 eenmalige tegenvallers op te vangen. Onder structurele weerstandscapaciteit verstaan we middelen die permanent inzetbaar zijn om tegenvallers op te vangen. 5.4 Risico s Een risico is een kans op het optreden van een gebeurtenis met een bepaald gevolg. De risico s relevant voor het weerstandsvermogen zijn die risico s die niet op een andere manier zijn ondervangen en die een financieel gevolg kunnen hebben. Doen deze risico s zich voor dan worden ze dus ondervangen via het weerstandsvermogen. Reguliere risico s risico s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn maken geen deel uit van de risico s die onderdeel uitmaken van het weerstandsvermogen. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen gevormd. 5.5 Risicomanagement Het nemen van beslissingen die gericht zijn op het voorkomen of minimaliseren van de nadelige effecten die het optreden van risico s met zich mee kunnen brengen. Risicomanagement is een cyclisch proces dat bestaat uit de volgende zes processtappen: 1. identificatie van risico s 2. analyse van risico s 3. beoordeling van risico s 4. maatregelen ontwerpen 5. maatregelen implementeren 6. evalueren en rapporteren Een risicoprofiel is een overzicht van de risico s van de organisatie dat ten minste de risicodefinities met bijbehorende kansen en gevolgen omvat. 5.6 Slotopmerking De nota weerstandsvermogen en risicomanagement bevat een uiteenzetting van de weerstandscapaciteit, de risico s en het beleid omtrent beide. Wat tot de weerstandscapaciteit wordt gerekend en welke risico s relevant zijn, kan niet in zijn algemeenheid worden aangegeven.

10 10 6 Weerstandscapaciteit 6.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt vanuit het theoretische kader, dat in het hoofdstuk Wettelijk kader is beschreven, bepaald uit welke bestanddelen de weerstandscapaciteit van de gemeente Eemsmond is opgebouwd. In het hoofdstuk Berekening weerstandscapaciteit wordt aan de hand van deze bepalingen de weerstandscapaciteit in financiële cijfers uitgedrukt. 6.2 Onderdelen weerstandscapaciteit In het BBV is niet voorgeschreven welke bestanddelen behoren tot de weerstandscapaciteit. In Titel 2.3 artikel 9 onderpunt 2b wordt genoemd dat weerstandsvermogen onderdeel uit dient te maken van de gemeentelijke rekening en begroting. Over het algemeen worden echter de bestanddelen gebruikt die in onderstaande tabel zijn genoemd. Deze bestanddelen zijn ten eerste ontleend aan de Handreiking duale begroting. Ten tweede zijn een groot aantal paragrafen en een nota weerstandsvermogen van andere gemeenten doorzocht op mogelijke andere bestanddelen van de weerstandscapaciteit (paragrafen weerstandsvermogen van de gemeenten de Marne, Oostflakkee, Roosendaal, Meppel, Arcen en Velden, Epe, Apeldoorn, Loppersum en Haren en de nota weerstandsvermogen 2004 van de gemeente Rheden). Op basis hiervan is voor de gemeente Eemsmond de volgende tabel gemaakt: Bestanddeel Algemene reserve (vrij aanwendbaar) Onvoorzien incidenteel Onvoorzien structureel Begrotingsruimte Stille reserves Onbenutte belastingcapaciteit Kostenreductie (bezuinigingen) Stelpost voorziene risico s Incidentele weerstandscapaciteit X X X Structurele weerstandscapaciteit X X X X X De gemeente Eemsmond gebruikt in eerste instantie de incidentele weerstandscapaciteit om zowel incidentele als structurele tegenvallers te dekken. Mochten zich gedurende een jaar structurele tegenvallers voordoen, zonder dat daar meevallers tegenover staan, dan zullen deze eerst incidenteel worden afgedekt middels de incidentele weerstandscapaciteit. Vervolgens zal hiervoor bij de eerstvolgende begroting dekking gezocht worden. Lukt dit niet dan rest de structurele weerstandscapaciteit als dekkingsmiddel. De gevolgen

11 11 van het voordoen van een risico worden, mits er geen meevallers tegenover staan, dus altijd eerst uit de incidentele weerstandscapaciteit gedekt. De structurele weerstandscapaciteit is namelijk niet van de één op de andere dag te gebruiken. Vrij aanwendbare deel algemene reserve In de nota reserves en voorzieningen gemeente Eemsmond (Toonder & Deen 2009) is onder andere het beleid vastgelegd omtrent het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve. Het niet vrij aanwendbare deel bestaat uit twee onderdelen die elk een eigen normering meegekregen hebben voor wat betreft de wijze van besteding te weten de ondergrens en de weerstandscapaciteit. De berekening van het vrij aanwendbaar deel komt tot stand door: Stand Algemene Reserve Af: ondergrens ,- Af: weerstandscapaciteit (=bedrag risico s) Het totaal van bovenstaande wordt in de gemeente Eemsmond gerekend tot onderdeel van de incidentele weerstandscapaciteit. Post onvoorzien (incidenteel en structureel) Artikel 189 van de Gemeentewet verplicht iedere gemeente een bedrag voor onvoorziene uitgaven op te nemen in de begroting. De gemeente Eemsmond neemt jaarlijks zowel een onvoorzien bedrag op in de begroting voor incidentele als voor structurele uitgaven. In het bepalen van de hoogte van deze bedragen is een gemeente vrij. De gemeente Eemsmond heeft bepaald dat er jaarlijks een bedrag voor incidentele onvoorziene uitgaven in de begroting wordt opgenomen van en voor structurele onvoorziene uitgaven ook Begrotingsruimte Als de begroting en meerjarenraming sluiten met een positief saldo, is sprake van een begrotingsruimte, die kan worden ingezet voor structurele financiële tegenvallers die zich hebben voorgedaan en eerst incidenteel zijn afgedekt. Stille reserves Van stille reserves is sprake als activa onder de opbrengstwaarde of tegen nul zijn gewaardeerd, maar direct verkoopbaar zijn als men dat zou willen. Bij verkoop van deze bezittingen ontstaan dus winsten die eenmalig vrij inzetbaar zijn. Gemeenten kennen over het algemeen twee soorten stille reserves. Dit zijn stille reserves in financiële bezittingen en stille reserves in materiële bezittingen. Onbenutte belastingcapaciteit De onbenutte belastingcapaciteit zijn de extra structurele middelen die gegenereerd kunnen worden door de gemeentelijke belastingen en rechten (O.Z.B., de reinigingsrechten en afvalstoffenheffing, de rioolrechten en de leges) te verhogen. De onbenutte belastingcapaciteit wordt berekend door de maximale belastingtarieven te vergelijken met de belastingtarieven in de gemeente Eemsmond. Voor de maximale belastingtarieven maakt Eemsmond

12 12 gebruik van de normen voor het zogenaamde artikel 12-beleid. Een gemeente met een artikel 12-status is een Nederlandse gemeente die onder financiële curatele is gesteld door het Rijk vanwege een structureel slechte financiële situatie. Deze gemeenten moeten hun tarieven verhogen tot een redelijk peil eigen heffingen, willen zij in aanmerking kunnen komen voor rijkssteun. De actuele normen voor dit artikel 12-beleid staan steeds in de circulaire Gemeentefonds en worden in Eemsmond gebruikt voor het berekenen van de onbenutte belastingcapaciteit. Voor het berekenen van de tarieven voor de rioolheffing wordt uitgegaan van de kosten voor rioleringen, waarbij de verfijninguitkering buiten beschouwing wordt gelaten. Kostenreductie Zonder dat dit ten koste gaat van het voorzieningenniveau (dit mag immers niet volgens de definitie van weerstandscapaciteit) is in zekere mate een bezuiniging op de kosten mogelijk. De bezuiniging moet worden gevonden in een besparing op de inzet van middelen. Zo kunnen bedrijfsprocessen doelmatiger en doeltreffender worden ingericht. De mogelijkheid tot het realiseren van dergelijke bezuinigingen wordt gerekend tot de structurele weerstandscapaciteit. 6.3 Conclusie De weerstandscapaciteit is in Eemsmond gedefinieerd als alle middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwachts en substantieel zijn, te dekken, zonder dat de begroting en het beleid aangepast hoeven te worden. De weerstandscapaciteit kent zowel een incidentele als een structurele component. Tot de incidentele weerstandscapaciteit behoren het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve, het saldo van onvoorzien incidenteel, en de stille reserves. Tot de structurele weerstandscapaciteit behoren het saldo van onvoorzien structureel, de begrotingsruimte, de onbenutte belastingcapaciteit en kostenreductie. In het volgende hoofdstuk wordt het theoretische kader van hierboven ingevuld.

13 13 7 Berekening incidentele weerstandscapaciteit 7.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk zijn onder andere de bestanddelen van de incidentele weerstandscapaciteit bepaald. In dit hoofdstuk wordt het theoretische kader ingevuld voor de specifieke situatie van de gemeente Eemsmond. Hierbij wordt zoveel mogelijk uitgegaan van standen per 1 januari Vrij aanwendbare deel algemene reserve De stand van de algemene reserve op basis van de najaarsnota na bestemming van het resultaat is op 1 januari Omdat de ondergrens van de algemene reserve is bepaald op (af), de risico s op (af), de stand Onvoorzien incidenteel en de stille reserves op (bij) is er een bedrag van (stand ) beschikbaar voor de incidentele weerstandscapaciteit. Omdat de rente over het bedrag tot de ondergrens wordt toegevoegd aan de exploitatie is eerder besloten om hiernaast een bedrag van 1,8 miljoen op te voeren voor calamiteiten van extreme omvang. Dit is in de risicotabel terug te vinden. 7.3 Onvoorzien incidenteel De stand van onvoorzien incidenteel is per 1 januari Dit bedrag wordt jaarlijks bij de nieuwe begroting weer aangevuld tot ,- als hiervan gedurende het jaar gebruikt is Dit bedrag is beschikbaar voor de incidentele weerstandscapaciteit. 7.4 Stille reserves Materiële bezittingen De directe opbrengstwaarde van de materiële vaste activa kan aanmerkelijk hoger liggen dan de boekwaarde. Vooral door de waardegroei op de vastgoedmarkt in de afgelopen jaren zal hier bij de onroerende zaken die in het bezit zijn van de gemeente Eemsmond zeker sprake van zijn. Van een stille reserve is echter pas uitgegaan als activa niet duurzaam aan de bedrijfsuitoefening zijn verbonden. Voor de gemeente zal dit zich in de praktijk alleen voordoen bij onroerende zaken die in eigendom zijn van de gemeente en niet meer benodigd zijn voor de bedrijfsuitoefening. Zo worden de meeste gemeentelijke eigendommen zoals schoolgebouwen, dorpshuizen, sportvelden en het gemeentehuis en de gemeentelijke werkplaatsen gebruikt voor de uitvoering van gemeentelijke taken (duurzaam verbonden aan de bedrijfsuitoefening).

14 14 De strategische aankopen inzake de grondexploitatie zijn bedoeld om op termijn in de ontwikkeling van woninglocaties of bedrijventerreinen te worden betrokken. Daarom worden ook deze eigendommen beschouwd als duurzaam verbonden aan de bedrijfsuitoefening. Op grond van een inventarisatie is tot de conclusie gekomen dat de gemeente Eemsmond slechts een zeer beperkt aantal activa bezit die niet aan de bedrijfsuitoefening zijn verbonden. De stille reserves zijn in dat licht bezien daarom ook minimaal en beperken zich tot de overige gronden. Omschrijving Boekwaarde Opbrengstwaarde Overige gronden De geschatte opbrengstwaarde van het complex overige gronden is gebaseerd op een berekening van februari Deze waarde zal bijgesteld worden, wanneer er weer actuele cijfers bekend zijn. Financiële bezittingen Onder de financiële bezittingen worden de deelnemingen in bedrijven verstaan. Bij de gemeente Eemsmond gaat het, net als bij de meeste andere gemeenten, om deelnemingen in bedrijven die het publiek belang dienen. Deze deelnemingen zijn nog niet verhandelbaar, maar met de liberalisering van de energiemarkt is het zeer goed mogelijk dat het rijk verkoop van bijvoorbeeld aandelen Essent toe gaat staan. Vandaar dat inzicht in het verschil tussen de boekwaarde en de verkoopwaarde ook hier van belang is. Omschrijving Boekwaarde Opbrengstwaarde Deelnemingen Essent aandelen á nominaal 1,00 = Aandelen BNG aandelen á nominaal 2,50 = * 44,44 = * 36,86 = Aandelen Waprog Overige aandelen Obligaties en grootboek De opbrengst van aandelen Essent is gebaseerd op een schatting van de provincie Groningen over de waarde van haar pakket aandelen van stuks. Zij schat dat deze aandelen ongeveer 400 miljoen zullen opbrengen. Dit houdt een waarde in van 44,44 per stuk. Deze waarde is echter van allerlei factoren afhankelijk en kan fors hoger of lager uitvallen bij het daadwerkelijk op de markt brengen ervan. Dat de aandelen een aanmerkelijke stille reserve vertegenwoordigen is echter wel duidelijk. De opbrengstwaarde van de aandelen BNG is gebaseerd op de intrinsieke waarde. Dit is de waarde op basis van het eigen vermogen. Volgens COELO is dit de beste manier om de waarde van aandelen te berekenen als een marktconforme waarde niet voorhanden is. De BNG heeft een eigen vermogen van miljoen en aandelen geplaatst en volgestort. De intrinsieke waarde per aandeel komt daarmee uit op 36,86 (situatie per medio 2008).

15 15 De aandelen Essent kunnen te gelde worden gemaakt, die van de BNG echter niet, omdat het rijk dit nog niet toe heeft gestaan. Wij hebben vooralsnog de stille reserves van Essent en de BNG niet meegenomen bij het berekenen van de weerstandscapaciteit. Bovendien zitten de dividenden die via deze deelnemingen verkregen worden structureel in de begroting. Een eventuele verkoop van aandelen legt dus een structurele last op de begroting waar dekking voor gezocht moet worden. De opbrengstwaarde van de aandelen Waprog, de overige aandelen en de obligaties in grootboek wordt hetzelfde geschat als de boekwaarde, omdat de werkelijke opbrengstwaarde niet bekend is en ook niet achterhaald kan worden. 7.5 Conclusie De verwachte totale incidentele weerstandscapaciteit is op 1 januari 2009: Algemene reserve, vrij aanwendbaar Onvoorzien incidenteel Stille reserves Totaal

16 16 8 Berekening structurele weerstandscapaciteit 8.1 Inleiding In hoofdstuk 6 zijn de bestanddelen van de structurele weerstandscapaciteit bepaald. In dit hoofdstuk wordt het theoretische kader ingevuld voor de specifieke situatie van de gemeente Eemsmond. Hierbij wordt zoveel mogelijk uitgegaan van standen per 1 januari Onvoorzien structureel De stand van onvoorzien structureel is per 1 januari Dit bedrag is beschikbaar voor de structurele weerstandscapaciteit. 8.3 Begrotingsruimte De gemeente Eemsmond verkeert momenteel in een positie dat er een sluitende begroting is ( ). Het meerjarenperspectief op basis van de kadernota laat positieve ontwikkelingen zien. Voor de berekening van de weerstandscapaciteit telt alleen de ruimte in het huidige begrotingsjaar mee. 8.4 Onbenutte belastingcapaciteit De onbenutte belastingcapaciteit bedraagt per 1 januari 2009 op basis van de meest actuele cijfers 0,-. De afvalstoffenheffing maakt geen onderdeel uit van de belastingcapaciteit. In de begroting 2009 is aangegeven dat nu de afvalstoffenheffing in 2001 geïntegreerd is in de OZB, deze heffing niet als onbenutte belastingcapaciteit wordt meegenomen. De kosten worden nu immers gedekt uit de opbrengsten OZB. Onbenutte belastingcapaciteit is, voor zover aanwezig, het laatste middel indien zich risico s voordoen. De dekking van deze risico s zal eerst gebeuren door middel van de incidentele weerstandscapaciteit, maar bij opstelling van de volgende begroting moet de dekking binnen de exploitatie gevonden worden. Lukt dit niet dan kan eventueel een beroep gedaan worden op de onbenutte belastingcapaciteit. Indien zich deze situatie voordoet kan de beleidsregel met betrekking tot de afvalstoffenheffing bespreekbaar worden gemaakt. Bij de onbenutte belastingcapaciteit kan gedacht worden aan de vier belangrijkste eigen inkomsten van de gemeente, te weten de onroerende zaakbelastingen, de reinigingsrechten, de rioolrechten en de afvalstoffenheffing, voorzover deze niet reeds maximaal of kostendekkend zijn.

17 17 Het is goed te weten dat het Rijk bij de beoordeling, of een gemeente in aanmerking komt voor de artikel 12-status, normen hanteert. Hierbij wordt uitgegaan van kostendekkendheid van de rioolheffing en afvalstoffenheffing. Als deze situatie zich voordoet, dan zou het Rijk de gemeente kunnen verplichten tot herinvoering van de afvalstoffenheffing. 8.5 Kostenreductie In het verleden is in het kader van de tekorten op de begroting is al op vele fronten aan kostenreductie gedaan. De begroting 2009 kent geen tekort. Als er tekorten zijn op de begroting kan dit invloed hebben voor de weerstandscapaciteit. Voor de jaren 2009 tot en met 2012 is er sprake van een overschot op de begroting. 8.6 Stelpost Voorziene Risico s In de begroting is een stelpost voorziene risico s opgenomen. Deze stelpost is bedoeld voor de open eind financieringen. Het betreft een bedrag van Conclusie De verwachte totale structurele weerstandscapaciteit is op 1 januari 2009: Onvoorzien Structureel Stelpost voorziene risico s Onbenutte 0 belastingcapaciteit Totaal

18 18 9 Risicomanagement 9.1 Inleiding De gemeente Eemsmond kent nog geen risicomanagement. Risicomanagement is een hulpmiddel om op een gestructureerde en expliciete manier risico s in kaart te brengen, te evalueren en door er pro-actief mee om te gaan, ze beter te beheersen. Risicomanagement is gebaseerd op het maken van risicoanalyses. Risico s worden geïnventariseerd, voor zover mogelijk worden er financiële gevolgen aan de risico s toegekend en, als dat nodig blijkt, worden er maatregelen aan verbonden. Door al in een vroeg stadium na te denken over de mogelijke risico s van bepaald beleid, zijn deze nog te voorkomen, of eventuele ernstige gevolgen ervan te beperken. Een éénmalige risicoanalyse is niet voldoende. Pas wanneer de risicoanalyse regelmatig herhaald en geactualiseerd wordt en de eruit voortvloeiende maatregelen een integraal onderdeel van de activiteiten worden, is er sprake van risicomanagement. Uit bovenstaande vallen vier stappen in het proces van risicomanagement te herleiden: - Identificatie van risico s - Analyse en beoordeling van risico s - Beheersing van risico s - Structurele inpassing in het beleid In het hoofdstuk Definities is al aangegeven dat alleen de niet-reguliere risico s nodig zijn om inzicht te krijgen in het weerstandsvermogen. Voor deze nota is het echter in het kader van risicomanagement wel noodzakelijk om álle risico s, dus ook de reguliere, in kaart te brengen. Ten behoeve van de berekening van het weerstandsvermogen worden deze risico s vervolgens opgedeeld in reguliere en niet-reguliere risico s. Nu volgt een korte uitleg van de verschillende stappen. Een praktische uitwerking wordt gegeven in het hoofdstuk Inventarisatie risico s. 9.2 Identificatie van risico s In deze fase worden alle potentiële risico s geïnventariseerd en per risico een productverantwoordelijke en omschrijving gegeven. Risico s zijn op vele verschillende manieren in te delen. De meest gebruikte categorisering is goed toepasbaar op de situatie in de gemeente Eemsmond. Daarin zijn de volgende risicocategorieën geïdentificeerd: - Inkomsten - Kapitaalgoederen - Financiering

19 19 - Deelnemingen - Grondzaken - Bedrijfsvoering - Grote projecten Met deze categorisering is het niet mogelijk alle risico s in de gemeente Eemsmond in te delen. Daarom zijn hieraan nog de volgende categorieën toegevoegd: - Verbonden partijen - Open-einde regelingen - Juridisch - Externe factoren Vier jaar geleden heeft er een inventarisatie van de risico s plaats gevonden. Deze risico inventarisatie wordt jaarlijks geactualiseerd. 9.3 Analyse en beoordeling van risico s Het in kaart brengen van de risico s maakt het mogelijk om deze te analyseren. De analyse bestaat uit de volgende onderdelen: - Een inschatting van de kans dat een gebeurtenis optreedt. Hierbij moet aangegeven worden hoe vaak een risico zich zal voordoen. Een risico dat zich één keer per jaar voordoet, krijgt kans 1, een risico dat zich één keer per 5 jaar voordoet kans 0,2 en een risico dat zich twee keer per jaar voordoet krijgt kans 2. Doet een risico zich bijna nooit voor maar is er toch een geringe kans, dan is de kleinste kans op voordoen bepaald op eens in de tien jaar, oftewel 0,1. - De inschatting van de kans is voor het grootste deel van de risico s gebeurd op basis van historische cijfers. Hierbij is in de meeste gevallen tot acht jaar terug in de historie van de gemeente Eemsmond gekeken. Vergelijkingsmateriaal van andere gemeenten is voorhanden en het baseren van de kans op toekomstige verwachtingen blijkt lastig te zijn. Waar een kans op een andere manier is berekend, is dit bij het risico vermeld. - Het bepalen van de mate waarin het financiële gevolg van een risico is in te schatten. Hierbij wordt van het financiële gevolg bepaald of het goed, redelijk, slecht of niet is in te schatten. - Wanneer duidelijk is wat het financiële gevolg van een risico zal zijn, is de mate van inschatbaarheid bepaald op goed. Waar de inschatting is gebaseerd op historie of eigen kennis en inzichten van de actualiteit of de toekomst, is dit bepaald op redelijk. Waar geen historische cijfers voorhanden waren en de actualiteit en toekomstverwachting onduidelijk zijn, is dit bepaald op slecht of niet in te schatten. - De financiële gevolgen van het voordoen van elk risico moeten in beeld worden gebracht, tenzij is aangegeven dat dit niet mogelijk is. Voor de meeste risico s is het financiële gevolg, bij gebrek aan goed vergelijkingsmateriaal en inzicht in toekomstige ontwikkelingen, berekend aan de hand van historische cijfers.

20 20 - Duidelijkheid over het feit of een risico regulier of niet-regulier is. Tijdens deze stap wordt met andere woorden inzichtelijk of een bepaald risico al afgedekt is of niet. - Het financiële gevolg voor de berekening van het weerstandsvermogen. Dit is de kans vermenigvuldigd met het financiële gevolg. Voor de analyse en beoordeling is de kennis van de verschillende risicoverantwoordelijken gebruikt. 9.4 Beheersen van risico s In de derde fase worden oplossingen gedefinieerd om de geïdentificeerde risico s te beheersen. Het is niet voldoende als in de paragraaf weerstandsvermogen jaarlijks de risico s en de aanwezige weerstandscapaciteit worden opgenomen. Het is van belang dat er ook iets met de risico s gebeurt. Daarom is het noodzakelijk dat in deze nota wordt aangegeven hoe met risico s wordt omgegaan. Voor elk risico moet een keuze gemaakt worden uit de volgende vier maatregelen: 1. vermijden. Dit houdt in dat het beleid waar een risico door ontstaat, wordt beëindigd, op een andere manier wordt vorm gegeven of geen beleid gestart wordt dat een risico met zich meebrengt. Ook kunnen werkprocessen zodanig ingevuld zijn, dat op die manier bepaalde risico s worden vermeden. 2. verminderen. Door het risico af te dekken middels een verzekering, een voorziening of een ander budget in de begroting. Hiermee worden de gevolgen van een risico dus beperkt. Tevens kan bij verminderen gedacht worden aan het aanpakken of wegnemen van de oorzaak van het risico. 3. overdragen. Dit kan door het beleid dat een risico met zich meebrengt, uit te laten voeren door een andere betrokken partij, die daarbij ook de financiële risico s overneemt. 4. accepteren. Als een risico niet wordt vermeden, verminderd of overgedragen, dan wordt een risico geaccepteerd en zal de eventuele financiële schade volledig middels de weerstandscapaciteit moeten worden afgedekt. Dit betekent niet dat het risico niet beïnvloedbaar is en daarom maar geaccepteerd moet worden. Het betekent dat het risico op dit moment geaccepteerd wordt en niet op één of andere wijze is afgedekt. Mocht de wens bestaan om het risico in de toekomst anders te beheersen dan zal gekozen moeten worden voor vermijden, verminderen of overdragen. 9.5 Structurele inpassing in beleid Via bovenstaand proces van identificatie, analyse en beoordeling en beheersing is het grootste deel, van wat de gemeente Eemsmond onder risicomanagement verstaat, benoemd. Om het risicomanagement nog verder een structurele plaats in het gemeentelijke beleid te geven, zullen er nog steeds een aantal dingen dienen te gebeuren.

21 21 Er zal in b&w- en raadsvoorstellen, waar dat van toepassing is, een hoofdstuk risico s opgenomen moeten worden, zodat ze door de afdeling financiën in de paragraaf weerstandsvermogen zijn op te nemen. Voor het hoofdstuk risico s moeten bij elk advies, waar financiële risico s aan te pas komen, drie stappen worden doorlopen: 1. Identificatie van risico s 2. Analyse en beoordeling van risico s 3. Beheersing van risico s De invulling van deze stappen moet gebeuren aan de hand van het in deze nota vastgelegde beleid. 9.6 Conclusie De gemeente Eemsmond doet binnen de bestaande besluitvorming en de werkprocessen aan risicomanagement, maar kent nog geen planmatig risicomanagement dat als zodanig in een nota is vastgelegd en wordt uitgevoerd. Om risicomanagement toe te passen in de bedrijfsvoering zal het onderdeel moeten gaan uitmaken van de planning & controlcyclus. Hiervoor moet Eemsmond vier stappen doorlopen, namelijk identificatie van risico s, analyse en beoordeling van risico s, beheersing van risico s en een structurele inpassing van dit alles in het beleid. De eerste drie stappen zijn in het kader van deze nota al gemaakt. Er dient immers een nulpunt te zijn aan de hand waarvan structurele inpassing mogelijk is.

22 22 10 Inventarisatie risico s 10.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de eerste drie stappen, die in het hoofdstuk risicomanagement zijn genoemd, ingevuld. Dit is gedaan op basis van een risico-inventarisatie. Deze inventarisatie is gemaakt aan de hand van gesprekken met de risicoverantwoordelijken. Per risico zijn daarna in een tabel de volgende zaken aangegeven: 1. De risicoverantwoordelijke. 2. De sector waar de verantwoordelijke werkzaam is. 3. De categorie waar een risico toe behoort. 4. Een inschatting van de kans dat een risico optreedt. Als een risico zich slechts eens in de vijf jaar voordoet, wordt dit 0,2 en doet een risico zich één keer in een jaar voor dan wordt dit een 1. De kleinste kans op het zich voordoen van een risico is bepaald op 0,1. 5. Een uitspraak over hoeverre het financiële gevolg van een risico is in te schatten in termen van goed, redelijk, slecht of niet. 6. Of een risico regulier is of niet. 7. Bij een niet-regulier risico is, waar mogelijk, aangegeven wat het financiële gevolg is als het risico zich voordoet. 8. Hoe met het risico omgegaan wordt in termen van vermijden, verminderen, overdragen of accepteren. 9. Het reële financiële gevolg (kans maal geschat financieel gevolg) van de nietreguliere risico s. Na de tabel volgt op basis van de risicocategorisering voor elk risico een korte beschrijving.

23 Tabel met risico s Risico naar categorie en sector met tussen haakjes de verantwoordelijke K a n s Mate van inschat-baarheid Regulier of niet? Geschat financieel gevolg bij voordoen. Bij reguliere risico s is de manier van dekking aangegeven. Beheersing risico Reëel financieel gevolg (is kans maal financieel gevolg) Algemene uitkering (Toonder) 0,33 Redelijk Regulier Accepteren Dividend (Ploeger) 0,1 Redelijk Niet-regulier 0 Accepteren 0 Dubieuze debiteuren SoZa (Ruiter) 1 Goed Regulier Voorziening Verminderen - Kapitaalgoederen Archief (Dijk) 0,1 Redelijk Niet-regulier Accepteren Financiering Garantstellingen en gewaarborgde geldleningen (van Mulligen) 0,1 Goed Niet-regulier Accepteren Leningen aan personeel (Meijer) 0,1 Goed Niet-regulier Accepteren Verbonden partijen Speciaal onderwijs Appingedam (Noordhof) - (Nog) niet Niet-regulier - Accepteren - Ability (Nipperus) 0,56 Redelijk Niet-regulier Accepteren HulpVerleningsDienst (Kradolfer) 0,56 Redelijk Niet-regulier Accepteren Volkskredietbank (Waterman) 0,43 Redelijk Niet-regulier Accepteren Vuilverwerkings-bedrijf (Veldhuis) 0,44 Redelijk Niet-regulier Accepteren

24 24 Grondzaken Grondexploitaties en Woonplan (Veldhuis) Risico naar categorie en sector met tussen haakjes de verantwoordelijke - Redelijk Regulier Voorzieningen Verminderen - K a n s Mate van inschat-baarheid Regulier of niet? Geschat financieel gevolg Beheersing bij voordoen. Bij reguliere risico risico s is de manier van dekking aangegeven. Reëel financieel gevolg (is kans maal financieel gevolg) Bedrijfsvoering Verzekerde risico s: - schade gebouwen - schade computers - fraude - aansprakelijkheid-stelling werk-nemers en college #### Slecht Regulier Verzekering Verminderen - - juridische procedures tegen werknemers, college en raad - schade aan glas - ongevallen brandweer of verkeersbrigadiers (Meijer) Personeel (Meijer) - Ziekteverzuim 1 Redelijk Niet-regulier Accepteren Regulier - Disfunctioneren 0,4 Redelijk Reserve Verminderen - Werkprocessen (Meijer) - Niet Niet- regulier - Accepteren Imagorisico s (Meijer) - Niet Niet-regulier - Accepteren - Organisatierisico s (Groothuis) - Niet Niet-regulier - Accepteren - Loonkosten (Meijer) 0,1 Redelijk Niet-regulier Accepteren Wethouders (Groothuis) - Goed Regulier Voorziening Verminderen - Openeinderegelingen WWB inkomensdeel (Nipperus) 0,67 Slecht Niet-regulier Accepteren WWB werkdeel (Nipperus) 0,5 Slecht Regulier Voorziening Verminderen - WMO (Nipperus) 0,44 Slecht Niet-regulier Accepteren Bijzondere Bijstand (Nipperus) 1 Slecht Niet-regulier Accepteren

25 25 BBZ (Nipperus) 0,11 Redelijk Niet-regulier Accepteren Kinderopvang (Nipperus) 0,33 Slecht Niet-regulier Accepteren Leerlingenvervoer (Noordhof) 0,33 Redelijk Niet-regulier Accepteren Grote projecten Onderwijshuisvesting(v. Mulligen) - Slecht Niet-regulier - Accepteren Bodemsanering (van der Bijl) 1 Slecht Regulier Middels post in de Verminderen begroting Juridisch Rechtmatigheid (Meijer) - Niet (Niet)-regulier - Accepteren/v erminderen Planschade (Veldhuis) 0,67 Slecht Niet-regulier Middels post in de Verminderen begroting Bezwaarschriften en andere procedures 0,44 Redelijk Niet-regulier Accepteren Externe factoren Renteontwikkeling (Meijer) 0,1 Redelijk Niet-regulier Accepteren Ontwikkeling prijspeil (Meijer) 1 Redelijk Niet-regulier Accepteren Decentralisatie overheidstaken - Slecht Niet-regulier - Accepteren (Groothuis) Waterbedrijf Groningen - Slecht Niet-regulier Accepteren 0 Grote Calimiteiten Bepaling calamiteit vanuit nota 0,1 Redelijk Niet-regulier Accepteren Totaal

26 26 Toelichting tabel Bij de korte beschrijving per risico die nu volgt, gelden de volgende uitgangspunten: - Grote risico s die zich slechts in zeer zeldzame gevallen voordoen, zijn meegenomen in de inventarisatie. Voor calamiteiten met extreme gevolgen is de als risicobedrag bedoeld. De kans wordt ingeschat op 0,1. Dan moet bijvoorbeeld gedacht worden aan een grote natuurramp, ontsporen van een goederentrein met gevaarlijke stoffen of de ontploffing van een van de centrales in de Eemshaven. - Voor risico s die zich wel af en toe voordoen, maar waarvan geen tot weinig cijfers bekend zijn, vanwege het zeldzame karakter van het risico, is een kans van eenmaal per 10 jaar als voldoende voorzichtig verondersteld. - Als iets niet bekend is of niet is te berekenen staat in de tabel een streepje Inkomsten Algemene uitkering De berekening van de algemene uitkering uit het gemeentefonds is gebaseerd op een groot aantal factoren, die jaarlijks kunnen fluctueren. Het risico schuilt er voornamelijk in dat gemeenten via tussentijdse circulaires op de hoogte worden gebracht van het feit dat de uitkering lager zal uitvallen dan begroot was. De algemene uitkering viel de laatste negen jaar drie keer lager uit dan begroot en wel met Omdat de kans op een lagere uitkering dus 3/9 is, loopt de gemeente jaarlijks een risico van 0,33 * = op een lagere uitkering. Dubieuze debiteuren Er zijn altijd debiteuren die hun nota om wat voor reden dan ook niet willen c.q. kunnen betalen. In principe wordt een goed invorderingsbeleid gevoerd. Dan nog kunnen zich omstandigheden voordoen, dat invordering onmogelijk is (bijvoorbeeld faillissement, vertrokken en onbekend waarheen). Deze vorderingen worden als dubieus aangewezen. Jaarlijks wordt hiervan een lijst met dubieuze debiteuren gemaakt. Op basis van cijfers uit het verleden bedraagt het risico ongeveer per jaar. Het risico wordt daarom ingeschat op met een kans 1. Het risico doet zich immers jaarlijks voor. Dit risico wordt nu nog geaccepteerd en jaarlijks ten laste van de exploitatie gebracht. In de begroting 2009 wordt hiervoor een bedrag van in een voorziening incidenteel bijgestort, waardoor het risico in de toekomst wordt verminderd. Daardoor komt de voorziening op OZB Er loopt nog één procedure over de WOZ-waarde. De gemeente loopt risico als de uitspraak negatief is voor de gemeente en de waarde lager wordt vastgesteld. Verder onderhandelt de gemeente nog met een ondernemer over de waarde van terreinen. Zodra de waarde is vastgesteld zal een verrekening van de daarop gebaseerde OZBaanslag plaats moeten vinden. Structureel heeft dit gevolgen die te zijner tijd in de begroting verwerkt moeten worden. Voor de incidentele risico s is een voorziening ingesteld. Hoewel deze risico s erg moeilijk zijn in te schatten, wordt aangenomen dat de voorziening voldoende hoog is om tegenvallers op te vangen. Met de ontwikkelingen in de Eemshaven krijgt de gemeente ook een aantal grote objecten binnen haar grenzen. Met deze bedrijven worden in een vroeg stadium

27 27 afspraken gemaakt over de WOZ waarden. Opgemerkt moet worden, dat de risico s voor de gemeente toenemen al naar gelang de objecten groter worden. Zoals aangegeven in de kadernota zou er voor gekozen kunnen worden de risico s te beperken door niet alle opbrengsten structureel in te zetten. Dividend De gemeente ontvangt over een aantal deelnemingen dividend. Voor 2009 is hiervoor begroot. De daadwerkelijke uitkering kan echter lager uitvallen. Dit is een risico. De laatste 9 jaar is dit echter geen één keer voorgekomen en vooralsnog wordt de kans op het risico daarom geschat op 0,1 met een financieel gevolg van 10% van wat begroot is. De ontwikkelingen worden continu gevolgd en zonodig worden maatregelen genomen om het risico te vermijden Dubieuze debiteuren SoZa Jaarlijks wordt het uitstaande vorderingsbedrag in het kader van de WWB berekend. Op basis hiervan wordt een inschatting gemaakt van de gelden die in ieder geval nog binnen zullen komen. De overige gelden zijn dubieus en hiervoor is een voorziening gevormd. Jaarlijks wordt van deze dubieuze debiteuren een bepaald bedrag buiten invordering gesteld, omdat zeker is dat deze gelden niet meer binnen zullen komen. Dit bedrag komt ten laste van de voorziening. De voorziening wordt gevuld, doordat er jaarlijks nieuwe debiteuren bijkomen, waarvan een deel weer dubieus is Kapitaalgoederen Archief Het gemeentelijke archief staat bloot aan diverse risico s, zoals brand, diefstal en waterschade. De meeste van deze risico s zijn gewoon verzekerd maar schimmelvorming niet. Cijfers wijzen uit dat deze vorm van risico zich wel voordoet maar slechts zeer sporadisch. De kosten van bestrijding zijn echter zeer hoog. Als zich daadwerkelijk schimmelvorming voordoet dan kunnen de kosten van herstel oplopen tot maximaal De verwachting is echter niet dat het risico zich vaker dan eens per tien jaar voordoet. Voor de berekening van het weerstandsvermogen wordt daarom een risico van meegenomen. Het risico zou verminderd kunnen worden door het archief te digitaliseren, waardoor in ieder geval alle gegevens behouden blijven. Het nadeel hiervan is echter dat de ontwikkelingen momenteel zo snel gaan dat de standaard van vandaag morgen al verouderd kan zijn. Voorlopig moet dit risico geaccepteerd worden aangezien het ook niet te verzekeren is. De ontwikkelingen worden echter op de voet gevolgd, zodat in de toekomst vermindering van het risico tot de mogelijkheden behoort Financiering Garantstellingen De gemeente staat garant voor geldleningen van derden. Grotendeels zijn dit Woningbouwverenigingen en instellingen. Als de derde niet aan zijn verplichtingen voldoet, zal de gemeente aansprakelijk worden gesteld voor hun garantie. In totaliteit gaat het om leningen met een boekwaarde van (per ) verdeeld over 16 verenigingen en instellingen. De kans dat een vereniging of instelling niet aan

28 28 de verplichtingen richting de gemeente kan voldoen, wordt op basis van de historie op praktisch nihil geschat. Omdat het om een relatief hoog bedrag gaat, is toch een inschatting van het risico gemaakt. Dit is gedaan op basis van de gebeurtenis dat één van de verenigingen of instellingen niet aan zijn verplichting kan voldoen. Het gemiddelde risico per vereniging of instelling is met de laagste kans van 0,1. Het risico dat de gemeente loopt is daarom 0,1 x = Dit is niet afgedekt en moet dus geaccepteerd worden. Jaarlijks verschilt dit bedrag en wordt meegenomen bij de balansgegevens. Het te bepalen risicobedrag dient dan ook jaarlijks te worden geactualiseerd. Leningen aan personeel De gemeente verstrekt heeft als onderdeel van haar secundaire arbeidsvoorwaarden hypotheken verstrekt aan personeel en staat tevens borg voor hypotheken die het personeel bij de HVO (Hypotheekfonds Voor Overheidspersoneel) afsluiten. Het risico bestaat dat een persoon niet meer in staat is zijn hypotheek af te lossen. De gemeente heeft zelf aan 5 personen voor een bedrag van (1-1-08) aan leningen verstrekt. De kans dat iemand niet aan zijn verplichting kan voldoen is praktisch nihil. Toch is een inschatting van het risico gemaakt. Dit is gedaan op basis van de gebeurtenis dat één van de personen niet aan zijn verplichting kan voldoen. Het gemiddelde risico per persoon is met de laagste kans van 0,1. Het risico dat de gemeente loopt is daarom 0,1 x = Verbonden partijen Algemeen In zijn algemeenheid moet opgemerkt worden dat er op het gebied van verbonden partijen weinig risicomanagement is toe te passen, omdat ze buiten de directe invloedsfeer van de gemeente vallen. Toch loopt de gemeente op het gebied van de verbonden partijen risico s. Speciaal onderwijs Appingedam Een aantal leerlingen uit de gemeente Eemsmond bezoekt jaarlijks de school voor speciaal onderwijs in Appingedam. Hiervoor betaalt de gemeente een jaarlijkse bijdrage. De gemeente heeft geen invloed op het aantal leerlingen dat jaarlijks naar deze school gaat, omdat dit afhankelijk is van de indicatiestelling. Jaarlijks staat er een bedrag van als bijdrage aan het speciaal onderwijs geraamd. Vooralsnog wordt hiervoor geen bedrag meegenomen, omdat een berekening van het risico op basis van een bijdrage van nog mogelijk is. De gemeente betaald echter slechts als er een tekort is in de exploitatie van de school. Het bedrag van wordt veelal niet aangesproken. Ability Dit is een gemeenschappelijke regeling met een duidelijk omschreven doelstelling. Het aantal mensen dat via de regeling te werk wordt gesteld kan geregeld worden door de gemeenschappelijke regeling. Risicofactoren bij dergelijke regelingen zijn gewijzigde rijkssubsidies of gewijzigd rijksbeleid, de economische omstandigheden of slechte directievoering. Bij voordoen van deze risico s zal de gemeentelijke bijdrage stijgen. De laatste negen jaar is de bijdrage 5 keer hoger geweest dan geraamd, wat een kans op